Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xij. Capittel.

1 De Apostelen op den Sabbath ayren pluckende worden van Christo verantwoort. 9 Christus geneest een dorre handt op den Sabbath, ende verdedicht het selve. 14 Ontwijckt de lagen der Phariseen, ende geneest allerley kranckheden. 16 Verbiedt sulcks ruchtbaer te maken, om de prophetie Iesaiae te vervullen. 22 Werpt eenen Duyvel uyt eenen blinden ende stommen, ende wederlegt de lasteringen der Phariseen. 31 Spreeckt van de sonde inden H. Geest. 36 ende van de rekenschap die de mensche sal moeten geven van alle ydele woorden. 38 Geeft den Phariseen geen ander teecken als het teecken Ionae. 41 ende stelt tegen hare hardtneckicheyt het exempel der Niniviten ende der Coninginne uyt het zuyden. 43 Leert door gelijckenisse van uytgeworpene ende wederkomende onreyne geesten, hoe het haer gaen sal. 46 ende wie sijne rechte broeder, suster, ende moeder zijn.

1

^a IN dien tijt ginck Iesus op eenen ¹ Sabbath-dach door het gezaeyde, ende sijne discipelen hadden honger, ende begonden ayren te plucken ende te eten.

a Marc. 2.23. Luc. 6.1. Deut. 23.25.

1 Gr. Sabbathen.

2

Ende de Phariseen [dat] siende seyden tot hem, Siet uwe Discipelen doen ^b dat niet en is geoorloft te doen, op ² den Sabbath.

b Exod. 20.10.

2 De Pharizeen bestraften de Discipulen Christi, niet om datse uyt eens anders gezaeyde ayren pluckten, want dat was door de wet geoorloft, Deut. 23.25. maer datse sulcks deden op den Sabbath.

3

Maer hy seyde tot haer, En hebt ghy niet gelesen wat David gedaen heeft, doe hem hongerde, ende haer die met hem [waren?]

4

Hoe dat hy gegaen is in ³ het Huys Godts, ende de ^{c 4} toon-brooden gegeten heeft, die hem niet geoorloft waren te eten, noch oock haer die met hem [waren], ^d maer den Priesteren alleen.

3 D. den Tabernakel, die doen ter tijt tot Nobe was. Siet 1.Sam. 21.6.

c 1.Sam. 21.6.

4 Gr. Brooden der voorlegginge, Hebr. des aengesichts, namelick des Heeren. Wat dit voor brooden geweest zijn, ende watmen met de selve dede, siet Levit. 24.5, etc.

d Exod. 29.34. Levit 24.9.

5

^e Of en hebt ghy niet gelesen in de Wet, dat de Priesters den Sabbath ⁵ ontheyligen in den Tempel, op de Sabbath-dagen, ende [nochtans] ⁶ ontschuldich zijn?

e Num. 28.9.

5 D. sulcke wercken doen, die den Sabbath ontheyligen souden, indien Godt de selve tot sijnen dienst niet bevolen en hadde.

6 D. daer aen niet en misdoen.

6

Ende ick segge u, dat ^f een ⁷ meerder dan de Tempel hier is.

f 2.Chron. 6.18.

7 Want Christus was de Heere des Tempels, ende de sake selve door den Tempel afgebeeldt ende beteeckent. Malach. 3.1. Ioan. 2.19.

7

Doch so ghy geweten haddet, wat het zy, ^g Ick wil barmherticheyt ende ⁸ niet offerande, ghy en sout de ontschuldige niet veroordeelt hebben.

g Hose. 6.6. Mich. 6.8. Matth. 9.13. ende 23.23.

8 Siet hier vooren, Matth. 9.13.

8

^h Want de Sone des menschen is een ⁹ Heere oock van den Sabbath.

h Marc. 2.28. Luc. 6.5.

9 D. heeft macht om orden te stellen over de wercken des Sabbaths.

9

ⁱ Ende van daer voortgaende, quam hy in hare Synagoge.

i Marc. 3.1. Luc. 6.6.

10

Ende siet daer was een mensche, die een dorre hant hadde, ende sy vraechden hem, seggende, ^k Is ’t oock geoorloft op de Sabbath-dagen te genesen? (op dat sy hem mochten beschuldigen).

k Luc. 14.3.

11

Ende hy seyde tot haer, Wat mensche salder zijn onder u, die een schaep heeft, ende so dat selve op eenen Sabbath-dach ^l in een gracht valt, die het selve niet en sal aengrijpen ende uytheffen?

l Exod. 23.4. Deut. 22.4.

12

^m[m] Hoe veel ¹⁰ gaet nu een mensche een schaep te boven? Soo is ’t dan op de Sabbath-dagen geoorloft ¹¹ wel te doen.

m[m] Genes. 1.27.

10 Gr. Verschilt van een schaep.

11 D. wercken der liefde te oeffenen.

13

Doe seyde hy tot dien mensche, Streckt uwe hant uyt; ende hy strecktese uyt, ende sy wert herstelt gesont gelijck de andere.

14

ⁿ Ende de Phariseen uyt gegaen zijnde hielden t’ samen raet tegen hem, hoe sy hem ¹² dooden mochten.

n Marc. 3.6. Ioan. 5.18. ende 10.39. ende 11.53.

12 Gr. Verderven, ofte, vernielen.

15

Maer Iesus [dat] wetende ^o vertrock van daer, ende vele scharen volchden hem, ende hy genas’se alle.

o Matth. 10.23.

16

^p Ende geboot haer scherpelick dat sy hem niet openbaer maken en souden.

p Matth. 9.30. Luc. 5.14.

[fol. 7r]

17

Op dat vervult soude worden ’t gene gesproken is door Iesaiam den Propheet, seggende,

18

^q Siet mijnen ¹¹ knecht, welcken ick verkoren hebbe, mijnen beminden, in welcken mijn ziele een welbehagen heeft. Ick sal mijnen Geest op hem leggen, ende hy sal het ¹² oordeel den heydenen verkondigen.

q Esai 42.1. Matth. 3.17. ende 17.5. Marc 1.11. Coloss. 1.13. 2.Petr. 1.17.

11 Christus wort een knecht des Vaders genaemt, om dat hy de gedaente eens dienstknechts aengenomen heeft. Phil. 2.7. ende dat den raedt des Vaders van onse verlossinge door hem uyt gevoert is. Iesai. 53.10, 11. Siet oock d’ aent. op Iesai. 42.1.

12 D. de salichmakende leere, ofte ware Godts-dienst, ende wat daer toe behoort.

19

Hy en sal niet twisten, noch ¹³ roepen, noch daer en sal niemant sijne stemme op de straten hooren.

13 N. uyt eergiericheyt ofte twistgiericheyt.

20

¹⁴ Het ¹⁵ gekroockte riet en sal hy niet verbreken, ende het roockende ¹⁶ lemmet en sal hy niet uytblusschen, tot dat hy ¹⁷ het oordeel sal ¹⁸ uytbrengen tot overwinninge.

14 D. hy en sal de verslagene gemoederen, ende de swackgeloovige niet verstooten, maer met alle toegenegentheyt ontmoeten.

15 Ofte, gepletterde.

16 Gr. Vlas. om dat de lemmeten ofte wiecken daer van gemaeckt wierden.

17 D. Sal met de waerheyt sijner leere krachtelick doordringen, tot dat deselve d’ overhant behoude.

18 Ofte, te voorschijn brengen. Gr. uytstooten, uytwerpen.

21

Ende in sijnen Name sullen de Heydenen hopen.

22

^r Doe wiert tot hem gebracht een van den Duyvel beseten, [die] ¹⁹ blint ende stom [was,] ende hy genas hem, alsoo dat de blinde ende stomme, beyde sprack ende sach.

r Luc. 11.14. Matth. 9.32.

19 D. dien de Duyvel het gebruyck der oogen ende tonge benomen hadde.

23

Ende alle de scharen ontsetteden haer, ende seyden, ^s Is niet dese de Sone Davids?

s Ioan. 4.29.

24

Maer de Phariseen [dit] gehoort hebbende seyden, ^t Dese en werpt de Duyvelen niet uyt, dan door ²⁰ Beelzebul, den oversten der Duyvelen.

t Matth. 9.34. Marc. 3.22. Luc. 11.15.

20 Siet hier boven cap. 10.25.

25

Doch Iesus kennende hare gedachten, seyde tot haer, Een yeder Coninckrijck, dat tegen hem selven verdeelt is, wort verwoest: ende een yeder stadt, ofte huys, dat tegen hem selven verdeelt is, en sal niet bestaen.

26

Ende indien de Satan den Satan uytwerpt, so is hy tegen hem selven verdeelt: hoe sal dan sijn rijck bestaen?

27

Ende indien ick door Beelzebul de Duyvelen uytwerpe, door wien werpense dan uwe ²¹ sonen uyt? Daerom sullen die uwe rechters zijn.

21 Hier door worden verstaen ofte de Discipelen Christi, die in sijnen name Duyvelen uytwierpen. Luc. 10.17. ofte eenige andere Ioden, die oock somwijlen sulcks deden. siet Luc. 9.49.

28

Maer indien ick door den Geest Gods de Duyvelen uytwerpe, so is dan het Coninckrijck Gods tot u gekomen.

29

Ofte hoe can yemant in’t huys eens stercken in komen, ende sijne ²² vaten ontrooven, ten sy dat hy eerst den stercken gebonden hebbe, ende alsdan sal hy sijn huys berooven.

22 D. Huysraet ofte goet. want de Hebreen noemen vaten allerley gereetschap, daer het huys mede voorsien wort

30

Wie met my niet en is, die is tegen my: ende wie met my niet en vergadert, die verstroyt.

31

^v Daerom segge ick u, alle sonde ende lasteringe sal den menschen ²³ vergeven worden: maer de lasteringe ²⁴ tegen den Geest en sal den menschen ²⁵ niet vergeven worden.

v Marc. 3.28.Luc. 12.10. 1.Ioan. 5.16.

23 N. indien sy haer bekeeren.

24 Dese sonde tegen den Heyligen Geest is, wanneer yemant, niet uyt swackheyt ofte vreese gelijck Petrus, noch uyt onwetenheyt gelijck Paulus, de Euangelische waerheyt versaeckt ofte bestrijdt, maer de selve uyt enckelen haet ende moetwille, tegen de overtuyginge des H. Geests, wederstaet, lastert, ende vervolght.

25 N. om datse haer niet en bekeeren, noch door ’t rechtveerdigh oordeel Godts niet bekeert konnen worden. Siet Hebr. 6.4.

32

^x Ende so wie [eenich] woort gesproken sal hebben tegen den Sone des menschen, het sal hem vergeven worden: ^y maer so wie tegen den heyligen Geest sal gesproken hebben, het en sal hem niet vergeven worden, ²⁶ noch in dese eeuwe noch inde toekomende.

x 1.Sam. 2.25.

y Num. 15.30. 1.Ioan. 5.16.

26 D. nimmermeer, gelijck het verklaert wort Marc. 3.29. noch hier noch hier naemaels in ’t uyterste oordeel, ’t welck oock de toekomende eeuwe genaemt wort Luc. 18.30.

33

^z Ofte ²⁷ maeckt den boom goet, ende sijne vrucht goet: ofte maeckt den boom ²⁸ quaet ende sijne vrucht quaet. Want uyt de vrucht wort de boom gekent.

z Matth. 7.18.

27 Dat is, houdt ende oordeelt.

28 Gr. Verrot.

34

^a Ghy adderen gebroetsels, hoe kondt ghy goede dingen spreken daer ghy boos zijt, ^b want uyt den overvloet des herten spreeckt de mont.

a Matt. 3.7.

b Psal. 40.11. Luc. 6.45.

35

De goede mensche brengt goede dingen voort uyt den goeden schat des herten, ende de boose mensche brengt boose dingen voort uyt den boosen schat.

36

Maer ick segge u, ^c dat van elck ²⁹ ydel woort ’t welck de menschen sullen gesproken hebben, sy van ’t selve sullen rekenschap geven ^d in den dage des oordeels.

c Ephes. 5.4.

29 Gr. Ledich, D. dat geen nutticheyt heeft tot stichtinge. Ephe. 4.29. hoe veel meer dan de laster-woorden.

d Eccl. 12.14.

37

^e Want uyt uwe woorden sult ghy ³⁰ gerechtveerdicht worden, ende uyt uwe woorden sult ghy veroordeelt worden.

e Luc 19.22. 2.Sam.1.16

30 D. Voor rechtveerdich erkent ende verklaert worden.

38

^f Doe antwoordden sommige der Schriftgeleerde ende Phariseen, seggende, Meester wy wilden van u [wel] een teecken sien.

f Matth. 16.1. Marc. 8.11. Luc. 11.29. 1.Corint. 1.22.

39

Maer hy antwoordde ende seyde tot haer, Het boos ende ³¹ overspelich geslachte versoeckt een teecken, ende haer en sal geen teecken gegeven worden, dan het teecken Ione des Propheten.

31 Ofte, ontaerdt ende verbastaert. Siet Ioan. 8.39.

40

^g Want gelijck Ionas drie dagen ende drie nachten was in den buyck des walvischs, alsoo sal de Sone des menschen ³² drie dagen ende drie nachten wesen in het ³³ herte der aerden.

g Ioan. 1.17. ende 2.11.

32 Voor een deel der dagen worden hier genomen geheele dagen ende nachten: gelijck dat by de Hebreen gebruyckelick is. Siet 1.Sam. 30.12. vergeleecken met vers 13. ende Esther 4.16. vergeleecken met Esth. 5.1. Ende soo men het neemt na de Romeynsche rekeninge, die de dagen op de middernacht begonnen ende eyndighden, so valt het noch klaerder.

33 D. binnen in de aerde, na de Hebreeusche wijse van spreken. So wort Tyrus gesecht te liggen in het herte der Zee. Ezech. 27.4.

41

^h De mannen van Ninive sullen opstaen in het oordeel met dit geslachte, ende sullen ’t selve ³⁴ veroordeelen: want sy hebben haer bekeert ⁱ op de predikinge Ione. Ende siet, meer dan Ionas is hier.

h Luc. 11.32.

34 N. door haer exempel.

i Ion. 3.5.

42

^k De Coninginne van ’t ³⁵ Zuyden sal opstaen in het oordeel met dit geslachte ende ’t selve veroordeelen: want sy is gekomen van de ³⁶ eynden der aerde, om te hooren de wijsheyt Salomons. Ende siet, meer dan Salomon is hier.

k 1.Reg. 10.1. 2.Chron. 9.1. Luc. 11.31.

35 D. van Saba. 1.Reg. 10.1. welck Zuydwaerts van Iudea gelegen was.

36 D. van verre gelegene plaetsen.

43

^l Ende wanneer de onreyne geest van den mensche uyt gegaen is, so gaet hy door ³⁷ dorre plaetsen, soeckende ruste, ende en vintse niet.

l Luc. 11.24.

37 D. drooge ofte waterloose plaetsen.

44

Dan segt hy, Ick sal wederkeeren in mijn huys, van waer ick uytgegaen ben: ende komende vint hy het ledich, met besemen gekeert, ende ³⁸ verciert.

38 Ofte opgeschickt.

45

Dan gaet hy henen ende neemt met hem ³⁹ seven andere geesten booser dan hy selve, ^m ende ingegaen zijnde woonense aldaer, ende het laetste des selven mensches wort erger dan het eerste. ⁴⁰ Alsoo sal het oock met dit boos geslachte zijn.

39 D. vele. een Hebreeusche wijse van spreken.

m Hebr. 6.4, 5. ende 10.26. 2.Petr. 2.20.

40 Met dese gelijckenisse leert Christus, dat, wanneer een mensche door de kennisse des Euangeliums verlost is van fijne natuyrlicke onwetenheyt, ende nochtans dese kennisse niet en beleeft maer onderdruckt, hy veel erger wort als te voren. Siet 2.Petr. 2.20, 21.

46

ⁿ Ende als hy noch tot de scharen sprack, siet sijne moeder ende ⁴¹ broeders stonden buyten, soeckende hem te spreken.

n Marc. 3.31. 8 Luc. 8.20.

41 D. bloedtverwanten, die by de Hebreen oock broeders genaemt worden. Siet Genes. 13.8, 11.

47

Ende yemant seyde tot hem, Siet uwe moeder ende uwe broeders staen [daer] buyten, soeckende u te spreken.

48

Maer hy antwoordende seyde tot den genen die hem [dat] seyde, ⁴² Wie is mijne moeder, ende wie zijn mijne broeders?

42 Christus en spreect hier niet uyt verachtinge sijner moeder, maer prijst alleen het geestelick maechschap, boven het vleeschelick.

49

Ende sijne hant uytstreckende over sijne Discipelen seyde, Siet mijne moeder ende mijne broeders.

50

^o Want so wie den wille mijns Vaders doet die in de hemelen is, de selve is mijn broeder, ende suster, ende moeder.

o Ioan. 15.14. 2.Corint. 5.16. Galat. 5.6. ende 6.15. Coloss. 3.11.