Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xx. Capittel.

Benhadad belegert Samarien, ende sijne eerste begeerte wort hem ingewillight, vers 1, etc. de andere wort hem afgeslagen, 5. daerom rust hy sich om de stadt te bestormen, 10. Achab biedt tegenweere door eenes Propheten raet, ende belofte, ende krijght tweemael victorie, 13. Benhadad moet hemselven versteken, 30. Achab maeckt vrede met hem, 33. Een Propheet die hem eerst laet slaen, 35 bestraft Achab, 39.

1

ENde Benhadad de Koningh van ¹ Syrien vergaderde alle sijne macht; ende ² twee en dertigh Koningen waren met hem, ende peerden, ende wagenen: ende hy toogh op, ende belegerde Samaria, ende krijghde tegen haer.

1 Hebr. Aram, D. Syrien, ende soo in het volgende. siet Genes. 10. op vers 22. ende 22. op vers 21.

2 Sonder twijffel niet soo groote Koningen, als wel Benhadad was. Vergel. Genes. 14. de aenteeckeninge op vers 1.

2

Ende hy sondt boden tot Achab den Koningh Israëls in de stadt.

3

Ende hy seyde hem aen: Soo seyt Benhadad; U silver, ende u gout, dat is mijne: daer toe uwe wijven, ende uwe beste kinderen, ³ die zijn mijne.

3 D. behooren my toe in eygendom, ende sultse daerom my metten eersten toesenden, soo ghy vrede van my begeert, ende wilt dat ick aflate uwe stadt te belegeren. Dat dit sijne meeninge geweest zy, nemen eenige af onder uyt de versen 5, 6. Hoewel Achab de woorden Benhadads alleen schijnt uytgeleyt te hebben van de souvereiniteyt, ende opperheyt, die hy over hem, sijne vrouwen, sijne kinderen, ende sijn goet door dese belegeringe scheen te soecken; gelijk te sien is versen 4, 7, 9.

4

Ende de Koningh Israëls antwoorde, ende seyde: Na u woort, mijn heere de Koningh: ick ben ⁴ uwe, ende al wat ick hebbe.

4 D. u vassael, of leenman, die u als mijnen souverein ende leenheere bekenne.

5

Daer na quamen de boden weder, ende seyden: Alsoo spreeckt Benhadad, seggende: ⁵ Ick hebbe wel tot u gesonden, seggende, U silver, ende u gout, ende uwe wijven, ende uwe kinderen sult ghy my geven;

5 Als of hy seyde: Het is gewis alsoo, gelijck ick ontboden hebbe, ende ghy mede hebt moeten bekennen, dat het uwe my toebehoort: doch met desen verstande, dat ghy sulcks my met den eersten sonder uytstel soudt dadelick toeschicken; het welcke na dien ghy niet gedaen en hebt, soo sal ick morgen ontrent desen tijd, etc.

6

Maer morgen om desen tijt sal ick mijne knechten tot u senden, datse u huys, ende ⁶ uwer knechten huysen besoecken: ende het sal geschieden, datse alle ⁷ het begeerlicke uwer oogen in hare handen leggen, ende wech nemen sullen.

6 Sommige meynen, dat hy hier mede sijnen eersten eysch verswaert, merckende de kleynhertigheyt Achabs uyt sijne antwoorde vermelt bov. vers 4. want hy nu niet alleen Achabs, maer oock sijner knechten goederen begeert.

7 D. al het gene dat ghy geerne siet, met begeerte, van dat te mogen behouden.

[fol. 158v\Samaria belegert. Benhadad--tweemael geslagen.]

7

Doe riep de Koningh Israëls alle ⁸ Oudtste des lants, ende seyde: Mercket doch, ende siet, dat dese ⁹ het quade soeckt, want hy hadde tot my gesonden om mijne wijven, ende om mijne kinderen, ende om mijn silver, ende om mijn gout, ende ick en hebbe het hem ¹⁰ niet geweygert.

8 Siet Levit. c. 4. op vers 15.

9 Dat is, mijn, ende mijns Koninckrijcks verderf; niet zijnde te vreden met redelicke conditien, die ick hem aengeboden hebbe.

10 T.w. mits de mijne, ende mijn goet hem als mijnen Souverain, ende Beschermheer te onderwerpen; hoe wel niet in eygendom over te geven.

8

Doch alle de Oudtste, ende het gantsche volck seyden tot hem: En hoort niet, nochte en bewillight niet.

9

Daerom seyde hy tot de boden Benhadads: Segget mijnen heere den Koningh, Alles ¹¹ daerom ghy in ’t eerste tot uwen knecht gesonden hebt, sal ick doen, maer dese sake en kan ick niet doen: Soo gingen de boden henen, ende brachten ¹² hem bescheyt weder.

11 ’t Welcke Achab verstont van de souverainiteyt, ofte opperheyt in ’t burgerlick gebiedt, ende niet van den eygendom, ende het gebruyck. Siet boven de aenteeckeninge op vers 3.

12 Nam. den Koningh Benhadad.

10

Ende Benhadad sondt tot hem, ende seyde; ¹³ De Goden doen my soo, ende doen soo daer toe, ¹⁴ indien het stof van Samaria genoegh sal zijn tot hant vollen voor al het volck, ¹⁵ dat mijne voetstappen volght.

13 Siet boven 19. op vers 2.

14 De sin is; dat hy soo veel volcks in sijn leger hadde, dat in Samaria niet stofs genoegh en was, soo elck een der sijner een hant vol daer van wilde nemen.

15 Hebr. dat aen mijne voeten is. Siet Exod. 11.8. ende Iudic. 4.10. met de aenteeckeninge.

11

Maer de Koningh Israëls antwoordde, ende seyde: Spreket [tot hem,] ¹⁶ Die sich aengordt, en beroeme hem niet, als die sich los maeckt.

16 D. die hem wapent ten strijde eer hy de overwinninge heeft, en houde sich niet, gelijck de gene die hem ontwapent als hy overwinninge heeft. ’t Is een spreeckwoort van gelijcken sinne, als wanneer wy seggen, men moet geen triumph-liedt singen voor de victorie.

12

Ende het geschiedde, als hy dit woort hoorde daer hy was drinckende, hy, ende de Koningen in de tenten, dat hy seyde tot sijne knechten; ¹⁷ Legget aen: ende sy leyden aen tegens de stadt.

17 T.w. u geweer ende alle krijghsgereetschap, om u in order te setten, de stadt te bestormen, ende met gewelt in te nemen.

13

Ende siet, een Propheet tradt tot Achab den Koningh Israëls, ende seyde; Soo seyt de HEERE; Hebt ghy gesien alle dese groote menighte? Siet ick salse heden in uwe hant geven, ¹⁸ op dat ghy wetet dat ick de HEERE zy.

18 Alsoo onder vers 28. Dit is het eynde aller weldaden Godts; dat hy recht bekent, ernstelick gedanckt, ende trouwelick gedient worde.

14

Ende Achab seyde; Door wien? ende hy seyde; Soo seyt de HEERE, ¹⁹ Door de jongens van de Overste der lantschappen: ende hy seyde; Wie sal den strijt ²⁰ aenbinden? ende hy seyde, Ghy.

19 Verstaet door dese dienaren, ende pagien van d’Overste der provincien, ende stammen, ofte de jonge edellieden, sonen van de Heeren des lants, die by den Koningh woonden, ende in de wapenen geoeffent wierden.

20 D. soo eenige oversetten, in order stellen, ofte, gelijck andere, wie sal den strijt beginnen, Te weten, wy Israëliten? ofte, sullen wy de Syriers verwachten, datse ons aenvallen? deselve maniere van spreken is oock 2.Chron. 13. vers 3.

15

Doe telde hy de jongens van de Overste der lantschappen, ende sy waren twee hondert, twee en dertigh: ende na hen telde hy al het volck, alle de kinderen Israëls, seven duysent.

16

Ende sy togen uyt op den middagh: Benhadad nu dronck sich droncken in de tenten, hy, ende de Koningen, de twee en dertigh Koningen die hem hielpen.

17

Ende de jongens van de Overste der lantschappen togen eerst uyt: ²¹ Doch Benhadad sondt [eenige] uyt, ende sy boodtschapten hem, seggende; Uyt Samaria zijn mannen uytgetogen.

21 De sin is, dat hy verstaen hebbende van sijne wacht, dat eenige mannen hen ontrent de stadt vertoonden, gesonden heeft, om te vernemen, watse voor lieden waren. Het rapport was, datse waren mannen, uyt de stadt getogen.

18

Ende hy seyde; Het zy datse tot vrede uytgetogen zijn, grijptse levendigh, ’t zy oock datse ten strijde uytgetogen zijn, grijptse levendigh.

19

Soo togen dese jongens van de Overste der lantschappen, uyt de stadt, ende het heyr, ²² dat hen navolghde.

22 Hebr. dat achter hen was.

20

Ende ²³ een yeder sloegh sijnen man, soo dat de Syriers vloden, ende Israël jaeghdese na: doch Benhadad de Koningh van Syrien ontquam op een peert, met [eenige] ruyteren.

23 Te weten, der Israëliten, welcker yeder eenen der Syriers versloegh, die aenquamen om de Israëliten levendigh te grijpen.

21

Ende de Koningh Israëls toogh uyt, ende sloegh peerden, ende wagenen; dat hy eenen grooten slagh aen den Syriers sloegh.

22

Doe tradt ²⁴ die Propheet tot den Koningh Israëls, ende seyde tot hem; Gaet henen, sterckt u, ende bemerckt, ende siet wat ghy ²⁵ doen sult: want ²⁶ met de wederkom-[kolom]ste des jaers sal de Koningh van Syrien tegen u optrecken.

24 Van den welcken gesproken is boven vers 13.

25 Te weten, niet alleen met menschelicke middelen te gebruycken, maer voornemelick de Goddelicke hulpe te verkrijgen door ware bekeeringe.

26 Dat is, met de aenkomste des somers, als de legers, om de bequaemheyt van de leeftocht, ende voeder te genieten, plegen te velde te komen. Alsoo onder vers 26. Vergelijckt 2.Sam. cap. 11. vers 1. 1.Chron. cap. 20. vers 1. 2.Chron. cap. 16. vers 10.

23

²⁷ Want de knechten des Koninghs van Syrien hadden tot ²⁸ hem geseyt, Hare Goden zijn ²⁹ berghgoden, daerom zijn sy stercker geweest dan wy: maer seker laet ons tegen hen op den effenen velde strijden, ³⁰ Soo wy niet stercker en zijn dan sy!

27 Dit was den Propheet bekent geworden, ofte door eenigh geruchte, dat tot hem gekomen was, ofte door de openbaringe Godes, van dewelcke een schoon exempel te sien is 2.Reg. 6.8.

28 Namel. tot haren Koningh.

29 Dat is, op bergen (soo sy hielden) woonende, die haer volck daer alleene konnen helpen, ende niet op den effenen velde.

30 Voeght hier by den verswegenen vloeck ofte straffe; als, vergaen moeten wy, ofte, eerloos worden: ofte, of wy, etc. T.w. laet sien, of, wat gelt’et! And. en sullen wy niet stercker zijn? alsoo ond. vers 25. siet Genes. cap. 14. op vers 23.

24

Daerom doet dese sake: Doet de ³¹ Koningen wech, elck een ³² uyt sijne plaetse, ende stelt ³³ Lantvooghden in hare plaetse.

31 T.w. welker hulpe hy te voren gebruyckt hadde, bov. versen 1, 16.

32 Dat is, uyt het gebiedt, datse in u heyrleger gehadt hebben.

33 Dat is, Heeren ende Vorsten uwes eygenen lants, die ghy beter kent, ende die u getrouwer sullen wesen.

25

Ende ghy, telt u een heyr, als dat heyr, dat ³⁴ van de uwe ³⁵ gevallen is, ende peerden, als die peerden, ende wagenen, als die wagenen; ende laet ons tegen hen op het effen velt strijden, ³⁶ soo wy niet stercker en zijn dan zy! ende hy hoorde na hare stemme, ende dede alsoo.

34 Hebr. van, of, uyt u, Dat is, die in uwen dienst zijnde van de Israëliten hier te voren zijn verslagen. siet bov. versen 20, 21.

35 D. in den strijt omgekomen. Siet Genes. 14. op vers 10.

36 Siet boven op vers 23.

26

Het geschiedde nu met de wederkomste des jaers: dat Benhadad de Syriers monsterde: ende hy toogh op na ³⁷ Aphek, ten krijge tegen Israël.

37 Eene stadt gelegen in den stam Aser, die de Syriers in dese krijghs-tocht schijnen uyt het volgende vers 30. in haer gewelt gekregen te hebben. Siet van deselve Ios. 13.4. ende cap. 19. vers 30. Iudic. 1.31.

27

De kinderen Israëls werden oock gemonstert, ende waren ³⁸ versorght van leeftocht, ende trocken hen te gemoete: ende de kinderen Israëls legerden sich tegen over hen als ³⁹ twee bloote geytenkudden, maer de Syriers vervulden het lant.

38 And. vvaren in vollen getale bevonden.

39 Hier by wort het heyr der Israëliten, het welcke in tween gedeelt was, vergeleken; om te kennen te geven, niet alleen datse weynige in getale, maer oock swack in krijghsrustinge, ende wapenen ten aensien van de Syriers waren.

28

Ende ⁴⁰ de man Gods tradt toe, ende sprack tot den Koningh Israëls, ende seyde, Soo seyt de HEERE; Daerom dat de Syriers geseyt hebben, De HEERE is een Godt der bergen, ende hy en is niet een Godt der leeghten; soo sal ick alle dese groote menighte in uwe hant geven, ⁴¹ op dat ghylieden wetet, dat ick de HEERE ben.

40 T.w. de Propheet, van den welcken gesproken is versen 13, 22. ofte een ander.

41 Siet boven op vers 13.

29

Ende dese waren gelegert tegen over die, seven dagen: het geschiedde nu op den sevenden dagh, dat de strijt aengingh; ende de kinderen Israëls sloegen der Syriers hondert duysent voetvolcks op eenen dagh.

30

Ende de overgeblevene vloden na ⁴² Aphek in de stadt, ende de muer viel, op seven en twintigh duysent mannen die over gebleven waren: oock vloodt Benhadad, ende quam in de stadt ⁴³ [van] kamer in kamer.

42 Siet boven op vers 26. Het schijnt hier uyt, dat de Syriers dese stadt ingenomen hadden.

43 Alsoo ond. 22.25. De sin is, dat Benhadad seer verslagen zijnde door sijne groote nederlagen, ende vreesende voor sijn persoon, van de eene kamer in de ander gevlucht is, niet wetende, waer hy hem bergen soude. And. tot eener kamer binnen kamer: Verstaet een secreet vertreck, ofte verborgene plaetse, die in eenige kamer tot versekeringe gemaeckt is.

31

Doe seyden sijne knechten tot hem; Siet doch, wy hebben gehoort, dat de Koningen van het huys Israëls, ⁴⁴ goedertierene Koningen zijn: laet ons doch sacken ⁴⁵ om onse lendenen leggen, ende ⁴⁶ koorden om onse hoofden, ende uyt gaen tot den Koningh Israëls; mogelick sal hy ⁴⁷ uwe ziele in ’t leven behouden.

44 Hebr. Koningen der goedertierentheyt, of, weldadigheyt.

45 Sy wilden met dit teecken te kennen geven, datse de doot verdient hadden, ende riepen om genade, als met groot leetwesen, ende demoedigheyt des herten. Siet Genes. cap. 37. op vers 34.

46 Dewelcke oock heden de misdadige aen den hals somtijts hebben moeten, tot een teecken, datse des doots weerdigh zijn.

47 D. persoone; alsoo in het volgende. Siet boven 19. op vers 4.

32

Doe gordden sy sacken om hare lendenen, ende koorden om hare hoofden, ende quamen tot den Koningh Israëls, ende seyden; Uwe knecht Benhadad seyt, Laet doch mijne ziele leven: ende hy seyde; Leeft hy dan noch? hy is mijn ⁴⁸ broeder.

48 Dat is, dien ick als een broeder vrientschap te bewijsen bereyt ben.

33

De mannen nu namen neerstelick waer, ⁴⁹ ende vatteden ’t haestelick ⁵⁰ oft van hem ware, ende seyden; Uwe broeder Benhadad [leeft:] ende hy seyde; Komet, ⁵¹ brenget hem: doe quam Benhadad tot hem uyt, ende hy dede hem op den wagen klimmen.

49 Hebr. ende sy haesteden ende vatteden het: Te weten, dat de Koningh Israëls haren Koningh Benhadad sijnen broeder genoemt hadde: houdende sulcks voor een teecken van sijne goede genegentheyt tot Benhadad. And. raepten ’t op, sneden het af, T.w. van Achabs woorden.

50 Dat is, of het woort broeder uyt een oprecht herte gekomen ware, ende of hy de broederschap meynde: dan of sijn seggen alleen eene bedrieghlicke veynsinge des monts geweest ware.

51 Hebr. nemet hem: D. nemet ende brenget hem. Siet Genes. cap. 12. op vers 15.

34

Ende ⁵² hy seyde tot hem; ⁵³ De ste-

52 Nam. Benhadad.

53 Siet van dese boven 15.20.

[fol. 159r\Achab begeert Naboths wijn--gaert.]

den, die mijn vader van uwen vader genomen heeft, sal ick weder geven, ende maeckt u ⁵⁴ straten in Damascus, gelijck mijn vader in Samaria gemaeckt heeft: Ende ick [antwoordde Achab] sal u met dit verbont dan laten gaen: soo maeckte hy een verbont met hem, ende liet hem gaen.

54 Verst. marckten, uyt dewelcke Achab eenige schattinge soude trecken: ofte, richtplaetsen, in dewelcke het opperste oordeel hem soude toekomen: ofte eenige aenkomsten, ende frontieren des lants, die in sijn gewelt souden wesen.

35

Doe seyde een man uyt de ⁵⁵ sonen der Propheten tot sijnen naesten, ⁵⁶ door het woort des HEEREN; ⁵⁷ Slaet my doch: Ende de man ⁵⁸ weygerde hem te slaen.

55 Dewelcke waren jonge lieden, onderricht door de Propheten in de ware leere, gestiert tot den suyveren Godesdienst, ende vermaent tot de oprechtigheyt des levens. Sy hadden hare Collegien, in dewelcke de Propheten waren als hare vaderen, 2.Reg. 2. vers 12. ende sy als hare kinderen: gelijck sy oock soo genoemt worden hier, 1.Sam. c. 10. vers 12. 2.Reg. 2.3, 5. ende Iesa. cap. 8. vers 18. Vergel. Iudic. 17. op vers 10.

56 Dat is, door Godes bevel, het welcke hy desen sijnen naesten te kennen gaf.

57 Het woort slaen, beteeckent hier niet dooden, als in het volgende vers, maer smijten, als met vuysten, stocken, touwen, etc. sonder dat de doot daer na volget, als Exod. 21. versen 15, 18. Prov. cap. 23. vers 13. ende onder vers 37.

58 Waer in hy qualick dede, dewijle hy verstaen hadde, dat sulcks van Godt bevolen was.

36

Ende hy seyde tot hem; Daerom dat ghy de stemme des HEEREN niet gehoorsaem en zijt geweest, siet, als ghy van my wech gegaen zijt, soo sal u een leeuw ⁵⁹ slaen: ende als hy van by hem wech gegaen was, soo vondt hem een leeuw, die hem sloegh.

59 Dat is, dooden. Alsoo Genes. 32.11. Levit. 24.21. ende bov. vers 20, etc. siet Genes. 8. op vers 21.

37

Daer na vondt hy eenen anderen man, ende seyde; Slaet my doch: ende die man sloegh hem, ⁶⁰ slaende, ende wondende.

60 D. sloegh hem lange ende veel, soo dat hy hem quetsede.

38

Doe gingh de Propheet henen, ende stont voor den Koningh op den wegh: ende hy ⁶¹ verstelde sich met ⁶² asschen ⁶³ boven sijne oogen.

61 Het Hebreeusch woort beteeckent, sich veranderen om niet bekent te worden: het welcke dese Propheet gedaen heeft met asschen op sijn aengesichte te stroijen, ofte (gelijck andere oversetten) met een decksel op sijn oogen te doen. Ond. cap. 22. vers 30. beteeckent het, sich veranderen, ende verstellen door veranderinge van kleederen. Vergel. boven 14.2.

62 And. sluijer, ofte, decksel.

63 D. op het hooft, ende voorts in ’t aengesichte.

39

Ende het geschiedde, als de Koningh voorby gingh, dat hy tot den Koningh ⁶⁴ riep, ende seyde; Uwe knecht was uytgegaen in het midden des strijts, ende siet een ⁶⁵ man was afgeweken, ende bracht tot my eenen man, ende seyde, Bewaert desen man, indien hy ⁶⁶ eenighsins gemist wort, soo sal uwe ⁶⁷ ziele in de plaetse sijner ziele zijn, ofte ghy sult een ⁶⁸ talent silvers ⁶⁹ opwegen.

64 Als hebbende eenige sake hem aen te dienen.

65 Verst. eenen gevangenen, om dien te bewaren, dat hy niet en ontliepe.

66 Hebr. missende gemist wort.

67 D. u leven voor sijn leven, D. ghy sult voor hem sterven. Alsoo ond. vers 42. item Exod. 21.23.

68 Siet van deses weerde, bov. 16. op vers 24.

69 Dat is, betalen.

40

Het geschiedde nu, als uwe knecht hier, ende daer doende was, dat ⁷⁰ hy daer niet en was: doe seyde de Koningh Israëls tot hem; Soo is u ⁷¹ oordeel, ghy selve hebt het gevelt.

70 T.w. de gevangen man.

71 D. soodanigh is u eygen oordeel. Verstaet het oordeel der verwijsinge, waer door yemant schuldigh, ende strafweerdigh verklaert wort. Alsoo is oock ’t woort oordeelen genomen, Luce 19.22. Ioan. 12.48. 1.Cor. 6. vers 2. De sin is, Ghy brenght u eygen vonnisse mede, dewijle ghy den man aengenomen hebt te bewaren, met de conditie van u verhaelt.

41

Doe haestede hy sich, ende ⁷² dede de asschen af van sijnen oogen: ende de Koningh Israëls kende hem, dat hy een der Propheten was.

72 Siet boven vers 38. ende de aenteeck. daer op.

42

Ende hy seyde tot hem; Soo seyt de HEERE: Om dat ghy ⁷³ den man, dien ick verbannen hebbe, uyt de hant hebt laten gaen; ^a soo sal uwe ziele in de plaetse sijner ziele zijn, ende u volck in de plaetse sijns volcks.

73 Namel. Benhadad. Hebr. den man mijner verbanninge, D. dien ick wilde gedoot, ende gantsch uytgeroeyt hebben. Siet Deut. 2. op vers 34.

a 1.Reg. 22.37, 38.

43

Ende de Koningh Israëls toogh henen ⁷⁴ gemelick, ende toornigh, na sijn huys: ende quam te Samaria.

74 Of, afkeerigh, verdrietigh, ongesint, korsel.