Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 D’Apostel verklaert dat hy desen tweeden Sendt-brief heeft geschreven om haer daer door op te wecken tot betrachtinge der Prophetische ende Apostolische Leere. 3 Ende waerschouwt haer tegen de spotters, die inde laetste tijden de toekomste Christi ten oordeele, ende de voleyndinge der wereldt sullen loochenen. 5 ende wederleght haer met redenen genomen van de scheppinge ende onderhoudinge der werelt. 6 ende van de sundt-vloedt. 7 ende leert gelijck de eerste werelt vergaen is door het water, dat alsoo dese vergaen sal door het vyer. 8 Dat de toekomste Christi ten oordele wel om der uytverkorene wille uyt-gestelt wort, 10 maer datse onvoorsiens sal komen. 11 Waer uyt hy een vermaninge treckt tot betrachtinge van oprechte Godtsaligheyt. 13 ende leert datter eenen nieuwen hemel ende een nieuwe aerde sal zijn. 15 welck alles hy bevestight met ’t getuygenisse des Apostels Pauli, wiens Send-brieven sommige verdraeyen. 17 Eyndelick besluyt hy met een verhael van de vermaninge, om haer te wachten van de valsche leeraren ende spotters, ende met een lof-segginge tot Christum.

[fol. 146v]

1

DEsen tweeden Sendbrief, geliefde, schrijve ick nu aen u, in welcke ¹ [beyde] ick ^{a 2} door vermaninghe uw’ ³ oprecht ⁴ gemoet opwecke:

1 Dit woordt moet daer by gedaen worden, om dat de Apostel spreeckt in’t getal van velen, van beyde sijne Sendt-brieven.

a 2.Petr. 1.13.

2 Gr. in vermaninge, ofte, indachtigh-makinge.

3 N. in de leere des Euangeliums.

4 Ofte, verstant.

2

Op dat ghy gedachtigh zijt aen de woorden die van de heylige Propheten ⁵ te voren gesproken zijn, ende aen ons’ ⁶ gebodt, die wy des Heeren ende Salichmakers Apostelen zijn:

5 N. van den Messia ende den staet sijns rijcks in het Nieuwe Testament.

6 D. aen onse leere, die wy u geleert hebben niet uyt ons eygen goetduncken ofte authoriteyt, maer als Apostelen des Heeren Christi. Siet cap. 1.21. Beyde dese worden seer bequamelick by een gestelt, als zijnde t’samen den gront der Christelicke leere. Siet diergelijcke Ephes. 2.20.

3

^b Dit ⁷ eerst wetende, dat ⁸ in’t laetste der dagen ⁹ spotters comen sullen, die ¹⁰ na hare eygene begeerlickheden sullen wandelen:

b 1.Timoth. 4.1. 2.Timoth. 3.1. Iud. vers 18.

7 D. voornamelick.

8 D. in de laetste dagen. Siet 2.Tim. cap. 3. vers 1.

9 N. die spotten sullen soo met de voorseggingen Godts in sijn woordt, voornamelick van het laetste oordeel, ende van het eynde der werelt, als oock met de gene die de selve gelooven, houdende haer voor slechte ende al te licht gheloovende luyden. Siet van de selve Psal. 1.1. Ies. 22.13.

10 D. volgende de quade lusten hares vleeschs, in alle ongebondenheyt des levens. gelijck de Nicolaiten ende haers gelijcke deden.

4

Ende ¹¹ seggen, ^c Waer ¹² is de belofte ¹³ sijner toecomste? want van dien [dagh] dat ¹⁴ de vaders ¹⁵ ontslapen zijn, blijven alle dingen ¹⁶ alsoo [gelijck] van het begin der scheppinge.

11 N. spotswijse.

c Ezech. 12.22.

12 D. blijft de vervullinge deser belofte, ende voorsegginge? dit vragen is so veel als ontkennen.

13 N. om te oordelen de levende ende de doode, ende de werelt te vernieuwen.

14 D. de voor-ouders.

15 D. gestorven. siet Mat. 9.24. 1.Cor. 11.30. 1.Thes. 4.13. Dit woort schijnen sy oock spotswijse te gebruycken, als of het wel tijdt ware dat de Vaders uyt den slaep souden opgeweckt worden, so daer een opstandinge der dooden, ende een laetste oordeel zijn soude.

16 Ofte, also gelijck het van het begin der scheppinge aen geweest is. Dit is hare reden, diese stellen tegen de sekerheydt der voorseggingen van het laetste oordeel ende voleyndinge der werelt, dewijle men siet dat nu so lange jaren, na dat de voorseggingen geschiet zijn, men geen vervullingen der selve en verneemt, maer dat alles blijft gelijck ’t altijt geweest is, dat het dan niet gelooflick en is dat deselve immeermeer sullen vervult worden.

5

Want ¹⁷ willens is dit haer onbekent, dat ¹⁸ door het woort Godts de hemelen van over langhe geweest zijn, ^d ende de aerde ¹⁹ uyt het water ende ²⁰ in het water bestaende.

17 S. sy en willen dit niet weten ende aenmercken.

18 Door sijne kracht ende bevel. Siet Gen. 1.3. Psal. 9. Hebr. 1.3. Daer mede beantwoot ende wederlegt Petrus het voorgeven van de spotters, ende bewijst dat het bestaen ende vergaen van hemel ende aerde staet alleen aen den wille, bevel, ende kracht Godts: waer door gelijck hyse geschapen heeft, also onderhout hyse oock so lange het hem belieft, ende kanse oock te niete maken door ’t selve woort, als ’t hem belieft.

d Gen. 1.9. Psal. 24.2.

19 N. uytstekende, daerse eerst mede bedeckt was. Genes. 1.9.

20 Gr. door, het welck oock al te met in beteeckent, gelijck 1.Timoth. 2.15. also oock hier, dewijle de wateren zijn als de vastigheyt daer in de aerde is ende vast staet. Siet Psal. 24.2.

6

^{e 21} Door welcke ²² de werelt, die doe was, met het water der sundt-vloedt ²³ bedeckt zijnde vergaen is.

e Genes. 7. versen 10, 21.

21 N. hemel ende aerde. want die hebben beyde hare wateren tot de sundt-vloet ghebracht, gelijck uytdruckelick getuyght wort, Gen. 7.11.

22 D. de Menschen ende beesten, die doe in de werelt waren ende leefden: uytghenomen die in de Arke behouden wierden.

23 N. door het woort ende bevel Godts. Ende wil de Apostel daer mede bewijsen, dat gelijck Godt, als ’t hem belieft heeft, door sijne kracht de eerste werelt heeft doen vergaen met het water, dat hy oock de tweede ende tegenwoordige werelt met het vyer kan ende sal doen vergaen, wanneer het hem sal believen: gelijck in het volgende vers verklaert wort.

7

^f Maer de hemelen die nu zijn, ende de aerde, zijn door het selve woort ²⁴ als een schat wech geleght, ^g ende worden ²⁵ ten vyere bewaert tegen den dagh ²⁶ des oordeels, ende der verdervinge der godloose menschen.

f Psal. 102.27. Iesai. 51.6. Hebr. 1.11. 2.Petr. 3.10.

24 D. bewaert, gelijck men eenen schat wech legt inde schat-kamer, om tot sijner tijt, als het ons belieft, uytgegeven ende besteedt te worden.

g 2.Thess. 1.8.

25 N. om daer door verbrant te worden. Siet 2.Thes. 1.8. Psal. 50.3.

26 D. des laetsten algemeynen oordeels: ofte, der verdoemenisse, gelijck de volgende woorden verklaren.

8

Doch dese eene sake en zy u niet onbekent, geliefde, ^{h 27} dat eenen dagh by den Heere is als duysent jaren, ende duysent jaren als eenen dagh.

h Psal. 90.4.

27 Ende dat derhalven wy ons niet en moeten verwonderen, dat de Heere, nae onse meyninge, so lange vertoeft met het volbrengen sijner belofte, alsoo hy de tijden niet en rekent kort ofte langh na ons’ duncken, overmits hy eeuwigh is, ende aen de tijden niet en is gebonden.

9

ⁱ De Heere ²⁸ en vertraeght de belofte niet, ( ^k gelijck eenige [dat] ²⁹ traegheyt achten) ^l maer is lanckmoedigh ³⁰ over ons, ^m niet willende dat ³¹ eenige verloren gaen, maer dat’se ³² alle ³³ tot bekeeringe komen.

i Hab. 2.3.

28 Ofte, en vertraeght niet aengaende de belofte. D. en stelt de volbrenginge van de belofte niet uyt, boven den tijdt die hy daer toe bestemt heeft.

k 1.Petr. 3.20. ende 2.Petr. 3.15.

29 D. uytstel boven den bestemden tijt.

l Iesai. 30.18. Rom. 2.4.

30 N. die geroepen zijn tot de kennisse Christi ende in hem gelooven: voor hoedanige hy na het oordeel der liefde houdt alle de gene aen welcke hy schrijft. Siet capit. 1.1.

m Ezech. 18.32. ende 33.11. 1.Tim. 2.4.

31 N. uyt ons, die krachtelick geroepen zijn ende noch sullen worden. Want also Godt al wat hy wil, doen kan ende oock doet, so en kan dit niet verstaen worden van alle ende een yeder mensche, dewijle de schriftuere ende de ervarenheyt selve getuygen, dat alle menschen niet saligh en worden, maer vele verloren gaen.

32 N. uytverkorene, van welcke hy hier spreeckt. Apoc. 6.11.

33 N. dat over sulcx daer toe haer tijt gegeven worde.

10

Maer ³⁴ de dagh des Heeren sal komen ^{n 35} als een dief in den nacht, ³⁶ in welcken de hemelen ³⁷ met een gedruysch ³⁸ sullen voor-by gaen, ende ³⁹ de elementen branden sullen ende ⁴⁰ vergaen, ende de aerde, ende ⁴¹ de wercken die daer in zijn, sullen ⁴² verbranden.

34 D. de jonghste ofte laetste dagh, als de Heere komen sal ten oordeele.

n Mat. 24.43, 44. 1.Thes. 5.2. Apo. 3.3. ende 16.15.

35 D. onvoorsiens. Siet d’aenteeck. op 1.Thess. 5.2.

36 N. dagh des Heeren.

37 N. gelijck in een groot onweder, ofte groote stortinge van water, gehoort wort.

38 Hoe dat dit voorbygaen, ofte vergaen van hemel ende aerde, geschieden sal, zijn verscheydene meeningen, so van oude als van nieuwe Leeraers. Sommighe meynen dat de substantie ofte het wesen selve der wereldt teenemael sal vergaen ende vernietigt worden. Andere, dat alleen de hoedanigheden der selve sullen vergaen ende verandert worden, ende de substantie ofte wesen blijven. Welcke meyninge wel de gemeynste ende waerschijnlickste is. Siet Psa. 102.26, 27. Rom. 8.19.

39 N. uyt welcke alle lichamelicke schepselen bestaen, dat is, ’t vyer, de lucht, het water, ende de aerde.

40 Gr. los gemaeckt, ofte, ontbonden worden.

41 Namel. die de aerde uyt haer voortbrenght, ofte die de menschen op de aerde gemaeckt ende gebouwt hebben.

42 N. door dat vyer, waer van ghesproken is vers 7.

11

Dewijle dan dese dingen alle ⁴³ vergaen, ⁴⁴ hoedanige behoort ghy te zijn in heyligen wandel ende Godsalicheyt:

43 D. vergaen sullen. Siet vers 10.

44 D. hoe grooten vlijt behoort ghy dan aen te wenden, om soodanige te zijn in ware Godtsaligheyt, dat ghy in dien verschricklicken dagh meught bestaen, ende plaetse vinden in de toekomende werelt.

12

⁴⁵ Verwachtende ende ⁴⁶ haestende tot de toecomste van den dagh ⁴⁷ Godts, ^{o 48} in welcken de hemelen ⁴⁹ door vyer onsteken zijnde sullen vergaen, ende de elementen brandende sullen versmelten?

45 N. met lijdtsaemheydt.

46 N. met verlangen.

47 D. des Heeren Iesu Christi: ghelijck Tit. 2.13. Ofte, Godts des Vaders, die sijn gerichte houden sal door den Soon. Act. 17.31.

o Psal. 50.3. 2.Thes. 1.8.

48 Ofte, door welcke. N. toekomste vanden dagh Godts.

49 Siet hier van versen 7, ende 10.

13

Maer wy verwachten, ^p na sijne belofte ⁵⁰ nieuwe hemelen ende een nieuwe aerde, ⁵¹ in de welcke ⁵² gerechticheyt ⁵³ woont.

p Iesa. 65.17. ende 66.22. Apoc. 21.1.

50 N. ofte van een nieuwe substantie ende wesen: ofte, met nieuwe hoedanicheden verciert, ende daer door als vernieuwt. Siet d’aent. op vers 10.

51 Namel. nieuwe hemelen ende aerde. Want hy spreeckt in ’t getal van vele.

52 Dat is, menschen die van de sonde gerechtveerdight zijn, ende anders niet als gerechtigheyt sullen plegen. Daer dese aerde vol is van boose ende ongerechtige menschen.

53 Dat is, woonen sal, D. daer de rechtveerdighe menschen een vaste plaetse sullen hebben, ende altijdt daer in blijven, ende gerechtigheyt oeffenen. Rom. 6.12.

14

Daerom, geliefde, verwachtende dese dingen, beneerstight u dat ghy ⁵⁴ onbevleckt ende onbestraffelick ⁵⁵ van hem ⁵⁶ bevonden mooght worden ⁵⁷ in vrede:

54 N. van de sonden ende besmettingen der werelt. Want andersins en leeft niemant sonder eenige vlecke. 1.Reg. 8.46. Psal. 19.13. Prov. 20.9. Iac. 3.2. 1.Ioan. 1.8. maer den geloovighen wordt de onbevlecktheydt Christi, als hare eygene, toe-gherekent. Ephes. 3.26, 27. ende sy wachten haer dat de sonden over haer niet en heerschen.

55 N. van den Heere Iesu Christo.

56 N. als hy sal komen om te oordeelen. want gelijck yemant alsdan sal worden gevonden, alsoo sal hy geoordeelt worden. Eccles. cap. 11. vers 3. Mat. 24.46.

57 D. hebbende een gerust gemoet ende eene goede conscientie voor Godt, ende met de menschen in vrede levende.

15

^q Ende acht ⁵⁸ de lanckmoedicheydt onses Heeren ⁵⁹ voor salicheyt: gelijckerwijs oock onse geliefde broeder Paulus, na de wijsheyt die hem gegeven is, ⁶⁰ u lieden geschreven heeft:

q Rom. 2.4.

58 N. die hy gebruyckt, sijne toekomste ten oordeele uytstellende, om de menschen tijt te geven tot bekeeringe.

59 D. voor een sake die gantsch dienstich is tot bevoorderinge uwer salicheydt.

60 N. geloovige Ioden: het welck hy gedaen heeft door den Sendt-brief aen den Hebreen. Siet Heb. 6.2. en 10.26, 37.

16

Gelijck oock ^r in alle Send-brieven daer in ⁶¹ van dese dingen sprekende: ⁶² in welcke dingen ⁶³ sommige swaer zijn om te verstaen, die ⁶⁴ de ongeleerde ende ⁶⁵ onvaste [menschen] ⁶⁶ verdraeyen, gelijck oock de andere Schriften, ⁶⁷ tot haer eygen verderf.

r Rom. 8.19. 1.Cor. 15.24. 1.Thes. 4.15.

61 N. van welcke ick u nu onderwesen ende vermaent hebbe. N. van de toekomste Christi ten oordeele, van de voleyndinge der werelt, van de valsche Leeraers ende spotters, die opstaen sullen, etc.

62 Ofte, onder welcke dingen.

63 N. dingen, ofte spreucken. Hy en seght dan niet dat al wat in de Schriftuere geleert wordt soude swaer zijn om te verstaen, maer alleen sommige dingen, voornamelick, die van toekomende saken, ofte van den raedt Godts over toekomende dingen spreken: welcke hoe welse swaer zijn om begrepen te worden, nochtans klaer genoech voorgestelt worden, so veel den geloovigen daer van ter salicheyt noodigh is te weten: gelijck oock alles wat ter salicheyt noodigh is te weten, in de H. Schriftuere klaerlick genoech geleert ende uytgedruckt wort. Siet Deuter. 29.29. ende 30.11. Psalm. 19.8. ende 119.105. Proverb. 6. vers 23. 2.Corinth. 4.3. 2.Petr. 1.19.

64 Ofte, onervaren. Namel. in Goddelicke dingen.

65 Ofte, onbevestighde: die in den rechten gront der Christelicke Leere niet en zijn bevestight.

66 Namel. met valsche uytleggingen daer op te maken: ende quade gevolgen ofte consequentien daer uyt te trecken. Siet Rom. 3.5, 8. ende 9.19. ende 11.1.

67 Waer mede aengewesen wordt niet het oogh-merck datse daer mede voor hebben, maer de uytkomste die daer op volgen sal.

17

Ghy dan, geliefde, ⁶⁸ [sulcks] te voren wetende, ⁶⁹ wacht u dat ghy niet door de verleydinge ⁷⁰ der grouwelijcke menschen mede ⁷¹ afgeruckt en wort, ende ⁷² uytvalt ⁷³ van uwe vasticheyt:

68 Namel. datter sulcke verleyders ende spotters sullen op-staen, ende dat hare ende harer naevolgers uytkomste sodanige sal zijn.

69 Gr. bewaert.

70 Namel. der valsche Leeraers ende spotters, die geen Wetten onderworpen en willen zijn.

71 Ofte, af-geleyt.

72 N. verlatende de gesonde leere, ende sulcke dwalingen aennemende. Want hoe wel het seker is, dat het onmogelick is dat de uytverkorene alsoo sullen konnen verleydt worden, datse geheelick uytvallen. Mat. 24.24. so hebbense nochtans dusdanige vermaningen ende waerschouwingen van noode, om door de selve, als ordinarise middelen, op-geweckt ende staende gehouden te worden, datse niet uyt en vallen. siet 1.Cor. 10.12, 13.

73 D. van den vasten grondt uwes geloofs die ghy eenmael geleght hebt.

18

Maer ⁷⁴ wast op inde genade ende kennisse onses Heeren ende Salichmakers Iesu Christi. ⁷⁵ Hem zy de heerlickheyt, beyde ⁷⁶ nu, ende ⁷⁷ in den dagh der eeuwicheyt. Amen.

74 D. neemt dagelicks meer ende meer toe in de Christelicke leere. Een gelijckenisse genomen van kinderen die allenghskens opwassen tot volkomene grootte ende mannelicken ouderdom. Siet van deselve Ephes. 4.13, 14.

75 N. den Heere Iesu Christo. Ende also dese lof-segginge alleen toekomt den eenigen waren Godt, soo is dit een klaer bewijs van de Godtheydt Christi.

76 Dat is, in dit leven.

77 Dat is, in den tijdt nae dit leven, die eeuwelick dueren sal.

Eynde van den tweeden Algemeynen Sendt-brief PETRI.