Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiij. Capittel.

1 Christus vermaent sijne toehoorders, dat sy sullen volgen het gene de Schriftgeleerde ende Phariseen uyt Mose haer leeren, ende niet hare wercken. 5 Beschrijft der selver geveynstheyt ende eergiericheyt. 8 ende vermaent de sijne sich daer van te wachten, ende na nedricheyt te staen. 13 Vercondicht het Wee achtmael over de Phariseen ende Schriftgeleerde, om verscheydene hare boose stucken, als namelick datse den Hemel sloten voor de menschen. 14 der weduwen huysen op aten. 15 quade Ioden-genooten maeckten. 16 verkeerdelick leerden sweeren by den tempel, altaer, ende hemel. 23 kleyne dingen vertiendden ende ’tswaerste van de Wet nalieten. 25 datse het buytenste reynichden ende niet het herte. 27 de gewittede graven gelijck zijnde. 29 Datse der ouder Propheten graven optimmerden, ende de nieuwe sochten te dooden. 37 Klaecht over de hartneckicheyt der stadt Ierusalem, ende voorsegt haren onderganck.

1

DOe sprack Iesus tot de scharen ende tot sijne Discipelen,

2

Seggende, ^a De Schriftgeleerde, ende de Phariseen ^1[1] zijn geseten op den stoel Mosis:

a Nehem. 8.4.

1[1] D. sy zijn daer toe geroepen ende gestelt om de Wet Mosis den volcke voor te lesen ende te verclaren. Actor. 13.15. ende 15.21.

3

^b Daerom ² al wat sy u seggen dat ghy houden sult, hout [dat] ende doet [het,] maer en doet niet nae hare wercken: ^c want sy seggen ’t, ende en doen ’t niet.

b Deut. 17.19. Malach. 2.6.

2 N. uyt de Wet Mosis ende de Propheten: want andersins ’tgene sy daer tegen ofte buyten leerden, noemt Christus den suer-deessem der Phariseen, ende vermaent sijne Discipelen haer daer van te wachten. Matt. 16. versen 6, 12.

c Rom. 2.19.

4

^d Want sy ³ binden lasten die swaer zijn ende qualick om dragen, ende leggense op de schouderen der menschen, maer sy en willen die met haren vinger niet verroeren.

d Luc. 11.46. Actor. 15.10. Iesa. 10.1.

3 Een gelijckenisse genomen van bussels ofte packen van verscheydene dingen diemen t’samen bindt om yemant op de schouderen te leggen om te dragen.

5

Ende alle hare wercken doen sy ^e om van de menschen gesien te worden. Want sy maken ^f hare ⁴ gedenck-cedels breedt, ende maken de ⁵ zoomen van hare kleederen groot.

e Matth. 6.5.

f Deut. 6.8. ende 22.12.

4 Gr. Phylacteria, dat is, bewaer-cedels, welcke waren briefkens ofte cedelkens van parkement, waer op de wet Godts ofte eenich deel der selve geschreven stont, die sy aen hare voorhoofden ende armen bonden, om te schijnen de gedachtenisse der wet altijt voor oogen te hebben, ende meynden daer in te volgen ’t gene Godt beveelt, Exod. 13.9, 16. Deut. 6.8.

5 Dit waren frangien met blauwe snoerkens aen de hoecken vande opperste kleederen, diese volgens de Wet, Num. 15.38. Deut. 22.12. moesten dragen om daer door te gedencken aen de hemelsche leere der Wet.

6

^g Ende sy beminnen de voor-aensittinge in de maeltijden, ende de voorgestoelten in de Synagogen.

g Marc. 12.38, 39. Luc. 11.43. ende 20. vers 46.

7

Oock de begroetingen op de merckten ende van de menschen ^h genaemt te worden ⁶ Rabbi, Rabbi.

h Iac. 3.1.

6 Dit is een Hebr. woort beteeckenende yemant die in geleertheyt ende aensien uytsteeckt, ende meer is dan andere. Dat is, Meester, Meester.

8

Doch ghy en sult niet ⁷ Rabbi ge-

7 Het gebruyck van dese, als oock van de volgende titelen, en wort niet simpelick verboden, want den Propheten ende Apostelen de selve somtijts wel toegeschreven worden, maer de ydele eere ende heerschappie ofte meesterschap over het geloove ende conscientie van andere, die sy daer inne sochten. vers 11.

[fol. 13r]

naemt worden, want een is uw’ ⁸ Meester, [namelick] Christus: ende ghy zijt alle broeders.

8 Gr. Voorganger, Leydsman, ofte, leydsmeester. Want hy alleen is de eenige wet-gever, ende onse opperste Propheet, die in saken het geloove ende den Godtsdienst aengaende alleen moet gehoort ende gevolght worden. Matth. 17.5. ende die den wech der salicheyt niet alleen aenwijst, maer oock selve met sijn exempel volmaecktelick voorgaet. Hebr. 2.10. ende 12.2.

9

Ende en sult niemant uwen vader noemen op der aerden: ⁱ want ⁹ een is uw’ vader, [namelick] die in de hemelen is.

i Malach. 1.6.

9 Overmits wy van hem alleen ons wesen ende onderhoudinge na lichaem ende ziele oorspronckelick hebben, van hem alleen alles goets moeten verwachten, ende op hem alleen vertrouwen.

10

Noch ghy en sult niet meesters genoemt worden: want ¹⁰ een is uw’ meester [namelick] Christus:

10 D. Voorganger. Siet vers 8.

11

^k Maer de ¹¹ meeste van u sal uw’ dienaer zijn.

k Matth. 20.26.

11 Gr. meerder, ofte, grooter.

12

^l Ende wie hem selven verhoogen sal, [die] sal vernedert worden: ende wie hem selven sal vernederen, [die] sal verhooght worden.

l Luc. 14.11. ende 18.14. Iob 22.29. Prov. 29.23. Iac. 4.6, 10. 1.Petri 5.5.

13

^m Maer wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: Want ghy sluyt het Coninckrijck der hemelen voor de menschen, overmits ghy [daer] niet in en gaet, noch ¹² de gene die ingaen souden, niet en laet ingaen.

m Luc. 11.52.

12 Ofte, de ingaende, dat is, die op den wech zijn om de leere des Euangeliums aen te nemen, belet ghy so veel in u is, datse niet voort en gaen.

14

ⁿ Wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: Want ghy eet de huysen der weduwen op, ende [dat] onder ¹³ den schijn ¹⁴ van lange te bidden. Daerom sult ghy te ¹⁵ swaerder oordeel ontfangen.

n Marc. 12.40. Luc. 20.47. 2.Tim. 3.6. Tit. 1.11.

13 Ofte, deckmantel.

14 D. Onder schijn van devotie ende voor haer te bidden, berooft ghy haer van hare middelen. Siet oock 2.Tim. 3.6. Ofte, onder een schijn ofte tot eenen deckmantel, zijt ghy lange biddende.

15 Gr. Overvloediger.

15

Wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: Want ghy omreyst zee ende ¹⁶ lant om een ¹⁷ Iode-genoot te maken: ende als hy het geworden is, soo maeckt ghy hem een ¹⁸ kint der hellen, tweemael meer dan ghy [zijt].

16 Gr. Het drooge. Genes. 1.10.

17 Gr. Proselyton, D. een aenkomeling, die namelijck van de Heydensche Religie hem begeeft tot de Ioodsche, gelijck daer was Nicolaus een aencomeling van Antiochien. Act. 6.5. Siet 1.Chron. 2.55. Ezech. 14.7. Actor. 2.11.

18 Gr. Soon, Dat is, weerdich der helscher verdoemenisse, 2.Sam. 12.5.

16

Wee u ghy blinde leydslieden, die segget, Soo wie gesworen sal hebben by den Tempel, ¹⁹ dat en is niet: maer so wie gesworen sal hebben by het gout des Tempels, ²⁰ die is schuldigh.

19 D. dat en gelt niet, ofte die en is niet gehouden te betalen ’t gene hy met sulcken eedt belooft heeft.

20 D. die is gehouden te betalen sijne belofte.

17

²¹ Ghy dwase ende blinde: want welck is meerder, het gout, ofte de Tempel die het gout heylight?

21 Christus en kent hier mede niet voor goet de eeden by de creaturen gedaen, maer toont alleen hoe verkeerdelick sy daer van oordeelden, ende de conscientien der menschen qualick onderrichteden.

18

Ende so wie gesworen sal hebben by den altaer, dat en is niet: maer so wie gesworen sal hebben by ²² de gave, die daer op is, die is schuldigh.

22 D. offerande. siet Matth. 5.24.

19

Ghy dwase ende blinde: want wat is meerder, de gave, of ^o den altaer die de gave heylight?

o Exod. .29.37.

20

Daerom wie sweert by den altaer, die sweert by den selven, ende by al wat daer op is.

21

^p Ende wie sweert by den Tempel, die sweert by den selven, ende by dien ²³ die daer in woont.

p 1.Reg. 8.13. 2.Chron. 6.12.

23 Ofte, die den selven bewoont. Hoe Godt inden Tempel woont, Siet 1.Reg. 8.27.

22

^q Ende wie sweert by den Hemel, die sweert by den throon Godts, ende by dien die daer op sit.

q 2.Chron. 6.33. Esai. 66.1. Matth. 5.34. Actor. 7.49.

23

^r Wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde, want ghy ²⁴ vertient ²⁵ de munte, ende de dille, ende het komijn, ^s ende ghy laet nae ²⁶ het swaerste der Wet, [namelick] ²⁷ het oordeel, ende ²⁸ de barmherticheyt, ende ²⁹ het geloove. ^t Dese dingen moestmen doen, ende de andere niet nalaten.

r Luc. 11.42.

24 D. tienden geeft, ofte leert datmen daer van tienden moet geven.

25 Het Griecx woort hedyosmos heeft sijnen naem van soet ofte wel riecken.

s 1.Sam. 15.22. Hos. 6.6. Mich. 6.8.

26 D. de gewichtichste stucken.

27 D. het gene dat recht ende billick is.

28 D. de wercken der liefde.

29 D. getrouwicheyt in alle handelingen met de menschen.

t Matth. 9.13. ende 12.7.

24

Ghy blinde leydslieden, die ghy ³⁰ de mugge uytsijget, ende den kemel doorswelget.

30 Ofte, een mugge kleynset, ende eenen kemel doordrinckt. Dit is een gemeen spreeck-woort tegen de gene die in’t kleyn nauwe sien, ende het groote niet en achten.

25

^v Wee u ghy Schriftgeleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: want ghy reynight het buytenste des drinckbekers ende des schotels, maer van binnen zijnse vol ³¹ van roof ende onmaticheyt.

v Luc. 11.39.

31 D. vol van spijse ende dranck met onrechtveerdicheyt verkregen, ende met onmaticheyt gebruyct.

26

Ghy blinde Phariseer ³² reynight eerst ^x dat binnen in den drinckbeker ende de schotel is, op dat oock het buytenste der selve reyn worde.

32 D. laet af van onrechtveerdicheyt ende onmaticheyt, waer door uwe spijse ende dranck ontreynight was, so sullen uwe schotelen ende drinck-bekers oock reyn zijn.

x Tit. 1.15.

27

Wee u ghy Schrift-geleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: want ghy zijt ^y de wit-geplaesterde graven gelijck, die van buyten wel schoon schijnen, maer van binnen zijnse vol doodts-beenderen ende aller onreynicheyt.

y Actor. 23.3.

28

Also oock schijnt ghy wel den menschen van buyten rechtveerdich, maer van binnen zijt ghy vol geveynstheyt ende ongerechticheyt.

29

^z Wee u ghy Schrift-geleerde ende Phariseen, ghy geveynsde: want ghy bouwt de graven der Propheten op, ende verciert de ³³ graf-teeckenen der rechtveerdige.

z Luc. 11.47.

33 D. de gebouwen die over de graven boven de aerde tot gedachtenisse der overledene op-gerecht worden, die men tomben noemt.

30

Ende segget, Indien wy ³⁴ ten tijden onser Vaderen hadden geweest, wy en souden met haer geen gemeenschap gehadt hebben ³⁵ aen het bloet der Propheten.

34 Gr. in de dagen.

35 Gr. in het bloet, dat is, in het bloet-vergieten ofte dooden.

31

Aldus getuyght ghy [tegen] u selven, ^a dat ghy ³⁶ kinderen zijt der gene die de Propheten gedoot hebben.

a Actor. 7.51. 1.Thess. 2.15.

36 Gr. sonen.

32

Ghy [dan] oock ³⁷ vervult de mate uwer Vaderen.

37 D. gaet so vry voort, volget ende voleyndicht uwer vaderen boosheyt in’t dooden der Propheten, tot dat u de verdiende straffe sal overkomen.

33

^b Ghy ³⁸ slangen, ghy adderen gebroetsels, hoe soudt ghy de ³⁹ helsche verdoemenisse ontvlieden?

b Matt. 3.7.

38 Siet Rom. 3.13, etc.

39 Gr. Het oordeel der helle.

34

^c Daerom siet ^d ick sende tot u Propheten, ende Wijse, ende ⁴⁰ Schriftgeleerde, ende uyt den selven sult ghy [sommige] dooden ende kruycigen, ende [sommige] uyt den selven sult ^e ghy geesselen in uwe Synagogen, ende sultse vervolgen van stadt tot stadt.

c Luc. 11.49.

d Matth. 10.16. Luc. 10.3. Ioan. 16.2. Actor. 7.52.

40 Dit woort wort hier genomen voor oprechte leeraers, hoedanigen Schriftgeleerde Esras is geweest, Esra 7.6. Matth. 13.52.

e Matth. 10.17. Actor. 5.40.

35

Op dat op u kome alle het rechtveerdige ⁴¹ bloet, dat vergoten is op der aerden, ^f van het bloet des rechtveerdigen Abels af tot op ^g het bloet Zacharie des soons ⁴² Barachie, welcken ghy gedoot hebt tusschen den Tempel ende den altaer.

41 D. de straffen om al het bloet-vergieten der rechtveerdige, gelijck Matth. 27.25. want de kinderen die het quaet exempel van harer ouders misdaden volghden, worden der selver sonde ende straffe deelachtich. Exod. 20.5.

f Genes. 4.8. Hebr. 11.4.

g 2.Chron. 24.21.

42 Dese wort oock Iochannan genaemt 1.Chron. 6.9. ende Iojada. 2.Chron. 24.22. ende hier Barachias. Ende is dese Zacharias een van de laetste Propheten geweest wiens doot ofte vermoorden in’t oude Testament met name verhaelt wort, ende wiens bloet, gelijck oock het bloet Abels tot Godt om wrake geroepen heeft.

36

Voorwaer segge ick u, alle dese dingen sullen komen over dit geslachte.

37

^h Ierusalem, Ierusalem, ghy die de Propheten doodet, ende ⁱ steenight die tot u gesonden zijn: ^k Hoe menichmael hebbe ick ⁴³ uwe kinderen willen by een vergaderen, gelijckerwijs een hinne hare kieckenen by een vergadert onder de vleugelen, de ghy-lieden ⁴⁴ en hebt niet gewilt.

h Luc. 13.34.

i Matth. 21.35, 36.

k Psal. 17.8, 91, 4.

43 D. uwe inwoonders.

44 D. ghy hebt sulcks altijt gesocht te verhinderen. siet vers 13. ende nochtans heeft Christus tegen haren danck alle de sijne uyt haer vergadert, Iesa. 1.8. Rom. 9.29.

38

^l Siet uw’ huys ⁴⁵ wort u woest gelaten.

l Psal. 69.26. Act. 1.20. Esai. 1.7. Ier. 7.33. Mich. 3.12.

45 D. sal verwoest worden ende verwoest blijven: ’t welck ontrent veertich jaren daer na door de Romeynen geschiet is.

39

Want ick segge u, ghy en sult my van nu aen niet sien, ⁴⁶ tot dat ghy seggen sult, ^m Gesegent ⁴⁷ is hy die komt in den Name des Heeren.

46 N. ten uytersten dage wanneer hy in sijne heerlickheyt sal komen ten oordeel, ende sy alsdan sullen moeten bekennen dat hy de gesegende des Heeren, D. de ware Messias, is. Apoc. 1.7. siet oock Mat. 26.64.

m Psal. 118.26.

47 Ofte, zy.