Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 46v]

Het v. Capittel.

1 Christus gaet wederom nae Ierusalem op het Feest, ende geneest aldaer op den Sabbath een mensche, die 38 jaren kranck gelegen hadde, aen 't badt-water Bethesda. 8 welcke op Christi bevel sijn bedde wech draeght, ende van de Ioden daer over bestraft zijnde, hem beroept op Christum. 16 Waerover de Ioden Christum soecken te dooden, als een die den Sabbath brack, ende hem selven Gode gelijck maeckte. 19 Christus verantwoort sijn doen, ende betuyght dat hy sijnen Vader gelijck is in alle sijne werckingen, als daer zijn, het leven te geven. 22 oordelen. 23 Godtlicke eere aennemen. 24 salighmaken. 25 opwecken uyt den dooden. 31 Beroept hem voorts op 't getuygenis sijns Vaders. 33 Ioannis. 36 ende sijner wonder-wercken. 38 Bestraft der Ioden ongeloove. 39 ende wijst haer tot het ondersoecken der Schriften. 45 oock selfs der Schriften Mosis.

1

NA desen was ¹ een ^a Feest der Ioden, ende Iesus ginck op na Ierusalem.

1 Dit schijnt geweest te zijn het Paschen-feest, gelijck afgenomen wort uyt Ioan. 4.35. alsoo tusschen dien tijt ende Paschen geen ander feest en quam, ende den ooghst van Paschen begon. Lev. 23.10. Soo dat dit het tweede Paschen souden zijn nae den doop Christi.

a Levit. 23.2. Deut. 16.1.

2

Ende daer is te Ierusalem aen de ² Schaeps-[poorte] ³ een bad-water 't welck in 't Hebreeusch toegenaemt wort ⁴ Bethesda, hebbende vijf ⁵ saelen.

2 Ofte, Schapemerckt: alsoo wort dese plaetse genaemt, om dat de schapen, die tot offeranden gebruyckt wierden, ofte daer verkocht, ofte door de selve poorte ingebracht wierden, als zijnde nae by den Tempel. Siet Neh. 3.1, 32. ende 12.39.

3 Ofte, vijver. Vele meynen dat dit de vijver is geweest, van welcke men leest, 2.Reg. 20.20. waer in de offer-beesten schijnen gewasschen geweest te zijn, eerse in den Tempel wierden gebracht.

4 D. een huys der uytstortinge, namelijck van wateren, om dat het water door sekere gangen in den vijver geleydt wierdt. Ofte, gelijck de Syrische oversettinge leest, Bethchesda, D. een huys der weldadicheyt, om dat de siecke hier besorght, ende sommige door dit bysonder mirakel genesen wierden.

5 Gr. galeryen, panden. D. kameren, daer de siecke in waren.

3

In de selve lagh een groote menichte van crancke, blinde, creupele, ⁶ verdorde, wachtende op de roeringe des waters.

6 N. aen eenige leden.

4

Want een Engel daelde neder op ⁷ sekeren tijdt in dat bad-water, ende beroerde het water: die dan eerst daer in quam na de beroeringe van het water, die wiert gesont, van wat sieckte hy oock bevangen was.

7 Die nochtans den lieden onbekent was.

5

Ende aldaer was een seker mensche die acht ende dertich jaren ⁸ cranck gelegen hadde.

8 Gr. in kranckheyt hadde. D. over gebracht hadde.

6

Iesus siende dese liggen, ende wetende dat hy nu langen tijdt gelegen hadde, seyde tot hem, Wilt ghy gesont worden?

7

De krancke antwoordde hem, Heere, ick een hebbe niet een mensche om my te werpen in het bad-water, wanneer het water beroert wort: ende terwijle ick kome, so daelt een ander voor my neder.

8

Iesus seyde tot hem, ^b Staet op, ⁹ neemt uw' beddeken op, ende wandelt.

b Matth. 9.6. Marc. 2.11. Luc. 5.24.

9 N. tot bewijs van Godts genade tegen u, ende van uwe volkomene genesinge door my meraculeuselick geschiedt. Anders was 't niet geoorloft sonder noot lasten te dragen op den Sabbath. Ierem. 17.22, 24, 27. Van dit Gr. woordt Krabbaton, Siet Marc. 2.4.

9

Ende terstont wierdt de mensche gesont, ende nam sijn beddeken op, ende wandelde. ^c Ende het was Sabbath op den selven dagh.

c Ioan. 9.14.

10

De Ioden seyden dan tot den genen die genesen was, ^d Het is Sabbath, 'ten is u niet geoorloft het beddeken te dragen.

d Exod. 20.10. Deut 5.13. Ierem. 17.21. Matth. 12.2. Marc. 2.24. Luc. 6.2.

11

Hy antwoordde haer, Die my gesont gemaeckt heeft, die heeft my geseght, Neemt uw' beddeken op, ende wandelt.

12

Sy vraeghden hem dan, Wie is de mensche, die u geseght heeft, Neemt uw' beddeken op, ende wandelt?

13

Ende die gesont gemaeckt was en wist niet wie hy was: Want Iesus was ¹⁰ ontweecken, ¹¹ alsoo daer een [groote] schare in die plaetse was.

10 Gr. uytgeswommen.

11 Ofte, uyt de schare, die in die plaetse was.

14

Daer na vondt hem Iesus inden Tempel, ende seyde tot hem, Siet, ghy zijt gesont geworden: ^e en sondight niet meer, op dat u niet wat ergers en geschiede.

e Matth. 12.45. Ioan. 8.11.

15

De mensche ginck henen, ende boodschapte den Ioden, dat het Iesus was die hem gesont gemaeckt hadde.

16

Ende daerom vervolghden de Ioden Iesum, ende sochten hem te dooden, om dat hy dese dingen op den Sabbath dede.

17

Ende Iesus antwoordde haer, ^{f 12} Mijn Vader werckt tot nu toe, ende ick wercke [oock].

f Ioan. 14.10.

12 Christus verantwoort hem selven met het exempel Godts sijns Vaders, alsoo de Ioden hem ofte hadden tegen geworpen, ofte konden tegen werpen, dat Godt selve op den Sabbath van sijne wercken gerust heeft. Genes. 2.2. Exod. 20.11. N. hoewel Godt gerust heeft van de wercken der scheppinge, dat hy evenwel noch werckt, oock op Sabbath-dagen, in 't onderhouden ende regeren van alle creaturen.

18

^g Daerom sochten dan de Ioden te meer hem te dooden, om dat hy niet alleen den Sabbath ¹³ brack, maer oock seyde dat Godt sijn ¹⁴ eygen Vader was, hem selven Gode even gelijck maeckende.

g Ioan. 7.19.

13 Gr. ontbont. N. nae haer gevoelen.

14 D. sijnen natuerlicken Vader, van 't selve wesen ende macht, gelijck dit de Ioden uyt Christi woorden wel besloten. Ende alsoo wort oock Christus de eygen Sone Godts genaemt, Rom. 8.31.

19

Iesus dan antwoordde, ende seyde tot haer, Voorwaer voorwaer segge ick u, ^h de Sone en can niets ¹⁵ van hem selven doen, ten zy hy den Vader ¹⁶ dat siet doen: ⁱ want so wat ¹⁷ die doet, ¹⁸ 't selve doet oock de Sone desgelijcks.

h Iohan. 5.30. ende 8.38. ende 9.4.

15 N. sonder des Vaders macht ende wille, die hy met den Vader gemeyn heeft. Ioan. 10.30. soo dat gelijck de Vader alles werckt door den Sone, alsoo oock de Sone niet en werckt dan van den Vader door de selve kracht.

16 Gr. yet, dat is, 't selve.

i Iesai. 54.5. Ioan. 10.30. ende 14.9. ende 17.5.

17 N. de Vader.

18 Dat is, het selve werck, ende door de selve Godtlicke kracht. Ioan. 1.3. Coloss. 1.16. Hebr. 1.3.

20

Want de Vader heeft den Sone lief, ende ^{19 k} toont hem alles wat hy doet: ende hy sal hem ²⁰ grooter wercken toonen dan ²¹ dese, ²² op dat ghy u verwonderet.

19 D. maeckt den Sone alle sijne wercken gemeyn, alsoo dat de Vader alles door den Sone werckt als door een medewercker met den Vader, gelijck uyt het volgende blijckt.

k Ioan. 1.2. ende 3.35. ende 7.16. ende 8.28. ende 14.24.

20 Namel. die daer na verhaelt worden versen 21, 22.

21 N. dese ende diergelijcke genesingen.

22 Ofte, so dat ghy u verwonderen sult.

21

Want gelijck de Vader de doode opweckt ende levendich maeckt, alsoo maeckt oock de Sone levendigh die hy wil.

22

Want oock de Vader ²³ en oordeelt niemandt, ^l maer heeft alle het oordeel den Sone gegeven.

23 N. alleen, sonder den Sone: maer oordeelt ende regeert alles door den Sone. Ioa. 3.35. ende 17. vers 2.

l Matth. 11.27. Ioan. 3.35.

23

Op dat sy alle den Sone eeren, gelijck sy den Vader eeren. ^m Die den Sone niet en eert, en eert den Vander niet die hem gesonden heeft.

m 1.Ioan. 2.23.

24

ⁿ Voorwaer voorwaer segge ick u, die mijn woort hoort, ende gelooft hem die my gesonden heeft, die ²⁴ heeft het eeuwige leven, ende en ^o komt niet in ²⁵ de verdoemenisse: maer is uyt den doot overgegaen in het leven.

n Ioan. 3.18. ende 6.40, 47. ende 8.51.

24 D. heeft daer van het beginsel ende vaste sekerheyt. Rom. 8.24. Ephes. 2.6. 1.Ioan. 3.2.

o Luc. 23.43.

25 Gr. oordeel. D. veroordelinghe.

25

Voorwaer, voorwaer segge ick u, ²⁶ de uyre komt ende is nu, ^p wanneer ²⁷ de doode sullen hooren de stemme des Soons Godts, ende diese ²⁸ gehoort hebben, sullen ²⁹ leven.

26 D. de tijdt. N. dat de menschen in meerder menichte ende met grooter kracht door de predicatie des Euangeliums uyt den doodt der sonden, tot een geestlijck leven sullen opgeweckt worden.

p Ephes. 2.1, 5. 1.Tim. 5.6.

27 D. die geestelick doot zijn door de misdaden, ende sonden. Ephes. 2.1, 5.

28 N. alsoo datse die oock door den geloove hebben aengenomen. Ioan. 1.12.

29 D. een nieuw geestlick leven krijgen, welck genaemt wort d'eerste opstandinge Apoc. 20.6. Siet van dit geestelick leven, Rom. 6.4. Gal. 2.20.

26

Want gelijck de Vader ³⁰ het leven heeft in hem selven, alsoo heeft hy oock den Sone ³¹ gegeven het leven te hebben in hem selven.

30 D. het Godtlijck wesen, het welck in hem selven het leven is, ende een oorsaecke, ende een fonteyne des levens in allen. Siet Psal. 36.10.

31 N. het selve Godlijck wesen door de eeuwige geboorte uyt den Vader. Psal. 2.7. Mich. 5.1.

27

Ende heeft hem macht gegeven oock ³² gerichte te houden, ³³ om dat hy des menschen Sone is.

32 Gr. oordeel te doen. D. om alles te regeren met macht van leven ende doot, ende voornamelijck ten uytersten dage. Matth. 28.18. Rom. 14.9. Apoc. 1.18.

33 D. om dat hy in eenicheyt sijns persoons de menschelijcke nature aengenomen hebbende, van Godt tot een Middelaer ende rechter is gestelt, ende 't selve ampt oock als mensche sal uytrechten. Dan. 7.13. Actor. 10.42. ende 17.31. Ioan. 17.2.

28

³⁴ En verwondert u daer niet over: want de uyre ³⁵ komt, ^q in welcke alle die in de graven zijn ³⁶ sijne stemme sullen hooren.

34 N. als of ick my al te groote dingen soude toeschrijven. Want ick sal noch grooter dingen doen, namelick alle doode opwecken, gelijck volght.

35 D. sal komen.

q 1.Thes. 4.16.

36 Van dese stemme siet, 1.Corinth. 15.52. ende 1.Thes. 4.16.

29

^r Ende sullen uytgaen, ³⁷ die het goede gedaen hebben tot de opstandinge des levens: ende die het quade gedaen hebben tot de opstandinge ³⁸ der verdoemenisse.

r Dan. 12.2. Matth. 25.34, 46.

37 Siet hier van Matth. 25.46.

38 Gr. des oordeels.

30

Ick en can ³⁹ van my selven niets doen. Gelijck ick ⁴⁰ hoore, oordeele ick: ende mijn oordeel is rechtveerdigh: ^s want ick en soecke niet mijnen wille, maer den wille des Vaders die my gesonden heeft.

39 D. sonder de macht ende wille des Vaders, die ick met hem gemeyn hebbe, gelijck oock 't geheele Godtlijck wesen.

40 N. van den Vader, dat is, so my de Vader voorgaet ende beveelt.

s Ioan. 6.38.

31

^t Indien ⁴¹ ick van my selven getuyge, mijn getuygenisse en is ⁴² niet waerachtigh.

t Ioan. 8.14.

41 N. alleen.

42 D. ghy soudt daer aen konnen twijfelen. Want andersins is Christi getuygenisse in sich selven altijt waerachtigh ende aennemelijck. Siet Ioan. 8.14.

32

Daer ^v is ⁴³ een ander die van my getuyght, ende ick weet dat het getuygenisse 't welck hy van my getuyght waerachtigh is.

v Iosa. 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5.

43 N. mijn Vader. Siet vers 37.

[fol. 47r]

33

^x Ghylieden hebt tot Ioannem gesonden, ende hy heeft ⁴⁴ der waerheyt getuygenisse gegeven.

x Ioan 1. versen 15, 19, 27.

44 N. van my.

34

Doch ick en neme geen getuygenisse ⁴⁵ van een mensche: maer dit segge ick ⁴⁶ op dat ghy lieden soudt behouden worden.

45 N. als of ick het voor my van nooden hadde.

46 N. soo ghy Ioannis getuygenisse gelooft.

35

Hy was een brandende ende ⁴⁷ lichtende keerse: ende ghy hebt u lieden voor eenen ⁴⁸ corten tijdt ⁴⁹ in sijn licht willen verheugen.

47 Ofte, schijnende, namelick met leere ende leven.

48 Gr. uyre, dat is, eenen korten tijt.

49 D. sijne leere met vreuchde willen aennemen.

36

^y Maer ick hebbe een getuygenisse meerder dan [dat] van Ioannes. ^z Want ⁵⁰ de wercken die my de Vader gegeven heeft om die te volbrengen, de selve wercken die ick doe getuygen van my, dat my den Vader gesonden heeft.

y 1.Ioan. 5.9.

z Ioan. 10.25.

50 D. wonderwercken, gelijck Ioan. 10.37.

37

^a Ende de Vader die my gesonden heeft, die heeft selve van my ⁵¹ getuyght. ⁵² Ghy en hebt noch sijne stemme oyt gehoort, ^b noch sijne gedaente gesien.

a Matth. 3.17. ende 17.5. Marc. 1.11. ende 9.7. Luc. 3.22. ende 9.35. Ioan. 1.33. ende 6.27. ende 8.18. 2.Pet. 1.17.

51 Namel. als ick van Ioanne gedoopt wiert. Siet Matth. 3.17.

52 D. al is 't dat ghy daer van seer roemt, dat uwe vaders Godts stemme gehoort, ende hem in eenige openbaringen gesien hebben, nochtans toont ghy metter daet, dat ghy hem noch gehoort nocht gesien en hebbet, dat is, dat ghy geen ware kennisse van hem ende sijn woort en hebt, overmits ghy in my, sijnen Sone, niet en gelooft.

b Deut. 4.12. Exod. 33.20. 1.Tim. 6.16. 1.Ioan. 4.12.

38

Ende sijn woort en hebt ghy niet in u blijvende: want ghy dien niet en gelooft, dien hy gesonden heeft.

39

^{53 e[c]} Ondersoeckt de Schriften: want ghy meynt in de selve ⁵⁴ het eeuwige leven te hebben: ende ^d die zijn't die van my getuygen.

53 Ofte, Ghy ondersoeckt.

e[c] Iesai. 34.16. Luc. 16.29. Actor. 17.11.

54 D. dat de wech om het eeuwige leven te verkrijgen, in de selve geleert ende aengewesen wort, welcke een goede meeninge was.

d Deut. 18.18. Luc. 24.27. Ioan. 1.46.

40

Ende ghy en wilt ⁵⁵ tot my niet komen, op dat ghy't leven mooght hebben.

55 D. in my niet gelooven.

41

Ick en neme geen ⁵⁶ eere van menschen:

56 Gr. heerlicheyt, dat is, ick segge dit niet uyt eergierighyt, maer tot de eere mijns Vaders, ende tot uwe saligheyt.

42

Maer ick kenne u lieden, dat ghy de liefde Godts in u selven niet en hebt.

43

Ick ben gekomen ⁵⁷ in den name mijns Vaders, ende ghy en neemt my niet aen: so ⁵⁸ een ander komt ⁵⁹ in sijnen eygenen name, dien sult ghy aennemen.

57 D. van den Vader gestelt ende gesonden.

58 N. valsche leeraer, ofte valsche Christus. Siet Matth. 24.5, 24. Actor. 5.36.

59 D. van selfs hem opwerpende, sonder van Godt gesonden te zijn.

44

^e Hoe kondt ghy gelooven, die ghy eere van malkanderen ⁶⁰ neemt, ende de eere die ⁶¹ van Godt alleen is, niet en soeckt?

e Ioan 12.43.

60 D. soeckt.

61 Ofte, van den eenigen Godt. Namel. dat ghy door het ware geloove sijne kinderen ende ergenamen meugt worden. Ioan. 1.12.

45

En meynt niet dat ick u ⁶² verklagen sal by den Vader: die u verklaeght is ⁶³ Moses, ⁶⁴ op welcken ghy gehoopt hebt.

62 Ofte, beschuldigen: dat is, dat ick u sal behoeven te beschuldigen.

63 Ofte, daer is een die u verklaeght, namelick Moses, D. de schriften Mosis. Luc. 16.29.

64 D. in welcke schriften ghy vertrouwt het eeuwige leven te vinden. Siet vers 39.

46

Want indien ghy Mosi geloofdet so soudt ghy my gelooven. ^f Want hy heeft van my geschreven.

f Genes. 3.15. ende 22.18. ende 26.4. ende 28.14. Deut. 18.18.

47

Maer so ghy ⁶⁵ sijne schriften niet en gelooft, hoe sult ghy mijne ⁶⁶ woorden gelooven?

65 N. Die ghy soo hooge achtet.

66 N. Die ghy soo weynigh achtet.