Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxv. Capittel.

Hoedanigh de vonnissen der Richteren moeten zijn tusschen partijen, vers 1, etc. Hoe verre sy moeten doen slaen den genen, die slagen verdient heeft, 2. een dorsschende osse, 4. Van de plicht des naesten broeders, ofte bloetvrients, aen de weduwe des verstorvenen broeders, die geene manlicke erven heeft na gelaten, 5. straffe eener onbeschaemder vrouwe, 11. Recht gewicht ende mate, 13. Gebodt vande uytroeyinge der Amalekiten, 17.

1

WAnneer der tusschen lieden twist sal zijn, ¹ ende sy tot het gerichte sullen toetreden, dat ² syse richten, soo sullen ³ sy den ⁴ rechtveerdigen rechtveerdigh spreken, ende den onrechtveerdigen verdoemen.

1 Als sy onder malkanderen niet behoorlick konnen verdragen. Anders, soo sullen sy, etc.

2 T.w. de Richters.

3 De Richters.

4 D. hier, den genen, die onschuldigh is, ofte, eene rechtveerdige sake heeft, voor soodanigh verklaren, ende den schuldigen, ofte, die onrecht heeft, voor soodanigh verklaren, ende veroordeelen. Siet wijders Genes. 44. op vers 16. Num. 35. op vers 31.

2

Ende het sal geschieden, indien de onrechtveerdige ⁵ slagen verdient heeft; dat de Richter hem sal doen neder vallen, ende hem doen slaen ⁶ in sijn tegenwoordigheyt ⁷ na dat het voor sijne onrechtveerdigheyt genoegh sal zijn, ⁸ in getale.

5 Hebr. een soon, of, kint des slaens is, D. weerdigh om geslagen te worden, of, die slagen verdient heeft, ende daer toe verwesen, ofte, veroordeelt is. Vergel. Matth. c. 23. vers 15. Ioa. 17.12. Eph. 2. vers 3. 2.Thess. 2.3. siet wijders 2.Sam. cap. 3. op vers 34.

6 Hebr. voor sijn aengesichte.

7 Hebr. na de genoeghsaemheyt sijner onrechtveerdigheyt.

8 D. met seker getal van slagen, na den eysch van sijn misdaet, maer niet boven de veertigh, als volght.

3

Met ^a veertigh [slagen] sal hy hem ⁹ doen slaen; ¹⁰ hy en salder niet toedoen: op dat niet misschien, soo hy voortvoere hem daer boven met meer slagen te doen slaen, ¹¹ uwe broeder dan voor uwe oogen ¹² verachtlick gehouden worde.

a 2.Cor. 11.24.

9 D. mogen doen slaen.

10 Hier uyt is de gewoonte gekomen, dat men niet meer als negen en dertigh slagen heeft gegeven, om immers niet te veel te doen. siet 2.Cor. c. 11. vers 24. hoewel vele Ioden de negen en dertigh slagen uyt desen text soecken te bewijsen, verkeerende dien na hare gewoonte.

11 Die, gelijck als ghy, van den zade Abrahams is.

12 D. van den richter ende andere min geacht worde, als de wet der liefde vereyschte, ende onder Godts volck betaemt; ende de misdadige door onmatigh slaen voor de oogen sijner broederen niet eysselick ende mismaeckt en worde, ofte, oock in gevaer des levens kome.

4

¹³ Eenen osse en sult ghy ^b niet muylbanden, als hy ¹⁴ dorscht.

13 Sulcks dat hy onder den arbeyt sijn voeder niet soude konnen nemen.

b 1.Corinth. 9.9. 1.Tim. 5.18.

14 Het koorn met voeten tredende, ofte (als de Hebreen seggen) den dorschwagen (die onder vol stompe houten, tacken ofte kerven was) daer over omtreckende, om het koorn van het stroo te scheyden, ende het stroo tot kaf voor de beesten te maken. Waer op Godt wijders in dese wet gesien hebbe, siet 1.Corinth. 9.9, 10, etc.

5

Wanneer broeders te samen woonen, ende ¹⁵ een van hen sterft, ende geenen sone heeft, soo en sal ’t wijf des verstorvenen ¹⁶ aen geenen vreemden manne daer buyten geworden: ^c haers mans broeder sal tot haer in gaen, ende ¹⁷ nemense sich ter vrouwe, ende doen haer den plicht van eens mans broeder.

15 Anders, d’eerste, dat is, d’eerstgeboren, ofte d’oudtste onder velen, ja oock de naeste bloetverwant onder velen. Vergelijckt Genes. 38.6, etc. Ruth cap. 3 ende Matth. 22.24, etc.

16 Verstaet buyten de familie hares verstorvenen mans salse niet mogen trouwen, ofte yemanden ter vrouwe worden.

c Matth. cap. 22. vers 24. Marc. 12.19. Luce 20.28.

17 Wel verstaende, soo hy ongetrouwt is: Siet de wet Levit. cap. 18. vers 18.

6

Ende het sal geschieden, dat de eerstgeboren, dien sy sal baren, ¹⁸ sal staen in den name sijns broeders, des verstorvenen; ¹⁹ op dat sijn naem niet uytgedelght en worde uyt Israël.

18 D. sal een soon des verstorvenen broeders genaemt worden, ende als sijn erfgenaem in sijne plaetse treden.

19 Hier uyt, als oock uyt het volgende vers blijckt, dat dit houwelick voornemelick sagh op de vermenighvuldinge van Abrahams zaet, ofte de Ioodsche familien, tot op de komste des Messiae. Dien volgens gaet dese wet den Christenen gantsch niet aen.

7

Maer indien desen man sijns broeders vrouwe niet bevallen en sal te nemen; soo sal sijns broeders vrouwe op gaen na de ²⁰ poorte tot d’Oudtsten, ende seggen; ^d Mijn mans broeder weygert sijnen broeder eenen name te verwecken in Israël, hy en wil my den plicht van eens mans broeder niet doen.

20 Siet Genes. 22. op vers 17.

d Ruth 4.7.

8

Dan sullen hem de Oudtsten sijner stadt roepen, ende tot hem spreken: ²¹ blijft hy dan daer by staen ende seyt; het en bevalt my niet haer te nemen:

21 Vergel. Ezech. 44. op vers 24.

9

Soo sal sijns broeders vrouwe voor de oogen der Oudtsten tot hem toe treden, ende sijne ²² schoe van sijnen voet uyttrecken ende ²³ spouwen in sijn aengesicht: ende sal betuygen ende seggen; Alsoo sal dien man gedaen worden, die sijns broeders ²⁴ huys niet en sal bouwen.[kolom]

22 Tot een teecken dat hy in sijns broeders erffenisse niet soude mogen treden. siet Ruth 4. op vers 8.

23 Om met dese openbare smaetheyt hem te beschamen, ende andere af te schricken.

24 Siet Genes. cap. 16. op vers 2.

10

Ende ²⁵ sijn naem sal in Israël genoemt worden: Het huys des genen, dien de schoe uyt getogen is.

25 Verstaet, ende sijnes huyses.

11

Wanneer mannen ²⁶ d’een met den anderen ²⁷ twisten, ende het wijf des eenen toe treedt, om haren man uyt de hant des genen, die hem slaet, te redden, ende hare hant uytstreckt, ende ²⁸ sijne schamelheyt aengrijpt:

26 Hebr. de man ende sijn broeder.

27 D. vechten.

28 Der tegenpartije.

12

Soo sult ghy hare hant afhouwen: ²⁹ uwe ooge en sal niet verschoonen.

29 Om eenen yederen van alle oneerbaerheyt ende onbeschaemtheyt af te schricken.

13

Ghy en sult geen ³⁰ tweederleije weeghsteenen in uwen sack hebben, eenen grooten ende eenen kleynen.

30 Hebr. niet steen ende steen, D. tweederley gewichte. siet Levit. 19. op vers 36. Alsoo oock onder vers 15. ende Prov. cap. 20. vers 10.

14

Ghy en sult in uwen huyse geen tweederley ³¹ Epha hebben, een groot ende een kleyn.

31 Hebr. Epha ende Epha. siet Exod. 16. op vers 36.

15

Ghy sult eenen volkomenen ende ³² gerechten weeghsteen hebben; ghy sult een volkomen ende gerecht Epha hebben: op dat uwe dagen verlenght worden in het lant, dat u de HEERE uwe Godt geven sal.

32 Hebr. steen der gerechtigheyt: ende soo in het volgende.

16

Want al wie sulcks doet, ³³ is den HEERE uwen Godt ^e een grouwel: [ja] al wie onrecht doet.

33 Hebr. een grouwel des HEEREN: siet bov. cap. 17. op vers 1.

e Prov. 11.1.

17

Gedenckt wat u ^{f 34} Amalek gedaen heeft, op den wegh, als ghy uyt Egypten uyttooght:

f Exod. 17.8.

34 D. de Amalekiten, die wel afkomstigh waren van Amalek, Esaus kints kint, maer, om hare bittere vyantschap tegen Israël bewesen, van Godt specialick verbannen zijn. Vergel. boven 23.7.

18

Hoe hy u op den wegh ontmoette, ende sloegh onder u in den steert alle de swacke, achter u, als ghy moede ende mat waert: ende hy en vreesde Godt niet.

19

’t Sal dan geschieden, als u de HEERE uwe Godt ruste sal gegeven hebben van alle uwe vyanden rontomme, in het lant, dat u de HEERE uwe Godt ten erve geven sal, om het selve erflick te besitten, dat ghy de gedachtenisse van Amalek sult van onder den Hemel uytdelgen: en vergeet het niet.