Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

1 Den Apostel wort voorder getoont eene riviere van ’t water des levens, op welcker oever de boom des levens geplant was. 3 Eenige andere eygenschappen des inwoonders des nieuwen Ierusalems worden beschreven. 6 Na het welcke het besluyt wort gemaeckt, met een betuyginge van de waerheyt ende vastigheyt deser Gesichten ende Prophetien. 8 Ioannes valt wederom neder voor de voeten des Engels, ende wordt andermael daer over bestraft. 10 Waer na hy bevel ontfanght, dat hy de woorden deses boecks niet en sal verzeghelen, hoewel eenige die sullen misbruycken tot harer swaerder straffe. 13 Christus verklaert dat hy is de Alpha ende Omega, ende spreeckt die saligh die sijne gheboden houden: ende die onsaligh die grouwelen bedrijven. 16 ende betuyght dat hy sijnen Engel heeft gesonden om dese Openbaringe aen sijne Gemeynte te doen. 17 De Bruyt Christi verlanght na sijne komste. 18 Waer nae dese Openbaringe wort besloten met een dreygement tegen de gene die hier yet souden toe ofte af doen. 20 Christus betuyght wederom dat hy haest komen sal: ende Ioannes besluyt sijn boeck met de Apostolische groete.

1

ENde hy toonde my ^{a 1} een suyvere riviere van het water des levens, klaer als crystal, voortkomende ² uyt den throon Gods, ende des Lams.

a Ezech. 47.1. Zach. 14.8.

1 Het gene hier van dese riviere, ende boom des levens verhaelt wort, is genomen by gelijckenisse van het Paradijs, Genes. 2.10. ende van het vernieuwde Ierusalem, Ezech. 47.1, etc. Ende wordt door dese riviere van het water des levens verstaen de eeuwichduerende ghelucksalicheyt, die door de werckinge des H. Geest, ende het aenschouwen van Godts aenschijn by de uytverkorene in ’t toekomende leven, altijt overvloedigh, versch, ende suyver sal wesen ende blijven. Siet hier van oock Ioan. 4.14. ende 7.38. ende hier voren c. 2.7.

2 Dat is, uyt het heerlick aenschouwen van het aenschijn Godts ende Iesu Christi. Siet Psal. 16.11. 1.Corinth. 13.12. 1.Thess. 4.17. 1.Ioan. 3.2.

2

In ’t midden van hare ³ strate, ende ⁴ op d’een ende d’ander zijde der riviere was ^{b 5} de boom des levens, voortbrengende ⁶ twaelf vruchten, van maent tot maent gevende sijne vrucht: ende ⁷ de bladeren des booms waren tot genesinge ⁸ der Heydenen.

3 Ofte, pleyn, merct, gelijck capit. 21.21.

4 Niet dat daer vele boomen gesien zijn, dewijle Christus dese boom des levens alleen is, maer dat sijne wortelen van onder, ende sijne tacken van boven, langhs de gheheele riviere haer strecken, gelijck hier voren cap. 2.7. te sien is. waer van siet oock aldaer de nader verklaringe.

b Apocal. 2.7.

5 Gr. het hout.

6 D. de levendighmakende kracht van Christi verdiensten ende Geest, die alle het jaer door, dat is, in der eeuwigheydt versch ende krachtich is, om dit geestelick leven, ende dese salige verquickinge voor de twaelf geslachten van ’t Israel Godts sonder eenighe verswackinghe ofte verslappinge, altijdt te onderhouden.

7 Dit is oock ghenomen uyt Ezech. 47.12. niet dat in dit eeuwige leven eenige ghebreken meer sullen zijn, maer dat de genesinge van alle de gebreken, die door Christi verdiensten ende Geest hier is geschiet, aldaer inder eeuwigheydt door de selve kracht sal behouden, ende onverzeert bewaert worden, niet alleen voor de Israeliten, maer oock voor alle andere gheloovige volckeren.

8 N. die saligh gheworden zijn, ghelijck hier voren capit. 21.24, 26 is gesproken.

3

Ende ⁹ geen vervloeckinge en salder meer tegen [yemant] zijn: ende ¹⁰ de throon Godts ende des Lams sal daer in zijn, ende ¹¹ sijne dienstknechten ¹² sullen hem dienen:

9 Ofte, geen verbanninghe. D. niet der vervloeckinge weerdigh, gelijck c. 21.17. niet onreyns, ofte, dat onreynigheydt doet. Ende dit schijnt oock genomen uyt Zach. 14.11. alwaer van de tijden des Nieuwen Testaments sulckx oock wort voorseght: dat evenwel ten vollen niet en soude geschieden, dan als Christus sijnen dorsch-vloer sal hebben gesuyvert, ende al het kaf in ’t vyer sal hebben geworpen. Mat. 3.12. ende 13.40, etc.

10 D. de heerlickheyt Godts, ende Iesu Christi, als ware Godt ende mensche, sal die vervullen. Siet cap. 3. versen 21, 23.

11 N. soo Engelen als salige menschen. Siet cap. 7.15.

12 D. rontom sijnen throon bereydt staen om hem te loven ende prijsen, ende sijne bevelen te gehoorsamen.

4

Ende sullen ¹³ sijn aengesichte sien, ende ^{c 14} sijnen naem sal op hare voorhoofden zijn.

13 Dat is, sijne Majesteyt ende heerlickheyt, om der selver deelachtigh te zijn: gelijck van de Engelen geseght wordt. Matth. 18.10. ende van alle gelucksalige in den hemel Matth. 5.8. 1.Ioan. 3.2.

c Apoc. 3.12.

14 Namelick, als hem toe behoorende ende eygen zijnde, ende daer van opentlicke belijdenisse doende: gelijck oock de Hooge-priester in het Oude Testament op sijn voor hooft een gouden plate droegh, daer op geschreven was De heyligheydt des Heeren. Siet hier van nader verklaringe op cap. 3.12. ende 14.1.

5

^d Ende ¹⁵ aldaer en sal geen nacht zijn, ende sy en sullen geen keerse noch licht der Sonne van noode hebben: want de Heere Godt verlichtse: ende ¹⁶ sy sullen als coningen heerschen ¹⁷ in alle eeuwigheyt.

d Iesai. 60.19. Zach. 14.7. Apoc. 21.23.

15 Siet capit. 21.23, 25.

16 Want hoe wel alle geloovige hier oock zijn Coningen ende Priesters, Apoc. 1.6. nochtans so sullen sy eerst volkomelick als Coningen heerschen, wanneer alle hare vyanden, ende de doot selve onder hare voeten zijn gebracht, ende Godt in haer sal zijn alles in allen. Siet Rom. 16.20. ende 1.Corinth. 15.28.

17 Gr. inde eeuwicheden der eeuwicheden.

6

¹⁸ Ende hy seyde tot my, ^{e 19} Dese woorden zijn ghetrouw ende waerachtigh: ende de Heere ²⁰ de Godt der Heylige Propheten heeft ²¹ sijnen Enghel ghesonden, ^f om sijnen dienstknechten te toonen ’t ghene ²² haest moet geschieden.

18 Hier begint het besluyt, ofte laetste deel deser Openbaringe.

e Apoc. 19.9. ende 21.5.

19 N. van dese geheele Openbaringe, gelijck hier nae versen 18 ende 19 wordt verklaert: waer door de Goddelickheydt der selve wordt betuyght. Siet oock hier voren capit. 19.9.

20 Dat is, die den Propheten de prophetien heeft geopenbaert, ende die de selve tot sijn volck heeft ghesonden 2.Petr. 1.20, etc. Door welcken Godt der Propheten hier oock de persoon Christi wordt verstaen: gelijck uyt het volgende blijckt, dat hy sijnen Engel heeft gesonden om te toonen het gene korts moet geschieden, het welck Christo uytdruckelick wordt toe-geschreven, capit. 1.1. ende hier nae vers 16.

21 D. my, die sijn Engel ben.

f Apocal. 1.1.

22 Siet hier van de aenteeckeninge op cap. 1.1.

7

Siet, ²³ ick kome haestelick: ^g saligh is hy die de woorden der prophetie deses boecks ²⁴ bewaert.

23 Namelick, om een yeder te vergelden nae sijne wercken, gelijck vers 12 wordt uyt-gedruckt. Ende zijn dese woorden Christi woorden, welcke bevestighen het gene in het voorgaende vers was geseght. Siet oock 1.Thess. 5.2.

g Apocal. 1.3.

24 D. daer op wel let, ende hem selven wacht van het gene daer in verboden wordt. Namel. van gemeynschap te hebben met den Draeck, ende het Beest, ende sijne aenhangers: ende achtervolght het gene daer inne wordt geboden, ende gepresen. Siet oock capit. 1.3.

8

Ende ²⁵ ick Ioannes ben de gene die dese dingen gesien ende gehoort hebbe. Ende doe ick’se gehoort ende ghesien hadde, ²⁶ viel ick [neder] om aen te bidden voor de voeten des Engels, die my dese dinghen toonde.

25 Alsoo bevestight Ioannes oock in het besluyt zijn Euangelium Ioan. 19.35. ende 21.24. Ende is dit oock, nevens andere, een bequaem bewijs, dat de Euangelist Ioannes de autheur is van dese Prophetie.

26 Siet hier van het gene aengeteeckent is op cap. 19.10.

9

Ende hy seyde tot my, ^h Siet dat ghy’t niet [en doet]: want ick ben uwe mede-dienstknecht, ende uwer broederen der Propheten, ende der gene die de woorden deses boecks bewaren. Aenbidt Godt.

h Actor. 10.26. ende 14.14. Apocal. 19.10.

10

Ende hy seyde tot my, ^{i 27} En verzeghelt de woorden der prophetie deses boecks niet: want ^k de tijt is na by.

i Dan. 8.26. ende 12.4.

27 D. en sluytse niet op, en houdtse niet verborgen, maer openbaertse voor allen: anders dan hier voren cap. 10.4. wordt bevolen, gelijck oock Dan. 8.26. ende 12.4. De reden is, om dat het gene daer geopenbaert was, noch voor eenen tijdt konde verborgen blijven, sonder nadeel van Godts Kercke, tot dat de vervullinghe die soude leeren verstaen. Maer hier niet, om dat de vervullinge van sommige dingen terstont soude beginnen, gelijck het gene capit. 2 ende 3 is gheleert: ende om dat de Gemeynte Christi van alle dese swarigheden, die haer souden overkomen, terstont diende gewaerschouwt, op dat sy haer daer tegen in tijts mochten voorsien, ende dat de leden der selve haer vande gemeynchap des Antichrists souden wachten, wanneer sy sijne opkomste souden gewaer worden, waer van de verborgentheyt doe alreede begon te wercken. 2.Tes. 2.7.

k Apoc. 1.3.

11

²⁸ Die onrecht doet, dat hy noch on-

28 Hier mede wort een tegenwerpinge voorgekomen, die op ’t voorgaende vers konde gemaeckt worden. N. dat eenige dese Openbaringe, indiense een yeder bekent gemaeckt wierde, souden misbruycken tot sorgeloosheyt des vleeschs, ofte tot verbitteringe tegen de Kercke Christi: waer op dese antwoorde volght, gelijck Ezech. 2.3. ende Dan. 12.10. door welcke wijse van spreken geen toelatinge van quaet te mogen doen, wort beteeckent, maer een swaerder oordeel Godts over sulcke wort gedreyght, gelijck Christus oock tot Iudas seyde Ioan. 13.27. Dat ghy doet, dat doet haestelick. siet oock 2.Cor. 2.15.

[fol. 166r]

recht doe: ende die vuyl is, dat hy noch vuyl worde: ende die rechtveerdigh is, ²⁹ dat hy noch gherechtveerdight worde: ende die heyligh is, dat hy noch geheylight worde.

29 Dat is, meer ende meer sijne rechtveerdicheyt uyt de vruchten betoone, gelijck Iac. 2.18. ende 24. wort verklaert. Want het woort rechtveerdigen wort hier gestelt tegen onrecht doen, ghelijck het woort heylich worden teghen het woort vuyl worden.

12

Ende siet, ³⁰ ick kome haestelick: ende mijnen loon is met my, ^l om een yegelick te vergelden, ³¹ ghelijck sijn werck sal zijn.

30 Van hier voort begint Christus selve tot den Apostel te spreken, tot het midden van ’t 20 vers, gelijck alle de omstandicheden, ende het 16 vers klaerlick medebrengen: ende hy bevesticht also met sijne eygene woorden ’tgene van den Engel te voren was verkondight.

l Psal. 62.13. Ierem. 17.10. ende 32.19. Matth. 16.27. Rom. 2.6. ende 14.12. 1.Corinth. 3.8. 2.Corinth. 5.10. Galat. 6.5. Apocal. 2.23.

31 Namelick, het zy goet ofte quaet, ghelijck hier voren meermaels is belooft ende gedreyght. Siet 2.Corinth. 5. vers 10. waer door te kennen gegeven wort, niet eenige verdienste, maer een genadige belooninge der goede wercken, ende eene rechtveerdige straffe ende vergeldinge der quade. Siet Rom. 6.23. Ephes. 2.8, etc.

13

^m Ick ben ³² de Alpha ende de Omega, het begin ende het eynde, ⁿ de eerste ende de laetste.

m Apoc. 1.8. ende 21.6.

32 Alsoo spreeckt Christus van hem selven, als de eenige ende eeuwige Godt met den Vader ende den Heyligen Geest, om sijne stantvasticheydt ende almachticheydt in ’t uytvoeren van sijne beloften ende dreygementen te kennen te geven. Siet hier van nader cap. 1.8. ende 21.6.

n Iesai. 41.4. ende 44.6. ende 48.12. Apoc. 1.8. ende 21.6.

14

Saligh zijnse die sijne gheboden doen, op dat ³³ hare macht zy aen den boom des levens, ende sy door de poorten mogen ingaen ³⁴ in de stadt.

33 D. recht, lot, deel, om te mogen genieten de vruchten van den boom des levens: waer van siet vers 2.

34 N. des nieuwen ende hemelschen Ierusalems, die te voren is beschreven.

15

^o Maer ³⁵ buyten sullen zijn ³⁶ de honden, ende de ³⁷ toovenaers, ende de hoereerders, ende de doodt-slagers, ende de afgoden-dienaers, ende een yeghelick ³⁸ die de leugen lief heeft ende doet.

o 1.Corinth. 6.10. Ephes. 5.5. Coloss. 3.6.

35 Namel. buyten het hemelsche Ierusalem, in den poel des vyers, daer in sy door Godts rechtveerdich oordeel voor eeuwelick zijn geworpen. Siet c. 19.15. ende 21.8.

36 D. de rasende vyanden ende aenbassers Christi ende des Euangeliums, gelijck Christus die noemt Matth. 7.6. ofte, die de waerheydt eens beleden hebbende, wederom tot haer uytspouwsel gekeert zijn, gelijck Petrus oock soodanige honden noemt 2.Petr. 2.22.

37 Ofte, venijngevers: want beyde beteeckent het Grieckx woort.

38 N. het zy tegen het derde, ofte tegen het negende gebodt: waer by alle meyneedige, ontrouwe, dobbele menschen, ende bedriegers van haren naesten verstaen worden.

16

^p Ick Iesus hebbe mijnen Engel gesonden, om ³⁹ u-lieden dese dinghen te getuyghen in de Gemeynten. ^q Ick ben ⁴⁰ de wortel ende het gheslachte Davids, ^{r 41} de blinckende morgen-sterre.

p Apocal. 1.1.

39 N. den Engelen ofte Herders ende Opsienders der seven Gemeynten, ende door u aen uwe Gemeynten, ende voorts aen alle andere Herderen, ende Gemeynten in de werelt. Siet capit. 1.11. ende 2.1, etc.

q Ies. 11.10. Rom. 15.12. Apoc. 5.5.

40 Siet hier van cap. 5.5. Ende wort Christus alhier soo genaemt, ten aensien van sijne menschelicke natuere, die van David afkomstigh is. Matth. 1.1. Rom. 1.3.

r 2.Petr. 1.19.

41 Namel. die alle andere sterren in licht te boven gaet. Ende wort Christus alhier soo genaemt, om dat hy het licht is der werelt: ende door sijne kennisse alles ter saligheydt verlicht. Siet Ioan 1.9. ende 8.12. Selfs oock ten aensien van het hemelsche Ierusalem, daer noch Sonne noch Mane en sal zijn, maer de nacht deser eeuwe voor-by zijnde, Christus met den Vader ende Heyligen Gheest het volkomen licht sal zijn van alle uytverkorene, gelijck de Morghen-sterre is in de morgenstont. Siet hier voren cap. 2.28. ende cap. 21. vers 23. 2.Petr. 1.19.

17

Ende ⁴² de Geest ende ⁴³ de Bruydt seggen, Komt. Ende ⁴⁴ die het hoort, segge, Komt. ^{s 45} Ende die dorst heeft, kome: ende ⁴⁶ die wil, ⁴⁷ neme het water des levens ⁴⁸ om niet.

42 D. verweckt in de herten van alle geloovige sulcke bewegingen ende gebeden, met onuytsprekelick suchten, gelijck Paulus spreeckt Rom. 8.23, 26.

43 D. de geheele Gemeynte Christi, oock selfs die na de ziele in den hemel triumpheert, wenscht nae dese laetste komste, om met ziele ende lichaem met Christo vereenight ende verheerlickt te worden. Siet Luc. 21.28. Apoc. 6.10, 11.

44 N. met een geloovigh herte.

s Ies. 55.1. Ioan. 7.37.

45 D. die met ernst ende met gevoelen van sijne gebrecklickheyt hier nae begeerigh is.

46 N. door de genade des H. Geests, die het willen ende volbrengen in ons werckt. Philip. 2.13. D. een yegelick die daer toe lust heeft.

47 D. worde deelachtigh deser hemelscher genade ende vertroostinge, na de belofte hier voren cap. 21.6. voorgestelt.

48 D. uyt genade, alleen uyt kracht van Christi verdienste ende voorsprake. Siet Ies. 55.1. Rom. 3.24, 25. Ephes. 2.8.

18

⁴⁹ Want ick betuyge aen een yegelick die de woorden der prophetie deses boecks hoort, indien yemant tot dese dingen toedoet, Godt sal over hem toedoen de plagen die in dit boeck geschreven zijn:

49 Dit is de laetste versegelinge van de Goddelickheyt deses boecks, gevoeght met een dreygement Christi tegen de gene die tot dit boeck yet soude toe doen ofte afdoen. Ende is dit niet alleen een verzegelinge van dit boeck, maer is een slot van de geheele Heylige Schrifture, alsoo Ioannes de laetste der Apostelen gheweest is ende geschreven heeft: gelijck in zijn Euangelio oock diergelijck besluyt te sien is. Ioan. 20. versen 30, 31. ende 21.24. ende te voren oock Moses in sijn laetste boeck dierghelijck verbodt van niet toe ofte af te doen, Namel. door eenige menschelicke authoriteyt, hadde gestelt Deut. 4.2. ende 12.32.

19

^t Ende indien yemant afdoet van de woorden des boecks deser prophetie, Godt sal ⁵⁰ sijn deel afdoen uyt ^v het boeck des levens, ende ⁵¹ uyt de heylige stadt, ende [uyt] het gene in dit boeck geschreven is.

t Deuter. 4.2. ende 12.32. Prov. 30.6.

50 N. dat hy soude meynen te hebben. Want dat geen van die in het boeck des levens waerlick gheschreven zijn, en worden uytgedaen, blijckt hier voren cap. 13.8. ende 21.27.

v Apoc. 13.8. ende 17.8.

51 Namel. des hemelschen Ierusalems, gelijck hier voren vers 14.

20

⁵² Die dese dingen getuyght, seght, Ia ick kome hastelick. Amen. ⁵³ Ia komt Heere Iesu.

52 N. Iesus Christus, gelijck hier voren uyt het 16 vers blijckt, ende uyt de woorden selve, die niet den Engel, maer Christo toekomen.

53 Dit zijn de woorden Ioannis, die nu tot den uytersten ouderdom gekomen zijnde, oock sijn verlangen betuyght nae de komste Christi. ende na de verlossinge ende verheerlickinge aller geloovige.

21

⁵⁴ De ghenade onses Heeren Iesu Christi [zy] met u allen. ⁵⁵ Amen.

54 Dit besluyt komt over een met het besluyt van meest alle de Sendt-brieven der Apostelen, om dat dese Prophetie by forme van eenen Send-brief aen de Gemeynten wort gericht.

55 Dit woort is oock een slot niet alleen van de ghebeden, maer oock van de Send-brieven Ioannis, ende der andere Apostelen, om de vasticheydt ende sekerheydt van alles, wat te voren geschreven ende verhandelt is, te kennen te geven: gelijck het voorgaende vers hier oock soodanige beteeckenisse vereyscht van dit woordt Amen.

Eynde der Openbaringe JOANNIS, ende oock des geheelen Nieuwen TESTAMENTS.

Tot LEYDEN,
Ghedruckt by Paulus Aertsz van Ravensteyn.
M. D. C. XXXVI.