Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

1 Antiochus pooght de rijcke stadt ende Tempel van Elymaïs te plonderen. 4 ’t welck hem misluckt. 5 ende verstaen hebbende dat sijn leger in’t landt Iuda was geslagen, wordt sieck van droefenisse. 10 Bekent met leedt-wesen het quaet dat hy te Ierusalem gedaen hadde, 16 ende sterft. 17 Antiochus Eupator, sijn soon, wort in sijne plaetse gestelt. 18 Iudas belegert de Burcht te Ierusalem. 22 De belegerde senden om hulpe aen den Coninck. 28 die met een sterck leger comt voor Bethsura. 32 Iudas treckt hem tegen. 42 De vyanden bereyden de elephanten ten strijde. 43 Eleazarus Avaran steeckt van onder een van de voornaemste Elephanten, die op hem valt ende hem doodt. 50 De Coninck neemt Bethsura in. 51 belegert het heylichdom. 55 ende Lysias verstaende dat Philippus, de opvoeder des Conincks, het rijck wilde aen hem nemen, 58 maeckt vrede met de Ioden, dien de Coninck niet en houdt. 63 ende vertreckt na Antiochien.

1

ENde de Coninck Antiochus door-reysende de boven landen, hoorende dat in Elymais in Persien een stadt was, vermaert van rijckdom, van silver, ende van goudt:

2

Ende dat de Tempel die daer in was, seer rijck was: ende dat daer gouden bedeckselen, ende pansieren, ende wapenen waren, die Alexander de [sone] Philippi, de Coninck van Macedonien, die de eerste hadde geregeert onder de Griecken, aldaer ghelaten hadde:

3

So is hy gekomen soeckende de stadt in te nemen, ende deselve te plonderen, maer hy en konde niet, om dat dese sake den luyden van die stadt bekent wiert.

4

Ende sy zijn tegen hem opgestaen om te strijden, ende hy vluchtte, ende vertrock van daer met groote droefheyt, ende keerde weder na Babylon.

5

Ende daer quam een die hem bootschapte in Persien, dat de legers die na het landt Iuda ghetrocken waren, in de vlucht waren geslagen.

6

Ende dat Lysias met een stercke macht onder de voorste getrocken was, ende van haer aengesichte in de vlucht was gebracht: ende dat [de Ioden] versterckt waren met wapenen, ende krijghs-volck, ende veel buyt die sy bekomen hadden, van de legers die sy geslagen hadden:

7

Ende dat’se verbroken hadden den grouwel, die sy op den altaer hadden gebouwt te Ierusalem, ende dat sy het Heylighdom, gelijck het eerste was, hadden omcingelt met hooghe mueren, ende Bethsura sijne stadt.

8

Ende het geschiedde, als de Coninck dese woorden hoorde, dat hy seer verbaest ende ontroert wierdt: soo dat hy te bedde vallende uyt droefheydt in eene kranckheyt is ghevallen, om dat het hem niet en was gegaen gelijck hy gedacht hadde.

9

Ende hy was daer vele dagen, om dat over hem de groote droefenisse vernieuwt wiert, ende hy meende dat hy soude sterven.

10

Waerom hy alle sijne vrienden riep, ende seyde tot haer, De slaep houdt op van mijne oogen, ende mijn herte vervalt van wegen de bekommernisse.

11

Ende ick hebbe geseght in mijn herte, Tot wat een verdruckinge ben ick gekomen, ende tot wat eenen grooten vloedt, daer in ick nu ben! Och of ick goedertieren ende bemint ware geweest in mijne heerschappye!

12

Maer nu ghedencke ick aen het quaet dat ick in Ierusalem hebbe gedaen: ende dat ick alle de gouden ende silvere vaten, die daer in waren, ghenomen hebbe, ende dat ick gesonden hebbe om de inwoonders van Iuda sonder oorsake uyt te roeyen.

13

Ick bekenne dat om deser dingen wille my dese elenden getroffen hebben: ende siet ick vergae van groote droefheyt in een vremt lant.

14

Ende hy riep Philippum, een van sijne vrienden, ende stelde hem over sijn gantsch Coninckrijck:

[fol. 57r]

15

Ende hy gaf hem sijnen Conincklicken hoet, ende sijn [Conincklick] kleedt, ende sijnen rinck, dat hy soude sijnen sone Antiochum halen, ende hem op-voeden om Coninck te zijn.

16

Ende de Coninck Antiochus stierf aldaer, in het hondert ende negen-en veertichste jaer.

17

Ende Lysias verstaende dat de Coninck ghestorven was, stelde hy Antiochum sijnen sone om Coninck te zijn in sijne plaetse, welcken hy in sijne jonckheyt opgevoedt heeft, ende noemde sijnen name Eupator.

18

Doe nu de ghene die op de burcht waren, de Israëliten rontom het Heylighdom besloten, ende altijts sochten veel quaets te doen, ende een sterckte waren den Heydenen:

19

So nam Iudas voor deselve te verdelgen, ende versamelde alle het volck om haer te belegeren.

20

Dewelcke te samen vergadert zijnde belegerden haer in het hondert-ende-vijftichste jaer, ende hy maeckte tegen haer storm-ghereetschap, ende andere instrumenten [van gewelt].

21

Ende enige der selve die besloten waren quamen uyt, ende eenige godtloose uyt Israël voeghden haer by deselve, ende sy reysden na den Coninck, ende seyden,

22

Hoe lange en sult ghy geen recht oeffenen, ende en sult onse broederen niet wreken?

23

Wy hebben goet gevonden uwen vader te dienen, ende te wandelen in het gene van hem gheboden wierdt, ende naer te komen sijne bevelen: om welcker oorsake wille de luyden van dit volck van ons vervremt wierden:

24

Ia oock alle de ghene van ons, die ghevonden wierden, die wierden gedoodt, ende onse erfgoederen wierden gerooft:

25

Ende sy streckten hare handen uyt niet alleen teghen ons, maer oock teghen alle hare landtpalen.

26

Ende siet, sy hebben op desen dagh haren leger geslagen tegen de burcht van Ierusalem, om deselve ende het Heylighdom in te nemen: ende sy hebben Bethsura sterck gemaeckt.

27

Ende indien ghy haer niet haestelick voor en komt, so sullen’se noch meerdere dingen doen als dese, ende ghy en sult’se niet konnen tegen houden.

28

Ende de Coninck wiert toornich, als hy dit hoorde, ende vergaderde alle sijne vrienden, de Overste van sijn krijghs-volck, ende die over de ruyterye waren.

29

Ende van andere Coninghen ende van de Eylaanden der zee quam [veel] krijghs-volck tot hem dat gehuert was.

30

So dat het ghetal van sijn krijghs-volck was hondert duysent voetknechten, ende twintigh duysent ruyters, ende twee-en-dertigh Elephanten ten oorloge geleert.

31

Ende sy quamen door Idumeen, ende legerden haer tegen Bethsura, ’t welck sy vele daghen bevochten, ende maeckten instrumenten [van gewelt]: maer die [van binnen] vielen uyt ende verbrandden die met vyer, ende vochten mannelick.

32

Ende Iudas brack op van de burcht, ende legerde hem in Bethzacharia tegen over het leger des Conincks.

33

Ende de Coninck stond op, des morghens vroegh, ende lichtte het leger op: ’t selve in groote haeste [brengende] teghen den wegh van Bethzacharia, ende het leger verdeelt zijnde om te vechten, so bliesen sy de trompetten.

34

Ende sy toonden den Elephanten het bloedt van wijndruyven, ende van moerbesyen, om haer tot den strijdt [te moediger] te stellen.

35

Ende sy verdeelden de beesten onder de slachordens, ende sy stelden by elcken Elephant duysent mannen [te voet], voorsten met pansiers van ysere malien, ende die kopere helmen op hare hoofden hadden, ende vyf hondert uytgelesene ruyters wierden geordineert by elck beest.

36

Dese na des tijdts gelegentheyt waren [altijdt] daer, waer het beest was, ende waer het ginck, daer gingen sy mede, ende en weecken van het selve niet.

37

Ende op de selve [Elephanten] waren houten ende stercke torens, die een yegelick beest bedeckten, gegordet op het selve met instrumenten, ende op elck waren twee ende dertigh vechtende mannen in de selve, ende een Indiaen [die] ’t selve [beest regeerde].

38

Ende het overighe [krijghs-volck] stelden [de Overste] aende twee deelen des legers, ter weder zijde, bewegende de selve, ende in slachordens besluytende.

39

Soo dat als de Sonne op de gouden schilden scheen, de bergen blinckten van deselve, ende lichteden gelijck lampen vyers.

40

Ende een deel van ’s Conincks legher wierdt uytgebreydt tot de hooge bergen, ende sommighe na de leeghten, ende trocken in versekertheyt ende goede orden.

41

Ende sy wierden ontroert alle die het gheluyt van hare menichte, ende den tocht der menichte, ende het ghedruys der wapenen hoorden: want het legher was zeer groot ende sterck.

42

Ende Iudas ende sijn leger naerderden om te slaen, ende daer vielen van des Conincks leger ses hondert mannen.

43

Ende Eleazarus Aaran sagh een van de beesten met Conincklicke pansieren geharnascht, ende het was uytstekende boven alle de beesten, ende hem dochte dat de Coninck daer op was:

44

Ende hy begaf hem om sijn volck te behouden, ende om hem selven eenen eeuwigen name te verkrijgen,

45

Ende hy liep op hem seer stoutelick, midden in de slagh-orden, ende hy sloegh doodt ter rechter ende ter slinckerhandt, ende sy verdeelden haer ter weder zijden van hem:

46

Ende hy ginck onder den Elephant, ende hy settede hem onder den selven, ende doodde hem, ende hy viel ter aerde op hem, dat hy daer stierf.

47

Ende als sy saghen de sterckte des Conincks, ende den aenval des krijghs-volcks, weecken sy van haer af.

48

Ende die van des Conincx leger waren, trocken haer te gemoete na Ierusalem, ende de Coninck sloegh sijn leger in Iudeen, ende op den bergh Syon.

49

Ende hy maeckte vrede met de ghene die uyt Betsura waren: ende sy trocken uyt de stadt dewijle sy aldaer geenen leeftocht meer en hadden, om [in de stadt] besloten te blijven, ende het een Sabbath-[Iaer] des landts was.

50

Ende de Coninck nam Bethsura in, ende verordineerde daer een besettinghe om de selve te bewaren.

51

Ende hy sloegh zijn leger teghen het Heylighdom vele daghen, ende hy stelde daer storm-ghereedtschap ende instrumenten [van gewelt], om vyer ende steenen te werpen: ende scorpioenen, om pijlen te werpen, ende slingeren.

52

Ende sy maeckten oock instrumenten [van gewelt] tegen hare instrumenten, ende vochten vele dagen.

53

Ende sy en hadden geen eet-waren in hare vaten, om dattet het sevende jaer was, ende die behouden [ende] van de Heydenen in Iudeen [gevloden] waren, hadden het overige, dat wech geleyt was, gegeten.

54

Ende daer waren weynige mannen overigh in de heylighe plaetsen, overmidts den honger haer hadde overmachtight, ende sy waren verstroyt een yegelick in sijn plaetse.

55

Maer als Lysias hoorde dat Philippus, dien de Coninck Antiochus, als hy noch leefde, ghestelt hadde om sijnen sone Antiochum op te voeden, tot dat hy Coninck soude zijn,

56

Wederghekeert was van Persien ende Meden, met de krijghs-machten des Conincks, die met hem ghetrocken waren, ende dat hy socht aen hem te nemen [het rijck] met de saken des selven,

57

So hebben’se seer gehaest, ende aengeporret

[fol. 57v]

dat’se van de burcht souden aftrecken, ende segghen tot den Coninck, ende tot de Overste des krijghs-volcks, ende tot de mannen, Wy nemen dagelicks af, ende onse leeftocht is zeer weynich, ende de plaetse die wy belegheren is sterck, ende wy moeten de saken des Coninckrijcks versorgen.

58

Laet ons dan nu dese mannen de rechterhandt geven, ende laet ons vrede met haer maken, ende met alle haer volck.

59

Ende laet ons haer toelaten, dat’se moghen wandelen na hare wetten, gelijck te voren. Want om harer wetten wille, die wy verbroken hebben, zijn sy toornich geworden, ende hebben alle dese dinghen gedaen.

60

Dese reden behaeghde den Coninck, ende den Oversten, ende hy sondt aen haer om den vrede aen te bieden: ende sy namen’se aen.

61

Ende de Coninck ende de Overste swoeren haer dese dingen, ende sy trocken uyt de sterckte:

62

Ende de Coninck ginck op den bergh Sion, ende besagh de sterckte der plaetse, ende verbrack den eedt, die hy ghesworen hadde, ende gheboodt dat men den muer rontom soude wech nemen.

63

Ende is haestelick vertrocken, ende keerde weder na Antiochien, ende hy vond daer Philippum die over de stadt regeerde: ende hy krijghde teghen hem, ende nam de stadt in met gewelt.