Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxviij. Capittel.

Aaron ende sijne sonen worden tot het Hoogepriester-ampt verordineert, vers 1, etc. hare heylige kleederen, 2. De Ephod, 6. konstelicken riem, 8. Twee Sardonix-steenen, op welcke de namen der sonen Israëls gegraveert waren, 9. De borstlap met twaelf steenen daer in, op welcken de namen der twaelf sonen Israëls gegraveert waren, 15. Gouden ketens aen de borstlap, 22. Item, goudene ringen daer aen, 23. De Urim ende Thummim, 30. Mantel des Ephods, 31. De goudene plate, daer in gegraveert stont: De Heyligheyt des Heeren, 36. De rock vol oogen, de hoet, de gordel: rocken der sonen Aarons, hare riemen, ende mutsen, ende hare linnen onderbroecken, 39, etc. Dese kleederen moesten Aaron ende sijne sonen aentrecken, als sy in het Heylige dienen souden, 41.

1

DAer na ¹ sult ghy uwen broeder Aaron ende sijne sonen met hem tot u doen naderen uyt het midden der kinderen Israëls, om my het Priester-ampt te bedienen: ^a namelick Aaron, Nadab, ende Abihu, Eleazar ende Ithamar de sonen Aarons.

1 T.w. na dat het werck des Tabernakels volmaeckt sal zijn.

a Hebr. 5.4.

2

Ende ghy sult uwen broeder Aaron ² heylige kleederen maken: tot heerlickheyt ende tot cieraet.

2 D. kleederen die hy sal aen doen wanneer hy den heyligen Godtsdienst verrichten sal. Hebr. kleederen der heyligheyt.

3

Ghy sult oock spreken tot alle die ³ wijs van herten zijn, dien ick met den geest der wijsheyt vervult hebbe: dat sy Aaron kleederen maken om hem te heyligen, dat hy my het Priester-ampt bediene.

3 Siet Iob 9.4.

4

Dit nu zijn de kleederen die sy maken sullen, Eenen borstlap ende eenen ⁴ Ephod, ende eenen ⁵ mantel, ende eenen rock vol ⁶ ooghskens, eenen ⁷ hoet, ende gordel: ⁸ sy sullen dan uwen broeder Aaron heylige kleederen maken, ende sijnen sonen, om my het Priester-ampt te bedienen.

4 Of, lijfrock. siet bov. 25.7.

5 Ofte, overkleet, overtrecksel, overrock, daer de schellekens aen waren. siet vers 31.

6 Verstaet konstelick gewrochte cierselkens in forme van oogen. Dese wort gehouden voor den onderrock, langer zijnde dan den overrock.

7 Dit was een decksel het welck rontom het hooft als gewonden was, gelijck heden ten dage der Turcken tulebanden: ’t was het hooftdecksel ende cieraet der Koningen ende der Priesteren.

8 .8 T.w. de wijse mannen, van dewelcke vers 3. gesproken is.

5

⁸ Sy sullen oock ⁹ dat gout, ende hemelsblaeuw, ende purper, ende scharlaken, ende fijn linnen nemen.

8 .8 T.w. de wijse mannen, van dewelcke vers 3. gesproken is.

9 T.w. het welck de kinderen Israëls vrywilligh sullen gebracht hebben, daer van Cap. 25. gesproken is.

6

^b Ende sullen den Ephod maken van ¹⁰ gout, hemelsblaeuw, ende purper, scharlaken, ende fijn getweernt linnen, van het alderkonstelickste werck.

b Exod. 39.2.

10 Den goudenen Ephod droegh alleen de Hooge-priester, maer daer waren oock Ephods van linnen, welck de ander Priesters, ja oock andere lieden droegen. siet 1.Sam. 2. vers 18. ende 22.18. ende 2.Sam. 6.14.

7

Hy sal twee te samenvoegende schouderbanden hebben aen sijn beyde eynden, daer mede hy t’samen gevoeght sal worden.

8

Ende ¹¹ de konstelicke riem sijns Ephods die op hem is, sal zijn gelijck sijn werck, van ¹² het selve, van gout, hemelsblaeuw ende purper, ende scharlaken, ende fijn getweernt linnen.

11 T.w. daer mede de Ephod soude omgordet worden. Of desen Ephod van de schouderen af, soo wel voor als achter, hebbe neder gehangen tot op de lenden, ende onder desen riem, dan of hy alleen achter hebbe neder gehangen tot aen den riem, of boven den selven, dan of hy voor ende achter open zijnde aen de schouderbanden van de lenden hebbe neder gehangen tot aen de voeten, daer van is verscheyden gevoelen. Doch ’t laetste wort vande geleerste Hebreen bevestight.

12 T.w. van deselve stoffe daer de Ephod van is. And. uyt het selve, D. uyt het selve stuck.

9

Ende ghy sult twee Sardonix-steenen nemen, ende de namen der sonen Israëls daer op graveeren.

10

Sesse van hare namen op eenen steen, ende de ses overige namen op den anderen steen, na hare geboorten:

11

Na steensnijders werck, ¹³ gelijck men de zegelen graveert, sult ghy dese twee steenen graveeren, met de namen der sonen Israëls: ghy sultse maken datse omvatt zijn in goudene ¹⁴ kaskens.

13 D. op het aldernetste ende volmaeckste. Hebr. graveeringe eenes zegels.

14 Alsoo worden genoemt de holle plaetsen des gouts boven op de ringen, daer men den steen in sett.

12

Ende ghy sult de twee steenen aen de schouderbanden des Ephods setten, zijnde steenen ¹⁵ ter gedachtenisse voor de kinderen Israëls: ende Aaron sal hare namen op sijne beyde schouderen dragen ¹⁵ ter gedachtenisse voor het aengesichte des HEEREN.

15 .15 De sin deser woorden is, Dat Aaron Godt der kinderen Israëls indachtigh maeckte, staende voor hem.

15 .15 De sin deser woorden is, Dat Aaron Godt der kinderen Israëls indachtigh maeckte, staende voor hem.

13

Ghy sult oock goudene kaskens maken.

14

Ende twee ketenkens van louteren goude; ¹⁶ gelijck-eyndigende sult ghyse maken, ¹⁷ gedraeyt werck: ende de gedraeyde ketenkens sult ghy aen de kaskens hechten.

16 D. van gelijcke grootte ende lenghte, alsoo oock ond. vers 22.

17 And. gewrongen werck.

15

^c Ghy sult oock ¹⁸ eenen borstlap des gerichtes maken, van het alderkonstelickste werck, gelijck het werck des Ephods sult ghy hem maken: van gout, hemelsblaeuw, ende purper, ende scharlaken, ende van fijn getweernt linnen sult ghy hem maken:

c Exod. 39.8.

18 Aldus geheeten, om dat de Hoogepriester den selven aen dede, alsser swaerwichtige, doch twijffelachtige saken voor vielen, daer in hy Godt om raet vraeghde.

[fol. 38r\Heylige kleederen.]

16

Vierkantigh sal hy zijn, [ende] verdobbelt: een spanne sal sijn lenghte zijn, ende een spanne sijn breette.

17

Ende ghy sult vervullende steenen daer in vullen, vier rijgen steenen: ¹⁹ eene rijge van een ²⁰ Sardis, een Topaz, ende een Carbonckel, dit is de eerste rijge.

19 D. de eerste als Genes. 1.5. ende 2. vers 11.

20 In ’t oversetten van dese steenen en zijn het de aldergeleertste Oversetters niet eens, doch is hier gevolght het gevoelen van de meeste, ende voornaemste, soo oude als nieuwe Oversetters. In het Hebr. staen de namen aldus: 1 Odem, Pitda, Bareketh. 2 Nophech, Sappir, Iahalom. 3 Leschem, Schebo, Achlamah. 4 Tarschisch, Schoham, Iaspe.

18

Ende de tweede rijge, van een Smaragd, een Saphir, ende een Diamant.

19

Ende de derde rijge, een Hyacinth, Agaet, ende Amethist.

20

Ende de vierde rijge van een Turkois, ende een Sardonix, ende een Iaspis: sy sullen met goude ingevatt zijn ²¹ in hare vullingen.

21 D. in de kaskens daer sy in geset sullen worden. Vergel. boven cap. 25. op vers 7.

21

Ende dese steenen sullen zijn met de twaelf namen der sonen Israëls, met hare namen: sy sullen als zegelen gegraveert worden, elck met sijnen name, voor de twaelf stammen sullen sy zijn.

22

Ghy sult oock aen den borstlap gelijck-eyndigende ketenkens van gedraeyt werck uyt louteren goude maken.

23

Ghy sult oock aen den borstlap twee goudene ringen maken: ende ghy sult de twee ringen aen de twee eynden des borstlaps setten.

24

Dan sult ghy de twee gedraeyde goudene [ketenkens] in de twee ringen doen, aen de eynden des borstlaps.

25

Maer de twee eynden ²² der twee gedraeyder [ketenkens] sult ghy aen die twee kaskens doen: ende ghy sultse setten aen de schouderbanden des Ephods, recht op de voorste ²³ zijde van dien.

22 Hebr. der beyder draeyingen, of draeyselen.

23 Hebr. aengesichte.

26

Ghy sult noch twee goudene ringen maken, ende sultse aen de twee eynden des borstlaps setten: inwendigh aen sijnen ²⁴ rant, die aen de zijde des Ephods zijn sal.

24 Hebr. lippe.

27

Noch sult ghy twee goudene ringen maken, die ghy setten sult aen de twee schouderbanden des Ephods, beneden, aen de voorste zijde, tegen over sijne ²⁵ voege, boven den konstelicken riem des Ephods.

25 And. t’samenvoeginge.

28

Ende sy sullen den borstlap met sijne ringen aen de ringen des Ephods opwaerts binden met een hemelsblaeuw snoer, dat hy op den konstelicken riem des Ephods zy: ende de borstlap en sal van den Ephod niet afgescheyden worden.

29

Alsoo sal Aaron de namen der sonen Israëls dragen aen den borstlap des gerichtes, op sijn herte, als hy in het Heylige sal gaen: ter gedachtenisse voor het aengesichte des HEEREN gedurighlick.

30

Ghy sult oock in den borstlap des gerichtes ²⁶ de Urim ende de Thummim setten, dat sy op het herte Aarons zijn, als hy voor ’t aengesichte des HEEREN in gaen sal: Alsoo sal Aaron dat gerichte der kinderen Israëls gedurighlick op sijn herte dragen, voor het aengesichte des HEEREN.

26 Dese woorden soude men mogen verduytschen, lichten ende volmaecktheyden. ’t Heeft Gode belieft door deselve sijne klare ende volmaeckte antwoorden te geven aen den Hoogenpriester. doch watse geweest zijn, is onseker: men leest nergens dat Godt Mose heeft bevolen deselve te maken, veel weyniger hoe, of waer van deselve gemaeckt zijn. Vergel. Levit. 8.8.

31

Ghy sult oock ^d den ²⁷ mantel des Ephods geheel van hemelsblaeuw maken.

d Exod. 39.22.

27 T.w. den mantel of rock, diemen onder den Ephod dragen sal.

32

Ende het ²⁸ hooftgat des selven sal in het midden daer van zijn: dit gat sal eenen boort rontom hebben van geweven werck, als het gat eenes pansiers sal het daer aen zijn, dat ²⁹ het niet gescheurt en worde.

28 D. het opene daer des Priesters hooft sal door gaen. Hebr. den mont sijnes hoofts.

29 T.w. het gat, And. hy] T.w. den Ephod.

33

Ende aen sijne zoomen sult ghy granaet-appelen maken van hemelsblaeuw, ende van purper, ende van scharlaken, aen sijne zoomen rontom: ende goudene schellekens rontom ³⁰ tusschen deselve.

30 And. in ’t midden van die.

34

Dat een gouden schelleken, daer na een granaet-appel zy, [wederom] een gouden schelleken, ende een granaet-appel: aen de zoomen des mantels rontom.

35

Ende Aaron sal den selven aen hebben om te dienen: op dat ³¹ sijn geluyt gehoort worde, als hy in het Heylige voor het aenge-[kolom]sichte des HEEREN in gaet, ende als hy uyt gaet, op ³² dat hy niet en sterve.

31 Verstaet den klanck, ofte het geluyt sijner schellen.

32 Verstaet, van Godt den Heere geslagen zijnde.

36

Voorder sult ghy ^e een ³³ plate maken van louteren goude, ende ghy sult daer in graveeren ³⁴ gelijck men de zegelen graveert, ³⁵ DE HEYLIGHEYT DES HEEREN.

e Exod. 39.30.

33 Hebr. een bloeme, die schoon in de ooge is.

34 Hebr. met gravéringe eenes zegels.

35 And. heyligheyt den Heere.

37

Ende ghy sult deselve aenhechten met een hemelsblaeuw snoer, alsoo dat sy aen ³⁶ den hoet zy, aen de voorste zijde des hoets sal sy zijn.

36 Siet bov. vers 4.

38

Ende sy sal op het voorhooft Aarons zijn, ³⁷ op dat Aaron ³⁸ drage de ongerechtigheyt der heyliger dingen, welcke de kinderen Israëls sullen geheylight hebben, in alle gaven harer geheylighder dingen, ende sy sal ³⁹ gedurighlick aen sijn voorhooft zijn, om haerlieden voor het aengesichte des HEEREN aengenaem te maken.

37 Hier is Aaron een voorbeelt op Christum, die door sijn heyligheyt de sonden sijnes volcks heeft wech genomen, die sy dickwils begaen oock in hare alderheylighste wercken, Ioan. 1. vers 29. ende 2.Cor. 5.19. ende 1.Ioan. 2.1.

38 Dat is, dragende wech neme.

39 Verstaet, altijt als de Hoogepriester den hoet soude opsetten, ende dienst doen.

39

Ghy sult oock ^f eenen rock vol ooghskens maken, van fijn linnen, ghy sult oock den hoet van fijn linnen maken: maer den gordel sult ghy van geborduert werck maken.

f Bov. vers 4.

40

Den sonen Aarons sult ghy oock ⁴⁰ rocken maken, ende ghy sult hen gordelen maken: oock sult ghy hen ⁴¹ mutsen maken, tot heerlickheyt ende cieraet.

40 T.w. van fijn linnen, gelijck des Hoogen-priesters, Exod. 39.27. Verstaet dit oock van den gordel ende van de hoeden, ofte bonetten, die des Hoogenpriesters niet seer ongelijck waren.

41 Ofte, verhevene mutskens, die aen het hooft gebonden wierden, Lev. 8.13.

41

Ende ghy sult deselve uwen broeder Aaron, ende ⁴² oock sijne sonen aentrecken: ende ghy ⁴³ sultse salven, ende ⁴⁴ hare hant vullen, ende haer heyligen, dat sy my het Priester-ampt bedienen.

42 Hebr. met hem.

43 T.w. met de heylige olie, soo als Godt die te maken bevolen heeft. Siet Exod. cap. 30. vers 23. ende 29.7.

44 Siet Lev. 8.33.

42

Maeckt haer oock linnen onderbroecken, om het vleesch der schaemte te bedecken: sy sullen zijn van de lendenen tot de dijen.

43

⁴⁵ Aaron nu ende sijne sonen sullen die aen hebben, als sy in de Tente der t’samenkomste gaen, ofte als sy tot den altaer treden sullen, om in het Heylige te dienen, op dat sy geene ⁴⁶ ongerechtigheyt en dragen, ende sterven: [Dit] sal een eeuwige insettinge zijn, hem, ende sijnen zade na hem.

45 Hebr. ende sy sullen op Aaron ende op sijne sonen zijn.

46 D. straffe der ongerechtigheyt, siet Levit. 5.1.