Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 124r]

Het v. Capittel.

1 D’Apostel wijst aen hoe de vermaningen tegen oude ende jonge moeten geschieden. 3 beveelt dat men alle rechte weduwen eere. 4 Maer den kinderen ende kints-kinderen, dat’se hare weduwen ende voorouderen selve onderhouden. 9 Beschrijft daer na den ouderdom, ende andere hoedanicheden der weduwen die tot den dienst der Gemeynte bequaem zijn. 11 maer wil dat de jonge weduwen hier in voorby gegaen worden. 14 ende dat sy trouwen. 17 Hy comt daerna tot de Ouderlingen, ende wijst aen wat eere men haer schuldigh is. 19 Datmen oock geen beschuldingen tegen haer sal aennemen dan onder getuygen. 21 Betuyght voor Godt ende de H. Engelen, dat hy hier in handele sonder toegenegenheyt. 23 wil oock dat hy niet langer water en drincke. 24 ende besluyt met eene verklaringe waer door deselve Ouderlingen konnen bekent worden.

1

^a EEnen ¹ ouden [man] en ² bestraft niet hardelick, maer vermaent [hem] als eenen vader: de jonge, als broeders:

a Levit. 19.32.

1 Dat ’t Gr. woort Presbyteros hier in’t gemeyn moet ghenomen worden voor alle oude mannen, blijckt uyt de volghende tegenstellingen.

2 ’t Griecx woordt beteeckent eygentlick yemant met woorden slaen.

2

De oude [vrouwen], als moeders: de jonge, als susters, in alle reynicheyt.

3

³ Eert de weduwen, die ⁴ waerlick weduwen zijn.

3 D. voordert’se, doet'se alle hulpe ende bystant, gelijck het naevolgende vers vereyscht. siet ooc vers 17.

4 D. sonder kinderen ofte vrienden die haer konnen helpen, ofte die van alle menschelicke hulpe ontbloot zijn, ghelijck vers 5. wort verklaert.

4

Maer so eenige weduwe ⁵ kinderen heeft, ofte kinds-kinderen, dat ⁶ die leeren eerst aen ⁷ haer eygen huys Godtsalicheyt oeffenen, ^b ende den voor-ouderen ⁸ weder vergeldinge doen. Want dat is goet ende aengenaem voor Godt.

5 N. die tot hare jaren zijn gekomen, ende middel hebben om haer te helpen.

6 N. kinderen ofte kindtskinderen. Andere verstaen het van de weduwe, doch het getal van velen ende het woort leeren (het welck in het Griecx niet onderwijsen, maer hem laten onderwijsen beteeckent) ende de Gr. woorden weder vergeldinghe doen, strijden daer tegen.

7 D. haer eygen geslachte ende navrienden.

b Genes. 45.16. Matth. 15.4. Marc. 7.10. Ephes. 6. versen 1, 2.

8 D. haer wederom helpen ende voeden, gelijck sy de kinderen in hare jonckheydt hebben gedaen.

5

^c Die nu waerlick weduwe is, ende ⁹ alleen gelaten, ^d die ¹⁰ hoopt op Godt, ende ¹¹ blijft in smeeckingen ende gebeden nacht ende dagh.

c 1.Corinth. 7.32.

9 D. sonder middelen ofte vrienden, diese konnen ofte willen helpen.

d Luc. 2.36.

10 N. alleen, die een vader is van weduwen ende weesen. Psal. 68.6.

11 N. gelijck van Anna de Prophetesse wort verhaelt Luc. cap. 2. vers 36, etc.

6

Maer die haren wel-lust volght, die is ¹² levende gestorven.

12 D. al leeft sy na den lichame so is sy geestelick doodt, gelijck Matth. 8.22.

7

Ende beveelt dit, op dat sy onberispelick zijn.

8

^e Doch ¹³ so yemant de sijne, ende voornamelick [sijne] huys-genooten niet en versorght, die heeft het geloove ¹⁴ verloochent, ende is erger ¹⁵ dan een ongeloovige.

e Galat. 6.10.

13 N. gesontheydt ende middel daer toe hebbende.

14 N. in der daet, al belijdt hy schoon ’t selve met den monde. Siet Tit. 1.16.

15 N. overmits die oock uyt de Wet der natuere sulcx plegen te doen.

9

Dat een weduwe ¹⁶ gekoren worde niet minder dan van sestigh jaren, welcke ¹⁷ eenes mans vrouwe geweest zy:

16 N. tot het ampt eener Diakonesse, welcke in de eerste kercke de Gemeynte dienden onder siecke, vremde, ende arme luyden, ende die daer over van de Gemeynte, des noods zijnde, wierden onderhouden.

17 Niet dat de vrouwen veel mannen teffens hadden, maer dat door de echt-scheydinge, die in gebruyck was, de vrouwen veel mans d’een nae d’ander dickmael hadden, die noch te samen in leven waren, het welck van Christo wordt bestraft. Matth. 5.32 Marc. 10.12. Andere nemen’t voor eene die maer eens getrouwt en is geweest, doch dit strijdt met het ghene Paulus seght Rom. 7.1, etc. ende 1.Corinth. 7.39.

10

Getuygenisse hebbende van goede wercken: so sy kinderen opgevoedt heeft, ^f so sy [geerne] heeft geherberght, ^g so sy der heyligen ¹⁸ voeten heeft gewasschen, so sy den verdruckten genoechsame hulpe gedaen heeft, so sy alle goet werck ¹⁹ na-getracht heeft.

f 1.Petr. 4.9.

g Gen. 18.4. ende 19.2. Luc. 7.38, 44.

18 Gelijck dit in die warme landen veel gebruyckelick was, daer de luyden blootsbeen, ende alleen op solen gingen, ende derhalven vermoeyt zijnde, ofte van stof vervuylt, sulcke diensten tot verquickinge veel plachten te gebruycken. Siet Ioan. 13. versen 5, 14. Ende wordt door dit een exempel van beleeftheyt allerley sorge ende dienst verstaen.

19 Gr. nae gevolght.

11

Maer de jonge weduwen en ²⁰ neemt niet aen: want als sy ²¹ weeldrich geworden zijn ²² tegen Christum, so willen sy houwelicken:

20 Ofte, verwerpt, weygert. N. van te verkiesen in het ghetal der Diakonissen. want andersins en wierden sy van het getal der leden der Gemeynte niet verworpen, wanneer sy goet waren van leven, gelijck uyt vers 14 blijckt, ende oock uyt Rom. 7.3. 1.Corinth. 7.39. te voren aengeteeckent. Noch selfs oock niet van de hulpe der Gemeynte, wanneer sy sulcks van noode hadden, ende geen kinderen ofte vrienden en hadden, die haer konden helpen, gelijck Paulus vers 16 besluyt.

21 D. in den dienst ende onderhoudt der Gemeynte nu wel gevoedt ende vleeschlick gesint geworden zijn. Siet Apoc. 18.7, 9.

22 D. sonder aensien vanden dienst die sy Christo ende sijne Gemeynte belooft hebben.

12

²³ Hebbende [haer] oordeel, om dat sy ²⁴ [haer] eerste geloove hebben te niete gedaen.

23 Ofte, hebbende schult. D. hebbende een sake begaen die bestraffelick is, ende daer over sy te misprijsen ofte te blameren zijn. Andere nemen het woort oordeel, voor veroordeelinge, ofte verdoenisse, ende het eerste geloove voor het Christelick geloove, ’t welck sy te voren in den Doop hadden beleden. Dan alsoo Paulus hier van het Houwelick spreeckt, het welck niemant in den Doop verseght, noch verlooft, so wort het hier bequamelick wat sachter genomen, voor misprijsen ofte blameren, gelijck uyt het 14 vers oock af te nemen is.

24 Dat is, haer eerste belofte ofte trouwe, Namel. van haer selven tot den dienst der Gemeynte te laten gebruycken, waer toe sy haer met haer ontijdigh houwelick onbequaem maken. want dat hier door geen directe belofte van niet te trouwen, verstaen en wordt, blijckt uyt het gene geseght wort vers 14.

13

Ende ²⁵ met eenen oock leeren sy ledigh omgaen by de huysen: ende zijn niet alleen ledig, maer oock ^h clappachtig, ende ydele dingen doende, sprekende ’tgene niet en betaemt.

25 N. eenige andere van dese jonge weduwen, die ten dienste der Gemeynte waren verkoren, onder den schijn van de een of de andere te gaen besoecken, zijn tot sulcke ydelheyt vervallen.

h Tit. 2.3.

14

²⁶ Ick wil dan dat de jonge [weduwen] ⁱ houwelicken, kinderen teelen, het huys regeren, geen oorsake van lasteringe ²⁷ aen de wederpartie en geven.

26 D. gebiede. N. so sy de gave van onthoudinghe niet en hebben. 1.Cor. 7.7, 9.

i 1.Corinth. 7.9.

27 D. die vremt zijn van het geloove, ende maer oorsake van lasteren en soecken, Andere nemen het voor den Satan selve.

15

Want ²⁸ eenige hebben haer alreede ²⁹ afgewent achter den Satan.

28 N. van dese jonge weduwen, die daer over worden mispresen ende van de Gemeynte min gheacht.

29 D. zijn van het geloove afgeweecken, ende weder tot den Satan ghekeert, die sy te voren dienden. N. uyt spijt, ende schaemte, die sy van wegen hare mishandelinghe in de Ghemeynte leden. Andere nemen het voor de versoeckinghen des Satans te hebben gehoor gegeven, ende tot onkuyscheyt te zijn vervallen.

16

So eenigh geloovigh [man], ofte geloovige [vrouwe] ³⁰ weduwen heeft, dat die haer genoechsame hulpe doe, ende dat de Gemeynte niet beswaert en worde, op dat ³¹ sy de gene die ³² waerlick weduwen zijn genoechsaeme hulpe doen magh.

30 N. in haer gheslachte, ofte onder hare voorouderen: verstaet, soo sy de middel hebben om sulcx te konnen doen.

31 N. de Gemeynte.

32 D. sonder volwassene kinderen ofte kintskinderen, ende van alle vrienden ende hulpe verlaten, gelijck vers 5.

17

^k Dat de Ouderlingen die wel regeren ³³ dobbeler eere weerdich geacht worden, ³⁴ voornemelick die arbeyden in het woort ende leere.

k Rom. 15.27. 1.Corinth. 9.11. Galat. 6.6. Phil. 2.29. 1.Thess. 5.12. Hebr. 13.17.

33 D. meerder ofte overvloedigher. Onder welcke eere oock haer onderhoudt verstaen wordt, gelijck de volghende verssen uytwijsen, ende het woordt eere by den Hebreen alsoo ghebruycklick is. Siet Marc. 7.10, 11, etc.

34 Hier uyt blijckt klaerlick datter als van tweederley soorten van Ouderlingen in de Gemeynte waren. N. eenige die in het woort arbeydden, ende andere die alleen tot de regeringe der Gemeynte gebruyckt wierden: gelijck die oock Voorstanders ofte Regeerders worden genaemt, Rom. 12.8. 1.Cor. 12.28. ende elders. Want dat sommige dit alsoo willen uytleggen, dat de gene die haer boven andere wel queten ende neerstigh waren in haren dienst met moeyte ende grooten arbeyt, verstaen souden worden, door de woorden arbeyden in het woort, is ongegront, dewijle Paulus sulcke Leeraers die haer niet geheel wel en queten, ofte slapper waren in haren dienst dan andere, noyt en heeft ghepresen, noch geseght datse wel regeren, veel min datse dobbeler eere weerdigh waren.

18

Want de Schrift seght, ^{l 35} Eenen dorschenden osse en sult ghy niet muylbanden. Ende, ^{m 36} De arbeyder is sijnen loon weerdigh.

l Deut. 25.4. 1.Cor. 9.9.

35 Siet hier van d’aenteeck. op 1.Cor. 9.9.

m Lev. 19.13. Deut. 24.14. Mat. 10.10. Luc. 10.7.

36 Dese woorden worden gevonden Matth. 10.10.

19

Tegen eenen Ouderlingh ³⁷ en neemt geen beschuldinge aen, anders ⁿ dan onder twee ofte dry getuygen.

37 D. en veroordeelt hem niet alleen niet, sonder genoeghsame getuygen, het welck aen niemandt en mocht geschieden, volgens de Wet Mosis Deuter. 19.15. maer en neemt selfs geen beschuldinge aen om daer van te oordeelen. De reden is, om dat sulcke die in desen publijcken dienst der regeringe der Gemeynte zijn, alsoo’se een yeder moeten vermanen, ende de ongeregelde bestraffen, lichtelick tegen haer ongesintheden ende quaetwilligheden konnen verwecken, ende dat selfs het aen-nemen van de beschuldingen om daer van te oordeelen, een man verdacht maeckt, ende derhalven tot ergernisse der Gemeynte, ende tot opsprake over de selve streckt.

n Deut. 19.15.

20

³⁸ Die sondigen, bestraft in tegenwoordicheyt van alle, op dat oock de andere vreese mogen hebben.

38 N. onder de Ouderlingen, alsse openbaerlick sondigen, ofte, wanneer sy genoeghsaem overtuyght zijn. Want van dese hadde hy terstont ghesproken: het welck nochtans op andere oock kan ende moet gheduydt worden, alsoo de redenen des Apostels niet min teghen die en gelden. Siet Matth. 18.17.

21

^o Ick betuyge voor Godt, ende den Heere Iesu Christo, ende de uytvercorene Engelen, dat ghy ³⁹ dese dingen onderhoudt ^{p 40} sonder voor-oordeel, niets doende na ⁴¹ toegenegenheyt.

o Rom. 1.9. ende 9.1. 2.Corinth. 1.23. ende 11.31. Galat. 1.20. Philip. 1.8. 1.Thessal. 2.5. ende 5.27. 1.Tim. 6.13.

39 N. die te voren geseght zijn, ende hier nae noch gesegt sullen worden: welcke om dat’se den Dienaren der Gemeynte aengaen, daerom gebruyckt den Apostel hier by Timotheum eene so hooge betuyginge.

p Deut. 17.4. ende 19.18.

40 Ofte, sonder dat ghy d’een hier in meer voordeel doet, als d’ander, gelijck het Griecx woordt prokrima meest beteeckent.

41 Ofte, toeneyginge. Een gelijckenisse ghenomen van de balance ofte weech schale, in welcke de een schale meer uytslaet als d’ander.

22

^q En leght niemandt ⁴² haestelick de handen op, noch en hebt geen gemeynschap ⁴³ aen anderer sonden: bewaert u selven ⁴⁴ reyn.

q Actor. 6.6. ende 8.17. ende 13.3. ende 19.6. 1.Timoth. 4.14. 2.Timoth. 1.6.

42 D. sonder behoorlicke ende genoeghsame beproevinge van den persoon, sijn leven, ende sijne leere gedaen te hebben

43 Dit kan verstaen worden ofte van de gene die een onbequaem persoon tot den dienst willen kiesen: ofte, van den persoon die, onbequaem zijnde, gekoren wordt.

44 D. vry van sulcken sonde, ofte sonder schult: gelijck dit Gr. woordt hagnos oock genomen wort 2.Cor. 7.11.

23

En drinckt niet langer water ⁴⁵ [alleen], maer gebruyckt een weynigh wijns, ^r om uwe mage, ende uwe menichvuldige ⁴⁶ swackheden.

45 Het woort alleen, en is wel in den Grieckschen Text niet, maer moet noodtwendelick daer by verstaen worden, gelijck het gevolgh uytwijst. Want Paulus en verbiet hem niet water te drincken, maer niet te drincken dan water alleen.

r Psal. 104.15.

46 N. daer ghy somwijlen in vervalt by ghebreck van genoechsaem steunsel, ofte voedtsel.

24

Van sommige menschen zijn de sonden ⁴⁷ te voren ^s openbaer, ende gaen voren ⁴⁸ tot [hare] veroordeelinge: ende in sommige oock ⁴⁹ volgen sy naer.

47 N. eer sy tot den dienst verkoren worden, gelijck van Simon den Toovenaer geseght wort. Act. 8.18.

s Gal. 5.19.

48 Ofte, om haer te veroordeelen, Namel. als onbequaem tot den kercken-dienst. dat is, om haer te verwerpen, ofte tot den dienst der Gemeynte niet te verkiesen.

49 Dit verstaen eenige aldus: dat sommiger lieden ergerlick leven, ofte quade leere, te voren genoech bekent is, selfs eermen daer van ondersoeck doet, ende derhalven sy sonder swarigheyt konnen voorby gegaen worden: maer sommige souden navolgen, dat is, eerst bekent worden, nae dat behoorlick ondersoeck daer van gedaen is, ende derhalven dat men neerstich ondersoeck moet doen eermen verkiest. Andere nemen ’t voor bekent worden nae dat sy al verkoren zijn, dewijle sy van te voren haer, als de geveynsde plegen te doen, voor eenen tijt wel hebben geschickt, ende dat daerom de gene die haer verkoren hebben aen sulcke secrete sonden, als maer behoorlick ondersoeck ghedaen is, geen schult en hebben.

[fol. 124v]

25

Desgelijcks oock de goede wercken zijn te voren openbaer, ende ⁵⁰ daer ’t anders mede gelegen is, en connen niet verborgen worden.

50 Gr. die anders hebben. D. welcker goede wercken ende bequaemheyt tot den dienst, noch niet en zijn bekent, maer by gebreck van gelegenheyt, ofte van wegen quade menschen verduystert, die sal Godt te sijner tijdt wel aen het licht brengen. Soo wil dan den Apostel dat men hier van oock neerstich ondersoeck doet.