Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xix. Capittel.

Van drie vrysteden in het lant Canaan te ordineeren, ende voor wien die een toevlucht souden zijn, vers 1, etc. van noch drie andere vrysteden daer na te ordineeren, 8. van straffe des moetwilligen dootslagers, 11. verbodt van de palen des naesten te verrucken, 14. van het getal der getuygen voor het gerichte, ende de straffe der valsche getuygen, 15.

1

WAnneer de HEERE uwe Godt de volcken sal hebben uytgeroeyt, welcker lant de HEERE uwe Godt u geven sal: ende ghy ¹ die erflick sult besitten, ende in hare steden, ende in hare huysen woonen:

1 T.w. die volckeren, D. der selver lant. Siet boven 9. vers 1. etc.

2

^a Soo sult ghy u ² drie steden uytscheyden; in het midden van u lant, welck de HEERE uwe Godt u geven sal, om dat erflick te besitten.

a Exod. 21.13. Num. 35.9, etc. Ios. 20.2.

2 Vergel. boven 4. vers 41. Num. 35.14.

3

Ghy sult u den ³ wegh bereyden, ende de ⁴ pale uwes lants, dat u de HEERE uwe Godt sal doen erven, in ⁵ drien deylen: dit nu sal zijn, op dat yeder dootslager daer henen vliede.

3 Na de selve steden.

4 D. u lant.

5 Op dat in elck derden deel des lants eene stadt ter bequamer plaetse mochte geordineert worden, na dewelcke de dootslager in dat quartier ten spoedighsten mochte vluchten. siet onder vers 6.

4

Ende dit zy de ⁶ sake des dootslagers, die daer henen vlieden sal, dat hy leve; ^b die sijnen naesten sal geslagen hebben door onwetentheyt, dien hy doch ⁷ van gisteren [ende] eergisteren niet en hatede:

6 D. dit sal ’t recht van dese sake zijn, soo sal men daer mede handelen. Alsoo bov. cap. 15. vers 2.

b Exod. 21.13. Boven 4.41, 42.

7 D. van te voren, als boven 4. vers 42. ende onder vers 6.

5

Als, dewelcke met sijnen naesten in het bosch sal zijn gegaen om hout te houwen, ende sijne hant met de bijle ⁸ wort aen gedreven om hout af te houwen, ⁹ ende ’t yser schiet af ¹⁰ van den steel, ende ¹¹ treft sijnen naesten, dat hy sterft: die sal in eene deser steden vluchten, ende leven:

8 Of, haer gesvvongen, vervoordert hebbende.

9 And. soo vverpt hy.

10 Hebr. uyt, of, van het hout.

11 Hebr. vindt.

6

Op dat de ¹² bloetwreker den dootslager niet na en jage, als sijn herte verhitt is, ende hem achterhale, om dat de wegh te verre soude zijn, ende ¹³ slae hem aen het leven: soo doch ¹⁴ geen oordeel des doots aen hem en is, want hy hem van ¹⁵ gisteren [ende] eergisteren niet en hatede.

12 Een van de naeste bloetvrienden des dooden.

13 Hebr. slae hem aen de ziele, dat is alsoo, dat sijne ziele van hem gae, ofte alsoo, dat hy hem het leven beneme. Siet Genes. 37.21. alsoo ond. vers 11. Ier. 40. versen 14, 15.

14 D. soo hy doch niet verdient heeft ter doot verwesen, ofte aen ’t leven gestraft te worden, als ond. 21.22. Ier. 26. versen 11, 16. Luce 24. vers 20.

15 Als bov. vers 4.

7

Daerom gebied’ick u, seggende: Ghy sult u drie steden uytscheyden.

8

Ende indien de HEERE uwe Godt uwe lantpale sal verwijden, gelijck als hy uwen vaderen gesworen heeft, ende u al dat lant geven sal, het welcke hy uwen vaderen te geven ^c gesproken heeft;

c Genes. 28.13. Boven 12.20.

9

(Wanneer ghy al dit selve gebodt sult waer nemen, om dat te doen, het gene ick u heden gebiede; den HEERE uwen Godt lief hebbende, ende alle dagen in sijne wegen wandelende) soo sult ghy u ^d noch drie steden toe doen, tot dese drie:

d Iosu. 20.7.

10

Op dat het bloet des onschuldigen niet vergoten en worde in het midden van u lant, dat u de HEERE uwe Godt ten erve geeft; ende ¹⁶ bloetschulden op u souden zijn.

16 Hebr. bloeden.

11

Maer ^e wanneerder yemant zijn sal, die sijnen naesten haett, ende hem lagen leyt, ende staet tegens hem op, ende slaet hem aen het ¹⁷ leven, dat hy sterft; ende vliedt tot eene van die steden:

e Genes. 9.6. Exod. 21.12, 14. Levit. 24.17. Numer. 35.16.

17 Hebr. ziele, als boven vers 6. ende onder vers 21.

[fol. 85v\Krijghs-wetten. Volcken--van Canaan.]

12

Soo sullen de Oudtsten ¹⁸ sijner stadt senden, ende nemen hem van daer: ende sy sullen hem in de hant des bloetwrekers geven, dat hy sterve.

18 D. de Oudtsten van de plaetse daer de dootslager woonachtigh is, ofte te huys hoort.

13

Uwe ooge en sal sijner niet verschoonen, maer ghy sult het bloet des onschuldigen uyt Israël wech doen, dat het u wel gae.

14

^f Ghy en sult uwes naesten lantpale niet verrucken, die de ¹⁹ voorvaderen gepaelt hebben, in uwen erfdeele, dat ghy erven sult, in het lant, het welck u de HEERE uwe Godt geeft, om dat erflick te besitten.

f Prov. 22.28.

19 Hebr. de eerste.

15

^g Een eenigh getuyge en sal tegens niemanden opstaen over eenige ongerechtigheyt, ofte over eenige sonde, van ²⁰ alle sonde, die hy soude mogen sondigen: ^h op den mont van twee getuygen, ofte op den mont van drie getuygen sal de ²¹ sake bestaen.

g Numer. 35.30. Boven 17.6. Matth. 18.16.

20 D. allerley sonde.

h Boven 17.6. Ioan. 8.17. 2.Corinth. 13.1. Hebr. 10.28.

21 Of, het vvoort.

16

Wanneer ²² een wreveligh getuyge tegens yemant sal opstaen; om een afwijckinge tegens hem te betuygen:

22 Hebr. een getuyge des vvrevels, of, des moetvvils: D. die, of, uyt eygen moetwille, ofte door yemants aendrijven sijnen naesten met valsheyt soeckt t’overvallen, onrecht ende gewelt aen te doen.

17

Soo sullen die twee mannen, dewelcke den twist hebben, staen voor het aengesichte des HEEREN: voor het aengesichte ²³ der Priesteren, ende der Richteren, die in die selve dagen sullen zijn.

23 Of aldus: Der Priesteren, ofte der Richteren. siet bov. cap. 17. versen 9, 12.

18

Ende de Richters sullen wel ondersoecken: ende siet, de getuyge is ²⁴ een valsch getuyge, hy heeft valsheyt betuyght tegen sijnen broeder:

24 Hebr. een getuyge der valsheyt, ofte, des leugens.

19

ⁱ Soo sult ghylieden hem doen, gelijck als hy sijnen broeder dachte te doen: ²⁵ alsoo sult ghy het boose uyt het midden van u wech doen:

i Prov. 19.5.

25 Siet boven 13. op vers 5.

20

Dat de ²⁶ overgeblevene het hooren, ende vreesen; ende niet voort varen meer te doen na dit boose ²⁷ stuck, in’t midden van u.

26 D. de andere, het gantsche volck. Siet boven 13.11. ende 17.13.

27 Hebr. vvoort, dingh, sake.

21

Ende uwe ooge en sal niet verschoonen: ^{k 28} ziele om ziele, ²⁹ ooge om ooge, tant om tant, hant om hant, voet om voet.

k Exod. 21.23. Levit. 24.20. Matth. 5.38.

28 D. leven om leven.

29 Siet Levit. 24. op vers 20.