Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het vj. Capittel.

Gemeyne wellust, ende groote boosheyt der menschen veroorsaken, na een respijt van 120 jaren, den Sundtvloedt, vers 2. Reusen, 4. Noach vindt genade by Godt, ende ontfanght bevel, ende voorschrift van het maken der Arke, 8, 14. Godts verbondt met Noach, 18. bevel van allerley ghedierte, ende voorraet van spijse te nemen in de Arke, 19.

1

ENde het gheschiedde, als de menschen ¹ op den aertbodem begonnen te vermenighvuldighen, ende hen dochters geboren werden;

1 Hebr. op het aensicht des aerdtrijcks, D. op het vlacke des aertbodems.

2

Dat ² Godes sonen de dochteren der menschen aensagen, dat sy ³ schoon waren, ende sy namen hen wijven ⁴ uyt alle, die sy verkoren hadden.

2 D. de nakomelingen der gheloovighe Voorvaderen, die de ware religie beleden, ende met hare huysgesinnen (als zijnde Godes Kercke) van het ongeloovigh ende vleeschelick geslachte der Kainiten waren afghescheyden. Ghelijck daer tegens door de dochteren der menschen meest verstaen worden de nakomelingen van Kain, plegende afgoderije, ende levende nae den vleesche. siet Deu. 14. vers 1. Ioan. 1.12. ende Luce 17. vers 27. Iude vers 19.

3 Hebr. goet, dat is, schoon. also ond. 24. vers 16. ende 41.22. Exod. 2.2.

4 Alleenlick siende op de uyterlicke schoonheydt, ende wereldtsche bevalligheyt: niet op de ware Religie, ende des HEEREN vreese, of harer vromer ouderen wille. siet ond. 26.34, 35. ende 28.8.

3

Doe seyde de HEERE: ⁵ Mijn Geest en sal niet ⁶ in eeuwigheydt twisten met den mensche, dewyle hy oock ⁷ vleesch is: ⁸ doch sijne dagen sullen zijn hondert ende twintigh jaer.

5 D. mijn H. Geest sal niet langer met dese hartneckige menschen strijden, T.w. door den mondt der overige vromen, ende bysonderlick door Noach. And. mijn ghemoedt (D. ick) en sal niet langer beraetslagen (menschelicker wijse geseydt) wat ick met dit boose geslachte sal maken, alsoose hen door geene vermaninge noch straffinge en willen beteren: siet 2.Petr. 2.5.

6 D. altoos.

7 D. verdorven: verstaet niet alleen de kinderen der menschen, maer oock de kinderen Godts. alsoo wort het woordeken vleesch, voor de verdorvene natuyre des menschen genomen, Ioan. 3.6. Rom. 7.18. ende 8.7.

8 D. desen tijdt sal ick hen noch toestaen tot beteringe, maer daer na mijne straffe niet langer uytstellen. siet 1.Petr. 3.20.

4

In die dagen warender ⁹ Reusen op der aerde, ende oock daer na, als Godts sonen tot de dochteren der menschen ¹⁰ in gegaen waren, ¹¹ ende sich [kinderen] ghewonnen hadden: dese zijn ¹² de geweldige, die ¹³ van oudts geweest zijn ¹⁴ mannen van name.

9 D. menschen van grooter statuyre, ende meerdere sterckte, als andere. siet Num. 13.33. ’t Hebr. woort komt van vallen, om dat sy, van Godt afvalligh zijnde, de menschen met allen wrevel ende tyrannije overvielen, noch Godt noch menschen vreesende: waer door eenen yederen, diese sagh, het herte als ontviel. Dit wort hier oock verhaelt, als eene bysondere oorsake van Godts toorn.

10 Ofte, gekomen, hier mede wort heuschelick, ende eerbaerlick bediedt de byslapinge van man ende vrouwe. Also ond. 16.2. en 30.3, etc.

11 Of, so hebbense hen (T.w. haren mannen) [kinderen] gebaert.

12 Of, machtige.

13 Hebr. van eeuwigheyt. siet Ier. 2. op vers 20.

14 D. vermaerde, beroemde mannen, die na het oordeel der werelt groote dingen hadden uytgericht: gelijck ter contrarie gesproken wort van menschen van geenen name, Iob 30.8.

5

¹⁵ Ende de HEERE sagh, dat de boosheyt des menschen menighvuldig was op der aerde, ende ^a al ’t gedichtsel der gedachten sijnes herten t’allen dage alleenlick boos was.

15 In dit vers is begrepen eene seer naeckte ende grondige beschrijvinge van de erfsonde, ende der selver vruchten.

a Ond. 8.21. Iob 15.16. Prov. 6.14. Ier. 17.9. Matt. 15.19. Rom. 3.10, 11, 12. en 8.6.

6

Doe ¹⁶ berouwde het den HEERE, [kolom] dat hy den mensche op der aerde gemaeckt hadde: ¹⁷ ende het smertede hem aen sijn herte.

16 Aldus wort menschelicker wijse in de H. Schrift van Godt gesproken; om dat hy sijn werck of doen verandert, hoewel hy in hemselven onveranderlick blijft; siet het volgende vers, ende Num. 23.19. 1.Sam. 15.11, 29. 2.Sam. 24.16. Mal. 3.6. Iac. 1.17. Act. 15.18.

17 Dit is oock menschelicker wijse van Godt gesproken, om ons te toonen, dat Godt een groot mishagen aen den mensche, uyt oorsake sijner boosheyt, hadde. Vergel. Iesai. 63.10. soo wordt oock Gode droeffenisse toegheschreven, Eph. 4.30.

7

Ende de HEERE seyde: Ick sal den mensche, dien ick geschapen hebbe, verdelgen ¹⁸ van den aerdtbodem, van den mensche tot ¹⁹ het vee, tot ²⁰ het kruypende gedierte, ende tot het gevogelte des hemels toe: want het berouwt my, dat ickse gemaeckt hebbe.

18 Hebr. uytwisschen van op het aengesicht des aertbodems.

19 Het Hebr. woort beteeckent hier niet alleen het tam, maer oock het wilt gedierte der aerde. alsoo ond. vers 20. siet bov. 1. op vers 26.

20 T.w. dat op der aerde kruypt, ende in het water niet leven en kan. soo wort het Hebr. woordt ghenomen, boven cap. 1. versen 24, 25, 26, 28, 30.

8

Maer Noach ²¹ vondt genade in de oogen des HEEREN.

21 D. heeft hem uyt genade behaegt, niet uyt eygene weerdigheyt. Siet dese maniere van spreken ond. 19.19. Exo. 33. vers 13, etc.

9

Dit zijn de ²² geboorten van Noach: Noach was een rechtveerdig ²³ oprecht man in sijne ²⁴ geslachten: ^b Noach ²⁵ wandelde met Godt.

22 D. gheslacht en geschiedenissen, ofte, ’t gene Noach in sijn geslachte wedervaren is: want het Hebr. woordt betekent niet alleen afkomste, ende nakomelinghen, maer oock het ghene deselve bejegent: dat is in der daedt, eene historie ofte verhael van yemants saken. Vergel. ond. 25.19. en 37.2. Num. 3.1.

23 D. die in den waren geloove, ende in de vromigheyt des levens ongheveynst ende sonder valsheyt was. siet ond. 17.1. ende 25.27. Iob 1.1.

24 Dat is, onder de menschen die in sijne eeuwe leefden. alsoo ond. 7.1.

b Genes. 5.22.

25 Siet bov. 5. op vers 22.

10

²⁶ Ende Noach ghewan drie sonen, Sem, Cham, ende Iapheth.

26 Siet bov. 5.32.

11

Maer ²⁷ de aerde was verdorven ²⁸ voor Godes aengesicht: ende d’aerde was vervult met wrevel.

27 Verstaet de menschen, die op d’aerde woonden. siet ond. 41. vers 57. 2.Sam. 15. vers 23. 1.Reg. 10.24. Ezech. 14.13.

28 D. opentlick, stoutelick, vermetelick sondighende niet alleen sonder schaemte voor de menschen, maer oock sonder vreese voor Godt. siet ond. 10.9.

12

Doe sagh Godt de aerde, ende siet, sy was verdorven: want ²⁹ al het vleesch hadde ³⁰ sijnen wegh verdorven op der aerde.

29 D. alle menschen: alsoo moet men het woordt vleesch oock nemen, Iesai. 40.6. Psalm 78.39. ende elders.

30 D. sijn voornemen, zeden, leven, ende wandel. alsoo Iob 23.10. Ps. 1.1. Prov. 12.15, etc.

13

Daerom seyde Godt tot Noach: ³¹ Alles vleesches eynde is voor mijn aengesichte gekomen, want de aerde is ³² door hen vervult met wrevel: ende siet ick salse met de aerde verderven.

31 D. de tijt hares ondergangs is voorhanden. als Ezec. 7. versen 2, 3, 6. Amos 8.2.

32 Hebr. van haer aengesichte, ende, met de aerde. And. van der aerden.

14

Maeckt u ³³ eene Arke van ³⁴ Gopher-hout, met ³⁵ kameren sult ghy dese Arke maken: ende ghy sultse bepecken, van binnen ende van buyten met ³⁶ peck.

33 Een houten overdeckt schip, schier in de gedaente van eene kiste, bequaem om te vloten op het water.

34 Wat Gopher voor een boom ofte hout geweest zy, is onseker.

35 Hebr. nesten.

36 Het Hebr. woort beteeckent eene seer taeije, lijmachtige ende vasthoudende materie, onsen pecke niet ongelijck.

15

Ende aldus is ’t, dat ghy ’se maken sult: Drie hondert ³⁷ ellen zy de lenghte der Arke, vijftigh ellen hare breedte, ende dertigh ellen hare hooghte.

37 Ofte, cubiten, of, ellebogen. Veler gevoelen is, dat dese mate driederley geweest zy. De Gemeyne, de Heylige, ende de Geometrische: ende dat de Gemeyne soude geweest zijn van vijf palmen, houdende elcke palme de breedte van vier vingeren: De Heylige van ses, Ezech. 40.5. (hoewel eenige meynen dat de gemeyne geweest zy van ses palmen, de Heylige noch so groot) die gebruyckt wert in de heylige gebouwen, als des Tabernakels, ende des Tempels; maer dat de Geometrische ses mael langer dan de Gemeyne soude geweest zijn, ende dat Noach in’t timmeren der Arke (soo eenige meynen) de laetste soude gevolgt hebben.

16

Ghy sult een ³⁸ venster aen de Arke maken, ende ³⁹ sultse volmaken ⁴⁰ tot eene elle van boven, ende de deure der Arke sult ghy in hare zijde setten: ghy sultse met d’onderste, tweede, ende derde [verdiepingen] maken.

38 And. klaer licht, ’t welcke door eene, ofte meer vensteren bequaemlick in de Arke verspreyt wert.

39 T.w. d’Arke.

40 Sommige verstaen dit van het decksel der Arke, het welcke aen beyde zijden van boven af, de hooghte van eene elle soude af gaen, tot bequamen afloop des waters.

17

Want ick, siet ick brenge eenen ⁴¹ watervloet over de aerde, om alle ⁴² vleesch, daer een ⁴³ geest des levens in is, van onder den Hemel te verderven: al wat op de aerde is, sal ⁴⁴ den geest geven.

41 Hebr. mabbul, beteeckenende eenen vallenden ende nedervellenden vloedt.

42 Der menschen ende gedierten, uytgenomen de visschen, ende al wat in d’Arke was, als volght.

43 And. levendige ziele. siet bov. 1.20.

44 Hebr. uyt ademen.

18

Maer met u sal ick ⁴⁵ mijn Verbondt oprichten: ende ^c ghy sult in de Arke gaen, ghy, ende uwe sonen, ende uwe huysvrouwe, ende de wyven uwer sonen met u.

45 Verstaet hier door, boven ’t gemeyn verbont, met alle geloovige gemaeckt, een bysonder verbont, van Noah te sullen behouden in de Arke: mits dat Noach Godt soude betrouwen, ende hem gehoorsamen.

c 1.Petr. 3.20. 2.Petr. 2.5.

19

Ende ghy sult ⁴⁶ van al wat leeft, van allen vleesche, twee van elcks doen in de Arke komen, om met u in’t leven te behouden: manneken ende wijfken sullense zijn.

46 D. van allerley levendige aertsche dieren.

20

Van het ghevogelte na sijnen aerdt, ende van het ⁴⁷ vee na sijnen aerdt, van al het kruypende gedierte des aertbodems na sijnen aerdt, twee van elcks ⁴⁸ sullen tot u komen, om [die] in het leven te behouden.

47 Siet bov. op vers 7.

48 Verst. door mijne drijvinge ende beschickinge, sonder uwe moeyte, ofte bekommernisse. Vergel. dit met bov. 2.19.

21

Ende ghy, neemt voor u van ⁴⁹ alle spyse, die gegeten wordt, ende versameltse tot u, op datse u, ende hen tot spyse zy.

49 D. allerley. siet bov. 1.29, 30.

22

Ende Noach dede: ^{50 d} nae al, dat Godt hem geboden hadde, soo dede hy.

50 Noach dede alles, ende dat op sulcke wijse, als Godt bevolen hadde. Vergl. Exo. 40.16.

d Ond. 7.5. Hebr. 11.7.

[fol. 4r\Sundvloet.]