Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

1 Christus spijsight vier duysent mannen met seven brooden, ende weynich viskens. 11 Weygert den Phariseen een teecken uyt den Hemel. 14 waerschouwt sijne Discipelen voor den deessem der Phariseen ende Herodis. 22 Maeckt eenen blinden siende. 27 Verscheyden gevoelen der Ioden van Christo, ende de belijdenisse Petri, dat hy de Christus was. 31 Voorseght sijn lijden, doot, ende opstandinge. 32 Bestraft Petrum, die hem van het lijden afriedt. 34 vermaent sijne navolgers haer kruys op haer te nemen, haer selven te versaken, ende door geene vreese haer sijns ende sijner leere te schamen.

1

^a IN de selve ¹ dagen, als daer een geheel groote schare was, ende niet en hadden wat sy eten souden, riep Iesus sijne Discipelen tot hem, ende seyde tot haer,

a Matth. 15.32.

1 D. ontrent deselve tijdt. Hebr.

2

Ick worde ² innerlick met ontferminge beweegt over de schare, want sy nu

2 Ofte, van herten, hertelijck.

[fol. 21v]

³ drie dagen by my gebleven zijn, ende en hebben niet wat sy eten souden.

3 In die heete Oostersche landen konden de menschen den honger langer verdragen, als men in dese landen kan doen.

3

Ende indien ickse ⁴ nuchteren nae haer huys late gaen, soo sullen sy op den wech beswijcken: want sommige van haer komen van verre.

4 D. sonder eten.

4

⁵ Ende sijne Discipelen antwoordden hem, Van waer sal yemant dese met brooden hier in de woestijne konnen versadigen?

5 Van dit geheel mirakel siet oock Matth. 15.32.

5

Ende hy vraeghde haer, Hoe veel brooden hebt ghy? Ende sy seyden, Seven.

6

Ende hy geboodt de schare ⁶ neder te sitten op de aerde, ende hy nam de seven brooden, ende gedanckt hebbende brack hyse, ende gafse sijne discipelen, op dat sy'se souden voorleggen, ende sy leyden'se de schare voor.

6 Gr. neder te vallen.

7

Ende sy hadden weynige vischkens, ende als hy ⁷ gesegent hadde, seyde hy, dat sy oock die souden voorleggen.

7 Ofte, gedanckt. siet hier van Matt. 15.36.

8

Ende sy hebben gegeten, ende zijn versadight geworden, ende sy namen het overschot der brocken op, seven manden.

9

Die nu gegeten hadden waren ontrent vier duysent: ende hy lietse gaen.

10

^b Ende terstont in het schip gegaen zijnde met sijne Discipelen, is hy gekomen ⁸ in de deelen van Dalmanutha.

b Matth. 15.39.

8 Siet hier van Matth. 15.39.

11

Ende de Phariseen gingen uyt, ende begonden met hem te ⁹ twisten, ^c begeerende van hem een teecken van den Hemel, hem versoeckende.

9 D. in dispuyt ende geschil te komen.

c Matth. 12.38. ende 61.1. Luce 11.29. Ioan. 16.30.

12

Ende hy swaerlick ¹⁰ suchtende in sijnen geest, seyde, Wat begeert dit geslachte een teecken? ^d Voorwaer ick segge u, ¹¹ So desen geslachte een teecken gegeven sal worden.

10 N. over hare verkeertheyt ende hardneckicheyt.

d Matth. 16.4.

11 Dit is een afgebroken maniere van spreken, by de Hebreen gebruycklijck, wanneer men, als met eede, wil bevestigen dat sulcks niet en sal geschieden: gelijck te sien is Genes. 14.23. Psal. 95.11. Hebr. 3.11. And. desen geslachte en sal geen teecken gegeven worden. N. sulck een als sy begeeren, van den hemel.

13

Ende hy verliet haer, ende wederom in't schip gegaen zijnde voer hy wech ¹² nae d'andere zijde.

12 N. van de zee Gennezareth nae Betsaida toe, gelijck te sien is vers 22.

14

Ende sijne Discipelen hadden vergeten broodt mede te nemen, ende en hadden niet dan een broodt met haer in het schip.

15

Ende hy geboodt haer, seggende, ^e Siet toe, ¹³ wacht u van den ¹⁴ suerdeessem der Phariseen, ende van den suerdeessem ¹⁵ Herodis.

e Matth. 16.6. Luce 12.1.

13 Gr. siet.

14 Siet hier van Matth. 16.12.

15 Van welcke de Herodianen genoemt wierden: siet van de selve Matth. 22.16.

16

Ende sy overleyden onder malkandren, seggende, ['T is], om dat wy geen brooden en hebben.

17

Ende Iesus [dat] bekennende, seyde tot haer, Wat overlegt ghy dat ghy geen brooden en hebt? En bemerckt ghy noch niet, noch en verstaet ghy niet? ^f Hebt ghy noch uw' ¹⁶ verhardet herte?

f Marc. 6.52.

16 Gr. verweert, ofte, vereelt. Siet de aenteeck. Marc. 6. vers 52.

18

Oogen hebbende en siet ghy niet? ende ooren hebbende en hoort ghy niet?

19

Ende en gedenckt ghy niet, ^g doe ick de vijf brooden brack onder de vijf duysent mannen, hoe vele volle korven met brocken ghy op naemt? Sy seggen hem, Twaelve.

g Matth. 14.17, 20. Marc. 6.38. Luce 9.13. Ioan. 6.9.

20

Ende ^h doe ick de seven [brack] onder de vier duysent mannen, ¹⁷ hoe vele volle manden met brocken ghy op naemt? Ende sy seyden, Seven.

h Matth. 15.36, 37.

17 Gr. hoe veler manden volheden met brocken.

21

Ende hy seyde tot haer, Hoe ¹⁸ en verstaet ghy niet?

18 N. 'T gene soo korts ende so openbaerlijck geschiet is.

22

Ende hy quam tot ¹⁹ Bethsaida: ende sy brachten tot hem eenen blinden, ende baden hem, dat hy hem aenraeckte.

19 Een stedeken ofte vleck gelegen aen de Galileesche zee, van waer Petrus, Andreas, ende Philippus afkomstich waren. Ioa. 1.45. Daer Christus oock vele miraculen gedaen heeft. Matth. 11.21.

23

Ende de handt des blinden genomen hebbende, leyde hy hem uyt buyten het vleck, ⁱ ende ²⁰ spooch in sijne oogen, ende ^k leyde de handen op hem, ende vraeghde hem of hy yet sach.

i Marc. 7.33.

20 Dit teecken gebruyckt Christus, om te toonen dat dese genesinge van hem quam, ende het heeft eenige gelijckenisse met oogh-water, waer door de swacke oogen gesterckt worden.

k Marc. 7.32.

24

Ende ²¹ hy opsiende, seyde, Ick sie de menschen, want ²² ick sie'se als boomen, wandelen.

21 N. de blinde.

22 And. ick sie menschen, als boomen, wandelende.

25

Daerna leyde hy de handen ²³ wederom op sijne oogen, ende dede hem opsien. Ende hy wiert herstelt, ende sach'se alle verre ende klaer.

23 Christus konde desen blinde wel tseffens genesen hebben, gelijck hy tot anderen tyden gedaen heeft, maer 't schijnt dat hy sulcks alhier allenskens heeft willen doen, om af te beelden dat onse geestelijcke verlichtinge allenskens meer ende meer geschiet.

26

Ende hy sandt hem nae sijn huys, seggende, ²⁴ En gaet niet in het vleck, noch en segt het niemant in het vleck.

24 Siet de reden van dit verbodt, Matth. 12.16, 17.

27

^l Ende Iesus ginck uyt ende sijne Discipelen nae de vlecken van ²⁵ Cesarea Philippi. Ende op den wech vraeghde hy sijne Discipelen, seggende tot haer, Wie seggen de menschen dat ick ben?

l Matth. 16.13. Luce 9.18.

25 Siet van dese stadt Matt. 16.13.

28

Ende sy antwoordden, ^m Ioannes de Dooper: ende andere, Elias: ende andere, Een van de Propheten.

m Matth. 14.2.

29

Ende hy seyde tot haer, Maer ghy lieden wie segt ghy dat ick ben? Ende Petrus antwoordende seyde tot hem, ⁿ Ghy zijt ²⁶ de Christus.

n Matth. 16.16. Ioan. 6.69.

26 D. de beloofde Messias ofte Gesalfde. Ioa. 1.42.

30

Ende hy geboodt haer scherpelick dat sy't niemant en souden seggen van hem.

31

^o Ende hy begon haer te leeren, dat de Sone des menschen vele moeste lijden, ende verworpen worden van de Ouderlingen, ende Overpriesteren, ende Schriftgeleerde, ende gedoodt worden, ende ²⁷ nae drie dagen wederom opstaen.

o Matth. 16.21. ende 17.22. ende 20.18. Marc. 9.31. ende 10.33. Luce 9.22. ende 18.31. ende 24.7.

27 D. binnen drie dagen, gelijck de Over-priesters selve die maniere van spreken gebruyckende toonen ende verklaren also verstaen te hebben. Matth. c. 27. versen 63, 64.

32

Ende dit woort sprack hy vry uyt: ende Petrus hem tot sich genomen hebbende, begon hem te bestraffen:

33

Maer hy hem omkeerende, ende sijne Discipelen aensiende, bestrafte Petrum, seggende, ^p Gaet henen achter my ²⁸ Satana: want ghy en versint niet de dingen die Godts zijn, maer die der menschen zijn.

p 2.Sam. 19.22.

28 Siet van dit woort Matth. 16. vers 23.

34

Ende tot hem geroepen hebbende de schare met sijne Discipelen, seyde hy tot haer, ^q Soo wie achter my wil komen, die verloochene hem selven, ende neme sijn kruys op, ende volge my.

q Matth. 10.38. ende 16.24. Luce 9.23. ende 14.27.

35

^r Want soo wie sijn ²⁹ leven sal willen behouden die sal't selve verliesen, maer soo wie sijn leven sal verliesen om mijnent wille, ende [om] des Euangeliums [wille], die sal 't selve behouden.

r Matth. 10.39. ende 16.25. Luce 9.24. ende 17.33. Ioan. 12.25.

29 Gr. ziele. Siet Matth. 16.25.

36

Want wat soude het den mensche baten, soo hy de geheele werelt wonne, ende sijner ziele schade leede.

37

Ofte wat sal een mensche geven ^s tot lossinge van sijne ziele.

s Psal. 49.9.

38

^t Want soo wie hem mijns ende mijner woorden sal geschaemt hebben in dit overspelich ende sondich geslachte, diens sal hem de Sone des menschen oock schamen, wanneer hy sal komen inde heerlickheyt sijns Vaders, met de heylige Engelen.

t Matth. 10.32. Luce 9.26. ende 12.8. 2.Tim. 2.12. 1.Ioan. 2.23.