Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xij. Capittel.

1 Christus waerschouwt sijne Discipelen voor den suerdeessem der Phariseen. 4 leert wien men meest moet vreesen. 6 vermaent tot vertrouwen op de voorsienicheyt Godts, ende tot belijdenisse sijns naems, ende waerschouwt voor de lasteringe tegen den H. Geest. 13 Weygert een scheyds-man te wesen van erffenisse tusschen broeders. 15 Maent af van giericheyt met de gelijckenisse eens rijcken mans, die sijne schuyren wilde grooter maken. 12 Leert door het exempel der raven ende lelien datmen de sorge deses levens Godt sal bevelen, ende voor al sijn Coninckrijck soecken. 33 Vermaent tot geven van aelmoessen. 35 ende waken tegen sijne toekomste, 41 Beschrijft het doen ende de belooninge eenes getrouwen dienstknechts. 45 als oock het doen ende de straffe eenes ontrouwen dienstknechts. 49 Seght dat hy gekomen is om te lijden, ende het vyer op aerden te brengen. 54 Bestraft de Ioden, dat sy den tijt harer besoeckinge niet waer en namen. 58 ende vermaent tot versoeninge met sijne wederpartye.

1

¹ DAer-en-tusschen ^a als vele ² duysenden der schare by een vergadert waren, so dat sy malcanderen vertraden, begon hy te seggen tot sijne Discipelen, Voor eerst ³ wacht u selven voor den suerdeessem der Phariseen, welcke is geveynstheyt.

1 N. dat de Phariseen ende Schriftgeleerde op hem aenhielden met vragen: gelijck in 't voorgaende cap.vers 53 te sien is.

a Matth. 16.6. Marc. 8.15.

2 Gr. tien-duysenden.

3 N. op dat ghy daer door niet en wort bedrogen, ofte haer exempel niet en volget.

2

^b Ende daer en is niets bedeckt, dat niet en sal ontdeckt worden: ende verborgen, dat niet en sal geweten worden.

b Matth. 10.26. Marc. 4.22. Luc. 8.17. Iob 12.22.

3

Daerom al wat ghy ⁴ in duysternisse geseght hebt, sal in't licht gehoort worden: ende wat ghy inde oore gesproken hebt, in de binnen-kamers, sal ⁵ op de daecken gepredickt worden.

4 D. in het heymelick.

5 D. in 't openbaer, voor een yeder. Siet de reden van dese maniere van spreken in de aenteeckinge Matth. 10.27.

4

Ende ick segge u mijnen vrienden, ^c En vreest u niet voor de gene die het lichaem dooden, ende daer na ⁶ niet meer en konnen doen.

c Iesa. 51.7. Ierem. 1.8. Matth. 10.28.

6 Gr. niet hebben wat sy overvloediger doen souden.

5

Maer ick sal u toonen wien ghy vreesen sult: vreest dien, die na dat hy gedoodt heeft, [oock] macht heeft in ⁷ de helle te werpen: ja ick segge u, vreest dien.

7 Gr. de gehenne. siet daer van Mat. 5.22.

6

^d En worden niet vijf muschkens vercocht voor twee ⁸ penninckskens? ende niet een van die en is voor Godt vergeten.

d Matth. 10.29.

8 Gr. Assariois, van welcker penninckskens weerde siet Matth. 10.29.

7

^e Ia oock de hayren uwes hoofts zijn alle getelt. En vreest dan niet: ⁹ ghy gaet vele muschkens te boven.

e 1.Sam. 14.45. 2.Sam. 14.11. 1.Reg. 1.52. Luc. 21.18.

9 Gr. ghy verscheelt van vele muschkens.

8

^f Ende ick segge u, Een yegelick die my belijden sal voor de menschen, dien sal oock de Sone des menschen belijden voor de Engelen Godts.

f Matt. 10.32.

9

^g Maer wie my verloochenen sal voor de menschen, die sal verloochent worden voor de Engelen Godts.

g Matth. 10.33. Marc. 8.38. Luc. 9.26. 2.Tim. 2.12. 1.Ioan. 2.23.

10

Ende een yegelick die ¹⁰ [eenigh] woort spreken sal ¹¹ tegen den Sone des menschen, het sal hem vergeven worden: ^h maer wie ¹² tegen den heyligen Geest gelastert sal hebben, dien en sal het niet vergeven worden.

10 D. yet.

11 D. die uyt menschelicke swackheyt, vreese, ofte onwetenheyt Christi persoon, ampt, ende leere tegen-spreeckt ofte lastert.

h 1.Ioan. 5.16.

12 D. wie my moetwillighlick ende uyt haet, tegen de overtuyginge des heyligen Geests sal geloochent, ofte gelastert hebben. Siet hier van breeder verklaringe Matt. 12.vers 32.

11

ⁱ Ende wanneer sy u henen brengen sullen in de Synagogen, ende [tot] de Overheden ende de Machten, so en ¹³ zijt niet besorght hoe ofte wat ghy tot verantwoordinge seggen, ofte wat ghy spreken sult.

i Matth. 10.19. Marc. 13.11. Luc. 21.14.

13 Siet hier van de verklaringe Matt. 10.19.

12

Want de heylige Geest sal u in de selve uyre ¹⁴ leeren 't gene [ghy] spreken moet.

14 Matth. 10.19. staet geven. D. ingeven.

13

Ende een uyt de schare seyde tot hem, Meester, seght mijnen broeder, dat hy met my de erffenisse deele.

14

Maer hy seyde tot hem, Mensche, wie heeft my tot een rechter ofte scheyds-man over u lieden gestelt?

15

Ende hy seyde tot haer, Siet toe ende wacht u ^k van ¹⁵ de giericheyt: ¹⁶ want het en is niet inden overvloedt [gelegen], dat yemant leeft uyt sijne goederen.

k 1.Tim. 6.7.

15 Het Gr. woort beteeckent een onversadelicke begeerte om altijt meer te hebben.

16 Gr. want niet, in het overvloeyen van yemandt, is sijn leven uyt sijne goederen.

16

Ende hy seyde tot haer een gelijckenisse, ende sprack, Eenes rijcken mensches ¹⁷ landt hadde wel gedragen:

17 Gr. landschap, D. een groote streke landts, die dese man besat.

17

Ende hy overleyde by hem selven, seggende, Wat sal ick doen? want ick en hebbe niet, waer in ick mijne vruchten sal versamelen.

18

Ende hy seyde, Dit sal ick doen: ick sal mijne schueren af-breken, ende grooter bouwen, ende sal aldaer versamelen alle dit mijn gewas, ende dese mijne goederen:

19

Ende ick sal tot mijne ziele seggen, ^l Ziele, ghy hebt vele goederen, ¹⁸ die op geleght zijn voor vele jaren, neemt ruste, eet, drinckt, zijt vrolick.

l Eccl. 11.9. 1.Cor. 15.32. Iac. 5.5.

18 Gr. leggende.

20

Maer Godt seyde tot hem, ^m Ghy dwaes, in desen nacht ¹⁹ salmen uwe ziele van u af-eysschen: ende 't gene ghy bereydt hebt, ⁿ wiens sal het zijn?

m Ierem. 17.11. Psal. 52.7.

19 Gr. sullen sy uwe ziele van u eysschen, D. wech halen ofte wech nemen.

n Psal. 39.7.

21

Alsoo [ist met dien], die hem selven ²⁰ schatten vergadert, ende ²¹ niet rijck en is in Gode.

20 N. om alleen tot sijn eygen gemack ende vermaeck te gebruycken.

21 D. die niet en is voorsien met de ware kennisse ende vreese Godts, ende met vertrouwen op hem. siet 1.Tim. 6.17,18.

22

Ende hy seyde tot sijne Discipelen, ^o Daerom segge ick u, en zijt ²² niet besorght voor uw' ²³ leven, wat ghy eten sult, noch voor het lichaem, waer mede ghy u kleeden sult.

o Matth. 6.25. Psal. 55.23. Phil. 4.6. 1.Tim. 6.8. 1.Petr. 5.7.

22 N. met al te groote ende anghstige sorge. Mat. 6.25.

23 Gr. ziele.

23

Het leven is meer dan het voedsel, ende het lichaem dan de kleedinge.

24

^p Aenmerckt de raven, dat sy niet en zaeyen, noch en maeyen, welcke geen spijs-kamer noch schuere en hebben, ende Godt voedt de selve: ²⁴ hoe veel gaet ghy de vogelen te boven?

p Iob 39.3. Psal. 147.9.

24 Gr. hoe veel meer verschilt ghy van de vogelen.

25

^q Wie doch van u can met besorght te zijn ²⁵ een elle tot sijne lenghde toe doen?

q Matth. 6.27.

25 Gr. eenen cubijt. Siet Matth. 6.27.

26

Indien ghy dan oock het minste niet en condt, wat zijt ghy voor de ²⁶ andere dingen besorght?

26 Gr. overige, N. die daer behooren tot onderhoudt des lichaems ende deses levens.

27

Aenmerckt de lelien, hoe sy wassen. Sy en arbeyden niet, noch en spinnen niet: ende ick segge u, oock Salomon in alle sijne heerlickheyt en is niet bekleedt geweest als een van dese.

28

Indien nu Godt ²⁷ het gras, dat

27 Siet hier van Matth. 6.30.

[fol. 36r]

heden op het veldt is, ende morgen inden oven geworpen wort, alsoo becleedt, hoe veel meer u ghy cleyn-geloovige?

29

Ende ghy-lieden ²⁸ en vraeght niet wat ghy eten, ofte wat ghy drincken sult: ende ²⁹ en weest niet wanckelmoedigh.

28 Ofte, en soeckt niet.

29 Ofte, twijfelmoedich. Gr. en sweeft niet herwaerts ende derwaerts. N. met uwe sorge ende gedachten. Een maniere van spreken genomen van de wolcken, die om hooge in de lucht herwaerts ende derwaerts drijven.

30

Want alle dese dingen soecken ³⁰ de volckeren der werelt: maer uwe Vader weet, dat ghy dese dingen behoeft.

30 Ofte, heydenen, D. de wereltsche menschen.

31

^r Maer soeckt het Coninckrijcke Godts, ende alle dese dingen sullen u ³¹ toegeworpen worden.

r 1.Reg. 3.13. Psal. 37.25.

31 Gr. toegeleght, ofte, toegeset worden.

32

En vreest niet, ghy cleyn cuddeken: want het is uwes Vaders welbehagen u lieden ³² het Coninckrijck te geven.

32 N. Godts, ofte der hemelen.

33

^{s 33} Vercoopt het gene ghy hebt, ende geeft aelmoesse. ^t Maeckt u selven buydels die niet en verouden, eenen schat die niet af en neemt, inde hemelen, daer de dief niet by en komt, noch de motte en verderft.

s Matth. 19.21. Luc. 16.9.

33 N. liever dan dat ghy de arme in haren noodt sout verlaten. siet Actor. 4.34.

t Matth. 6.20. ende 19.21. Luc. 16.9. 1.Tim. 6.19.

34

Want waer uwen schat is, aldaer zal oock uw' herte zijn.

35

^v Laet ³⁴ uwe lendenen omgordet zijn, ende de keersen brandende.

v Ephes. 6.14. 2.Pet. 1.13.

34 D. zijt bereydt. Een maniere van spreken genomen van des landts wyse, daer soo wel mans als vrouwen lange kleederen droegen, die sy opschortten, als sy haer bereydden om te reysen, ofte yet te doen.

36

Ende zijt ghy den menschen gelijck, die op haren Heere ³⁵ wachten, wanneer hy ³⁶ wederkomen sal van de bruyloft, op dat als hy komt ende klopt, sy hem terstont mogen open doen.

35 Dit wort genomen van de gelijckenisse der bruyloften, die 's nachts gehouden wierden, Matt. 25.1, 6.

36 Gr. uyt de bruyloft sal scheyden, sal los, ofte, ontslagen worden.

37

Saligh zijn die dienstknechten, welcke de Heere als hy komt sal waeckende vinden: Voorwaer ick segge u, dat hy hem sal omgorden, ende salse doen aensitten, ende bykomende sal hy haer dienen.

38

^x Ende so hy komt inde tweede ³⁷ [nacht-]waecke, ende komt in de derde waecke, ende vindtse alsoo, salich zijn de selve dienstknechten.

x Matth. 24.42.

37 De nacht wiert gedeelt in vier waken, op dat d'een na d' ander de wacht soude houden. Siet van dese waecken Matth. 14.25.

39

^y Maer weet dit, dat indien de Heere des huys geweten hadde in welcke uyre de dief soude komen, hy soude gewaeckt hebben, ende en soude sijn huys niet hebben laten door-graven.

y Matth. 24.43. 1.Thes. 5.2. 2.Petr. 3.10. Apoc. 3.3. ende 16.15.

40

^z Ghy dan zijt oock bereydt: want in welcke uyre ghy het niet en meynt, sal de Sone des menschen ³⁸ komen.

z Matth. 24.44. ende 25.13. Marc. 13.33. Luc. 21.34. 1.Thes. 5.6.

38 N. ten oordeele. 1.Thes. 3.13. 2.Pet. 3.10. Apocal. 3.3. ende 16.15.

41

Ende Petrus seyde tot hem, Heere, seght ghy dese gelijckenisse tot ons, ofte oock tot allen?

42

Ende de Heere seyde, ^a Wie is dan de getrouwe ende voorsichtige huys-besorger, dien de Heere over sijne dienstboden sal setten, om [haer] ter rechter tijdt ³⁹ het bescheyden deel spijse te geven.

a Matth. 24.45. ende 25.21. 1.Cor. 4.2.

39 Gr. toegemetene spijse, ofte, koren.

43

Salich is de dienstknecht, welcken sijn heere, als hy komt, sal vinden also doende.

44

Waerlick ick segge u lieden, dat hy hem over alle sijne goederen setten sal.

45

Maer indien de selve dienstknecht in sijn herte soude seggen, Mijn heere vertoeft te komen, ende soude beginnen de knechten ende de dienstmaechden te slaen, ende te eten ende te drincken, ende droncken te worden,

46

So sal de Heere des selven dienstknechts komen ten dage, in welcken hy hem niet en verwacht, ende ter uyre die hy niet en weet: ende sal hem ⁴⁰ afscheyden, ende sal sijn deel setten met den ⁴¹ ontrouwen.

40 N. van sijn gesinde. Anders, In tween houwen. Siet Matth. 24.51.

41 Ofte, ongeloovigen. Matth. 24.vers 51. wort geseght geveynsde.

47

^b Ende die dienstknecht welcke geweten heeft den wille sijns heeren, ende [sich] niet en bereydt, noch na sijnen wille gedaen en heeft, die sal met vele [slagen] geslagen worden.

b Iac. 4.17.

48

Maer die [de selve] niet geweten en heeft, ende gedaen heeft [dingen] die slagen weerdigh zijn, die sal met weynige [slagen] geslagen worden. Ende een yegelick dien veel gegeven is, van dien sal veel geeyscht worden: ende ⁴² dien men veel vertrouwt heeft, van dien salmen overvloediger eysschen.

42 Ofte, by welcke men veel wech-geleyt heeft.

49

Ick ben gekomen om ⁴³ vyer op de aerde te werpen: ende ⁴⁴ wat wil ick indien het alreede ontsteken is?

43 Dat is, de leere des Euangeliums, welcke in haer selven ende ten aensien der geloovige een Leere des vredes is, maer door de boosheyt der menschen, die de selve niet en willen verdragen, wort sy een vyer der vervolginge, ende occasie van tweedracht. Siet vers 51. Ier. 23.29. 1.Pet. 1.7.

44 Ofte, wat wil ick meer, dewijle het alreede onsteken is?

50

^c Maer ick moet met eenen ⁴⁵ doop gedoopt worden: ende hoe worde ick ⁴⁶ geperst, tot dat het volbracht zy?

c Matth. 20.22. Marc. 10.38.

45 D. met swaer lijden. Siet Matth. 20.22.

46 N. ofte met benautheyt, ofte met begeerte tot dat het volbracht zy.

51

^d Meynt ghy dat ick gekomen ben om vrede te geven op de aerde? Neen, segge ick u, ^e maer veeleer verdeeltheyt.

d Matth. 10.34.

e Mich. 7.6.

52

Want van nu aen sullender vijve in een huys verdeelt zijn, dry tegen twee, onde twee tegen dry.

53

De vader sal tegen den sone verdeelt zijn, ende de sone tegen den Vader: de moeder tegen de dochter, ende de dochter tegen de moeder: de schoon-moeder tegen haer schoon-dochter, ende de schoon-dochter tegen hare schoon-moeder.

54

Ende hy seyde oock tot de scharen, ^f Wanneer ghy een wolcke siet opgaen van het westen, terstont seght ghylieden, Daer komt regen: ende het geschiet alsoo.

f Matth. 16.2.

55

Ende wanneer ghy den zuyden wint [siet] waeyen, so seght ghy, Daer sal hitte zijn: ende het geschiet.

56

Ghy geveynsde, ⁴⁷ het aenschijn der aerde ende des hemels weet ghy te ⁴⁸ beproeven: ende hoe en beproeft ghy ⁴⁹ desen tijdt niet?

47 D. gestalte, ofte gedaente.

48 D. onderscheyden, gelijck verclaert wort Matth. 16.3.

49 D. de gelegentheyt deses tijdts, in welcken so vele teeckenen der tegenwoordigheyt des Messie geschieden, welcke hier na genoemt wort de tijdt der besoeckinge, Luc. 19.vers 44.

57

Ende waerom en oordeelt ghy oock ⁵⁰ van u selven niet 't gene recht is?

50 N. eer ghy daer toe gedwongen wort, gelijck in 't navolgende vers te sien is.

58

^g Want als ghy henen gaet met uwe wederpartye voor de Overheyt, so doet neersticheyt op den wegh om van hem ⁵¹ verlost te worden, op dat hy misschien u niet voor den rechter en trecke, ende de rechter u den ⁵² gerechts-dienaer over levere, ende de gerechts-dienaer u inde gevanckenisse werpe.

g Matth. 5.25. Prov. 25.8.

51 N. met bevredinge ende voldoeninge van uwe partije.

52 Gr. Practor, D. maner, ofte af-eyscher van de schult, by den rechter gestelt.

59

Ick segge u, ghy en sult van daer geensins uytgaen, tot dat ghy oock het laetste ⁵³ pennincksken betaelt sult hebben.

53 Hoe veel een pennincxken weert was, siet Marc. 12.42.