Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xx. Capittel.

Godt geeft Mose de tien Geboden op den bergh Sinai, vers 1, etc. Met donder, blicksem, geluyt der basuynen, etc. daer van het volck verschrickte, 18. Mose trootstse, 20. Godt verbiedt haer wel ernstelick alle afgoderije, 23. Hoedanigen altaer Godt wilde datmen hem soude bouwen, 24.

1

DOe ¹ sprack Godt alle ² dese woorden, seggende:

1 T.w. na dat Mose ende Aaron op den bergh geklommen waren. Siet boven cap. 19. vers 24.

2 D. dese navolgende tien Geboden.

2

Ick ben de HEERE uwe Godt, die u uyt Egyptenlant, ^{3 a} uyt den diensthuyse, uytgeleyt hebbe:

3 Hebr. uyt den huyse der dienstknechten.

a Exod. 13.3. Deut. 5.6. Psalm 81.11.

3

Ghy en sult ⁴ geen andere goden voor mijn aengesichte hebben.

4 And. geenen anderen Godt.

4

^{b 5} Ghy en sult u geen gesneden beelt, noch eenige gelijckenisse maken, [van ’t gene] dat ⁶ boven in den Hemel is, noch [van ’t gene] dat onder ⁷ op der Aerde is: noch [van het gene] dat ⁸ in de wateren onder der Aerde is.

b Levit. 26.1. Psalm 97.7.

5 Hier tegen en strijdt niet dat, op Godts bevel, Mose de Cherubim Exod. cap. 25. vers 18. ende de koperen slange, Num. 21.8. etc. gemaeckt heeft, dewijle sulcks niet geschiet en is om deselve eenige Godtsdienstige eere te bewijsen.

6 Als sonne, mane, sterren, vogelen, Deut. 4.19. verstaet oock hier onder de Engelen, Col. 2. vers 18.

7 Als menschen, viervoetige, of kruypende gedierten, Deut. 4.16, 17. Ies. c. 44. vers 13. Ezec. cap. 23. vers 14.

8 Als visschen, slangen, draken, crocodilen, schiltpadden. Siet Deut. 4.18. ende Iesa. 41.29.

5

Ghy en sult u voor die niet buygen, noch ⁹ haer dienen: want ick de HEERE uwe Godt ben ¹⁰ een yverigh Godt, die de misdaet der vaderen besoecke aen ¹¹ de kinderen, ¹² aen het derde, ende aen het vierde ¹³ [lidt] der gener die my haten.

9 T.w. noch de afgoden selfs, noch oock my door de selve. Als Exod. 32.4, 6. door het gouden kalf: ende daer na de tien stammen door de twee goudene kalveren, 1.Reg. 12.28.

10 Godt wort genoemt een man sijnes volcks, Ier. 2.2. Hos. 2.19. afgoderije wort hoerdom genoemt, Deut. 31.16. Iudic. 2.17. Ierem. 3.39, 20. hierom wort Godes toorn over dese sonde genaemt jalousie.

11 D. nakomelingen, T.w. soodanige, die harer vaderen voetstappen na volgende, oock de sonde der afgoderije begaen.

12 Hebr. aen de derde ende aen de vierde.

13 Ofte, geslachte.

6

Ende doe barmhertigheyt aen duysenden, der gener die my lief hebben, ende mijne geboden onderhouden.

7

^c Ghy en sult den name des HEEREN uwes Godts niet ¹⁴ ydelick gebruycken: want de HEERE en sal niet ¹⁵ onschuldigh houden, die sijnen name ydelick gebruyckt.

c Levit. 19.12. Matth. 5.33.

14 Hebr. tot ydelheyt opnemen. Siet Psalm 15.3. ende 16.4. ende 50.16.

15 Ofte, suyver.

[fol. 34v\Verscheydene VVetten--Godes.]

8

^d Gedenckt des Sabbathdaeghs, ¹⁶ dat ghy dien heyliget,

d Ezech. 20.12.

16 D. sondert hem af van u gemeyn werck, of dagelickschen arbeyt, gehoorende tot dit tijdelicke leven, ende besteet den selven om Godt te dienen met heylige wercken, die de eere Godes, ende het eeuwige, ende ’t geestelicke leven aengaen.

9

^e Ses dagen sult ghy arbeyden ende al u werck doen.

e Exod. 23.12. ende 34.21. Luce 13.14.

10

Maer de sevende dagh is de Sabbath des HEEREN uwes Godts: [dan] en sult ghy geen werck doen, ghy, noch uw’ sone, noch uwe dochter, [noch] uw’ dienstknecht, noch uwe dienstmaeght, noch u ¹⁷ vee, noch uwe vreemdelingh, die in uwe poorten is.

17 Als osse, ezel, peert, kemel, elephant, etc.

11

Want ^f in ses dagen heeft de HEERE den hemel, ende de aerde gemaeckt, de zee, ende alles wat daer in is, ende hy rustte ten sevenden dage: daerom zegende de HEERE den Sabbathdagh, ende ¹⁸ heylighde den selven.

f Genes. 2.2.

18 Siet Gen. 2.3.

12

^g Eert uwen vader ende uwe moeder, ¹⁹ op dat uwe dagen verlenght worden in den lande dat u de HEERE uwe Godt geeft.

g Matth. 15.4. Ephes. 6.2.

19 And. op dat sy uwe dagen verlengen: Sy] te weten vader ende moeder, door haer gebedt, ofte zegen: welcke veel by Godt vermogen, gelijck oock ter contrarie haren vloeck.

13

^h Ghy en sult niet dootslaen.

h Matth. 5.21.

14

ⁱ Ghy en sult niet echtbreken.

i Matth. 5.27.

15

Ghy en sult niet stelen.

16

Ghy en sult geen valsche getuygenisse ²⁰ spreken tegen uwen ²¹ naesten.

20 And. antvvoorden.

21 Door het woort naesten moetmen hier verstaen alle menschen, als Gen. 11.3. Esth. 1.19. Prov. cap. 18. vers 17. Siet Luce 10.29, 30. ja selfs uwen vyant.

17

^k Ghy en sult niet begeeren ²² uwes naesten huys: ghy en sult niet begeeren uwes naesten wijf, noch sijnen dienstknecht, noch sijne dienstmaeght, noch sijnen osse, noch sijnen ezel, noch yet dat uwes naesten is.

k Rom. 7.7.

22 Vergel. Deut. 5. vers 21.

18

Ende al het volck sagh de donderen, ende de ²³ blicksemen, ende het geluyt der basuyne, ende den roockenden bergh: doe het volck sulcks sagh, ²⁴ weken sy af, ende stonden van verre.

23 Hebr. eygentlick lampen, D. blicksem.

24 T.w. van den bergh.

19

^l Ende sy seyden tot Mose, Spreeckt ghy met ons, ende wy sullen hooren: ende dat Godt met ons niet en spreke, op dat wy niet en sterven.

l Deuter. 5.25. Hebr. 12.19.

20

Ende Mose seyde tot den volcke: En vreest niet, want Godt is gekomen, ²⁵ op dat hy u versochte: ende op dat sijne vreese voor u aengesichte soude zijn, dat ghy niet en sondighdet.

25 T.w. of ghy sijne geboden sult gehoorsamen, gelijck ghy cap. 19. vers 8. belooft hebt. siet Gen. cap. 22. vers 1.

21

^m Ende het volck stont van verre: maer Mose naderde tot de donckerheyt, al waer Godt was.

m Exod. 19.16. Hebr. 12.18.

22

Doe seyde de HEERE tot Mose, Aldus sult ghy tot de kinderen Israëls seggen: Ghy hebt gesien, ²⁶ dat ick met u-lieden van den hemel gesproken hebbe.

26 T.w. op den bergh Sinai: Siet Deuter. 4.36. ende Neh. 9.13.

23

Ghy en sult nevens my niet maken silveren goden, ende goudene goden en sult ghy u niet maken.

24

ⁿ Maeckt my eenen altaer van aerde, ende offert daer op u ²⁷ brant-offeren, ende uwe ²⁸ danck-offeren, uwe schapen, ende uwe runderen: aen alle plaetse ²⁹ daer ick mijnes naems gedachtenisse stichten sal, ³⁰ sal ick tot u komen, ende sal u zegenen.

n Exod. 27.1. ende 38.1.

27 Siet Gen. 8.20.

28 Siet Lev. 3.1.

29 Hebr. daer ick mijnes naems sal doen gedencken.

30 T.w. om u mijne gunste ende liefde te betoonen.

25

^o Maer indien ghy my ³¹ eenen steenen altaer sult maken, soo en sult ghy dien niet bouwen van gehouwen [steen;] soo ghy u houw-yser daer over verheft, soo sult ghy hem ontheyligen.

o Deut. 27.5. Ios. 8.30, 31.

31 Naderhant is de altaer van Sittim hout geweest, Exod. 27.1. ende daer na van koper, 1.Reg. 8.64.

26

Ghy en sult oock niet ³² met trappen tot mijnen altaer opklimmen: ³³ op dat uwe schaemte ³⁴ voor hem niet ontdeckt en worde.

32 Nochtans was desen altaer drie cubiten hooge, Exod. c. 27. vers 1. ende Salomons altaer was tien cubiten hooge, 2.Chron. 4.1. daer en waren geen trappen om op te klimmen, maer de aerde was alsoo verhoogt, dat de Priester allenghskens, als op eenen heuvel opwaerts klom, om tot voor den altaer te komen, ende van een yeder gesien te worden.

33 Naderhant heeft Godt verordineert, dat de Priesters linnen onderbroecken dragen souden, Exod. c. 28. versen 42, 43.

34 T.w. voor den altaer.