Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iiij. Capittel.

1 Den Apostel gaet voort in de vermaninge tot de gehoorsaemheydt des Euangeliums, ende waerschouwt haer met het voorgaende exempel der Israeliten, die om hare ongeloovigheyt tot de ruste Godts niet en zijn in-gegaen. 4 Bewijst dat de plaetse in den 95 Psalm niet verstaen en kan worden van de ruste des sevenden daeghs. 6 noch van de ruste in ’t lant Canaan. 9 maer van een andere ruste, die door de voorgaende wiert beteeckent. 12 Versterckt sijne vermaninge met de beschrijvinge der door-dringende kracht van Godts woordt. 13 ende van Christi alwetenheyt. 14 ende overmits Christus is de Sone Godts, ende een groot ende getrouw Hooge-Priester. 16 so vermaent hy haer dat sy met een vast betrouwen haren toevlucht tot hem souden nemen.

1

LAet ons dan ¹ vreesen, dat niet t’eeniger tijt, de belofte van in sijne ruste in te gaen ² nagelaten zijnde, yemant van u en schijne ³ achter gebleven te zijn.

1 D. met sorghvuldigheydt daer op letten. Siet Phil. 2.12. ’t welck met het vast vertrouwen op Christum niet en strijdt, gelijck blijckt vers 16.

2 D. ons noch overgelaten zijnde. Andere nemen het woordt nalaten voor verlaten. ofte niet waernemen: doch de eerste oversettinge comt met het volgende vers wel soo wel over een.

3 D. tot het eynde ofte perck, dat hem voorghestelt is, niet gekomen te zijn: een gelijckenisse ghenomen van de Israeliten in de woestyne, die wel Egypten hadden verlaten, om nae het landt Canaan te reysen, maer waren door hare ongheloovigheyt verhindert, dat sy tot daer toe niet en zijn gekomen, Ofte, daer van versteken te zijn, dat men’se moet derven.

2

Want oock ons is het Euangelium vercondight, ⁴ gelijck als haer: maer het woort ⁵ der predikinge en dede haer geenen nut, dewijle het met het geloove niet ⁶ gemengt en was in de gene die het gehoort hebben.

4 N. ten tijden Mosis ende Davids, daer hy te voren van hadde gesproken. Waer uyt blijckt dat de salicheydt in het Oude Testament niemant en is mede ghedeelt dan door de leere des Euangeliums. Siet oock Ioan. 8.56. Actor. 15.10, 11. Hebr. 11. cap.

5 Gr. des gehoors, dat is, der predikinge daer door het gehoor des woorts komt, gelijck Ies. 53.1. Rom. 10.16.

6 D. gevoeght, vergeselschapt, gelijck dingen die men menght, by malkandren worden gevoeght.

3

Want wy die gelooft hebben ⁷ gaen in de ruste, ⁸ gelijck hy geseght heeft, ^a So hebb’ ick dan gesworen in mijnen toorn, ⁹ Indien sy sullen ingaen in mijne ruste: ¹⁰ hoewel [sijne] wercken van de grontlegginge der werelt af ¹¹ al volbracht waren.

7 N. daer David Psal. 95. van spreeckt, ende de Apostel hier na vers 19.

8 N. niet met klare woorden, maer door een nootwendigh gevolgh. Want indien Godt sweert dat de ongeloovige in Godts ruste niet en sullen ingaen, so belooft hy daerentegen dat de geloovige daer sullen ingaen.

a Psal. 95.11.

9 Siet hier voren cap. 3.11.

10 Ofte, daer nochtans: ende wilt de Apostel daer mede bewijsen dat elders in de Schriftuere wel wordt gesproken van tweederley ruste, N. des Sabbaths-daeghs, ende des lants Canaan, doch dat David in den 95 Psalm van geen van dese twee eygentlick en spreeckt, maer van een andere ruste, die door dese twee was beteeckent, ende den geloovigen noch open stont. De reden waer mede de Apostel dat bewijst, is om dat de ruste Godts op den Sabbath na de scheppinge aller dingen so lange, N. ontrent de drie duysent jaren, voorby was: ende dat de Israeliten al lange, N. over de vierhondert jaren, te voren door Iosua in de ruste des landts Canaan gebracht waren, daer David hier spreeckt van een ruste daer de geloovige noch dagelicks toe worden genoot, gelijck hy uyt het woort heden bewijst, ende die derhalven voor haer noch wiert bewaert ende open gehouden, gelijck hy in’t 9 vers besluyt.

11 Gr. geworden, ofte, geschiet waren. Want in ses dagen heeft Godt hemel en aerde geschapen, ende rustede daer van op den sevenden dagh.

4

Want hy heeft ¹² ergens van den sevensten [dagh] aldus gesproken, ^b Ende Godt heeft in den sevensten dagh ¹³ van alle sijne wercken ¹⁴ gerust.

12 Namel. Genes. 2.2. Exod. 20.11.

b Genes. 2.2. Exod. 20.11. ende 31.17.

13 N. die hy voorgenomen hadde te scheppen. Want van het onderhouden aller dingen ende wederoprechten van het gene daer in vervalt, en rust Godt nimmermeer. Psal. 104. vers 13, etc. Ioan. 5.17. Actor. 17.25, etc.

14 D. opgehouden van nieuwe soorten van schepselen voort te brengen. Want Godt en worde niet vermoeyt, noch afgearbeydt. Iesai. 40.28. daerom en heeft hy geen sulcke ruste daer tegen van noode.

5

Ende ¹⁵ in dese [plaetse] wederom, Indien sy in mijne ruste sullen ingaen.

15 Namel. den 95 Psalm, waer van in het voorgaende is gesproken.

6

Dewijle dan ¹⁶ blijft, dat sommige in de selve [ruste] ingaen, ende de gene dien het Euangelium ¹⁷ eerst vercondight was, niet ingegaen en zijn van wegen de ongehoorsaemheyt,

16 Ofte, overblijft. N. door een noodtwendigh gevolgh, gelijck op het derde vers is aengeteeckent.

17 Namel. door Mosen, in de woestijne, gelijck op het tweede vers is aengeteeckent.

[fol. 132r]

7

So bepaelt ¹⁸ hy wederom eenen sekeren dagh, [namelijck] Heden, ¹⁹ door David seggende so langen ²⁰ tijdt daer na (gelijckerwijs geseght is) ^c Heden indien ghy sijne stemme hooret, so en verhardet uwe herten niet.

18 Namelick, Godt de Heylige Geest, ghelijck uyt-ghedruckt wort c. 3. vers 7.

19 Gr. in David. D. in de Psalmen Davids: ofte door David, gelijck dit woort in, oock ghenomen wort Rom. 9.25.

20 N. dat de Israeliten uyt Egypten verlost, ende in het landt Canaan gecomen zijn.

c Psal. 95.7. Hebr. 3.7.

8

Want indien ²¹ Iesus haer ²² inde ruste gebracht heeft, soo en hadde hy daer nae niet gesproken van eenen anderen dagh.

21 D. Iosua, de sone Nun, die de kinderen Israels in het landt Canaan ghebracht heeft. Siet Actor. 7.45.

22 Ofte, in de ruste gestelt. N. daer het opperste geluck des menschen in gelegen is, ende die David aenwijst. Want hoewel het lant Canaan oock een rust-plaetse was voor de Israeliten, so en was daer in haer opperste goet niet gelegen, maer was alleen een schaduwe van dese uyterste ende geestelicke ruste, ende moesten daerom oock neerstigheyt doen om door het geloove daer toe te komen.

9

Daer blijft dan ²³ een ruste over ²⁴ voor het volck Godts.

23 Gr. Sabbatismos. D. een ruste. N. boven de ruste des lants Canaan, ende des sevenden daeghs, welcke is de geestelicke ende eeuwige ruste, die hier door wordt beteeckent, ende die hy in het volghende vers beschrijft.

24 D. voor de ware geloovige, die de ware Israeliten, ende kinderen der belofte zijn.

10

²⁵ Want die ingegaen is in sijne ruste, die heeft selve oock van sijne wercken gerust, gelijck Godt van de sijne.

25 Door ’t woordeken die, wort verstaen een yegelick der geloovige, die geseght worden in te gaen in de ruste Godts, wanneer sy hier rusten van de volbrenginghe der wercken des vleeschs, ende hier naemaels ten vollen sullen rusten van allen haren arbeydt. Apocal. 14.13. van welcke ruste de Sabbath alhier oock als een sacramenteel teecken ende figuere wordt aengemerckt.

11

Laet ons dan ons beneerstigen om ²⁶ in die ruste in te gaen: op dat niet yemandt ²⁷ in dat selve exempel der ²⁸ ongeloovicheyt en valle.

26 Namel. door een stantvastigh geloove, gelijck de volgende woorden mede-brengen.

27 D. een exempel van ongehoorsaemheydt en worde, gelijck onse Vaders in de woestijne zijn geweest. Andere nemen het woort vallen, voor verloren gaen.

28 Ofte, ongeloovigheydt.

12

²⁹ Want het woort Godts is ³⁰ levendigh ende crachtigh, ende scherpsnijdender ^{d 31} dan eenigh twee-snijdende sweert, ende gaet door tot ³² de verdeelinge der ziele ende des geests, ende ³³ der tsamenvoeghselen, ende des merchs, ende is ³⁴ een oordeeler der gedachten ende der overleggingen des herten.

29 Sommige verstaen dit van Christo, die het woordt Godts genaemt wordt. Ioan. 1.1. Apocal. 19.13. ende komt de geheele beschrijvinge, die volght, daer mede oock wel over een. Doch dewijle Paulus den persoon Christi in sijne andere schriften met desen name niet en noemt, so kan ’t hier voor het woort des Euangeliums bequamelicker ghenomen worden, welckers kracht oock elders wordt beschreven. Siet Rom. 1.16. 2.Cor. 3. versen 8, 9. 1.Petr. 1. versen 23, 25.

30 Namel. door de werckinge des Heyligen Geests, die dit leven ende kracht daer door in onse herten openbaert.

d Ies. 49.2. Eccl. 12.11. Ephes. 6.17.

31 Gr. boven alle twee-snijdende sweert. Het Griecx woordt beteeckent eygentlick een sweert dat twee monden heeft, ende van twee zijden bijt ofte snijt: gelijck uyt Christi mondt een scherp sweert oock wordt geseght te gaen, Apoc. 19.15. Siet oock Iesai. 11.4. ende Ephes. 6.17. Waer door by gelijckenisse te kennen gegeven wordt, dat Godts woordt op d’eene zijde de herten verslaet door de overtuyginge der sonden ende straffen die de mensche heeft verdient, ende aen de ander zijde de herten suyvert, ende de quade begeerlickheden doodt, om Christo voortaen te leven. Siet een exempel. Actor. 2. versen 37, 38.

32 Dat is, tot de binnenste bewegingen van den wille ende het verstant des menschen. Siet oock 1.Thess. 5.23.

33 D. van het gene aldaer meest verborgen schijnt te zijn in den mensche, gelijck het mergh, ende de t’samenvoeginge der leden zijn.

34 Godts woort wort geseght de gedachten ende overlegginge der herten te oordeelen ofte onderscheyden, om dat de mensche door Godts woordt onderricht ende vermaent zijnde, hem selven ontschuldight, ofte beschuldight voor Godts oordeel, ende hem selven daer over voor Godt vernedert, ofte oock moet geeft om tot den throon sijner genade vrymoedelick te gaen. Siet 1.Corinth. 14. versen 24, 25.

13

^e Ende daer en is geen schepsel onsichtbaer ³⁵ voor hem: maer alle dingen zijn naeckt ende ³⁶ geopent, voor de oogen des genen ³⁷ met welcken wy te doen hebben.

e Psal. 33.13.

35 Namel. Godt vers 12. met welcken wy te doen hebben: gelijck in het naevolgende lidt wordt uytgedruckt. Alsoo klimt hy dan hier van het woordt Godts tot Godt selve, die een kenner ende richter is van allen. Ende is een nieuwe reden, waerom wy op sijn woordt wel moeten acht geven, alsoo dit woordt sulcke kracht over onse zielen heeft, van dien die alles weet ende richtet.

36 Het Griecx woordt beteeckent den neck, ofte, den hals, openen, om te mogen sien de partyen ofte inwendighe leden, die in de borst zijn: ghelijck de Priesters de dieren, die geoffert wierden, van den hals af eerst de borst plachten te openen, om te sien of alle partyen daer in reyn ende gaef waren.

37 Ofte, aen welcken wy moeten rekeninge doen. Ofte, tot welcken wy spreken. Namelick in onse gebeden. Ofte, van welcken wy het woort hebben, ofte spreken, namelick in dese onse handelinge.

14

^{f 38} Dewijle wy dan van eenen grooten Hoogen-priester hebben, die ³⁹ door de hemelen ⁴⁰ doorgegaen is, [namelijck] Iesum den Sone Godts, so laet ons ⁴¹ dese belijdenisse vast houden.

f Hebr. 3.1. ende 6.20. ende 8.1. ende 9.11.

38 Hier besluyt den Apostel de handelinge van het Prophetisch ampt Christi, ende gaet voort tot sijn Priesterlick ende Conincklick ampt, gelijck hy hem terstont oock eenen throon toe-schrijft, ende met Melchisedeck vergelijckt: ende noemt hem eenen grooten Hooge-priester, om dat hy meerder is als alle de Hooge-priesters des Ouden Testaments, die maer schaduwen van Christi Priester-ampt en zijn gheweest, gelijck in de vijf volgende capittelen breeder sal verklaert worden.

39 Namel. die sienlick zijn.

40 Namel. tot in den derden hemel, die de throon Godts is, ende de heerlicke woonstede der heylige Engelen ende geesten, welcke door ’t Heylige der Heyligen wiert beteeckent, gelijck capit. 9.22. verklaert wort. Siet oock 2.Corinth. 5.8. ende 12.2, 4.

41 Dat is, de leere van desen soo grooten Hoogen-priester door het ware geloove stantvastelick belijden, niet tegenstaende alle swarigheden ende vervolgingen, die ons daer door souden mogen overkomen.

15

^g Want wy en hebben geenen Hoogen-priester, die niet en kan medelijden hebben met onse swackheden, ^h maer die ⁴² in alle dingen, ⁴³ gelijck als wy, is versocht geweest, [doch] ⁱ sonder sonde.

g Hebr. 2.18.

h Philip. 2.7.

42 Namel. die de mensche niet alleen in dit leven van natueren onderworpen is, maer oock selfs de swarigheden ende straffen, die door de sonde daer by gekomen zijn: alleen de sonde selve uytgenomen, die door gehoorsaemheyt, heyligheyt, ende rechtveerdigheydt moest te niete gedaen worden.

43 Gr. nae ghelijckheyt.

i Iesai. 53.9. 2.Corinth. 5.21. 1.Petr. 2.22. 1.Ioan. 3.5.

16

Laet ons dan met vrymoedicheyt toegaen ^k tot ⁴⁴ den throon der genade, op dat wy barmherticheyt mogen vercrijgen, ende genade vinden ⁴⁵ om geholpen te worden ⁴⁶ ter bequamer tijdt.

k Rom. 3.25.

44 N. die Godt nu in Christo heeft opgerecht. Ende schijnt den Apostel hier te sien op den Genaden-stoel, die op de Arcke des Verbonts was, waer door de Tafelen der Wet, die de uyterste gehoorsaemheydt ofte straffe in het eerste Verbondt vereyschte, wierden bedeckt: ghelijck Christus alsoo oock genaemt wordt Rom. 3.25.

45 Gr. tot getijdige hulpe, ofte, tot hulpe ter bequamer tijdt.

46 N. wanneer ons sulcx tot onser salicheyt voordeelick ofte noodich is.