Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

1 De gelijckenisse van een bruyloft, tot welcke de eerst-genoodde weygerden te komen. 8 ende worden daerom andere in hare plaetse genoodt. 11 onder dewelcke een, verschijnende sonder bruylofts-kleedt, uytgeworpen wort. 15 Christus antwoort op de vrage der Phariseen ende Herodianen, of men den Keyser mach schattinge geven. 23 Op de vrage der Sadduceen vande vrouwe die seven mannen gehadt hadde: ende hy bewijst tegen haer de opstandinge uyt den dooden. 35 verklaert welck het grootste gebodt inde wet zy. 41 ende dat de Messias niet alleen Davids sone, maer oock sijn heere is.

1

ENde Iesus antwoordende sprack tot haer wederom door gelijckenissen, seggende,

2

^a Het Coninckrijck der hemelen ¹ is gelijck ² een seker Coninck, die sijnen sone een ³ bruyloft bereydt hadde.

a Luc. 14.16. Apocal. 19.7.

1 Door dese gelijckenisse wort voor oogen gestelt de groote ondanckbaerheyt der Ioden, die van Godt door de predicatie des Euangeliums tot de gemeenschap sijns Soons ende der salicheyt geroepen zijnde, deselve veracht hebben, ende daerom swaerlick gestraft ende verworpen souden worden: ende dat de Heydenen daer na in hare plaetse souden worden geroepen.

2 Gr. een mensche die een Coninck was, dat is, Godt de Vader.

3 D. de genadige ende geestelicke gemeynschap met Christo ende de eeuwige salicheyt.

3

Ende sondt sijne ⁴ dienstknechten uyt om de ⁵ genoodde ter bruyloft ⁶ te roepen, ende sy en wilden niet comen.

4 N. de Propheten ende trouwe Priesters.

5 N. De Ioden.

6 D. te halen.

4

Wederom sondt hy ⁷ andere dienstknechten uyt, seggende, segt den genoodden, Siet, ick hebbe mijn middachmael bereydt, mijn ossen, ende de gemeste [beesten] zijn geslachtet, ende alle dingen zijn ⁸ gereedt, comt tot de bruyloft.

7 N. de Apostelen, Euangelisten, ende andere Leeraren des H. Euangeliums.

8 Alsoo Christus nu inden vleesche gekomen was om ’t werck der salicheyt dadelick te volbrengen.

5

Maer sy [sulcks] niet achtende zijn henen gegaen, dese tot sijnen acker, gene tot sijne coopmanschap.

6

Ende de andere grepen sijne dienstknechten, deden [haer] smaetheyt aen, ende dooddense.

7

Als nu de Coninck [dat] hoorde, wiert hy toornich, ende sijne ⁹ crijchs-heyren sendende heeft die dootslagers vernielt, ende hare stadt in brandt gesteken.

9 Welcke de Romeynen zijn geweest, die Godt heeft gebruyckt, om dese straffe haer aen te doen, hoewel sy sulcx niet voor en hadden: gelijck Iesa. 10.7.

8

Doe seyde hy tot sijne dienstknechten, De bruyloft is wel bereydt, doch de genoodde en waren’t ¹⁰ niet weerdich.

10 Siet Act. 13.46.

9

Daerom gaet op de ¹¹ uytgangen der wegen, ende ¹² soo vele als ghyder sult vinden, roept’se tot de bruyloft.

11 Ofte, weg scheydingen. D. in alle deelen ende landen der werelt. Rom. 10. vers 18.

12 D. van allerley soorten, sonder onderscheyt.

10

Ende de selve dienstknechten uytgaende op de wegen, vergaderden alle die sy vonden, beyde quade ende goede, ende de bruyloft wiert vervult met aensittende [gasten].

11

Ende als de Coninck ingegaen was om de aensittende [gasten] te ¹³ oversien, sach hy aldaer een mensche niet gecleedt [zijnde] met een ¹⁴ bruylofts-kleedt.

13 N. als het uyterste oordeel sal gehouden worden. Siet vers 13.

14 Dit bruylofts-kleet is Christus met sijne gerechticheyt, aengenomen door een waer geloove, twelck door de wercken der liefde krachtich is ende betoont wort. Rom. 13.14. Gal. 3. versen 26, 27. Apoc. 19.8.

12

Ende seyde tot hem, ¹⁵ Vrient, hoe zijt ghy hier ingecomen, geen bruylofts-kleet [aen] hebbende? Ende hy ¹⁶ verstomde.

15 Gr. geselle.

16 N. als een die gemuyl-bandt is.

13

Doe seyde de Coninck tot ¹⁷ de dienaers, Bindet sijne handen ende voeten, neemt hem wech, ende werpt [hem] uyt in de ¹⁸ buytenste duysternisse: ^b Daer sal zijn weeninge ende knersinge der tanden.

17 N. die aen de tafel dienden: waer door verstaen worden de Engelen. Siet Matth. 13.41, 42.

18 Siet hier van Matth. 8.12.

b Matth. 8.12. ende 13.42. ende 24.51. ende 25.30. Luc. 13.28.

14

¹⁹ Want ^c vele zijn geroepen, maer weynige uytvercoren.

19 Dit besluyt siet niet alleen op desen eenen, die als een exempel is van alle huychelaren, maer oock op de menichte der gene die te voren genoodt zijnde sulcx hebben veracht.

c Matth. 20.16.

[fol. 12v]

15

^d Doe gingen de Phariseen henen ende hielden t’samen raedt, hoe sy hem verstricken souden ²⁰ in [sijne] reden.

d Marc. 12.13. Luc. 20.20.

20 Ofte, met hare reden. Siet Marc. 12.13.

16

Ende sy sonden uyt tot hem hare discipelen met de ²¹ Herodianen, seggende, Meester, wy weten dat ghy waerachtich zijt, ende den wech Godts inder waerheyt leert, ende na niemandt en vraeght: want ghy en siet den ²² persoon der menschen niet aen.

21 Sommige oude Leeraers meenen, dat dese Herodianen eene bysondere secte waren, die een mengelinge uyt de Iodische ende heydensche religie, van Herodes de Groote in-gevoert, toestonden ende navolghden. het welck over een komt met Marc. 8.15. Andere meenen datse oock hovelingen ofte dienaers waren van Herodes Antipas, die dese schattingen voor den Keyser vergaderden, ende aen de gene die sulcke schattinge souden weygeren, ofte ontkennen geoorloft te zijn, de handen sloegen: het welck uyt de woorden Luc. 20.20. afgenomen wort.

22 Gr. aengesicht, dat is, de uyterlicke gestaltenisse ofte gelegentheyt des menschen, gelijc daer is macht, rijckdom, maeghschap, ofte diergelijcke.

17

Segt ons dan, Wat dunckt u? is het geoorloft den Keyser ²³ schattinge te geven ofte niet?

23 Ofte, cijns.

18

Maer Iesus bekennende hare boosheyt, seyde,

19

Ghy geveynsde, wat versoeckt ghy my? Toont my den ²⁴ schattingh-penninck. Ende sy brachten hem eenen penninck.

24 Dit was een stuck gelts van de Romeynen genaemt Denarius, gelijck in’t laetste van dit vers uytgedruckt wort. Daer op des Roomschen Keysers beelt ende naem gemunt was: welcke, ende geen andere munte, men tot schattinge geven moeste, op dat daer door soude blijcken, dat sy onder de heerschappye des Roomschen Rijcks stonden: gelijck sy oock plachten de schattinge des tempels te betalen met eenen halven sikel des Heylichdoms, op welcken stont aen de eene zijde, den zikel Israels, ende op d’ander zijde, het heylige Ierusalem. Van den Denarius. siet Mat. 18.28.

20

Ende hy seyde tot haer, Wiens is dit beeldt ende het opschrift?

21

Sy seyden tot hem, Des Keysers. Doe seyde hy tot haer, ^e Geeft dan den Keyser dat des Keysers is, ende Gode dat Godts is.

e Matth. 17.25. Rom. 13.7.

22

Ende sy dit hoorende verwonderden haer: ende hem verlatende, zijn sy wech gegaen.

23

^f Te dien selven dage quamen tot hem de ²⁵ Sadduceen, die seggen datter geen opstandinge en is, ende vraeghden hem,

f Marc. 12.18. Luc. 20.27. Actor. 23.8.

25 Vande secte der Sadduceen siet breeder Actor. 23.8.

24

Seggende, Meester, ^g Moses heeft gesegt, Indien yemant sterft geen ²⁶ kinderen hebbende, so sal sijnen broeder des selven wijf ²⁷ trouwen, ende sijnen broeder zaet verwecken.

g Deut. 25.5.

26 D. Sonen: overmits hy moeste sijnen broeder zaet verwecken, dat sijns broeders name soude voeren, ende sijn erfgenaem wesen. Deut. 25.5, 6.

27 Gr. uyt recht des swagerschaps tot een huysvrouwe nemen.

25

Nu waren daer by ons seven broeders, ende de eerste [een wijf] getrouwt hebbende, sterf, ende dewijle hy geen zaet en hadde, so liet hy sijn wijf voor sijnen broeder.

26

Desgelijcks oock de tweede, ende de derde, tot den ²⁸ sevenden toe.

28 Gr. Tot de seven toe.

27

Ten laetsten na allen is oock de vrouwe gestorven.

28

Inde opstandinge dan, wiens wijf sal sy wesen van die seven? want sy hebbense alle gehadt.

29

Maer Iesus antwoordde ende seyde tot haer, Ghy dwaelt, niet wetende de Schriften, noch de cracht Godts.

30

Want inde opstandinge en ²⁹ nemen sy niet ten houwelicke, noch en ³⁰ worden niet ten houwelicke uytgegeven: ^h maer sy zijn ³¹ als Engelen Godts inden hemel.

29 N. De mannen.

30 N. de vrouwen.

h 1.Ioan. 3.2.

31 Niet ten aensien van het wesen, maer aengaende het houwelick, ende de natuerlicke eygenschappen deses vergancklicken levens. Siet 1.Corinth. 15.44. Phil. 3.21.

31

Ende wat aengaet de opstandinge der dooden, en hebt ghy niet gelesen ’t gene van Godt tot u lieden gesproken is, die daer segt,

32

ⁱ Ick ben ³² de Godt Abrahams, ende de Godt Isaacs, ende de Godt Iacobs? Godt en is niet een Godt der doode maer der levende.

i Exod. 3.6.

32 Yemants Godt te zijn, is yemant de eeuwige salicheyt na lichaem ende ziele te willen geven. Siet Psalm 33.12. ende 144.15. waer uyt volcht, dat dese Patriarchen na de ziele by Godt leefden (het welck dese Sadduceen oock ontkenden. Actor. 23.8.) ende oock na hare lichamen opstaen souden ende eeuwichlick leven: overmits hy een Godt, niet alleen van een deel van haer, maer van hare geheele persoonen, genaemt wort.

33

Ende de scharen [dit] hoorende ^k wierden verslagen over sijne leere.

k Matth. 7.28.

34

^l Ende de Phariseen gehoort hebbende dat hy den Sadduceen den mont gestopt hadde, zijn te samen by een vergadert.

l Marc. 12.28.

35

^m Ende een uyt haer, [zijnde] een Wet-geleerde, heeft gevraeght, hem versoeckende, ende seggende,

m Luc. 10.25.

36

Meester, welck is het ³³ groot gebodt inde Wet?

33 D. Grootste.

37

Ende Iesus seyde tot hem, ⁿ Ghy sult lief hebben den Heere uwen Godt met geheel uw’ herte, ende met geheel uwe ziele, ende met geheel uw’ ³⁴ verstandt.

n Deut. 6.5. ende 10.12. ende 30.6. Luce 10.27.

34 Ofte, gedachte, dat is, overlegginge des verstants.

38

Dit is het eerste, ende het groot gebodt.

39

Ende het tweede desen gelijck, [is:] ^o Ghy sult uwen naesten lief hebben als u selven.

o Levit. 19.18. Marc. 12.31. Rom. 13.9. Galat. 5.14. Ephes. 5.2. 1.Thes. 4.9. Iacob. 2.8.

40

Aen dese twee geboden hangt ³⁵ de gantsche Wet ende de Propheten.

35 D. Hier in als in een hooft-somme zijn alle geboden van de wet ende verklaringen der Propheten over de selve vervattet. Siet Rom. 13.10. 1.Tim. 1.5.

41

^p Als nu de Phariseen t’samen vergadert waren, vraeghde haer Iesus,

p Marc. 12.35. Luce 20.41.

42

Ende seyde, Wat dunckt u van ³⁶ de Christus, Wiens sone is hy? Sy seyden tot hem, Davids [sone.]

36 D. Van den beloofden Messias, ofte gesalfde.

43

Hy seyde tot haer, Hoe noemt hem dan David ³⁷ inden Geest, sijnen Heere, seggende,

37 D. door den H. Geest gedreven zijnde. Siet 2.Pet. 1.21.

44

^q De Heere heeft gesegt tot mijnen Heere, Sit aen mijne ³⁸ rechter [handt], tot dat ick uwe vyanden sal geset hebben tot een voet-banck uwer voeten?

q Psal. 110.1. Actor 2.34. 1.Corint. 15.25. Hebr. 1.13. ende 10.13.

38 Van de rechter handt siet Matth. 21.33.

45

³⁹ Indien hem dan David noemt [sijnen] Heere, hoe is hy sijn Sone?

39 Siet hier van de verklaringe Luc. 20. vers 44.

46

Ende niemant en konde hem een woort antwoorden: noch niemant en durfde hem van dien dage aen [yet] meer vragen.