Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxiij. Capittel.

Wie in de vergaderinge des HEEREN gantschlick niet mochten komen, ende wie ter contrarie eenighsins, vers 1, etc. hoe ende waeom het veltleger reyn moeste gehouden worden, 9. hoe men handelen soude met eenen knecht, die sijnen Heere ontvlucht was, 15. van hoeren ende boggers, 17. van woecker, 19. van geloften, 21. van’t plucken der druyven ende aren, 24.

1

DIe door pletteringe verwondt, ofte uytgesneden is, aen de manlickheyt, en sal ¹ in de vergaderinge des HEEREN niet komen.

1 D. na het meeste gevoelen, sal geene stemme hebben in publijcke vergaderingen, noch plaetse in den raet der Regenten, Richteren ofte Officieren des volcks, welcke vergaderinge oock eene vergaderinge Godts genoemt wort, Ps. 82. vers 1. Alsoo wierden oock tot het Priester-ampt geene toegelaten, die eenigh gebreck aen het lichaem hadden. Lev. cap. 21. vers 17, etc. De reden van dese wet kan zijn: eensdeels, om dat soodanige gemeenlick kleynhertigh zijn, anderdeels, om dat het tot verwijt ende kleynachtinge des ampts soude mogen strecken. Van de by een komsten der Gemeynte tot den publijcken Godtsdienst kan men dit niet verstaen, om dat daer inne oock de vreemdelingen selfs (mits besneden zijnde) toegelaten wierden, Exo. c. 12. vers 48. Lev. 22. vers 18. Num. 9.14. ende 15.15. Daer tegens in de vergaderinge, van dewelcke hier ende in’t volgende gesproken wort, mochten de Ammoniten ende Moabiten gantschelick niet komen: als volght vers 3.

2

² Geen bastaert sal in de vergaderinge des HEEREN komen: selfs sijn tiende geslachte en sal in de vergaderinge des HEEREN niet komen.

2 Gelijck Iephte was, Iudic. 11.1, 2. die ter noot, buyten ordre, daer toe gebruyckt, ende van Godt gezegent is.

3

Geen ^a Ammoniter, noch Moabiter sal in de vergaderinge des HEEREN komen: selfs haer tiende geslacht en sal in de vergaderinge des HEEREN niet komen, tot in eeuwigheyt.

a Nehem. 13.1.

4

Ter oorsake dat sy u-lieden op den wegh niet tegen gekomen zijn ³ met broot ende met water, als ghy uyt Egypten uyttooght: ende om dat ⁴ hy tegens u gehuert heeft ^b Bileam den sone Beors van Pethor, uyt ⁵ Mesopotamien, om u te vloecken.

3 Siet bov. 2.28.

4 N. de Moabiter, Num. 22.3, 4, 5, etc.

b Numer. cap. 22. versen 3, 4, 5, etc.

5 Hebr. Aram Naharajim, D. Syrien der twee rivieren. siet Genes. 24. op vers 10.

5

Doch de HEERE uwe Godt en heeft na Bileam niet willen hooren, maer de HEERE uwe Godt heeft u den vloeck in eenen zegen verandert: om dat de HEERE uwe Godt u lief hadde.

6

Ghy en sult haren ⁶ vrede, ende haer beste niet soecken, alle uwe dagen in eeuwigheyt.

6 D. voorspoet, welstant.

7

Den ⁷ Edomiter sult ghy voor geenen grouwel houden, want hy is ⁸ uwe broeder: den Egyptenaer en sult ghy voor geenen grouwel houden, want ghy zijt een vreemdelingh geweest in sijn lant.

7 Doch uytgesondert de Amalekiten. siet ond. 25. op vers 17.

8 Een nakomelingh van Esau, die uwes voorvaders Iacobs broeder was.

8

[Aengaende] de kinderen, die hen sullen geboren worden in het derde geslachte; elck van dien sal in de vergaderinge des HEEREN ⁹ komen.

9 D. mogen komen.

9

Wanneer het leger uyttreckt tegens uwe vyanden; soo sult ghy u wachten voor alle quade sake.

10

Wanneer yemant onder u is, die niet reyn en is, door eenigen ¹⁰ toeval des nachts; die sal tot buyten den leger uyt gaen, hy en sal tot binnen den leger niet komen:

10 Siet Levit. 25. versen 4, 16, 17.

11

Maer het sal geschieden, dat hy sich tegen het naken van den avont met water sal baden: ende als de sonne onder gegaen is, sal hy tot binnen den leger komen.

12

Ghy sult oock eene ¹¹ plaetse hebben buyten den leger: ende daer henen sult ghy uyt gaen na buyten.

11 Hebr. hant, welck woort oock genomen wort voor, ruymte, zijde, plaetse, begrijp, etc. siet Pro. 8. vers 3. Iesa. 57.8. met d’aent.

13

Ende ghy sult een schupken hebben, ¹² neffens u gereetschap: ende het sal geschieden, als ghy buyten ¹³ geseten hebt, dan sult ghy daer mede graven, ende u omkeeren, ende bedecken dat van u uytgegaen is.

12 Ofte: op uwe wapenen.

13 D. het werck der nature gedaen hebt.

14

Want de HEERE uwe Godt ¹⁴ wandelt in het midden van u leger, om u te

14 Siet Levit. 26. op vers 12.

[fol. 87r\Scheydtbrief. Verscheyden--wetten.]

verlossen, ende om uwe vyanden ¹⁵ voor u aengesichte te geven; daerom sal u leger heyligh zijn: op dat ¹⁶ hy ¹⁷ niet schandelicks onder u en sie, ende achterwaerts van u af keere.

15 Siet bov. 1. op vers 8.

16 Namelick, de HEERE.

17 Hebr. geene naecktheyt, of, schandelickheyt van eenigh dingh, D. niet oneerlicks, onreyns, dat de eerbaerheyt niet toe laet bloot te laten liggen.

15

Ghy sult eenen knecht aen sijnen heere niet overleveren, die van ¹⁸ sijnen heere tot u ontkomen sal zijn.

18 Die hem tyrannighlick handelde.

16

Hy sal by u ¹⁹ blijven in het midden van u, in de plaetse, die hy sal verkiesen, in eene van uwe ²⁰ poorten, daer het goet voor hem is: ghy sult hem niet verdrucken.

19 Na dat ghy kennisse van saken genomen, ende bevonden sult hebben, dat hy sijnen heere om genoeghsame redenen ontgaen is: ’t en ware dan, dat ghy hem met sijnen heere mochtet versoenen, ende alsoo hem weder senden. Sommige verstaen dit alleen van de knechten der omliggende volckeren, diese met onmenschelicke wreetheyt na haren appetijt handelden.

20 D. steden, ofte woonplaetsen: daer het hem best passen ofte schicken sal.

17

Daer en sal geene hoere zijn onder de dochteren Israëls: noch daer en sal geen ²¹ schandtjongen zijn onder de sonen Israëls.

21 D. die sich van manspersoonen laet ontreynigen. Siet Gen. 19.5. Lev. 18. vers 22. 1.Reg. 14. vers 24. ende 22.47. 2.Reg. cap. 23. vers 7. Rom. 1.27.

18

Ghy en sult geen hoeren-loon noch ²² honden-prijs in ’t huys des HEEREN uwes Godts brengen tot eenige gelofte: want oock die beyde den HEERE uwen Godt een grouwel zijn.

22 D. gelt, ’t welcke met de grouwelicke sonde der onkuysheyt, in ’t voorgaende vers vermelt, verdient zy. Vergelijckt 2.Sam. 3. op vers 8. Apoc. 22.15. Sommige verstaen dit eygentlick van den prijs waer mede een hont, als een onreyn dier, verkocht is.

19

Ghy en sult aen uwen broeder niet ^{c 23} woeckeren, met woecker van gelt, met woecker van spijse, met woecker van eenigh dingh, daer mede men woeckert.

c Exod. 22.25. Levit. 26.35. Nehem. 5.2, etc. Luce 6.34, 35.

23 Siet Levit. 25. op vers 36.

20

Aen den vreemden ²⁴ sult ghy woeckeren, maer aen uwen broeder sult ghy niet woeckeren: op dat u de HEERE uwe Godt zegene, ²⁵ in alles, daer aen ghy uwe hant slaet, in het lant daer ghy na toe gaet, om dat te erven.

24 D. sult ghy mogen woeckeren. Om dat sy niet als de arme Israëliten, door armoede, maer om haren koophandel ende trafijcke met de Ioden handelden.

25 Hebr. in allen uytslagh, ofte aenslagh uwer hant.

21

Wanneer ghy den HEERE uwen Godt ^d eene gelofte sult belooft hebben, ghy en sult niet vertrecken die te betalen: want de HEERE uwe Godt salse ²⁶ sekerlick van u eyschen, ende ²⁷ sonde soude in u zijn.

d Num. 30.2.

26 Hebr. eyschende eyschen.

27 D. het soude u tot sonde gereeckent ende gestraft worden. Alsoo boven 15.9.

22

Maer als ghy na laet te beloven; soo en sal het geene sonde in u zijn.

23

²⁸ Wat uyt uwe lippen gaet, sult ghy houden ende doen: gelijck als ghy den HEERE uwen Godt een vrywilligh offer belooft hebt, dat ghy met uwen monde gesproken hebt.

28 Hebr. den uytgangh uwer lippen.

24

Wanneer ghy gaen sult in uwes naesten wijngaert, soo sult ghy druyven ²⁹ eten, ³⁰ na uwen lust tot uwer verzadinge: maer in u vat en sult ghy niets doen.

29 D. mogen eten, alsoo ock in het volgende vers.

30 Hebr. na uwe ziele, D. na uwen lust, als boven dickwils.

25

Wanneer ghy sult gaen in uwes naesten ^e staende koorn, soo sult ghy de ³¹ aren met uwe hant af plucken: maer den sickel en sult ghy aen uwes naesten staende koorn niet ³² bewegen.

e Matth. 12.1.

31 Siet een exempel in Christi Apostelen, Matth. 12.1.

32 Ofte, herwaerts ende derwaerts gaen laten, slaen.