Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 128v]

Het iij. Capittel.

1 Hy vermaent Titum sijne toehoorders te willen inscherpen, datse den Overheden gehoorsaem zijn. 2 Niet lasteren ende twisten, maer tegen alle menschen sachtmoedigheyt gebruycken. 3 tot dien eynde voorstellende den verdorvenen staet, daer in sy voor hare bekeeringe geweest zijn. 4 ende op wat maniere, ende tot wat eynde sy daer uyt door Christum verlost zijn. 8 Dat hy deselve ernstelick vermane goede wercken voor te staen. 9 Dat hy alle dwase vragen ende twistingen verwerpe. 10 ende de kettersche menschen vermijde. 12 Belast hem tot hem te komen te Nicopolis. 13 Zenam te geleyden ende versorgen. 14 Dat de geloovige gheleert worden goede wercken voor te staen. 15 ende besluyt den brief met gewoonlicke groetenissen.

1

^{a 1} VErmaent ² haer dat sy ³ den Overheden ende Machten onderdanich zijn, datse [haer] gehoorsaem zijn, datse ⁴ tot alle goedt werck bereydt zijn:

a Rom. 13.1. etc. 1.Petr. 2.13.

1 Gr. brenght haer in gedachtenisse.

2 N. de Cretensen uwe toehoorders.

3 N. hoedanigh die oock zijn, niet alleen den geloovigen, maer oock den ongeloovigen, ghelijck sy doe meest alle noch waren.

4 N. soo dat haer van den Overheden belast wort, ende tegen Godts woordt niet en strijdt, als oock in het gemeyn, gelijck de volgende vermaningen medebrengen.

2

Dat’se niemant en lasteren, ⁵ geen vechters en zijn, [maer] ^b bescheyden zijn, ^c alle sachtmoedicheydt bewijsende tegen alle menschen.

5 N. met woorden, ofte oock andersins.

b Philip. 4.5.

c 2.Tim. 2.24, 25.

3

^d Want oock wy waren ⁶ eertijts onwijs, ongehoorsaem, dwalende, menigerley begeerlickheden ende wellusten dienende, in boosheyt ende nijdicheyt levende, hatelijck zijnde, [ende] malkanderen hatende:

d 1.Cor. 6.11. Ephes. 2.1. Coloss. 3.7. 1.Petr. 4.3.

6 N. voor onse bekeeringhe tot Christum, in geestelicke saken de salicheyt aengaende. Siet 1.Cor. c. 2. vers 14. Ephes. 4. versen 17, 18.

4

Maer wanneer ⁷ de goedertierenheyt Godts onses Salichmakers, ende [sijne] liefde tot de menschen, ⁸ verschenen is,

7 N. die de eerste oorsake is van onse salicheyt, waer door Godt bewoghen is om de selve ons mede te deelen. Siet Ioa. 3.16. Rom. 5.8. 1.Ioan. 4.9.

8 N. door de predicatie des Euangeliums: gelijck Tit. 2.11.

5

^e Heeft hy ons salich gemaeckt, ^f niet ⁹ uyt de wercken ¹⁰ der rechtveerdicheyt ¹¹ die wy gedaen hadden, ^g maer na sijne barmherticheyt, ¹² door het badt der wedergeboorte, ende vernieuwinge des heyligen Geests:

e Ephes. 1.4. 2.Tim. 1.9.

f Rom. 3.20, 28. ende 4.2, 6. ende 9.12. ende 11.6. Galat. 2.16. Ephes. 2.9.

9 N. als oorsaken die de salicheydt souden verdienen ofte weerdich zijn.

10 Gr. die in rechtveerdicheyt zijn. D. die gedaen zijn na de Wet Godts, welcke de regel is van alle rechtveerdicheyt: so dat hier klaerlick uytgesloten worden alle goede wercken, gedaen niet alleen na de Wet der Ceremonien, maer oock na de Wet der Zeden ofte der Tien-geboden.

11 N. niet alleen voor onse bekeeringe ende rechtveerdichmakinge, als of wy ons door de selve daer toe souden bereydt hebben: maer oock die nae de bekeeringe zijn gedaen, alsoo tegen dese wercken niet gestelt en worden de wercken nae de bekeeringe, maer de barmherticheyt Godts, die alle wercken uytsluyt. Rom. 9.16. ende 11.6.

g Actor. 15.11. Ephes. 2.4.

12 D. door de weder-geboorte ende vernieuwinge des H. Geests, die als een water-badt is, waer door de vuylicheden onser sonden gewasschen ende gereynight worden. Ezech. 36.25, 26, 27. waer van het water-badt des Doops een teecken ende zegel is. Siet diergelijcke wijse van spreken, Rom. 4.11.

6

^{h 13} Den welcken hy over ons rijckelick heeft ¹⁴ uytgegoten door Iesum Christum onsen Salichmaker:

h Ezech. 36.25.

13 N. H. Geest.

14 D. overvloedelick mede gedeelt. Hy blijft by de gelijckenisse van het water. Siet diergelijck Ies. 44.3. Ezech. 36.25. ende 39.29. Ioel 2.28. Zach. 12.10. Act. 2.17. ende 10.45.

7

Op dat wy ¹⁵ gerechtveerdight zijnde door sijne genade, erfgenamen souden worden ¹⁶ na de hope des eeuwigen levens.

15 D. vry gesproken in het oordeel Godts, door toerekeninge der gerechticheyt Christi, ende vergevinge der sonden.

16 D. des eeuwigen levens, het welck de geloovige hopen: gelijck cap. 1.2.

8

Dit is ¹⁷ een getrouw woort, ende dese dingen wil ick dat ghy ¹⁸ ernstelick bevestight, op dat de gene die aen Godt gelooven, sorge dragen ¹⁹ om goede wercken voor te staen: dese dingen zijn ’t die goedt ende ²⁰ nuttigh zijn den menschen.

17 Siet 1.Timot. 1.15. ende 2.Tim. 2.11.

18 D. met vaste ende bondige redenen uyt de Schriftuere den toehoorderen inscherpet, datse sulcks vastelick gelooven, ende neerstelick betrachten.

19 D. om haer daer in voornamelick te oeffenen, ende met goede exemplen voor te gaen.

20 N. alsoo Godt de selve uyt genade sal vergelden.

9

ⁱ Maer wederstaet de dwase vragen ende geslacht-rekeningen, ende twistingen, ende strijdingen over de Wet: want sy zijn onnut ende ydel.

i 1.Timot. 1.4. ende 4.7. ende 6.20. Tit. 1.14.

10

^k Eenen ²¹ ketterschen mensche ²² verwerpt ²³ nae de eerste ende tweede vermaninge:

k Matth. 18.17. Rom. 16.17. 2.Thess. 3.6. 2.Tim. 3.5. 2.Ioan. vers 10.

21 D. die valsche leere hardtneckelick drijft ende voorstaet, tot ontrustinge ende scheuringe der Gemeynte. Siet van dit woort, Actor. 5. vers 17. ende 15.5. 1.Corinth. 11.19.

22 Ofte, mijdt, schuwet: dat is, hebt met hem niet ghemeyns: Laet hem henen gaen, sonder met hem meer te disputeren ende het heylige voor sulcke honden te werpen. Matth. 7.6. Laet hem niet blijven in de uyterlicke ghemeynschap der Kercke.

23 N. aen hem gedaen door de Gemeynte tot afstant van sijne dwalingen, ende scheur-makingen. Siet Matth. capit. 18. vers 17.

11

Wetende dat de sodanighe ²⁴ verkeert is, ende ²⁵ sondight, ²⁶ zijnde by hem selven veroordeelt.

24 Namelick, ghelijck een huys dat ten gronde toe afgebroken ende omgekeert is.

25 Namel. moetwillighlick ende swaerlick.

26 D. in sijn eygen gemoet overtuyght, dat hy hem tegen de waerheydt stelt.

12

Als ick Arteman tot u sal senden, ofte ^l Tychicum, soo beneerstight u tot my te komen ²⁷ te Nicopolis: want ²⁸ aldaer hebbe ick ²⁹ voorghenomen te overwinteren.

l Actor. 20.4. Ephes. 6.21. 2.Timoth. 4.12.

27 Daer zijn verscheydene steden geweest van desen naem, waerom sommige meynen, dat hier verstaen wordt Nicopolis in Thracien gelegen niet verre van Philippis: andere Nicopolis in Epiro, ghebouwt van Augusto ter gedachtenisse van de victorie die hy daer ter zee gehadt heeft over Antonium, nu genaemt Prevesia.

28 Soo schijnt dan desen brief niet geschreven te zijn te Nicopolis, gelijck het onderschrift meldet.

29 Gr. geoordeelt, dat is, besloten.

13

Zenam ³⁰ den Wetgeleerden, ende ^m Apollo, geleydt ³¹ sorchvuldelick, op dat haer ³² niets en ontbreke.

30 Soo wierden genaemt die in de Wet Mosis ervaren waren, ende de selve den volcke uytleyden. Siet Matth. 22.35. Luc. 7.30. ende 10.25. ende 11.45. ende 14.3.

m Actor. 18.24. 1.Corinth. 1.12.

31 Gr. neerstelick.

32 Dat is, geen reys-gelt, ende andere nootdruft tot de reyse noodigh.

14

Ende dat oock ³³ de onse leeren ³⁴ goede wercken voor te staen ³⁵ tot noodigh gebruyck, op dat sy niet ³⁶ onvruchtbaer en zijn.

33 D. de Leeraers selve, die van onse beroepinge ende orden zijn.

34 Dit kan verstaen worden ofte in het gemeyn van alle goede wercken, ofte in het bysonder van de wercken der goeddadigheyt tegen de behoeftige, gelijck de volgende woorden schijnen mede te brengen.

35 Ofte, tot noodruft die noodigh is.

36 Namel. in het voortbrengen van de vruchten des geloofs ende der liefde.

15

Die met my zijn groeten u alle. Groet’se die ons lief hebben ³⁷ in’t geloove. De genade zy met ³⁸ u allen. Amen.

37 D. met sulcken liefde, als het Christen geloof vereyscht. Ofte, om des gemeynen geloofs wille.

38 Namel. met alle geloovige die by u zijn.

De Sendt-brief aen Titum, den eersten verkoren ^* opsiender van de Gemeynte der Cretensen, is geschreven ⁺ van Nicopolis in Macedonien.

* Gr. episcopon. Dat Titus een Euangelist is geweest, van de Apostelen hier ende daer gesonden om het Euangelium te verbreyden, wordt uyt de Schriftuere wel afgenomen, maer niet dat hy ergens een Bisschop, gelijckse hedendaeghs in het Pausdom ghenoemt worden, soude geweest zijn.

+ Siet hier van vers 12. waer uyt oock blijckt dat dese onderschriften niet over al vast en gaen, gelijck dickwils is aengeteeckent.

Eynde van den Sendt-brief PAULI aen Titum. FINIS