Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het Eerste Capittel.

Miche vaderlant, beroep, ende tijt sijner propheteringe, vers 1. publicatie van Godts aenkomste, om sijn volck te oordeelen van wegen hare afgoderie, 2. prophetie, ende prophetische afbeeldinge van de verwoestinge ende elenden, die Israel ende Iuda in’t gemeyn, ende verscheydene plaetsen in’t bysonder, souden overkomen, ende haer albereets druckten, 6.

1

HET woort des HEEREN, dat geschiet is tot ¹ Micha den ² Moraschtiter, in de dagen van ³ Iotham, Achaz, [ende] Iehizkia, Coningen van Iuda: dat hy ⁴ gesien heeft over ⁵ Samaria ende Ierusalem.

1 Die onderscheyden moet worden van dien anderen Micha, den sone van Iimla, die gepropheteert heeft ten tijde van Achab ende Iosaphath. 1.Reg. 22.8, etc. 2.Chron. 18.7, etc.

2 Siet Ierem. 26. op vers 18. alwaer deses Propheets ende sijner prophetye uytdruckelick gedacht wort. Siet oock ond. vers 14, 15.

3 Ter tijt deser Coningen heeft Iesaia oock gepropheteert. Iesa. 1.1. siet van de regeringe deser Coningen 2.Reg. van’t 15. c. tot het 21. ende 2.Chron. van het 22. cap. tot het 33.

4 D. welck woort hem van Godt door gesichten is geopenbaert, siet Ezech. 13. op vers 3. Amos 1. vers 1, etc.

5 D. het Coninckrijck Israels, ofte der 10 stammen, ende het Coninckrijck van Iuda. Samaria was de Conincklicke hooft-stadt van Israel, gelijck Ierusalem van Iuda.

2

Hooret, ^{a 6} ghy volcken altemael; merckt op, ghy ⁷ aerde, mitsgaders der selver ⁸ volheyt: de Heere HEERE nu, ⁹ sal tot een getuyge zijn ¹⁰ tegen ¹¹ ulieden; de Heere uyt den ¹² Tempel sijner heylichheyt.

a Deut. 32.1. Iesa. 1.1.

6 Hebr. volcken, die, ofte, sy alle, als elders. eene figuerlicke verdachvaerdinge van alle volcken ende creaturen, om te verschijnen ende t’assisteren in’t oordeel Godts, dat hy over sijn volck wilde uytspreken. Vergel. Deut. 32.1. Psal. 50.1. Iesa. 1.2. Ier. 6. versen 18, 19. Amos 3.9. Vergel. oock ond. 6.1, 2. Sommige verstaen door de volcken, alle stammen van Godts volck, ende door d’aerde, ’t lant Canaan.

7 And. lant.

8 Als Psal. 24.1.

9 Ofte, zy ten getuyge.

10 Ofte, onder: siende op de volcken, in welcker tegenwoordicheyt Godt als tegen sijn volck wilde getuygen.

11 Ghy van Samaria ende Ierusalem, om u in vollen gerichte van uwe boosheyt, ende de rechtveerdicheyt sijner straffen, t’overtuygen. Vergel. Psal. 50.7. met d’aenteeck.

12 D. sijnen heyligen Tempel, ofte, sijn heylich palleys: sullende (om soo te spreken) af komen uyt den hemel, (daer hy met sijne heerlickheyt woont) ofte uyt den Tempel van Ierusalem, (daer hy met sijne genadige tegenwoordicheyt woont) niet om genade te bewijsen, maer om recht te houden. Siet Psal. 11.4. Iona 2.4, 7. met d’aenteeck.

3

Want siet, ^b de HEERE ¹³ gaet uyt van sijne ^c plaetse: ende hy sal nederdalen ende ¹⁴ treden op de ^d hoochten der aerde.

b Iesa. 26.21.

13 Siet Iesa. 26.21. met d’aenteeck.

c Psal. 115.3.

14 Siet Amos 4. op vers 13.

d Deut. 32.13. ende 33.29.

4

Ende de bergen sullen ^e onder hem ¹⁵ versmelten, ende de dalen geklooft worden: gelijck was voor den ¹⁶ vyere, gelijck ¹⁷ wateren die uytgestort worden in de ¹⁸ leegte.

e Psal. 97.5. Amos 9.5.

15 Als niet konnende de tegenwoordicheyt ende toorn deses Richters verdragen. figuerlick gesproken. als Psal. 97.5.

16 Verst. smelt.

17 Verst. gespleten worden, D. die in kleyne droppelen verdeylt worden, ende sich als verliesen, wanneerse van hooge om leege gestort worden. Vergel. 2.Sam. 14.14.

18 Hebr. afganck, nederdalinge.

5

¹⁹ Dit alles, om de overtredinge Iacobs, ende om de sonden des huyses Israëls: ²⁰ wie is [ ²¹ ’t begin van] ²² de overtredinge Iacobs? Is het niet Samaria? ende wie [van] de hoochten van Iuda? is het niet Ierusalem?

19 Dat in ’t voorgaende geseyt is, sal alles geschieden.

20 D. wie zijn de principaelste autheurs ende stichters der boosheyt ende afgoderye in Israel? ’T zijn voorseker die van Samaria.

21 Vergel. ond. vers 13.

22 Ofte, afval. D. wie zijn d’autheuren ende stichters der afgodische hoochten, ende die het volck daer toe verleyden ende met haer quaet exempel voorgaen in Iuda? (siet Lev. 26. op vers 30. Ezech. 20.29.) ’T zijn gewisselick die van Ierusalem.

6

Daerom sal ick Samaria stellen tot eenen ²³ steen-hoop des velts, tot plantingen eenes wijngaerts: ende ick sal hare ²⁴ steenen inde ²⁵ valleye storten, ende hare fondamenten ²⁶ ontdecken.

23 Ofte, aerd-hoop. D. de stadt, die nu soo magnifijck ende cierlick bebouwt is, sal ick maken tot eenen aerd-hoop, in ’t velt opgeworpen, ofte, als een velt dat omgewroett, omgearbeydt ende overhoop geworpen is: ende als eene plaetse, die omgegraven ende omgeworpen is, om eenen wijngaert daer in te planten. Vergel. ond. 3.12.

24 Harer mueren ende gebouwen.

25 Dewijle Samaria op eenen berch gelegen was.

26 De stadt omkeeren, dat de fondamenten ontbloot worden, ende niets op sijne plaetse blijve. Siet Ezech. 13. vers 14. met d’aent.

7

Ende alle hare gesnedende beelden sullen vermorselt worden, ende alle hare ²⁷ hoere-belooningen sullen met vyer verbrandt worden, ende alle hare ²⁸ Afgoden sal ick stellen [tot] eene woestheyt: want sy heeftse van hoeren-loon vergadert, ende sy sullen ²⁹ tot hoeren-loon weder keeren.

27 Het Hebr. woort wort voor hoerenloon gebruyckt, maer staet hier in ’t getal van velen. Verstaet hier door, allen rijckdom ende overvloet, dien haer Godt wel gegeven hadde, maer sy hieldense voor giften harer doelen, dat is, der Baals ofte Afgoden, ende eene belooninge harer hoererye, dat is, afgoderye, waer van sy dan weder geschencken ende presenten vereerden aen de Afgoden, om de selve, ende hare Tempelen op te proncken. Siet hier van Hose. c. 2. versen 4, 7, 8, 11. ende 9.1. buyten dat, waren sy soo snoot, datse in plaetse van hoerenloon t’ontfangen, selfs hoerenloon gaven, om nieuwe Afgoden ende afgodische verbonden te verkrijgen. siet Ezech. 16.31, 34, 41.

28 Siet 2.Sam. 5. op vers 21.

29 D. als hoerenloon verdwijnen: gelijck wy seggen: soo gewonnen, soo geronnen: ofte, men kan’t duyden op de Assyriers, die’t weder souden rooven ende buyten, als eene gifte ende belooninge van haerlieder afgoden, ofte, hare hoeren daer van loonen. Vergel. Ioel 3.3.

8

³⁰ Hierom sal ick misbaer bedrijven ende huylen; ick sal ³¹ berooft ende naeckt gaen: ick sal mis baer maken als de ^{f 32} draken, ende treuringe als de jonge struyssen.

30 Woorden des Propheets, als Ies. 21.3. ende 22.4. Ierem. 4.19. ende 9.1, etc. om het volck te bewegen tot nadencken ende bekeeringe.

31 Ofte, beroyt, (vergel. Iob 12.17.) ende naeckt. Vergel. Iesa. 20.2. met d’aenteeck.

f Iob 30.29.

32 Siet Iob 30. op vers 29. ende vergel. Psal. 102.7. met d’aenteeck.

9

Want hare plagen ³³ zijn dootlick: want sy zijn gekomen tot aen ³⁴ Iuda; ³⁵ hy is geraeckt tot aen de poorte ³⁶ mijns volcx, tot aen Ierusalem.

33 Hebr. is. alsoo oock in de volgende woorden. D. elck eene harer, (Samarie) plagen: sy zijn alle ongeneeslick, desperaet.

34 Tot een teecken, dat de tien stammen al verwoest waren, ende dat de vyant voorts doordrong in Iuda. Vergel. Ies. 8.7, 8. 2.Reg. c. 18.13.

35 De vyant. ofte, het. T.w. quaet. uyt vers 12.

36 Hier uyt nemen sommige af, dat dese Propheet uyt Iuda geweest is, waermede het verhael over een komt, Ierem. 26.19. ende bov. vers 1.

10

^g Verkondicht [het] niet te ³⁷ Gath, en weenet ³⁸ soo jammerlick niet: ^{h 39} wentelt u in’t stof ⁴⁰ in den huyse van Aphra.

g 2.Sam. 1.20.

37 Op dat de Philistijnen daer over niet juychen. siet 2.Sam. 1.20. met d’aenteeck.

38 Hebr. weenende en weenet niet.

h Ier. 6.26.

39 Ofte, besprengt u met stof, tot teecken van rouwe. Vergel. Ierem. 6.26. Ezech. 27.30. met d’aenteeck.

40 Ofte, over het huys Aphra, om des selven wille. men leest wel van Ophra in Manasse, ende een ander in Benjamin. siet Iudic. 6. op vers 11. maer Aphra ofte Beth-Aphra, en wort nergens als hier vermeldt, also oock de volgende plaetsen Saphir, Zaanan, Beth-Ezel, Maroth. waer uyt sommige afnemen, dat het versierde namen zijn, door de welcke de Propheet eenige bysondere notabele plaetsen heeft willen te verstaen geven, siende op de beteeckeninge der woorden. ofte immers, dat hy gesien heeft op de beteeckeninge der namen van dese plaetsen, als oock ond. versen 14, 15. Beth-Aphra is soo veel als huys des stofs, ofte, stof huys, stoffich huys, als of de Propheet wilde seggen, wentelt u in ’t stof, (ofte, om, over die plaetse) die in’t stof sal nedergeleyt ofte verwoest worden. Saphir is, schoon, fraey. Zaanan daer veel vee is, ofte (als andere) daer veel uytgancks is. Beth-HaEzel, het huys dat nae by, ter zijden, ofte, afgesondert, bewaert, gespaert is. Maroth bittere [plaetsen], ofte bitterheden, waer door men dorre magere plaetsen kan verstaen. alle dese plaetsen voorseyt de Propheet de nakende elenden. Sommige gissen, dat Aphra Ephraim beduyde, Saphir Samaria, Zaanan Zion, Beth-Ezel, Beth-el, Maroth Ramoth in Gilead, etc.

11

⁴¹ Gaet door, ghy inwoonersse van Saphir, met ^{i 42} bloote schaemte: de inwoonersse van Zaanan en gaet niet ⁴³ uyt; rouw-klage is [te] Beth-haEzel; hy ⁴⁴ sal sijnen stant van ulieden nemen.

41 Hebr. gaet u lieden door, gaet over, in gevanckenisse ten lande henen uyt. aengaende het overtollich byvoegsel van het woordeken, u lieden. Siet Amos 7. op vers 12.

i Iesa. 47.3.

42 Hebr. ontbloot [aen] de schaemte. Siet Iesa. 47.2, 3. Ierem. 13.22. met d’aenteeck.

43 Met haer vee, om dat nae gewoonte te weyden, als sommige dit nemen: ofte, sal niet konnen uytgaen, als door den vyant benaeuwt, ofte voor hem bevreest zijnde. Sommige voegen’t by ’t volgende aldus, Is niet uytgegaen ter rouwklage van Beth Ezel, als niet konnende hare naburen beklagen ofte troosten, om datse selfs in’t lijden is.

44 D. Godt sal sijnen bystant, ofte residentie, verblijf van u lieden wechnemen. Ofte, hy, T.w. de vyant sal door uwen onderganck gesterckt worden. And. [dat] sijnen stant van u lieden sal ontfangen. T.w. Beth-haEzel. D. nae dat het de voorgemelde schoone vette plaetsen gaet, daer nae sullen de magere naburen oock moeten varen: want als die verwoest worden, so moeten dese, die van haer den leeftocht ontfingen, gebreck lijden, waer van wijders in’t volgende.

12

Want de inwoonersse van Maroth is kranck om des ⁴⁵ goets wille: want een

45 Dat d’ingesetene verloren hebben, door de verwoestinge van de vette aengrenzende quartieren, selfs tot Ierusalem toe. ofte, dat de vyant die van Maroth selfs benomen heeft.

[fol. 122r]

^{k 46} quaet is van den HEERE afgedaelt, tot aen de poorte van Ierusalem.

k Amos 3.6.

46 Der straffe. T.w. de verdervinge des lants door de Assyriers.

13

⁴⁷ Spant de snelle dieren aen den wagen, ghy inwoonersse van ⁴⁸ Lachis: (dese is der dochter Zions het ⁴⁹ beginsel der sonde: ) want in u zijn ⁵⁰ Israëls overtredingen gevonden.

47 Hebr. bindt, ofte spant (het hebr. woort wort alleenlick hier alsoo gevonden) de wagen aen, ofte, met het snelle dier, ofte, kemel, ofte, peert, post-peert, looper, ofte, muyl-ezel. Siet 1.Reg. 4. op vers 28. de Propheet wil seggen: haest u vry om te vluchten voor de aenkomste des Assyriers, die u sal komen belegeren, ’t en sal u niet helpen. siet 2.Reg. 18.14, 17. ende 19.8.

48 Siet 2.Reg. 14. op vers 19.

49 Hier uyt nemen sommige af, dat dese stadt d’eerste geweest zy in Iuda, die de afgoderye Israels ofte der 10 stammen hebbe nagevolcht, ende met haer exempel Ierusalem, ende alsoo voorts de andere, verdorven. Andere duyden’t op den afval van Davids huys, waer in sy den 10 stammen gelijck soude geworden zijn, om dat sy haren eygenen Coninck Amazia (die voor de conspirateurs daer binnen gevlucht was) heeft laten ombrengen. beyds kan onder dese woorden wel begrepen zijn, alsoo, dat sy eerst Afgodisch met de 10 stammen geworden zijnde, oock voorts haren eygenen Coninck ontrouw is geworden, ende hem, den Coninck Israels ende de conspirateurs te gevalle, verraderlick heeft laten vermoorden, dewijle de Coninck Israels tegen Amazia krijch voerde, ende vermoedelick desen moort (nae de wijse van ’t verdorven Israel) gesticht hadde. Siet 2.Reg. 14.15, 19.

50 D. der tien stammen. siet de voorgaende aenteeck.

14

Daerom geeft ⁵¹ geschencken aen ⁵² Morescheth- ⁵³ Gaths: de huysen van ⁵⁴ Achzib sullen den Coningen Israëls tot eenen ⁵⁵ leugen zijn.

51 Alsoo wort het Hebr. woort (dat van senden sijnen oorspronck heeft) oock gebruyckt 1.Reg. 9.16.

52 Siet Ierem. 26. op vers 18. And. aen de besittinge, D. contreye van Gath.

53 Eene Conincklicke stadt der Philistijnen, (als bov. vers 10.) welcker vrientschap ende hulpe sy souden door presenten soecken, maer te vergeefs, wil de Propheet seggen. Daer was oock eene stadt Marescha, toebehoorende Iuda, die by Achzib gestelt wort Iosu. 15.44. oock worden Gath ende Maresa by malkanderen gevoecht. 2.Chron. 11.8. siet aldaer.

54 Siet van Achzib in Iuda, Iosu. 15.44. ende van een ander in den stam Asers, (gelegen aen de middellantsche zee, nae sommige Caerten) Iudic. 1.31. het kan zijn dat hier, door de huysen van Achzib, verstaen worden, de soldaten, die de Coningen Israels nu ende dan gehuert mogen hebben van de overgeblevene Canaaniten, ofte datse met d’ingesetenen van die quartieren een verbont mogen hebben gemaeckt, ende nu met haer hadden, om haer by te staen tegen den Assyrier, doch al te vergeefs. De Propheet noemt de stadt Achzib alleen, om de overeenkominge der woorden Achzib ende Achzab. D. leugen, ofte, een leugenaer: gelijck in’t volgende Marescha, ende erfgenaem. Andere verstaen door de Coningen Israëls, de Coningen van Iuda, die over Israels, ofte der 10 stammen overblijfsel, souden regeren, maer van de Babyloniers uytgeroeyt worden.

55 D. sullen haer failleren, bedriegen.

15

Ick sal u noch eenen ⁵⁶ erfgenaem toe-brengen, ghy inwoonersse van ⁵⁷ Marescha: ⁵⁸ hy sal komen tot aen Adullam, ⁵⁹ [tot aen] de ⁶⁰ heerlickheyt Israëls.

56 Ofte, erflicken besitter. Verst. den vyant. De Propheet siet op de beteeckeninge van het woort Marescha ende Moreschet, die hy (om de eenderleye beteeckeninge van erffenisse) schijnt voor een te nemen.

57 Siet Iosu. 15.44. 2.Chron. 11. op vers 8. ende 14. op vers 9. item Ier. 26. op vers 18. oock 2.Mach. 12.35.

58 De nieuwe besitter ofte erfgenaem, de vyant, sal doordringen tot in Iuda, daer Adullam gelegen was, tertijts een Conincklicke stadt. Siet Iosu. 12.15. ende 15.35. Nehem. 11.30.

59 Dit is hier ingevoecht uyt vergelijckinge van bov. versen 9, ende 12.

60 T.w. Ierusalem, die de heerlickheyt van gantsch Israel was. om dat dese woorden duyster zijn, wordense verscheydentlick by de Uytleggers genomen. And. hy (de vyant) sal komen tot aen Adullam, de heerlickheyt Israëls. D. welcke stadt heerlick ende vermaert is in Israel, diep in ’t lant, daer de speloncke Adullam, Davids toevlucht, naeby gelegen was.

16

Maeckt ⁶¹ u ⁶² kael ende scheert u, om uwe ⁶³ troetel-kinderen: ⁶⁴ verwijdet uwe kaelheyt, als den Arent, om datse ⁶⁵ gevanckelick van u zijn wech-gevoert.

61 Ghy inwoondersse van Marescha, ende d’andere vooren gemelde plaetsen. Sommige duyden’t op Ierusalem ofte Zion, ende de wechvoeringe nae Babel.

62 Tot teecken van groote rouwe. siet Ier. 16. op vers 6.

63 Hebr. kinderen, ofte, sonen uwer wellusten, ofte, vermakingen, D. uwe lieve kinderen.

64 D. maeckt u seer kael, wijdt ende breedt; soo kael, als den Arent wort, wanneer hy in ’t verveeren is, ende alle sijne pluymen ende vederen verliest.

65 T.w. uwe troetel-kinderen.