Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xix. Capittel.

1 Inden hemel wort Halleluja gesongen over het oordeel der grooter Hoere. 5 Een ander stemme uyt den throon vermaent alle dienstknechten Godts tot vreughde, om dat de Bruyloft des Lams is gekomen, ende sijne Bruydt haer met sijn blinckende lijnwaedt heeft toe-bereyt. 9 Sy worden saligh gesproken, die tot dese Bruyloft zijn geroepen. 10 Den Apostel valt den Engel aen de voeten, maer wort daer over berispt, ende bevolen Godt aen te bidden. 11 Ioannes siet in een nieuw gesicht een wit peert, ende eenen die daer op sat, wiens gerechtigheyt, vlammige oogen, bloedt-verwigh kleet, verborgen naem, gevolgh, sweert, ende yseren roede worden beschreven. 15 Dese treedt den wijn-pers-back van Godes toorn, ende is een Coninck der coningen. 17 Een ander Engel roept alle voghelen tot het eten van het vleesch aller Velt-overste ende aller anderen in de groote slachtinge Godts, 19 die vergadert waren om te krijgen teghen dien die op het peert sat. 20 Maer het Beest met den valschen Propheet worden geworpen in den poel des vyers. 21 Ende alle hare aenhangers gedoodt door het sweert.

1

ENde ¹ na desen hoorde ick als een groote stemme ² eener groote schare inden hemel seggende, ³ Halleluja: ⁴ de salicheyt, ende de heerlickheyt, ende de eere, ende de kracht zy den Heere onsen Godt.

1 Dat is, na dat het Roomsche Babylon nu eyndelick, door een bysonder oordeel Godts, was verbrandt ende uytgheroeyt, gelijck in het voorgaende cap. verhaelt is.

2 N. dier gene die met Christo in den hemel triumpheren, ende sijnen throon omringden cap. 7.9. ghelijck sy tot desen lofsanck in het voorgaende cap. vers 20 van den Engel worden vermaent.

3 D. Looft Godt. Een Hebreeusche wijse van spreken, die in vele Psalmen voor komt: welcke in de Griecksche ende andere Kercken oock behouden is, om datse seer gemeen ende bekent was, ghelijck oock het woordt Amen, Hosanna, Abba, etc.

4 Dese eyghenschappen en worden hier Gode niet toe-gewenscht, also hy die altijdt heeft beseten: maer worden in hem erkent ende gepresen, om dat hy die metter daet nu voor een yeder hadde geopenbaert. Siet diergelijck hier voren cap. 5.12. ende 7.12. ende elders meer.

2

Want ^a sijne oordeelen zijn ⁵ waerachtigh ende rechtveerdigh: dewijle hy ⁶ de groote Hoere geoordeelt heeft, die de aerde verdorven heeft met hare hoererie, ende hy ^b het bloedt sijner dienaren van hare handt gewroken heeft.

a Apoc. 15.3. ende 16.7.

5 D. na sijne waerheyt ende rechtveerdicheyt uytgevoert: also hy sulcks te voren den sijnen hadde belooft, ende de vyanden sijner Gemeynte gedreyght. Siet Psal 9.9.

6 Siet hier voren cap 17.1.

b Deut. 32.43. Apoc. 18.20.

3

Ende sy seyden ⁷ ten tweedenmael, Halleluja. ^c Ende haren roock gaet op ⁸ in alle eewicheyt.

7 N. om aen te wijsen met hoe grooten ernst sy sulcks deden.

c Ies. 34.10. Apoc. 14.11. ende 18.18.

8 Gr. in de eeuwigheden der eeuwigheden.

4

Ende ⁹ de vier-ende-twintich Ouderlingen, ende de vier Dieren vielen [neder], ende aenbaden Godt, die op den throon sat, seggende, Amen, Halleluja.

9 N. die met de vier Dieren rontom den throon Godts waren. Waer van siet breeder cap. 4.4, 6. ende cap. 5.8.

5

Ende een stemme quam ¹⁰ uyt den throon, seggende, Looft onsen Godt, ¹¹ ghy alle sijne dienstknechten, ende ghy die hem vreest, beyde kleyn ende groot.

10 N. des hemels, waer van meermaels hier voren is geseght. Ende streckt dese stemme daer toe, om alle dienstknechten Godts in den hemel ende op aerden te vermanen tot eenen nieuwen Lofsanck over de weldaden, die Godt sijne Gemeynte in de laetste toekomste Christi ten oordeele nu gaet bewijsen, ghelijck uyt de verklaringhe sal blijcken.

11 N. niet alleen geloovige in den hemel ende op aerden, maer oock Enghelen, die haer selven mede dienst-knechten der geloovige erkennen te zijn, hier na vers 10 ende cap. 22.9.

6

Ende ick hoorde als een stemme eener ¹² groote schare, ende als een stemme veler wateren, ende als een stemme van stercke donderslagen, seggende, Halleluja: want de Heere de Almachtige Godt ¹³ heeft ^d als Coninck geheerscht.

12 Gr. vele.

13 D. nu komt den tijdt dat hy alle sijne vyanden onder onse voeten gebracht hebbende, ende het rijcke des Antichrists, des Satans, ende der werelt vernieticht hebbende, alleen sal heerschen, ende sulcks voor de gheheele wereldt sal betoonen 1.Cor. 15.24. Want hoewel hy altijdt als Coninck heeft gheheerscht, so is sijn rijcke onder vele, door de tyrannye deser andere, ende door sijne verdraeghsaemheydt in allen desen, na het oordeel der wereldt, seer verduystert gheweest.

d Apoc. 11.17.

7

Laet ons blijde zijn, ende vreughd bedrijven, ende hem de heerlickheyt geven: ^e want ¹⁴ de bruyloft des Lams is gekomen, ende sijn wijf ¹⁵ heeft haer selven bereydt.

e Matth. 22.2. Luc. 14.16.

14 D. de nader vereeninge ende volle verheerlickinge der Gemeynte Christi in den hemel met haren Bruydegom Christo is na by. Welcke ghelijckenisse oock doorgaens elders wordt ghebruyckt. Siet Marc. 2. versen 19, 20. Ioan. 3.29. 2.Cor. 11.2. Ephes. 5.23, etc.

15 Namel. tot dese nader vereeninge, ende volle verheerlickinge: welcke bereydinghe niet voort en komt uyt hare natuerlicke krachten, maer uyt ghenade die haer van haren Bruydegom is geschoncken, gelijck het volgende vers uytwijst. Siet oock Eze. 16.3, etc. 2.Corinth. 3.5. Ephes. 5.26. Phil. 1.29.

8

Ende haer is gegeven, dat sy bekleet worde met reyn ende blinckende fijn-lijnwaedt: want dit fijn-lijnwaet ¹⁶ zijn ¹⁷ de rechtveerdichmakingen der heyligen.

16 Dat is, beteeckenen, gelijck hier voren capit. 1.20. ende 17.15, 18.

17 Ofte, rechtveerdicheden. Namelick, niet waer door wy in ons selven, maer waer door wy voor Godt rechtveerdigh zijn, welcke is de rechtveerdicheyt Christi, die ons door den geloove wort toegerekent. 2.Corinth. 5.21. Ende is als een suyver wit kleedt, waer door onse naecktheyt voor Godts aenghesicht wort bedeckt. Siet Rom. 13.14. 1.Corinth. 1.30. Gal. 3.27. ende hier voren capit. 7.13. waer uyt de heylichmakinghe des Gheests sijnen oorspronck heeft, die hier namaels in ons oock sal volmaeckt worden.

9

Ende hy seyde tot my, Schrijft, Saligh sijnse ¹⁸ die geroepen zijn ¹⁹ tot het Avontmael van de bruyloft des Lams. Ende hy seyde tot my, ^{f 20} Dese zijn de waerachtige woorden Godts.

18 Namel. met eene roepinghe na Godts voornemen: want die heeft hy gherechtveerdicht, ende verheerlickt. Rom. 8.30. Andersins so zijnder oock geroepen tot dese bruyloft, met de uytwendige roepinge, die daer nae buyten sullen geworpen worden. Siet Matth. 22.11, etc.

19 Alsoo ghenaemt, om dat de bruyloften des avondts by de oude plachten ghehouden te worden. Matth. 25.1. ende datse hier sal beginnen op het eynde der werelt, ofte ten uytersten dage.

f Apocal 21.5.

20 Namel. waer door ons dese salicheydt wordt belooft, die wy derhalven met een vast gheloove moeten aen nemen, ende waer van wy de volbrenginge te sijner tijdt moeten verwachten.

10

^g Ende ick viel [neder] voor sijne voeten ²¹ om hem te aenbidden, ende hy seyde tot my, ^h Siet dat ghy dat niet [en doet], ick ben uw’ mede-dienstknecht, ende uwer broederen, die het getuygenisse Iesu hebben. ²² Aenbidt Godt. Want het getuygenisse Iesu ²³ is de geest der prophetie.

g Apocal. 22.8.

21 Namelick daer toe uyt menschelicke swackheydt beweeght zijnde, soo door de heerlickheydt des Engels, als door de aengename verkondinge, die hy dede van de komste der bruyloft des Lams: gelijck in Cornelio diergelijck aen Petrum is geschiet, Actor. 10.25. Ende hoe wel Ioannes desen Engel voor Godt selve niet en hielt, nochtans om dat dese eere de mate te buyten ginck, ende yet Goddelicks scheen te hebben, soo heeft de Engel de selve geweygert aen te nemen, soo hier als hier nae capit. 22.9. gelijck oock de dienst der Engelen van Paulo in het ghemeyn wordt verboden, Coloss. 2.18.

h Actor. 10.26. ende 14.14. Apocal. 22.9.

22 Namel. dien dese eere der ware aenbiddinge alleen toekomt. Matth. 4.10.

23 Dat is, een selve sake met den geest der prophetie, ende van eener weerdicheydt. Waer uyt hy bewijst dat sy beyde dienstknechten Iesu Christi zijn, dewijle hy de geest der prophetie hadde ontfangen om Ioanni dit kondt te doen. Apocal. 1.1. ende Ioannes insgelijcks om dit voor de Gemeynte van Christi wegen te betuygen.

11

²⁴ Ende ick sagh ²⁵ den hemel gheopent: ende siet, ^{i 26} een wit peerdt, ende die op ’t selve sat, was genaemt ²⁷ Ghetrouw’ ende Waerachtigh, ende hy oordeelt ende voert ²⁸ krijgh in gerechticheyt.

24 Hier begint het laetste deel van dit capittel, waer in Ioanni, in een nieuw gesichte, de komste Christi wordt vertoont, om sijne Ghemeynte teenemael te verlossen, ende den Antichrist, met alle sijnen aenhanck, ende alle andere vyanden der Gemeynte teenemael te niete te doen, ghelijck uyt het insien van dit gheheel verhael blijckt. Doch sommige meynen dat hier beschreven wort een ander toekomste Christi door sijnen Geest ende kracht, die sijne laetste toekomste noch soude voorgaen, in welcke de Ioden souden bekeert worden, ende de overighe Gemeynte hier in dese werelt met de Ioden vereenight zijnde, over alle hare vyanden soude triumpheren, ende een vreedsaem rijck genieten. Maer dit gevoelen en kan niet bestaen met het gene hier gheseght wordt vers 20, dat in dese toekomste het Beest ende de valsche Propheet levendigh zijn gheworpen in den poel des vyers, het welck eerst in de laetste toekomste Christi sal geschieden, gelijck oock de Apostel uytdruckelick getuyght 2.Thess. 2.8. Ende oock om dat in dese komste Christi, waer van in dit capittel wort gesproken, de bruyloft des Lams met sijne Bruydt wort geseght te sullen geschieden, welcke is de vereeninge der Gemeynte Christi ten uytersten dage met Christo haren Bruydegom Matth. 25. versen 1, 13. Waer by noch komt, dat de staet der Kercke Christi voor sijne laetste toekomste doorgaens in de Schriftuere wort beschreven, geheel anders te sullen zijn op der aerde als dese meynen: ghelijck breeder aengeteeckent wort cap. 20.1.

25 N. om Christo, als den oppersten Rechter ende overste den wegh te openen, om met alle sijne hemelsche heyrscharen af te dalen tot verlossinge sijner Ghemeynte, ende tot straffe van alle sijne ende hare vyanden. Siet Matth. 24.30. ende 25.31. 1.Thess. 4.16. 2.Thess. 1.7. Iud. vers 14, etc.

i Apocal. 6.2.

26 Namel. tot een teecken van sijne heerlickheyt ende overwinninge: gelijck hier voren capit. 6.2. vertoont is, doch tot een ander eynde. waer van siet aldaer de aenteeck.

27 Namelick, in het doen ende uytvoeren van sijne beloften ende dreygementen.

28 Namel. niet alleen tot bescherminge van de sijne, maer oock tot rechtveerdige straffe sijner vyanden. Rom. 2. versen 5, 6.

12

Ende sijne oogen waren ^{k 29} als een

k Apocal. 1.14.

29 Namel. ghelijck capit. 1.14. waer door hy alles doorsiet, ende hem niet verborgen en is.

[fol. 164r]

vlamme vyers, ende op sijn hooft waren ³⁰ vele Conincklicke hoeden: ende hy hadde ³¹ eenen naem geschreven, dien niemandt ³² en wist dan hy selve.

30 N. in malkandren ghevlochten, tot een teecken van sijne menichvuldige heerschappye, oock boven den Draeck, ende het Beest met seven hoofden, ende tien ghekroonde hoornen. want hy is Coninck der coninghen, ende Heere der heeren. vers 16.

31 Namel. de eygene Sone des oneyndlicken Vaders, wiens eygenschap niemant ten vollen en verstaet, dan hy selve. Ioan. 1.18. Want hoe wel ons oock sulcks is gheopenbaert, ende sijnen name oock vers 13 wordt verklaert, soo en kan nochtans geen schepsel dit volkomelick begrijpen, om dat dese gheboorte onuytsprekelick ende eeuwigh is.

32 Ofte, en kende.

13

Ende hy was bekleedt met een kleedt, ^l dat ³³ met bloedt ³⁴ geverwet was: ende sijnen name wort genaemt, ^{m 35} het Woordt Godts.

l Iesai. 63.1.

33 N. so ten aensien van sijn lijden voor ons, als ten aensien van het bloedt sijner vyanden, waer mede sijn kleedt in dese slachtinge geverwet was. Siet hier na vers 15. Iesai. 63.1, etc.

34 Gr. ingedoopt.

m Ioan. 1.1. ende 1.Ioan 1.1.

35 Siet hier van de aenteeck. op Ioan. cap. 1. vers 1.

14

Ende ³⁶ de heyrlegers in den hemel volghden hem op witte peerden, gekleedt ³⁷ met wit ende reyn ⁿ fijn-lijnwaedt.

36 D. de heylighe Engelen. met welcker heyrkrachten hy omcingelt sal komen, ende de heylighe zielen, die met hem sullen nederdalen, om met hare lichamen wederom vereenight te worden, ende als dan oock deser triumphe Christi deelachtig te zijn. Siet 2.Cor. 5. versen 8, 9, 10.

37 Namel. om hare suyverheydt ende heerlickheydt te kennen te geven, als die komen sullen om te triumpheren met Christo haer hooft, wiens kleedt alleen met bloedt over dese slachtinge geverwet is, ende die alleen met een sweert ende ysere roede gewapent is, om dat de eere van dese overwinninghe hem alleen toekomt. Siet Isai. 63. vers 1, etc. ende hier nae vers 21.

n Matth. 28.3. Apocal. 4.4. ende 7.9.

15

^o Ende ³⁸ uyt sijnen mondt ginck een scherp sweert, op dat hy daer mede ³⁹ de Heydenen slaen soude. Ende hy salse hoeden ^{p 40} met een yseren roede: ^q ende ⁴¹ hy treedt den wijn-persback van den wijn des toorns ende der gramschap des Almachtigen Godts.

o Apocal. 2.16. ende 19.21.

38 Siet van dit sweert de verklaringe vers 21.

39 Ofte, volckeren. Dat is, alle de vyanden sijner Gemeynte, die met den Antichrist teghen Christum ende sijn rijck sullen aenspannen. Siet hier voren capit. 2.26, 27. alwaer dese plaetse des tweeden Psalms oock op de leden Christi wordt gepast.

p Psal. 2.9. Apocal. 2.27.

40 Namelick, om die te vermorselen, als aerden vaten, dewijle sy door den staf sijnes woordts haer niet en hebben laten leyden.

q Iesa. 63.3. Apoc. 14. versen 19, 20.

41 Dat is, vertreedt ende verplettert de vyanden Godts, gelijck de druyven in eenen wijn-pers-back van een sterck man lichtelick vertreden ende vermorselt worden. Siet hier voren capit. 14.20. Iesai. 63.3. daer dese gelijckenisse van Christo oock wordt ghebruyckt. Siet oock diergelijck in de Klaeghlieden Ierem. capit. 1.15.

16

Ende hy heeft ⁴² op [sijn] kleedt, ende op sijne dye desen naem gheschreven, ^{r 43} Coninck der coninghen, ende Heere der heeren.

42 Dat is, op sijn kleedt hangende op sijne dye. Dat is, opentlick voor de oogen van een yeder, ghelijck het kleedt op de dye eens mans die te peerde sit, meest gesien wort, ende meest openbaer is.

r 1.Timot. 6.15. Apoc. 17.vers 14.

43 Welcken tytel van Paulo Gode den Vader wordt gegeven 1.Timoth. 6.15. ende hier voor oock Christo, Apocal. 17.14. als die niet alleen eenen naem boven alle namen van Godt sijnen Vader heeft ontfangen, maer oock van eeuwicheydt Gode evengelijck, ende in de gestalte Godts was. Siet Ioan. 10. versen 29, 30. Phil. 2.6.

17

Ende ick sagh eenen Engel, ⁴⁴ staende in de Sonne: ende hy riep met een groote stemme, seggende ⁴⁵ tot alle de vogelen, die in’t midden des hemels vlogen, ^s Comt herwaerts, ende vergadert u tot ⁴⁶ het avontmael des grooten Godts:

44 Namel. om de geheele lucht door gehoort te worden: gelijck de herauten in hooge ende luchtige plaetsen den last hares oversten Capiteyns plegen te verkondighen, om van een yder gehoort te konnen worden.

45 Een figuerlicke maniere van spreken genomen uyt Ierem. 12.9. ende Ezech. 39. vers 17. waer door een over-groote nederlaghe der vyanden Godts wordt te kennen gegeven, daer van de doode ende verslagene lichamen tot een proye van de wilde vogelen, ende wreede gedierten, gelaten worden. Maer dese sullen hier nae dese groote slachtinge Godts, in het dal Armageddon, capit. 16. vers 16. tot een proye der duyvelen ende der helle overgegeven worden, gelijck vers 20 wordt verklaert.

s Ierem. 12.9. Ezech. 39.17.

46 Dat is, het welcke Godt in sijnen toorn over dese sijne vyanden voor u bereydt heeft.

18

Op dat ghy etet het vleesch ⁴⁷ der Coningen, ende het vleesch ⁴⁸ der Overste over duysent, ende het vleesch der stercke, ende het vleesch der peerden, ende der gene die daer op sitten; ende het vleesch van alle vrye ende dienstknechten, ende kleyne ende groote.

47 Namel. die den Antichrist noch sullen aenhanghen ende voorstaen, ende met hem teghen Christum sullen aenspannen, gelijck in het volgende vers wordt verklaert. Want eenige deser Coningen sullen dese Hoere oock haten, ende haer naeckt stellen, ende haer vleesch eten, ende haer verbranden. capit. 17.16.

48 D. aller soorten van krijchs-lieden, waer uyt een groot leger plach te bestaen.

19

Ende ⁴⁹ ick sach het Beest, ende de Coningen der aerde, ende hare heyrlegers vergadert om krijch te voeren tegen hem die op het peerdt sat, ende tegen sijnen heyr-leger.

49 D. den Antichrist selve, die het hooft van dit leger was, ende die sijne drie onreyne geesten hadde gesonden tot de Coningen der aerde, om haer tot desen laetsten krijgh teghen Christum ende sijne Kercke op te maken. Waer van siet hier voren, capit. 16.13, 14.

20

Ende het Beest ⁵⁰ wiert gegrepen, ende met het selve ⁵¹ de valsche Propheet, ^t die de teeckenen in de tegenwoordicheyt van het selve gedaen hadde, door welcke hy verleydt hadde die het merck-teecken des Beests ^v ontfangen hadden, ende die des selfs Beelt ^x aenbaden. Dese twee zijn ^y levendich geworpen inden poel des vyers die ^{z 52} met sulpher brandt.

50 Namel. door Christi macht, ende dat levendigh, gelijck in het vervolgh uytgedruckt staet.

51 Waer van siet cap. 16.13. ende wort door dese twee de geestelicke ende wereltsche heerschappye des Antichrists met alle sijne gemyterde ende ghewapende substituten verstaen, die voor al sullen van Christo met de hooghste straffen worden ghestraft, daer de andere verleydde aerdtsche ende wereltsche menschen oock wel hare straffe, doch mindere, sullen dragen. Het welck met dese twee soorten van doodinge door den poel des vyers, ende door het sweert bequamelick wort uytgedruckt. Siet diergelijck Matth. 5.22.

t Deuter. 13.1. Matth. 24.24. Apoc. 13. versen 12, 13. ende 16.14.

v Apocal. 13.16.

x Apocal. 13.15.

y Dan. 7.11. Apoc. 20.10.

z Apoc. 14.10.

52 Dit wort daer by gevoecht, om dat het sulpher ofte swavel uytnemende scherpe ende zeer doordringhende hitte geeft: waer door de swaerste pijne der helle wort afgebeeldt.

21

Ende de overige wierden gedoodt met het sweert des genen die op het peerdt sat, ⁵³ ’t welck uyt sijnen mondt ginck, ende alle de vogelen wierden versadight van haer vleesch.

53 D. door het vonnisse ofte sententie, die hy tegen haer sal vellen, waer van de Engelen sullen uytvoerders zijn. Matth. 13.41. welcke straffe oock eeuwigh sal zijn, gelijck hier voor capit. 14.9, 10, 11. betuyght is, ende Matth. 25.41. van alle vervloeckte oock betuyght wordt.