Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vij. Capittel.

De bouwinge van Salomons huys, vers 1, etc. Van ’t huys Libanons, 2. Van het voorhuys der pilaren, 6. van het voorhuys des gerichtes, 7. van het huys der dochter Pharaos, 8. van Hiram, de konstige werckmeester, 13. van de twee kopere pilaren, 15. de gegotene zee, 23. de tien kopere stellingen, 27. de tien kopere waschvaten, 38. kortelick, alle werck, gereetschap, ende vaten, kopere, ende goudene, 40. de geheylighde dingen worden in den tempel gebracht, 51.

1

MAer ^{a 1} aen sijn huys bouwde Salomo ² dertien jaer: ende hy volmaeckte sijn gantsche huys.[kolom]

a 1.Reg. 9.10.

1 Dienende hem ende sijn hofgesin tot eene ordinare wooninge. siet ond. vers 8.

2 By na noch soo lange als aen den tempel, boven 6 vers 38. als die meer haeste behoefde, om het bevel des HEEREN, ende om des heyligen Godesdienstes wille, ende tot den welcken meer wercklieden gebruyckt, ende meer voorraets van materialen toebereyt moesten worden.

2

Hy bouwde oock het huys des ³ woudts Libanons van ⁴ hondert ellen in sijne lenghte, ende vijftigh ellen in sijne breette, ende dertigh ellen in sijne hooghte; ⁵ op vier rijgen van cederen pilaren, ⁶ ende cederen balcken op de pilaren.

3 Alsoo genoemt (gelijck eenige meynen) om dattet in een lustige, ende verhevene plaetse in Ierusalem, ofte daer buyten met vele schoone, ende hooge boomen, gelijck het woudt van Libanon, verciert was, dienende den Koningh tot een huys van plaisance, ende vermakinge. Vergelijckt onder 9.19.

4 Verstaet, gemeene ellen: ende siet van deser lenghte Gen. 6. op vers 15.

5 Alsoo dit huys drie stagien hooge was, ende drie wooningen boven malkanderen hadde, soo verstaet dit van de onderste.

6 Die de vloer der middelster wooninge maeckten.

3

Ende het was bedeckt met ⁷ ceder van boven ⁸ op de ribben, ⁹ die op vijf ende veertigh pilaren waren, vijftien in eene rijge.

7 Waer uyt de derde, ofte opperste vloeringe ontstont.

8 Ofte, balcken, solderingen, kameren.

9 Verst. het opperste deel van dit huys, ’t welcke (om dat het minder last hadde te dragen dan ’t onderste) maer drie rijgen van pilaren en hadde, daer de onderste vier hadden, boven vers 2. zijnde elcke rijge van vijftien pilaren.

4

¹⁰ Daer waren drie rijgen van uytsichten: dat de eene venster was over de andere venster, in drie orderen:

10 Gelijck ’t huys drie verdiepingen hoogh was, alsoo heeft’et oock drie rijgen van vensteren gehadt, in elcke verdiepinge een rijge, waer van de opperste recht tegen over de onderste quamen.

5

Oock waren alle de deuren, ende de posten vierkantigh ¹¹ van (eenderley) uytsicht: ende venster was tegen over venster, ¹² in drie orderen.

11 D. de vensteren ende de poorten van tween zijden, waren in elcke solderinge regelrecht de eene op de andre gericht, dat men van de eene tot de andre daer jegens over zijnde, sijn gesichte strecken konde. Andere vertalen dit: Alle de deuren, ende de posten waren vierkantigh met de uytsichten, etc.

12 Hebr. drie malen.

6

Daer na maeckte hy ¹³ een voorhuys ¹⁴ van pilaren; ¹⁵ vijftigh ellen was sijne lenghte, ende dertigh ellen sijne breette: ende het voorhuys was tegen over ¹⁶ die, ende de pilaren met de dicke balcken tegens over deselve.

13 Hier wort van driederley voorhuys gewagh gemaeckt, waer van dit het eerste is, ende was voor aen het huys des woudts Libanons. Siet van het tweede vers 7. ende van het derde vers 8.

14 D. bestaende uyt vele pilaren, ende uyt het dack daer op rustende.

15 Na de breette van het huys. Vergel. boven vers 2.

16 T.w. deuren: van dewelcke in ’t voorgaende vers gesproken is, ofte, pilaren, van het huys des woudts. De sin is, Dat dit voorhuys quam voor aen ’t huys des woudts: sulcks dat de pilaren, ende balcken, daer uyt dit voorhuys bestont, recht over de deuren, ende alsoo in ’t gesichte waren van het voorgemelde huys.

7

Oock maeckte hy ¹⁷ een voorhuys voor den throon, alwaer hy richtede, tot een voorhuys des gerichtes, dat met ceder bedeckt was, ¹⁸ van vloer tot vloer.

17 Namel. binnen Ierusalem, voor aen sijn huys, seer bequaem voor het volck, het welcke ten gerichte verscheen, om aldaer tegen het ongemack des weders bewaert te worden.

18 D. van ’t een eynde des vloers tot aen het andere. Eenige verstaen dit van de mueren, ofte wanden, te weten, datse met ceder beschoten zijn geweest, van beneden aen de vloer, tot boven aen de solderinge, die mede een vloer is.

8

Ende [aen] sijn huys, alwaer hy woonde, was een ander voorhof ¹⁹ inwaerder dan dat voorhuys, het welck den selven wercke gelijck was: oock maeckte hy voor de dochter Pharaos, ^b die Salomo ten [wijve] genomen hadde, ²⁰ een huys, dien ²¹ voorhuyse gelijck.

19 Het derde voorhuys, het welcke was tusschen het voorhuys des gerichtes, ende het huys des Koninghs.

b 1.Reg. 3.1.

20 Onderscheyden van de burcht Davids, daer sy eerst hare wooninge gehadt hadde. Siet boven 3.1. ende 2.Chron. 8.11.

21 Verstaet het derde voorhuys dat inwaerder was, recht te voren genoemt; welcken voorhuyse het huys der Konninginne gelijck geseyt wort, ten aensien niet soo seer van de forme, als wel van de maniere, gelijck af te nemen is uyt het volgende.

9

²² Alle dese dingen waren van kostelicke steenen, ²³ na de maten gehouwen, van binnen, ende van buyten metter zage gezaeght; ende dat van den grontslagh tot aen de ²⁴ neutsteenen een palme breet, ende van buyten tot het groote ²⁵ voorhof.

22 Verstaet alle de gebouwen, die in dit ende het voorgaende Capittel verhaelt worden. Vergel. onder vers 12.

23 D. na de maten die de konstige steenhouweren volgen, om een werck in de aldernetste, ende cierlickste forme te voltrecken, alsoo onder vers 11.

24 D. de uytstekende balcksteenen, aen het opperste des muers, op dewelcke het verwelfsel des dacks rustede, ende staken een palmbreet buyten de muer.

25 Alwaer het volck vergaderde.

10

Het was oock gegrontvest met kostelicke steenen, groote steenen; met steenen van tien ellen, ende steenen van acht ellen.

11

Ende ²⁶ boven op kostelicke steenen, na de winckelmaten gehouwen, ende ²⁷ cederen.

26 T.w. op de grontsteenen.

27 D. geschaefde plancken van cederenhout, daer mede de gesneden steenen bekleet waren.

12

Ende het ²⁸ groote voorhof was rontom van drie rijgen gehouwene steenen, met eene rijge van cederen balcken: Soo was het met den ²⁹ binnensten voorhof van het Huys des HEEREN, ende met het voorhuys van dat huys.

28 Siet boven op vers 9.

29 Siet boven 6. op vers 36.

13

Ende de Koningh Salomo sondt henen, ende ³⁰ liet ^{c 31} Hiram van ³² Tyrus halen.

30 Hebr. nam, ofte, nam aen. Siet Gen. 12. op vers 15.

c 2.Chron. 2.13.

31 Siet boven 5. op vers 1.

32 Siet op deselve plaetse.

14

Hy was eener ³³ weduwe-vrouwen soon, ³⁴ uyt den stam van Naphtali, ende sijn vader was een ³⁵ man van Tyrus ge-

33 Dewelcke was van afkomste uyt den stamme Dan, 2.Chron. 2.14.

34 Verstaet dit van der weduwen soon, die na sijns vaders afkomste was uyt de stamme van Naphtali.

35 T.w. ten aensien van de stadt sijner wooninge, ende niet van sijn geslachte, na het welcke hy een Israëlijt was. Anders kan dit oock verstaen worden, dat dese vader een Tyrier geweest zy, oock van geslachte, ende afkomste, dat is, een Heyden, maer sijne huysvrouwe t’samen van Dan, ende Naphtali, te weten, van een stamme uyt haren vader, ende van de andere uyt hare moeder, het welcke kan geschiet zijn, door vermengingen der stammen, om dat d’Israëliten niet altijt gevolght en hebben de wet Godts, die hen verboodt buyten haren stam te trouwen. Siet breeder 2.Chron. 2. op vers 14.

[fol. 149v\Hiram maeckt des Tempels--gereetschap.]

weest, een koperwercker, die ^d vervult was met wijsheyt, ende met verstant, ende met wetenschap, om alle werck in het koper te maken: dese quam tot den Koningh Salomo, ende maeckte al sijn werck.

d Exod. 31.3.

15

Want hy ³⁶ vormde ^e twee koperen pilaren, de hooghte des eenen pilaers was achtien ³⁷ ellen, ende een draet van twaelf ellen omvingh den ³⁸ anderen pilaer.

36 Ofte, hy goot.

e Ierem. 52.21. 2.Reg. 25.16, 17.

37 Gereeckent na de mate des Heylighdoms, die noch eens soo lange waren, als de gemeyne ellen. Siet Genes. c. 6. op vers 15. ende hierom worden 2.Chron. 3. vers 15. na de gemeyne mate der ellen, desen pilaren vijf en dertigh ellen toegeschreven, waer by als noch komt eene elle voor den voet ofte het ondersetsel, soo is elck pilaer ses en dertigh gemeyne ellen hooge geweest, dat is, achtien heylige.

38 T.w. den ommeloop, ende de rondigheyt van sijnen stijl, verstaet het selve oock van den eersten pilaer.

16

Hy maeckte oock ³⁹ twee ⁴⁰ capiteelen, van gegoten koper, om op de hoofden der pilaren te setten: ⁴¹ vijf ellen was de hooghte des eenen capiteels, ende vijf ellen de hooghte des anderen capiteels.

39 T.w. voor elcken pilaer eene.

40 Verst. door het woort capiteel alhier, een cieraet gemaeckt boven op den top van den stijl eenes pilaers, bestaende uyt drie deelen, den voet, het gevlochten werck der granaet-appelen, ende de kroone.

41 Wel verstaende ’t geheele capiteel te samen met sijne drie deelen gemeten zijnde. Want de voet was een elle hooge, het granaet-appelwerck oock een elle, ende de kroone drie ellen. Soo veel ellen wort de kroone alleene toegeschreven, 2.Reg. 25.17. ende gereeckent zijnde met de granaet-appelen, vier ellen. Siet onder vers 19.

17

⁴² De netten waren van ⁴³ nettenwerck, de bandekens van ketenwerck voor de capiteelen, die op het hooft der pilaren waren: ⁴⁴ seven waren voor ’t eene capiteel, ende seven voor het andere capiteel.

42 De sin is, Dat het opperste deel, ofte de kroone des capiteels bestont uyt een seer konstige t’samenvlechtinge van loof, bloemen, ende vruchtenwerck in sekere orderen door bandekens aen malkanderen gantsch cierlick gehecht. Vergelijckt 2.Chron. 3. vers 16.

43 Ofte, van gevlochten, ofte, van traliewerck.

44 Dit getal verstaen eenige van de ordren des loofwercks, ende van de snoerkens die dat werck verbonden, ende t’samen begrepen: andere van de snoerkens, ofte bandekens alleene.

18

Soo maeckte hy de pilaren: mitsgaders twee ⁴⁵ rijgen rontom over het eene net, om ⁴⁶ de capiteelen, die boven het hooft der granaet-appelen waren, te bedecken; alsoo dede hy oock aen het andere capiteel.

45 Te weten, van granaet-appelen die het middelste deel des knoops omcingelden.

46 Dat is, de kroonen, het opperste deel der capiteelen. Siet boven op vers 16.

19

Ende de capiteelen, dewelcke waren op het hooft der pilaren, ⁴⁷ waren van leliewerck ⁴⁸ in ’t voorhuys; ⁴⁹ van vier ellen.

47 Dat is, hadden het fatsoen, de gedaente, ende gelijckenisse van lelien.

48 D. om in het voorhuys gestelt te werden.

49 Verstaet dit van des capiteels twee deelen, het opperste, ende middelste, namelick de kroone, ende het granaet-appelwerck t’samen begrepen. siet boven op vers 16.

20

⁵⁰ De capiteelen nu waren op de twee pilaren, ja daer boven tegen over den ⁵¹ buyck, dewelcke was nevens het net: ende twee hondert granaet-appelen waren in rijgen rontom, [oock] over het andere capiteel.

50 Het capiteel beteeckent hier ’t opperste deel eenes geheelen capiteels, genaemt de kroone die ront was als eene bolle, ofte in ’t geheele als een bal, of in de lenghte, als een ey.

51 Verst. het middelste, ofte het ruymste, ende meest uytsteeckende deel der bolle. Andere verstaen door den buyck het hol dat boven midden in den pilaer geweest soude zijn daer in de capiteelen ingelaten werden, om vast te staen.

21

Daer na rechtede hy de pilaren op in het voorhuys des tempels: ende den rechteren pilaer opgerecht hebbende, soo naemde hy sijnen name ⁵² Iachin, ende den slinckeren pilaer opgerecht hebbende, soo naemde hy sijnen name ⁵³ Boaz.

52 D. Hy (namelick de Heere) sal bevestigen.

53 D. in hem is kracht. Dese twee namen gaven te kennen, dat de geestelicke tempel, dewelcke is de gemeynte der warer geloovigen, ende uytverkorenen rustende op den pilaer der almogender kracht des Heeren tegens al uytwendigh, ende inwendigh gewelt soude staende blijven, soo dat de poorten der helle daer tegen niet en souden vermogen, Matth. 16.18.

22

Ende op het hooft der pilaren was ⁵⁴ het leliewerck: alsoo wert het werck der pilaren volmaeckt.

54 Siet hier van boven vers 19.

23

Voorder maeckte ^f hy de ⁵⁵ gegotene zee: van tien ellen was sy ⁵⁶ van haren eenen ⁵⁷ rant, tot haren anderen rant, rontom ront, ende van vijf ellen in hare hooghte, ende een meetsnoer ⁵⁸ van dertigh ellen omvinghse rontom.

f 2.Chron. 4.2. Ierem. 52.20.

55 Soo oock genaemt 2.Chron. 4.2. maer 2.Reg. 25. vers 13. eene koperen zee. Verstaet, een seer groot vat ofte ketel, houdende grooten overvloet van water, ende in sulcken aensien eene zee genaemt, na de wijse der Hebreen, die de vergaderingen veler wateren, zeen heeten. Dit water diende tot de afwasschingen der Priesteren ende Leviten. Vergel. Exod. 30.18, 19, 20. ende 40.30, 31, 32. Levit. 8. op vers 11. 2.Reg. 16.17. ende 2.Chron. 4.6.

56 D. dwars overgemeten in eene recht doorgaende linie, van den eenen rant tot den anderen.

57 Hebr. lippe, ende soo in ’t volgende.

58 D. dit vat in de rontte van buyten gemeten was dertigh ellen wijt. Want de rontte drie mael soo veel spatie begrijpt, als de recht-doorgaende linie. Vergel. 2.Chron. 4.2.

24

Ende ⁵⁹ onder haren rant waren ⁶⁰ knoppen, deselve ^g rontom omcingelende, ⁶¹ tiene in eene elle, omringende die zee rontom: twee rijgen deser knoppen waren in ⁶² hare gietinge gegoten.

59 T.w. aen de buyten zijde deser gegotene zee.

60 ’t Hebr. woort beteeckent eygentlick Colocinthen, ofte, wilde couwoerden, ofte de figuren, ende afbeeldingen der selver, als boven 6.18. ende 2.Reg. 4.39. maer het schijnt dattet in ’t gemeyne oock beteeckent allerley figuren van loof, bloemen, vruchten, ende beesten tot vercieringe yewers op, ofte in gewrocht. Want 2.Chron. 4.3. wort tot breeder verklaringe deser plaetse gestelt de gelijckenisse, ofte beeltenisse van ossen.

g 2.Chron. 4.3.

61 De sin is, Dat in yeder cubijt, ofte elle, geweest zijn tien knoppen. Ende alsoo nu in’t voorgaende vers geseyt is, dat eene rijge deser knoppen dertigh ellen in haren omgangh hadde, soo volght dat het getal der knoppen in een rijge geweest is drie hondert, ende in de twee t’samen ses hondert.

62 T.w. der zee. Want sy en waren niet gesneden, ofte gegraveert aen dese kopere zee, maer t’samen met deselve gegoten. Alsoo 2.Chron. 4.3.

25

Sy stont op twaelf runderen, drie siende na het Noorden, ende drie siende na [kolom] het Westen, ende drie siende na het Zuyden, ende drie siende na het Oosten, ende de zee was boven op deselve: ende alle ⁶³ hare achterdeelen waren inwaerts.

63 D. de achterste deelen deser runderen waren inwaerts onder dese kopere zee verborgen, datse niet wel en konden gesien worden. Alsoo 2.Chron. 4.4.

26

Hare dickte nu was een hantbreet, ende hare rant als het werck van den rant eens bekers, [ofte] eener leliebloeme: Sy hieldt ⁶⁴ twee duysent ⁶⁵ Bath.

64 Verst. dat men daer in ordinaerlick soo veel waters dede: maer tot boven toe vol zijnde, hieltse drie duysent Bath, 2.Chron. 4.5.

65 Eene groote mate der Hebreen van natte waeren, houdende soo veel als een Epha drooge waeren, Ezech. 45.11. een Epha nu hieldt tien Gomer, Exod. cap. 16. vers 36. ende Levit. 5. op vers 11. een Gomer hielt drie en veertigh gemeyne eijerschalen: ses deser schalen houden de mate van een Log. Siet Levit. 14. op vers 10. twee en seventigh Log maeckt ontrent een Bath.

27

Hy maeckte oock tien koperen ⁶⁶ stellingen: van vier ellen was de lenghte eener stellinge, ende van vier ellen hare breette, ende van drie ellen hare hooghte.

66 Ofte ondersetselen, voeten, ondersteunselen, ofte pedestalen die vierhoeckigh stonden, op dewelcke boven, een waschvat vast ingeschickt was, veel waters houdende, daer in de offerhanden afgewasschen wierden; tot welcken eynde sy oock wielen hadden, daer mede sy van de eene plaetse in de andere vervoert wierden.

28

Ende dit was ’t werck der stellinge: sy hadden ⁶⁷ lijsten; ende de lijsten waren tusschen ⁶⁸ krantsen.

67 Hebr. besluytingen. Verst. ruymten tusschen twee krantsen besloten, in dewelcke de figuren van beesten, ende Cherubim tot vercieringe gemaeckt waren. siet het volgende vers ende onder vers 36.

68 Hebr. trapkens. Dese waren uytstekende boorden, ofte banden, ofte randen rontom elck gestoelte gemaeckt, die trapwijse malkanderen volghden, ende de voorgemelde lijsten, of ruymten van boven, ende onder besloten. De opperste waren den figuren ende afbeeldingen als een dack; De onderste als haren gront, ende bodem.

29

Ende op de lijsten, die tusschen de krantsen waren, waren leeuwen, runderen, ende Cherubim, ende op de krantsen was een ⁶⁹ voet boven henen: ende onder de leeuwen, ende runderen, ⁷⁰ byvoeghselen van uytgereckt werck.

69 Verst. eene effene plaetse, of ruymte, dienende tot ondersteuninge van het waschvat, dat daer op leende.

70 Dat is, bygevoeghde vercierselen van doorvlochten, ende uytgetrocken werck, dewelcke waren aen den hals van het waschvat, eene halve elle daer onder. Siet onder vers 35.

30

Ende eene stellinge hadde vier koperen raderen, ende ⁷¹ koperen platen; ende hare vier hoecken hadden ⁷² schouderen: onder het ⁷³ waschvat waren dese gegotene schouderen ter zijde van yeders byvoeghselen.

71 In dewelcke de assen der wielen staken, tot ondersteuninge der stellingen, die daer op lagen.

72 Dat is, houwvasten, als schouderen die boven uyt de holligheyt aen de vier hoecken der stellinge uyt quamen; niet van buyten daer aen gemaeckt, maer daer uyt ontspringende, ende daer mede gegoten zijnde, om het waschvat, dat daer op lagh, vast te houden, op dat het niet en soude in het vervoeren van de stellinge, waggelen. Vergelijckt onder vers 34.

73 Siet hier van onder op vers 38.

31

Ende de ⁷⁴ mont daer van was van binnen den ⁷⁵ krants, ende daer boven van eene elle, ende de mont hier van was ront van ⁷⁶ voetwerck ⁷⁷ van eene elle, ende halve elle: ende ⁷⁸ op de mont daer van waren oock graveeringen, ende de ⁷⁹ lijsten daer van waren vierkantigh, niet ront.

74 Verstaet, eene eenparige, ende gelijcke holligheyt in de plate, die boven over de stellinge was, ende die het waschvat daer in tot eene halve elle toe ingelaten zijnde, even vulde.

75 Dat is, den ommeloop des monts, ofte der holligheyt daer in het waschvat ingelaten wiert.

76 Gelijckformigh den wercke dat tot ondersteuninge eeniges dinghs gemaeckt wort, ende op het selve allesins wel moet passen. Daerom gelijck het waschvat ront was, soo moeste oock dese holligheyt des monts ront wesen.

77 Te weten, na de mate van het waschvat dat in het gestoelte ingelaten wert.

78 Dat is, op de plate, ofte het decksel daer in de mont was, die het waschvat vattede.

79 Dat is, de uyterste ommegangen, ofte ommeloopen, die het opperste decksel der stellinge besloten.

32

De vier raderen nu waren onder de lijsten, ende ⁸⁰ de assen der raderen aen de stellinge: ende de hooghte van een radt was eene elle, ende halve elle.

80 Hebr. handen.

33

Ende ’t werck van die raderen was als ’t werck van een wagenradt: hare assen, ende hare naven, ende hare randen, ende hare speecken waren alle gegoten.

34

Ende daer waren vier ⁸¹ schouderen op de vier hoecken eener stellinge: hare schouderen ⁸² waren uyt de stellinge.

81 Sommige meynen dat dese schouderen van de voorgemelde boven vers 30. souden onderscheyden zijn geweest, soo dat die quamen uyt de holligheyt, daer in het waschvat ingelaten wort, maer dat dese van buyten de holligheyt des waschvats het middelste deel des selven onderstutteden.

82 Dat is, sy en waren niet van buyten daer aen gehecht, maer een werck uyt de stellinge voort komende. Siet boven op vers 30.

35

Ende op ⁸³ het hooft eener stellinge was eene ronde hooghte van eene halve elle rontom: oock waren op het hooft der stellinge hare ⁸⁴ hanthaven, ende hare lijsten uyt den selven.

83 Te weten, boven de stellinge, ende de schouderen der selver.

84 Hebr. handen. Alsoo in het volgende vers. Verstaet, het opperste der schouderen, daer mede, als met handen, het waschvat ondersteunt wiert. Ofte verstaet hier door, kleyne pilaerkens, die boven uyt de vier hoecken der stellinge voort gingen, hebbende vierkantige lijsten, in dewelcke waren cierlicke graveeringen.

36

Hy sneedt nu op de platen harer hanthaven, ende ⁸⁵ op hare lijsten, Cherubim, leeuwen, ende palmboomen: na elcks ledige plaetse, ende byvoeghselen rontom.

85 Siet boven op vers 31.

37

Desen gelijcke maeckte hy de tien stellingen: eenerley gietinge, eenerley mate, eenerley snede, hadden sy alle.

38

^h Hy maeckte oock tien koperen ⁸⁶ waschvaten: een waschvat hielt veertigh

h 2.Chron. 4.6.

86 Staende op de koperen stellingen, die men vervoeren konde, beschreven in de voorgaende verssen van het 27 vers af. Dese vaten werden gevult met water, het welcke de Priesteren in haren dienst gebruycken moesten. Siet 2.Chron. cap. 4. vers 6. ende vergelijckt Levit. 8. de aenteeckeninge op vers 11.

[fol. 150r\Inwyinge des Tempels. Arke.]

⁸⁷ Bath, een waschvat was van vier ellen; op elcke stellinge, van die tien stellingen was een waschvat.

87 T.w. waters. Siet van dese mate boven op vers 26.

39

Ende hy settede vijve dier stellingen aen de rechter zijde van ⁸⁸ het Huys, ende vijve aen de slincker zijde van ’t Huys: maer ⁸⁹ de zee settede hy aen de rechter zijde van het Huys ⁹⁰ oostwaert tegen over het Zuyden.

88 T.w. in’t voorhof der Priesteren, alwaer de offerhanden bereyt wierden.

89 Siet boven op vers 23.

90 Alwaer den ingangh was van het Huys.

40

Daer toe maeckte ⁹¹ Hirom de waschvaten, ende de schoeffelen, ende de besprenghbeckens: ende Hiram voleyndde al ’t werck te maken, dat hy den Koningh Salomo maeckte voor het Huys des HEEREN:

91 Terstont in dit selve vers genoemt Hiram’: ende elders oock Huram. Siet bov. op vers 13. Den selven naem hadde de Koningh van Tyrus.

41

[Te weten] de twee pilaren, ende ⁹² bollen der capiteelen die op der twee pilaren hooft waren: ende de twee netten, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die op der pilaren hooft waren:

92 Verstaet hier door kroonen, die het opperste deel des capiteels waren, van dewelcke siet boven versen 19, 20.

42

Ende ⁹³ de vier hondert granaet-appelen tot de twee netten: [namelick] twee rijgen van granaet-appelen tot het eene net, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die boven op de pilaren waren:

93 Siet bov. vers 20.

43

Mitsgaders de tien ⁹⁴ stellingen, ende de ⁹⁵ tien waschvaten op de stellingen:

94 Siet van dese boven vers 27.

95 Siet bov. vers 38.

44

Daer toe de ⁹⁶ eenige zee: ende de ⁹⁷ twaelf runderen onder die zee:

96 Siet bov. vers 23.

97 Siet bov. vers 25.

45

De ⁹⁸ potten oock, ende de schoeffelen, ende de besprenghbeckens, ende alle dese vaten die Hiram voor den Koningh Salomo tot den Huyse des HEEREN maeckte; [al] van gepolijstert koper.

98 Om het vleesch, eeniger offerhanden, dat van de Priesteren, ende die de beesten ter offeringe brachten, gegeten wert, daer in te zieden. Eenige potten waren oock om de asschen der offerhanden daer in te vergaderen, ende uyt te dragen. Siet Exod. cap. 27. vers 3.

46

In de vlackte der Iordane gootse de Koningh, in ⁹⁹ dichte aerde: tusschen ¹⁰⁰ Succoth, ende tusschen ¹ Zarthan.

99 D. kleyige, vette, ende taeije aerde. Alsoo 2.Chron. 4. vers 17.

100 Gelegen in de stam Gads over de Iordane. siet Gen. cap. 33. op vers 17.

1 Siet Iosu. 3. op vers 16.

47

Ende Salomo liet alle dese vaten [ongewogen] van wegen de ² seer groote menighte: het gewichte des kopers en wert niet ondersocht.

2 Hebr. van de menighte seer seer.

48

Oock maeckte Salomo alle de vaten, die voor het Huys des HEEREN waren: den ^{3 k} gouden altaer, ende de ^l gouden ⁴ tafel, op dewelcke de ⁵ toonbrooden waren;

3 D. overtrocken met gout, Exod. 30. vers 3. maer anders gemaeckt van cederenhout, bov. 6.20. ’t welcke Sittimhout genoemt wort, Exod. cap. 30. vers 1.

k Exod. 30.1.

l Exod. 25.23.

4 Verstaet, tafelen in het getal van velen. Want in den tempel Salomons zijnder tien geweest, 2.Chron. c. 4. vers 8. Sy waren van gout, daer mede van buyten overtogen zijnde, maer van binnen warense van hout. Vergel. Exod. c. 25. versen 23, 24.

5 Hebr. brooden der aengesichten: soo genoemt, niet om datse aengesichten hadden, maer om datse voor het aengesichte des Heeren, dat is, voor het Heylige der heyligen lagen. Siet Exod. cap. 25. vers 30.

49

Ende de kandelaren vijve ⁶ aen de rechter hant, ende vijve aen de slincker hant voor ⁷ de aenspraeckplaetse, van ⁸ gesloten gout: ende de ⁹ bloemen, ende de lampen, ende de snuyters van gout:

6 Dat is, aen de noord, ende zuydzijde van het heylige.

7 Siet boven cap. 6. op vers 5.

8 Siet boven cap. 6. op vers 20. Van soodanigh gout waren dese kandelaren gemaeckt, zijnde daer mede niet slechts overtrocken, maer daer uyt geheel bestaende, gelijck de kandelaer Mosis, in den welcken met sijn toebehooren een talent gouts gegaen is, Exod. cap. 25. versen 31, 39

9 Siet van dese drie Exod. cap. 25. versen 31, 37, 38.

50

Mitsgaders de schalen, ende de ¹⁰ gaffelen, ende de ¹¹ sprenghbeckens, ende de ¹² roockschalen, ende de wieroockvaten, van ¹³ gesloten gout: daer toe de herren der deuren van het binnenste huys, van ’t Heylige der heyligen, [ende] der deuren van ’t Huys des tempels, van gout.

10 Ofte, vorckskens, ofte, snijdmessen. Anders, musicale instrumenten.

11 Der welcker waren hondert in getale, 2.Chron. 4. vers 8.

12 Anders, lepelen.

13 Siet boven cap. 6. op vers 20.

51

Alsoo wert al het werck volbracht dat de Koningh Salomo aen het Huys des HEEREN maeckte: ^m Daer na bracht Salomo ¹⁴ de ⁿ geheylighde dingen sijns vaders Davids; het silver, ende het gout, ende de vaten leyde hy onder de schatten van het Huys des HEEREN.

m 2.Sam. 8.7, 11.

14 Dat is, die den Heere tot een heyligh gebruyck van David ge-eygent waren.

n 2.Chron. cap. 5. vers 1.