Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxxij. Capittel.

Iacob, door de ontmoetinge van de heyren der Heylige Engelen gesterckt zijnde, sendt boden voor uyt tot sijnen broeder Esau, vers 1, etc. maer vernemende, dat hy met veel volcks tot hem af quam, deylt sijn volck ende vee, uyt vreese, in twee hoopen, ende bidt Godt seer vyerighlick ende ootmoedighlick om hulpe ende verlossinge, 6. Sendt door sijne knechten geschencken voor uyt aen Esau, met order ende last, ende schickt sijne wijven ende kinderen by nachte over het veyr, 13. maer blijft selve alleen aen dese zijde, alwaer Godt met hem worstelt, geeft hem den naem van Israël, zegent hem, ende raeckt sijne heupe, dat hy hinckt, 24.

1

IAcob toogh oock sijnes weeghs: ende de ^{1 a} Engelen Godes ontmoeteden hem.

1 Om Iacob van Godes teghenwoordigheydt, ende bystandt te meer te versekeren.

a Ond. 48.16.

2

Ende Iacob seyde, met dat hyse sagh; Dit is een heyrleger Godes: ende hy noemde den name der selver plaetse, ² Mahanaim.

2 D. twee heyrlegers, ofte, een dobbel heyrleger, het zy dat de Engelen haer verdeylt hebben in twee legers, om Iacob tusschen beyde te laten passeeren: ofte om datter een leger was bestaende uyt Engelen, ende een ander bestaende uyt Iacobs huysgesin. Te deser plaetse is naderhandt een stadt geweest die Mahanaim hiet, Iosu. 13.26. ende 21.38.

[fol. 16v\Iacob. Mahanaïm. Iacobs worstelinge.]

3

Ende Iacob sondt boden uyt ³ voor sijn aenghesichte tot Esau sijnen broeder, na ’t landt ⁴ Seir, de landtstreke ⁵ Edoms.

3 D. voor sijn aenkomste, ofte, eer hy daer komen soude, te weten, om den wegh te bereyden tot de gunste sijnes broeders. Derghelijcke maniere van spreken hebben wy Mal. 3.1. Matth. c. 11. vers 10. Luc. 9. vers 52. ende 10.1.

4 Siet bov. 14.6.

5 ’t Lantschap Idumaea, aen het Zuyd-eynde van Iudea palende, ende hebbende sijnen naem {naem van} Esau, die oock Edom ghenoemt wordt, bov. 25.30. ende nu woonde in dit landt, ond. c. 36. vers 8. hebbende de vorige inwoonderen, T.w. de Horiten, daer uyt verdreven, Deut. 2. vers 12. en 22.

4

Ende hy geboodt hen, seggende; Soo sult ghy seggen tot ⁶ mijnen heere, tot Esau: Soo seyt Iacob uwe knecht, Ick hebbe als vreemdelingh gewoont by Laban, ende hebber tot nu toe vertoeft.

6 Hoewel Iacob selve door het recht der eerstgeboorte, een Heere was van Esau, bov. 27.29. nochtans noemt hy hem aldus met behoudinge van sijn recht, om te beter in sijne gunste ende vrientschap door dese vernederinghe te gheraken; Te meer, om dat hy noch datelick in de besittinghe van sijn recht, het welcke sagh op den toekomenden tijdt, niet ghesteldt en was. Soo dede oock David teghen Saul, 1.Sam. 24.7, 9. ende cap. 26. doorgaens.

5

Ende ick hebbe ossen, ende ezelen, schapen, ende knechten, ende maeghden: ende ick hebbe gesonden, om mijnen heere ⁷ aen te seggen, op ⁸ dat ick genade vinde in uwe oogen.

7 T.w. van mijne aenkomste ende gelegentheydt.

8 Siet bov. 18. op vers 3. hy versoeckt vriendtschap, eensdeels om vergetentheydt van alle voorgaende on-minne te verwerven; andersdeels, om met vrede door ’t landt te mogen trecken.

6

Ende de boden quamen weder tot Iacob, seggende: Wy zijn gekomen tot uwen broeder, tot Esau; ende oock treckt hy u te gemoete, ende ⁹ vier hondert mannen met hem.

9 Sonder twijffel gewapent, als af te nemen is uyt vers 8. ende 11.

7

¹⁰ Doe vreesde Iacob seer, ende hem was banghe: ende hy verdeelde dat volck dat met hem was, ende de schapen, ende de runderen, ende de kemels, in twee heyren.

10 Uyt menschelicke swackheyt, teweten, {te weten,} om dat de bode anders gheene tijdinghe van Esau en brachte, dan dat hy hem met 400 mannen te gemoete quam, sonder eenigh ander bescheyt.

8

Want hy seyde, Indien Esau op ’t eene heyr komt, ende slaet het; soo sal het overgeblevene heyr ¹¹ ontkomen.

11 Hebr. sal zijn tot ontkominge, of, behoudinge.

9

Voorder seyde Iacob; ¹² O Godt mijns ¹³ vaders Abrahams, ende Godt mijns vaders Isaacs: O HEERE, die tot my geseyt hebt; ^b keert weder tot u landt, ende tot uwe maeghschap, ende ick sal wel by u doen.

12 Iacob benauwt zijnde, en roept het heyrleger der Engelen, ’t welck hy gesien hadde, niet aen, maer alleen den waren Godt.

13 Dat is, grootvaders.

b Bov. 31.13.

10

¹⁴ Ick ben geringer dan alle dese weldadigheden, ende dan alle dese ¹⁵ trouwe, die ghy aen uwen knecht gedaen hebt: want ick ben met mijnen ¹⁶ staf over dese ¹⁷ Iordane ghegaen, ende nu ben ick tot twee heyren geworden.

14 D. ick ben geensins weerdigh des goets dat ghy my te voren gedaen hebt, oock niet des genen dat ick nu begeere, maer steune alleene op uwe genade, ende niet op mijne weerdigheydt ofte verdiensten.

15 Hebr. waerheydt. Siet bov. 24.27.

16 Verstaet eenen wandel-staf, hier mede geeft Iacob sijne armoede te kennen.

17 Siet bov. 13. op vers 10.

11

Ruckt my doch uyt mijnes broeders handt, uyt Esaus handt: want ick vreese hem, dat hy niet misschien kome, ende my slae, de moeder ¹⁸ met de sonen.

18 Ofte, op de sonen, eene maniere van spreken die levendigh uytdruckt het doen der moederen, die de kinderen in noodt zijnde, met hare eygen lichaem ende leven soecken te beschermen, ende alsoo van de tyrannen op ende met den kinderen t’samen worden omgebracht. siet Hose. 10.14.

12

Ghy hebt immers geseydt: ^c Ick sal ¹⁹ ghewisselick by u wel doen, ende ick sal u zaedt stellen als het zandt der zee, dat van wegen de menighte niet getelt kan worden.

c Bov. 28.13.

19 Hebr. ick sal wel doende wel doen.

13

Ende hy vernachtte aldaer dien selven nacht: ende ²⁰ hy nam van het gene dat hem in sijne handt quam, een geschenck voor Esau sijnen broeder:

20 D. hy nam in der haeste uyt al sijn vee tot eene vereeringhe voor sijnen broeder: alsoo eensdeels de nacht, andersdeels de vreese van het aenstaende perijckel, hem niet toe en lieten groote keure te maken. And. van ’t gene dat in sijn vermogen gekomen was: D. van ’t ghene dat hy verworven hadde, ende vermochte.

14

Twee hondert geyten, ende twintigh bocken: twee hondert oyen, ende twintigh rammen:

15

Dertig zoogende kemelinnen met hare ²¹ veulens, veertigh koeijen, ende tien varren; twintigh ezelinnen, ende tien ²² jonge ezels.

21 Hebr. sonen,

22 Ofte, Ezel-veulens.

16

Ende hy ²³ gafse in de handt sijner knechten, ²⁴ elcke kudde besonder: ende hy seyde tot sijne knechten; Gaet ghylieden door, voor mijn aengesichte, ende stelt ²⁵ ruymte tusschen kudde, ende tusschen kudde.

23 Een seer treffelick geschenck van soo veel hondert beesten, groote ende kleyne, van bysondere soorten, die hedensdaeghs een groote somme gelts bedragen souden.

24 Hebr. kudde kudde voor sich alleen. Siet sulcke maniere van spreken bov. 7. op ’t 2. vers {vers.}

25 Hebr. eygentl. ademinge. ende volgens ruymte, om dat de ruymte adem geeft. Dit diende daer toe, op dat sijne giften elck in’t bysonder van sijn broeder besichtight zijnde, te aensienlicker mochten wesen, ende sijn gemoet allenghskens versachten. siet ond. vers 20.

17

Ende hy geboodt ²⁶ den eersten seggende; Wanneer u Esau mijn broeder ghemoeten sal, ende u vragen, seggende, Wiens zijt ghy? ende, waer henen gaet ghy? ende, wiens zijn dese ²⁷ voor u aengesichte?

26 T.w. den knecht die de eerste ofte voorste kudde leydde: ende soo in’t volgende, van den eersten, tweeden, derden, etc.

27 D. die ghy voor u henen drijft, ofte, die voor u henen gaen.

18

Soo sult ghy seggen, Dat is een geschenck uwes knechts Iacobs, ghesonden tot mijnen heere, tot Esau; ende siet, ²⁸ hy selfs is oock achter ons. [kolom]

28 Dit seydt hy, op dat sijn broeder niet soude dencken, dat hy vreesde voor sijne oogen te komen, ofte door eenen anderen wegh hem sochte te ontgaen.

19

Ende hy geboodt oock den tweeden, oock den derden, oock allen die de kudden na gingen, seggende: ²⁹ Na dit selve woort sult ghy spreken tot Esau, als ghy hem vinden sult.

29 D. achtervolgens ’t ghene ick te voren geseyt hebbe.

20

Ende ghy sult oock seggen; Siet, uwe knecht Iacob is achter ons: want ³⁰ hy seyde, ³¹ Ick sal sijn aengesichte versoenen met dit geschenck, dat voor mijn aengesichte gaet, ende daer na sal ick sijn aengesichte sien, misschien ³² sal hy mijn aengesichte aennemen.

30 T.w. by hem selven: Dat is, hy dachte. Siet bov. c. 20. op ’t vers 11.

31 D. ick sal sijnen toorne, die men in ’t aengesichte gemeynlick siet, stillen. siet Prov. 21.14.

32 Dese maniere van spreken in het goede genomen zijnde, beteeckent yemant gunstigh zijn, zijn, {zijn,} ende goet doen uyt eene vriendelicke ende redelicke aenmerkinghe van yet dat in hem goet is. Ende wort geseyt van Gode, als hy uyt enckele ghenade het goede, dat van hem alleen gekomen is, vriendelick aensiet, bov. 19.21. Ende van de menschen, als sy om eenige billicke reden, haren naesten gunstig zijn: als hier ende 1.Sam. 25.35. 2.Reg. 3.14.

21

Alsoo gingh dat geschenck henen voor sijn aengesichte: doch hy selfs vernachtte dien selven nacht in’t leger.

22

Ende hy stont op in dien selven nacht, ende hy nam sijne twee wijven, ende sijne twee dienstmaeghden, ende sijne elf kinderen, ende hy toogh over ³³ het veyr ³⁴ Iabbok.

33 And. de ondiepte, wadden.

34 Dit is de name eener beke ofte riviere, spruytende by Rabba, de Hooftstadt der Ammoniten, ende haer stortente {stortende} in de Iordane, beneden de Galileische zee. siet Num. c. 21. vers 24. Deut. c. 2. vers 37. ende 3. vers 16. Ios. 12.2. Iudic. 11.13.

23

Ende hy namse, ende dedese over die beke trecken: ende hy dede overtrecken ’t gene hy hadde.

24

Doch ³⁵ Iacob bleef alleen over: ende ³⁶ een man worstelde met hem tot dat de dageraet op gingh.

35 D. hy bleef alleen op dese zijde van de beke, aen ’t gheberghte Gilead, om in eensaemheydt Godt te bidden.

36 D. de Sone Gods, die sich in een menschelick lichaem hier vertoonde; ghelijckmen afnemen kan uyt versen 28, 30. etc. ende Hos. 12.3, 4.

25

³⁷ Ende doe hy sagh dat hy hem niet en overmocht, roerde hy ³⁸ het ghewrichte sijner heupe aen; soo dat het ghewrichte van Iacobs heupe verwrongen werdt, als hy met hem worstelde.

37 Dit is menschelicker wijse ghesproken. De Heere sich voegende na de menschelicke swackheyt, laet hem overwinnen, om Iacob te versekeren van eene goede uytkomste over het aenstaende perijckel: maer hy quetst hem oock, op dat hy hem leerde gevoelen sijne eygene swackheydt.

38 And. hol, panne.

26

^d Ende hy seyde; Laet my gaen, want de dageraet is op ghegaen: maer hy seyde; ³⁹ Ick en sal u niet laten gaen, ten zy dat ghy my zegent.

d Hos. 12.4.

39 Om dat hy nu gevoelde dat hy niet met eenen mensche hadde te doen, maer met eenen meerderen; daerom begeerde hy van hem gezegent te zijn.

27

Ende hy seyde tot hem; ⁴⁰ Hoe is uwe naem? ende hy seyde; Iacob.

40 Dit en vraeght Godt niet, om dat de name Iacobs hem onbekent was, maer om aenleydinge te hebben, sijnen name te veranderen tot eene eeuwige gedachtenisse deser kampinge.

28

Doe seyde hy; ^e Uwe naem en sal voortaen ⁴¹ niet Iacob heeten, maer ⁴² Israël: want ghy hebt u Vorstelick gedragen ⁴³ met Godt, ende ⁴⁴ met de menschen, ende hebt overmocht.

e Ond. 35.10.

41 Niet is hier soo veel geseyt als niet alleen, of, niet soo veel, soo seer. want hy wort hier na oock wel Iacob genoemt. siet dese maniere van spreken 1.Sam. 8.7. Ioan. 7.16. ende 1.Cor. 1.17. 1.Ioa. 3.18.

42 D. een Vorst Godts, ofte, die princelicke macht heeft met Godt; als blijckt uyt de volgende woorden. Desen naem geeft Godt Iacob ten tweeden male, ond. 35.10.

43 Hebbende uytgestaen den strijdt die hem Godt aen dede, ende overwonnen.

44 T.w. eerst met Esau, ende daer na met Laban, ende nu komt hy wederom te strijden met Esau.

29

Ende Iacob vraeghde, ende seyde; Geeft doch uwen name te kennen: ende hy seyde; ⁴⁵ Waerom is ’t dat ghy na mijnen name vraeght? ende ⁴⁶ hy zegende hem aldaer.

45 Dit is eene afslagige vrage, als Iud. 13.17, 18. hy weygert hem sijnen name te openbaren, om hem te meer te versekeren, dat hy met geen mensche geworstelt en hadde.

46 Dit was’t, dat Iacob begeert hadde vers 26. ende hem nu ten vollen versekerde, dat Godt hem verschenen was. siet het volgende vers.

30

Ende Iacob noemde den name dier plaetse ⁴⁷ Pniël: want [seyde hy] ick hebbe ⁴⁸ Godt gesien [van] aengesichte tot aengesichte, ende ⁴⁹ mijn ziele is geredt geweest.

47 D. Godts aensichte, ofte, het aensien Godes. siet 1.Reg. 12.25. in’t volgende Pnuël.

48 Niet in sijn Goddelick wesen, maer in sulck eene gedaente, door dewelcke hy sich klaerder aen my geopenbaert heeft, dan oyt te voren.

49 Hy verwondert sich dat hy niet gestorven en was, Godt gesien hebbende. Siet bov. 16. op ’t vers 13. Vergel. Exod. 20.19. Iudic. 6.22, 23. ende 13.22.

31

Ende de Sonne rees hem op, als hy door Pnuël gegaen was, ende hy was hinckende aen sijne heupe.

32

⁵⁰ Daerom en eten de kinderen Israëls ⁵¹ de verruckte zenuwe niet, die op het gewrichte der heupe is tot op desen dagh; om dat hy het ghewrichte van Iacobs heupe ⁵² aengeroert hadde aen de verruckte zenuwe.

50 Verstaet mede datse niet en eten het vleesch ontrent die zenuwe. Niet uyt superstitie ofte meeninge van Godtsdienstigheydt, maer tot eene gedachtenisse van dien wonderlicken kamp, ende victorie aen Iacob ende sijne nakomelingen vergunt. Dit hadde sijn gebruyck voor de komste des Messiae, maer kan na de selve sonder superstitie niet gebruyckt worden.

51 Ofte, verkrompen, verwrongen, D. die hare kracht verloren heeft, ende verdooft, ofte verstuyckt is, ende hare plaetse als daer uyt verwronghen zijnde (om soo te spreken) vergeten heeft: de Ioden noemen dese zenuwe oock soo in de dieren, nae ’t gene alhier Iacob wedervaren is. And. de geleende zenuwe, om datse van de panne des heyligen beens tot aen de heupe over gaet als zijnde van het heyligh been daer aen geleent.

52 D. aenroerende gequetst hadde.