Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

De prophete antwoordt verwacht hebbende op sijn voorgaende gebedt ende clachte, vers. 1. Belast hem de Heere, dat hy de prophetie van den onderganck der Chaldeen, den Ioodschen volcke duydelick soude voor oogen stellen, dat die sekerlick soude vervult worden, maer datmen sulcx met gedult moste verwachten, 4. ’t welck in de naest-volgende verskens wijtloopiger verclaert wort, 7, etc van wegen hare hoovaerdie, giericheyt, tyrannie, gulsicheyt, bloetdorsticheyt, ende afgoderie.

1

^{a 1} ICk stont op mijne wacht, ende ick stelde my op de sterckte, ende ick hielt wacht om te sien, wat ² hy ³ in my ⁴ spreken soude, ende ⁵ wat ick antwoorden soude op mijne bestraffinge.

a Iesa 21.8.

1 Dit is by gelijckenisse, als van eenen soldaet of wachter, die op sijne sentinelle staet, gesproken, ende is dit de sin, Ick hebbe met verlangen gewacht om te vernemen wat het Godt den Heere believen soude my te openbaren ende te antwoorden op mijne voorgaende klachte. c. 1.

2 T.w. de Heere.

3 Of, door my, als 2.Sam. 24.2. D. wat my de Heere openbaren soude.

4 D. wat hy my door eene inwendige openbaringe soude te kennen geven ende bevelen. Vergel. Hos. 1.2.

5 T.w. wat ick den volcke Godes antwoorden soude op de klachte die ick in des selven name gedaen hebbe cap. 1. vers 2, etc. alwaer de Prophete als in dispuyt komt met den Heere, klagende over des selven regeringe, overmits het den vroomen soo qualick was gaende, ende den godtloosen soo wel.

2

Doe antwoordde my de HEERE, ende seyde, ^b Schrijft ⁶ het gesichte, ende stelt het duydelick op tafelen, ⁷ op dat daer in lese die voor by loopt.

b Iesa. 30.8.

6 D. de prophetie van den onderganck der Babyloniers, daer van in de volgende verskens gesproken wort.

7 Hebr. op dat hy loope die daer in leeft. D. schrijft het met soo groote letteren, dat hy die maer voor-by loopt, het kunne lesen. Vergel. Deut. 27.8.

3

Want ⁸ het gesichte sal noch tot eenen bestemdem tijt zijn, dan sal ⁹ hy ¹⁰ het ¹¹ op’t eynde ¹² voortbrengen, ende ¹³ niet liegen: So ¹⁴ hy vertoeft, verbeydt ¹⁵ hem, want ¹⁶ hy sal ¹⁷ gewisselick komen, ¹⁸ hy en sal niet ¹⁹ achter blijven.

8 D. ’t gene dat door dese prophetie te kennen wort gegeven, dat sal noch eenen tijt lanck uytblyven.

9 T.w. de Heere.

10 T.w. het gesichte.

11 D. ten laetsten. welck eynde by Godt besloten is.

12 Hebr. uytblasen. D. sijne oordeelen uytgieten tot straffe der godloosen, vergel. Ezech. 21.31. Ende sijne beloften volbrengen, tot troost ende verlossinge der vromen.

13 Hy sal met der daet verwijsen ende doen blijcken, dat hy niet gelogen en hebbe.

14 Indien de Heere dese prophetye niet stracx uyt en voert, noch soo haest als ghy wel wildet. And. so het vertoeft. T.w. dit gesichte, ofte de volvoeringe des selven. siet. Hebr. 10.37.

15 T.w. den Heere. of het. T.w. het gesichte.

16 T.w. om de vyanden ende vervolgers sijnes volcks te straffen, ende om sijn volck te redden.

17 Hebr. komende komen. Hebr. 10.37.

18 T.w. de Heere. of sy] T.w. de prophetye.

19 Of, vertragen, uyt blyven, T.w. boven den dach van Godt bestemt.

4

Siet, ²⁰ sijne ²¹ ziele ²² verheft hear, sy en is ²³ niet recht in hem: Maer ²⁴ de rechtveerdige sal ²⁵ door sijn geloove ²⁶ leven.

20 T.w. des Chaldeers ziele, ende onder sijn naem elck ongeloovige. And. [wiens ziele] haer ontreckt, sijne (T.w. Godts) ziele en is niet recht met (ofte, tegen) hem. (T.w. den afwijckenden). Vergel. Hebr. 10.38. alwaer d’ Apostel den sin deser woorden verklaert.

21 D. herte, gemoet.

22 And. bobbelt op. al schijnt de godloose wat groots te zijn, so en is hy maer als een bobbel, die wel wat schijnt te wesen, maer in der daet en is sy niet, sy verdwijnt haest.

23 Maer snoodt ende verkeert. Alsoo staeter, het aengesicht in’t gerichte te kennen en is niet goet. Prov. 24.23. D. het is seer quaet.

24 D. die voor Godt rechtveerdich is door Iesum Christum.

25 Of, uyt sijn geloove, namelick by so verre hy door het geloove sich toe-past de beloften Godes, aengaende de gerechticheyt Christi. Ioh. 1.36, Rom. 1.17. Gala. 3.11. Hebr. 10.38.

26 D. hy sal versoent zijnde met Godt, troost ende blijtschap door den H. Geest gevoelen hier in dit tydelicke leven, ende hy sal hier namaels het eeuwige leven erven.

5

Ende oock dewijle ²⁷ hy ²⁸ trouwlooslick handelt by den wijn, ²⁹ een trotsich man is, ende in sijne wooninge ³⁰ niet en blijft, die sijne ziele wijt open doet ³¹ als het graf, ende gelijck de doot is, die niet satt en wort: ende ³² tot sich versamelt alle de Heydenen, ende vergadert tot sich alle volckeren: ³³

27 T.w. de Chaldeer. het zy Nebucadnezar, of Belsazar.

28 Of, [door] den wijn trouwloos wort. Hebr. de wijn is trouwloos. D. dronckenschap maeckt hem trouwloos.

29 Of hoovaerdich.

30 Of, niet blijven en kan. Hebr. en woont niet. D. die sich niet en laet genoegen aen de Coninckrijcken ende landen die hy alreets heeft maer hy soeckt al vorder te gaen, nimmermeer lants genoech hebbende. siet Dan. 4.19. And. daerom en sal hy in sijne woon-plaetse niet blijven. D. daerom sal hy selfs uytgestooten worden uyt sijne wooninge, hy en sal in ruste ende vrede niet blijven.

31 Of, als de helle, die nimmermeer versadicht noch vervult en is. Vergel. Iesa. 5. vers 14.

32 Door regeer-giericheyt daer toe aengeporret zijnde. Siet bov. 1.9.

33 De Prophete wil uyt het voorgaende besluyten, dewijle alle dese groote ondeuchden t samen in den Coninck zijn, so en isser niet aen te twijfelen, of Godt sal hem op een korts swaerlick straffen, ende ter neder stooten.

6

³⁴ En souden [dan] niet ³⁵ alle de selve ³⁶ van hem een spreeckwoort opnemen, ende ³⁷ eene uytlegginge der raetselen van hem? ende ³⁸ men sal seggen, Wee dien ³⁹ die vermeerdert ’t gene dat sijne niet en is; ⁴⁰ (hoe lange!) ende dien, die op sich ladet ⁴¹ dicken slijck.

34 Of, en sullen niet alle.

35 T.w. alle die heydenen ende volckeren, die de Coninck Nebucadnezar overweldicht ende onder sijn gebiedt gebracht heeft, vers 5.

36 D. hem belacchen ende bespotten, T.w. als hem Godt te schande sal gebracht hebben.

37 D. ’Tgene dat sy eerst bedecktelick ende als met verbloemde woorden hem verweten hebben, dat sullen sy daer na met klare ende duydelicke woorden doen. Vergel. Iesa. 14.9, 10.

38 T.w. een yegelick onder de godtsalige, van de welcke vers 4. gesproken is.

39 D. die sich verrijckt met ’t gene dat sijne niet en is, beroovende andere Heeren en lieden van hare landen ende goederen.

40 T.w. sal ’t dueren, ô Heere, dat ghy hem hier over niet straffen en soudet? De sin is, Ghy zijt soo rechtveerdich, dat ghy dese godtloosheyt niet lange en sult konnen ongestraft laten. And. hoe lange? T.w. sal dese sijne onverdraeglicke lant ende gelt-rooverye dueren?

41 Alsoo noemt de Prophete het silver ende gout, mitsgaders alle andre aerdsche goederen, die desen Coninck t’samen geschraept ende vergadert hadde.

7

⁴² En sullen niet ⁴³ onversiens opstaen die ⁴⁴ u bijten sullen? ende ontwaken die u sullen ⁴⁵ bewegen? ende en sult ghy haer niet tot ⁴⁶ plonderingen worden?

42 Dese vrage bevesticht sterckelick, ende is soo vele als of hy seyde, sekerlick daer sullender opstaen, die, etc.

43 Of, haestelick.

44 O Coninck te Babel, verstaetmen dit van Nebucadnezar, so ist te seggen, dat hy haest sterven soude, ende dat sijn lichaem in het graf van de wormen soude gebeten ende gegeten worden. Maer verstaetmen ’t van Belsazar, so is dit de sin, dat de vyanden korts komen souden, die het Rijcke van hem nemen souden: want hy is haestelick in eenen nacht omgekomen, ende ’t Rijcke is hem ende de sijne benomen. Siet Dan. c. 5. Siet oock Iesa. capp. 13.14. ende 21.2. ende Ierem. capp. 50.51. Soo dat byten hier te seggen zy, vyandtlick overvallen ende aengrijpen, gelijck de leeuwen, ende andre wreede beesten doen.

45 Of, wech-stooten, of, verstooten. T.w. uyt, of van uwen throon. And. die u schudden sullen.

46 Ofte, enckele plonderinge, beroovinge.

8

Om dat ghy vele heydenen berooft hebt, so sullen alle overgeblevene volckeren ⁴⁷ u berooven; om het bloet ⁴⁸ der menschen, ende het gewelt aen ⁴⁹ het lant, ⁵⁰ de Stadt, ende ⁵¹ alle inwoonderen der selver.

47 Haer vervoegende by de Persen ende Meden, ende verstaet hier alle die overgeblevene volckeren, of (so de Hebr. woorden luyden) al het overblijfsel dier volckeren, die noch souden overich gebleven zijn van de volckeren die hy berooft hadde, ofte die noch in vreese stonden van hem berooft te sullen worden.

48 T.w. het welcke ghy sonder reden of oorsake vergoten hebt. Siet ond. vers 17. ende Iesa. 33.1.

49 Het zy vast over al aen verscheydene landen, of, by namen aen het Ioodsche lant gedaen.

50 T.w. Ierusalem.

51 Vergel. Ierem. 50.9, 10, 11, 17. ende 51.2, 24.

9

Wee dien ⁵² die met quade giericheyt giert voor sijn huys, ⁵³ op dat hy in de hoochte sijn nest stelle, ⁵⁴ om bevrijdt te zijn ⁵⁵ uyt de hant des quaets.

52 D. die schandelick gewin drijft of soeckt, op dat hy sijne vrouwe ende kinderen rijcke make, ende oock sijne nakomelingen. Vergel. Prov. cap. 1. ende siet d’aenteeck. aldaer op vers 19. ende Ierem. 22.13.

53 D. op dat hy ende sijn geslachte hier in deser werelt mogen groot ende hooge geacht worden, ende sekerlick woonen, ’T is een gelijckenisse genomen van de vogelen die hare nesten in der hoochte maken. Vergel. Obad. vers 4.

54 Dit was wel sijn ooge-merck, maer hy is in sijne opinie bedrogen geweest.

55 Hebr. uyt de palm des quaets, D. van het gewelt des quaets. Siet Iob 5. op vers 20.

10

⁵⁶ Ghy hebt schaemte beraetslaecht voor uwen huyse: ⁵⁷ uytroeyende vele volckeren, so hebt ghy gesondicht ⁵⁸ [tegen] uwe ziele.

56 D. ghy hebt, alle eere bezijden settende, rijckdom by-een-geschraept, ende hebt daer groote palleysen mede getimmert, ende met kostelicken huysraet verciert. Doch alles gereyckende tot uwe eygene schande, siet vers 11.

57 Om u met haer goet te verrijcken.

58 D. tegen u selven.

11

Want ⁵⁹ de steen uyt de muer ⁶⁰ roept: ende ⁶¹ de balck uyt het hout antwoordt ⁶² dien.

59 D. de steenen daer uwe palleysen mede getimmert zijn.

60 D. getuycht tegen u, T.w. dat ghy uwe palleysen met gestolen ende onrechtveerdich goet gebouwt hebt, hy roept wrake voor Godt.

61 Of, knoop, of, noest, die in het hout is, of, uyt het houtene verwelfsel. Het Hebr. woort en wort nergens elders als hier gevonden, daerom en kan men niet sekerlick weten wat het beteeckent.

62 T.w. steen. Dat is, roept ende getuycht soo wel tegen den Babylonier, als de steenen doen.

12

Wee dien die de Stadt ⁶³ met bloet bouwt: ende die de Stadt ⁶⁴ met onrecht ⁶⁵ bevesticht.

63 Hebr. met bloeden. D. met dootslach, of, met het goet der gedoodden of vermoordden: Of, met het sweet en bloet der ondersaten. Ezech. 24.9. Nah. 3.1.

64 D. goederen die onrechtveerdelick door roof ende gewelt by-een-geraept zijn. Vergel. Mich. 3. vers 10.

65 Of, gront-vesticht, of, fondeert.

13

Siet, ⁶⁶ en isset niet van den HEERE der heyrscharen, dat de volckeren ⁶⁷ arbeyden ⁶⁸ ten vyere, ende de lieden haer vermoeyen ⁶⁹ te vergeefs?

66 D. en geschiet het niet door den verborgenen raet Godes?

67 T.w. in het bouwen van huysen ende Steden.

68 Of, voor het vyer. D. op dat de huysen ende Steden die sy timmeren, van het vyer verbrant worden. Siet Ierem. 51.58.

69 Of, tot, voor de ydelheyt. D. te vergeefs, overmits het haest te niete ende ten verderve komt dat sy timmeren.

14

Want de aerde sal vervult worden, dat sy ⁷⁰ de heerlickheyt des HEEREN bekenne, ⁷¹ gelijck de wateren [den bodem der] zee bedecken.

70 Die de Heere bewijsen sal in het straffen der Chaldeen. Siet. Iesa. 11.9.

71 D. soo overvloedelick als de wateren den bodem, of gront der zee bedecken. Siet de aenteeck. Iesa. 11. op vers 9.

15

Wee dien, die ⁷² sijnen naesten ⁷³ te drincken geeft, ghy die uwe ⁷⁴ wijn-flessche daer by voecht, ende oock droncken maeckt,

72 Sijnen metgeselle, sijnen vrient.

73 N. tot dronckenschap toe.

74 D. d’een flessche wijns op d’andere ten besten geeft. And. die u vergift daer by voecht, ofte, daer onder mengt.

[fol. 127v]

⁷⁵ op dat ghy hare naecktheden aenschouwet.

75 Verstaet hier by, ende op dat ghy dan haer tot eenen spot stellet, als ghyse hebt bedrogen, ende van alle hare macht ende middelen ontbloot. ’t is een gelijckenisse genomen van onkuyssche daden der dronckaerts.

16

⁷⁶ Ghy sult [oock] versadicht worden met schande, voor eere: ⁷⁷ drinckt ghy oock, ende ontbloott de voorhuyt: ⁷⁸ de beker ⁷⁹ der rechterhant des HEEREN ⁸⁰ sal sich tot u wenden, ende ⁸¹ daer sal een schandelick uytbraecksel over uwe heerlickheyt zijn.

76 De sin is, ô ghy Babylonier, van wegen dese, ende diergelijcke schandelicke stucken, sult ghy veel meer schande hebben, dan ghy eere gehadt hebt van wegen uwe macht ende rijckdom.

77 Gaet soo maer voort in uwe schandelicke daden, maer verwacht ’tgene datter op volgen sal.

78 D. de straffe des Heeren. siet Ier. 25. de aenteeck. op vers 15. ende vers 27.

79 D. die in de rechter-hant des Heeren is.

80 D. de tijt is nu gekomen, dat de beker des toorns Godes vast omgegaen hebbende, nu tot u gekomen is, ghy sult nu oock uwe beurte hebben, ende uwe portie daer uyt drincken: ja ghy sulter soo vele moeten uyt drincken, dat daer op volgen sal een schandelick uytbraecksel, in de plaetse uwer heerlickheyt.

81 D. ghy sult tot sulcke schande ende oneere vervallen, dat elck een eenen grouwel ende af keer sal hebben van uwe treffelickheyt, gelijckmen heeft van eenen dronckaert die sich soo vol gesopen heeft, dat hy moet overgeven.

17

Want ’t gewelt ⁸² dat tegen Libanon begaen is, ⁸³ sal u bedecken, ende ⁸⁴ de verwoestinge der beesten salse verschricken, om des bloets wille der menschen, ende des gewelts in het lant, de Stadt, ende aen allen inwoonderen der selver. ⁸⁵

82 Dat ghy tegen Libanon begaen hebt. Libanon beteeckent hier het Ioodsche volck, ’t welck aen den berch Libanon woonde, als Iesa. 14.8. ende 37.24. siet oock Ezech. 17. de aenteeck. op vers 3. Doch eenige verstaen hier door Libanon den Tempel, die van hout uyt Libanon, getimmert was.

83 D. overvallen, op’t lijf vallen: gelijck ghy de Ioden ende andere gedaen hebt, sal u oock geschieden. siet breeder bov. vers 8. ende de aenteeck. aldaer.

84 De sin is, De verwoestinge der beesten op den berch Libanons, sal de Chaldeen verschricken, verstaet door de beesten, of wilde dieren, de Ioden, die van de Chaldeen niet meer geacht en zijn geweest, als beesten, welcke sy gevanckelick hebben wech-gevoert, ende gedoodt, somtijts in haren toorn, somtijts om hare genoechte. Andre verstaen door de verwoestinge der beesten, de verwoestingen door de groote beesten, (’twelck tyrannen kan beteeckenen) aengericht.

85 T.w. sal u, ô Chaldeer, dit overkomen.

18

⁸⁶ Wat sal het gesneden beelt baten, dat sijn formeerder het gesneden heeft? [ofte] het gegoten beelt, ⁸⁷ ’twelck een leugen-leeraer is, ⁸⁸ de formeerder op sijn formeersel vertrouwt, als hy stomme afgoden gemaeckt heeft?

86 Hier bestraft de Prophete de Afgoderye der Chaldeen, die haer op hare Afgoden ende beelden verlieten. Van de beelden ende afgoden wort breeder gesproken Iesa. c. 40. ende c. 44. ende c. 46. Ier. 2.8, 11. ende 16.19. ende elders meer.

87 Of, dat is, de leugen-leeraer, of, leeraer der leugenen. Ier. 10.8, 14. Zach. 10.8.

88 D. dat hy soo geck is, dat hy ’t gene ’t welck hy selfs gemaeckt heeft, daer noch leven, noch sprake in en is, voor sijnen Godt houdt, ende sijn vertrouwen daer op stelt.

19

Wee dien die ⁸⁹ tot den houte seyt, ⁹⁰ Wordet wacker, [ende] ⁹¹ ontwaeckt, ⁹² tot den swijgenden steen: soude ⁹³ het ⁹⁴ leeren? siet het is [met] gout ende silver over-trocken, ende daer en is gantsch ⁹⁵ geen geest in het midden van het selve.

89 D. tot het beeldt van hout gemaeckt. De sin is, Wee den genen die de Afgoden, ofte hare beelden aenroept.

90 D. staet op, om ons te helpen in desen onsen noot.

91 Alsoo spreeckt David tot den waren Godt, Psal. 35.23.

92 D. tot het beeldt van steen gemaeckt, ’twelck stom is.

93 T.w. het houten, of steenen beelt. Iesa. 44.9.

94 Yemant yet goets konnen leeren.

95 Of, geenen adem, noch der menschen, ja oock niet der beesten, veel weyniger eenige Godtheydt.

20

Maer ⁹⁶ de HEERE is ⁹⁷ in sijnen heylichen Tempel: ⁹⁸ swijcht voor sijn aengesichte, ⁹⁹ ghy gantsche aerde.

96 De ware levendige, ende eeuwige Godt.

97 Hebr. in den Tempel sijner heylicheyt. D. in den hemel, als Psal. 11.4. van waer hy alle dingen siet: ofte, in sijne Gemeynte, die hy door sijne tegenwoordicheyt heylicht door de mededeylinge sijnes Geestes in Christo, ende welcke is de geestelicke Tempel des Heeren. Sommige verstaen hier oock, den Tempel te Ierusalem, dien te Heere tot sijne wooninge hadde uytverkoren, om aldaer nae sijne wet ge-eert ende gedient te worden.

98 D. onderwerpt u hem in alle demoet ende nedericheyt, ende bekent de gerechticheyt sijner Goddelicker oordeelen. Vergel. Iob 29.9. ende 21.5. ende 40.4. Amos 6.10. ende 8.3. Zephan. 1.7. Zach. 2.13.

99 D. alle ghy inwoonders des aerdrijcx.