Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

1 D’ Apostel vermaent Titum de gesonde leere recht voor te stellen, ende te onderwijsen, 2 de oude mannen, 3 ende de oude vrouwen, 4 mitsgaders door de selve de jonge vrouwen, 6 ende de jonge mannen, hoe sy haer behooren te dragen, ende daer toe te vermanen, so met woorden, 7 als oock met sijn eygen exempel, in wandel ende in leere. 9 Daerna oock de geloovige dienst-knechten, hoe sy haer moeten dragen. 11 Ende voeght daer by redenen die een yegelick tot Godtsalicheyt ende tot alle Christelicke deugden behooren te bewegen, genomen so van het eynde, waer toe ons Godt sijn Euangelium geopenbaert heeft, 13 als van de hope der vergeldinge in de toecomste Christi. 14 ende van de grootheyt, vrucht, ende eynde der weldaden Christi aen ons bewesen. 15 willende dat hy dit ernstelick drijve ende inscherpe.

1

DOch ¹ ghy, spreeckt ’t gene ² de gesonde leere betaemt:

1 N. en doet niet gelijck dese verleyders, maer als een getrouw leeraer, latende sulcke fabelen, ydel sprekingen, ende gheboden van menschen, predickt de leere des Euangeliums suyverlick.

2 Siet 1.Timot. 1. vers 10. ende 6.3.

2

Dat de oude mannen nuchter zijn, ³ stemmigh, ⁴ voorsichtigh, gesont in’t geloove, in de liefde, in de lijdtsaemheyt.

3 Ofte, statigh, deftigh, eerbaer.

4 Ofte, matigh.

3

De oude vrouwen insgelijcks ^a dat sy in ⁵ [hare] dracht zijn gelijck den heyligen betaemt, dat’se ^b geen lastaeressen en zijn, ⁶ haer niet tot veel wijns begevende, [maer] leeraeressen zijn van ’tgoede:

a 1.Tim. 2.9. 1.Petr. 3.3.

5 Gr. gestaltenisse. N. soo in kleedinge, als in haren gheelen wandel.

b 1.Timoth. 5.13.

6 Gr. haer niet to slavinnen van vee wijn makende.

4

Op dat ⁷ sy de jonge [vrouwen] leeren ⁸ voorsichtigh te zijn, hare mannen lief te hebben, hare kinderen lief te hebben:

7 N. de oude vrouwen, van welcke de jonge vrouwen beter ende met minder opsprake konnen onderwesen worden, als van mannen. N. in het bysonder. want opentlick in de Ghemeynte te leeren is den vrouwen verboden. 1.Cor. 14.34. 1.Tim. 2.12.

8 Ofte, matigh: gelijck in’t volg. vers.

5

⁹ Matigh te zijn, cuysch te zijn, ¹⁰ het huys te bewaren, ¹¹ goedt te zijn, ^c hare eygene mannen onderdanigh te zijn: op dat het woort Godts ¹² niet gelastert en worde.

9 Ofte, voorsichtigh.

10 Dat is, niet ledigh om te loopen by de huysen, gelijck 1.Tim. 5.13. maer by huys te blijven.

11 D. goedertieren ende goetaerdigh.

c Genes. 3.16. 1.Corinth. 14.34. Ephes. 5.22. Coloss. 3.18. 1.Petr. 3.1.

12 N. gelijck plach te gheschieden van de vyanden der waerheydt, die uyt het quaet leven der gene die Godts woordt aengenomen hebben, oorsaecke nemen, om het woort selve te lasteren, als of ’t selve het quaet leven soude voorstaen. Rom. 2.24.

6

De jonge [mannen] insgelijcks vermaent dat sy ¹³ matigh zijn.

13 Ofte, voorsichtigh, gelijck versen 2, 4.

7

^d Betoont u selven in alles een voorbeeldt van goede wercken, ¹⁴ in de leere [betoont] ¹⁵ onvervalschtheyt, ¹⁶ defticheyt, oprechticheyt.

d 1.Tim. 4.12. 1.Petr. 5.3.

14 D. in het voorstellen ende prediken van de Euangelische leere.

15 Gr. onverdorvenheyt. D. sonder daer by te mengen eenige valsche leere, ofte instellinge der menschen, waer door de suyvere leere verdorven ende vervalscht wordt.

16 Ofte, ghestadigheyt. Het eerste gaet aen de leere selve, ende dit de maniere op welcke de selve moet voorgestelt worden.

8

¹⁷ Het woort gesont, ende ¹⁸ onverwerpelick: ^e op dat de gene ¹⁹ die daer tegen is ²⁰ beschaemt worde, ende niet quaets en hebbe van ²¹ u lieden ²² te seggen.

17 Siet 1.Timoth.c. 1. vers 10. ende 6.3. 2.Tim. 1.13. ende 4.3. Tit. 1.9, 13. Namel. het ghene ghy sult opentlick prediken, ofte in’t bysonder sult gebruycken by de menschen.

18 Ofte, onbestraflick, onverdoemelick, onverachtelick: ’t welck so van het woort als oock van de persoon Titi kan verstaen worden.

e 1.Petr. 2.12, 15. ende 3.16.

19 D. die noch vremt ende een vyant is van de Euangelische leere.

20 Namel. in sijne lasteringen tegen de Leere ofte Leeraers des Euangeliums.

21 Andere lesen ons lieden, N. ons dienaers des Euangeliums.

22 N. met waerheyt.

9

^f De dienst-knechten [vermaent] dat sy hare eygene heeren onderdanich zijn, dat’se ²³ in allen welbehagelick zijn, niet ²⁴ tegensprekende:

f Ephes. 6.5. Col. 3.22. 1.Tim. 6. versen 1, 2. 1.Petr. 2.18.

23 N. dat niet en strijt tegen de bevelen des oppersten Heeren Iesu Christi. siet Act. 4.19. ende 5.29. ende de aenteeck. op Col. 3.18, 22.

24 N. tegen de bevelen ofte bestraffingen der heeren.

10

Niet ²⁵ ontreckende, maer alle goede trouwe bewijsende: op dat sy ²⁶ de leere Godts onses Salichmakers in allen ²⁷ mogen vercieren.

25 D. heymelick met listicheyt, ende steels wijse yet van de goederen des heeren tot haer treckende. Siet van dit woort Actor. 5.2, 3.

26 N. die sulcx gebiedt, ende die sy aengenomen hebben ende belijden.

27 ’t Welck geschiet als sy de selve in het werck stellen ende in alles volgen.

11

²⁸ Want ²⁹ de salichmakende genade Godts, ³⁰ is verschenen ³¹ allen menschen:

28 De Apostel geeft nu reden, waerom Titus allerley soorten van menschen oude ende jonge, ende selfs oock de slaven ofte dienstknechten, moet vermanen datse haer Godtsalighlick dragen.

29 D. de leere vande genade Godts ons door Christum bewesen, ende inden Euangelio vervattet.

30 N. als een licht in de duysternisse der schaduwen des Ouden Testaments, ende der onwetenheydt des Heydendoms. Iesai. 42.7, 16. Act. 26.18. Ephes. 5.8. 1.Pet. 2.9. 1.Ioan. 2.8.

31 D. allerley soorten van menschen, mannen, vrouwen, oude, jonge, vrye ende dienstbare, gelijck uyt het voorgaende blijckt. Siet diergelijcke 1.Tim. 2.1, 2, 4.

12

Ende onderwijst ons, ^g dat wy de godtloosheyt ende ^h de ³² wereltsche begeerlickheden ³³ versakende, ³⁴ matichlick, en ³⁵ rechtveerdelick, ende ³⁶ Godtsalichlick leven souden in dese tegenwoordige ³⁷ werelt:

g Ephes. 1.4. Col. 1.22. 2.Tim. 1.9. Sommige voegen dese woorden alle menschen, by het woort salichmakende, in desen sin, de genade Godts alle menschen salichmakende is verschenen.

h 1.Ioan. 2.16.

32 D. die in de wereltsche ende onwedergeborene menschen gevonden worden ende heerschen, ende beschreven worden, 1.Petr. 4.3. 1.Ioan. 2.16.

33 Siet Mat. 16.24.

34 N. ten aensien van ons selven.

35 N. ten aensien van onsen naesten.

36 N. ten aensien van Godt.

37 Gr. eeuwe.

13

ⁱ Verwachtende ³⁸ de salige hope, ende ³⁹ verschijninge ⁴⁰ der heerlickheyt ⁴¹ des grooten Godts ende onses Salichmakers Iesu Christi:

i 1.Cor. 1.7. Phil. 3.20.

38 D. de salicheydt die de geloovige hopen.

39 N. om te oordeelen de levendige ende de doode. Want also wort dit woort doorgaens genomen. Siet 2.Thess. 2.8. 1.Tim. 6.14. ende 4.1, 8.

40 Want dese verschijninge sal met groote heerlickheyt geschieden. Siet Mat. 16.27. ende 19.28. ende 24.30. ende 25.31. 1.Petr. 4.13.

41 D. Iesu Christi onses grooten Godts ende Salighmakers: want beyde dese tijtelen worden Iesu Christo hier toegeschreven, gelijck blijckt, overmits hier van sijne heerlicke verschijninge ten oordeele gesproken wort, ende gelijck de t’samenvoeginge der Griecksche woorden oock uytwijst. Een klaer bewijs van sijne Godtheyt.

14

^k Die hem selven voor ons ⁴² gegeven heeft, ⁴³ op dat hy ons soude verlossen van alle ongerechticheyt, ende hem selven ⁴⁴ een eygen volck soude ⁴⁵ reynigen, ^l yverich in goede werken.

k Gal. 1.4. ende 2.20. Ephes. 5.2. Heb. 9.14.

42 N. inden doot.

43 D. niet alleen om ons met Godt te versoenen door een volkomen betalinge voor onse sonden door sijnen bloede. Ephes. 1.7. 1.Petr. 1.18. 1.Ioan. 1.7. Apoc. 5.9. maer oock om ons door sijnen Geest der wedergeboorte te verlossen van de heerschappie der sonde ende ongerechtigheyt. Rom. 6.3, etc. Gal. 5.24. Col. 2.11, 12. 1.Pet. 4. versen 1, 2.

44 Gr. periousion, met welck woort de Griecksche Oversetters des Ouden Testamenes het Hebr. woort Segullah, Exod. 19.5. verklaren: ende beteeckent eygentlick het gene dat als wat bysonders, uytnemende, ende kostelick wechgeleght wordt om te bewaren.

45 N. door sijnen Geest, waer door, als door reyn water, de geloovige van de vuylicheden der sonden gereynight, ende sy tot een volck Godts afgesondert worden. Siet Ezech. 36.25, 26.

l Ephes. 2.10.

15

Spreeckt dit, ende vermaent, ende bestraft met allen ⁴⁶ ernst. ^m Dat niemandt u en verachte.

46 Gr. bevel, autoriteyt. siet van dit woort Rom. 16.26. 1.Cor. 7.6, 25. 2.Cor. 8.8. dat is, toont in het leeren dat ghy spreeckt als een Gesante Godts, wiens bevelen ghy met ernst moet voordragen.

m 1.Timoth. 4.12.