Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxix. Capittel.

Voorder Prophetye van Godts oordeel over Gog ende Magog, vers 1, etc. de grootheyt sijner nederlage wort door verscheydene omstandicheden levendich afgemaelt, 9. Godt wil bekent maken, dat hy sijn volck om harer sonden wille gestraft heeft, 23. maer genadichlijck weder, tot eenen toe, sal vergaderen, herstellen, sijnen Geest over haer uytgieten, ende haer eeuwige gunste bewijsen, 25.

1

VOorts ghy menschen kint, propheteert tegen Gog, ende segt; Soo seyt de Heere HEERE: Siet ick ¹ [wil] aen u, ô Gog, hooft-vorst van Mesech ende Tubal.

1 Siet bov. 38.2, 3.

2

Ende ick sal u ² omwenden, ende eenen ³ ses- ^a haeck in u slaen, ende u optrecken uyt de zijden van’t Noorden: ende ick sal u brengen op de bergen Israëls.

2 Als boven 38.4.

3 Hebr. eygentl. als ofmen seyde: Ick sal u sessen: dat verscheydentlick wort overgesett. ’T gene hier inden Text gestelt is, is genomen uyt vergelijckinge met cap. 38.4. daer Godt seyde: Ick sal u omwenden ende haken in uwe kaken, ofte kuwen, doen. waerop hy hier schijnt te willen seggen, ick sal u als met ses haken, ofte eenen seshaeckigen haeck, alsoo vast houden, voeren ende omleyden nae mijnen wille, dat ghy my niet en sult ontkomen, ofte buyten den cirkel mijner regeringe springen, maer uwe straffe ontfangen ter plaetse, daer henen ick u, als eenen veroordeelden misdadigen, sal voeren: gelijckmen by den heydenen wel gewoon was de misdadige met eenen ingeslagenen haeck te voeren ofte voort te trecken. sommige vertalen’t: Ick sal u sesvoudich straffen, te weten, met de 6 plagen, die cap. 38.22. verhaelt zijn. Andere, Ick sal maer het seste deel van u, ofte, een deel van sessen over laten, ofte, by sessen slaen, ofte, ick sal u soo tracteren, gelijckmen den sesten (item, tienden, twintichsten, etc.) van de gevange inden oorloge wel pleecht te doen, dat is, dooden, etc.

a Ezech. 38.4.

3

Maer ick sal uwen ⁴ boge uyt uwe slincker-hant slaen: ende ick sal uwe pijlen uyt uwe rechterhant doen vallen.

4 Dat is, ick sal u alle krijchs-macht ende moet benemen, uwe wapenen verydelen, ofte u als ontwapenen, ende alsoo voor uwen vyant vellen.

4

Op de bergen Israëls sult ghy ⁵ vallen; ghy, ende alle uwe benden, ende de volcken die met u zijn: Ick heb u den ⁶ roof-vogelen, den gevogelte van ⁷ allen vleugel, ende den gedierte des velts ^b ter spijse gegeven.

5 Ofte, liggen, als elders.

6 Hebr. roof-vogel.

7 D. allerley, als onder vers 17.

b Ezech. 33.27.

5

Op het ⁸ open velt sult ghy vallen: want Ick hebbet gesproken, spreeckt de Heere HEERE.

8 Hebr. aengesichte des velts.

6

Ende ick sal een ⁹ vyer senden in Magog, ende onder de gene die inde ¹⁰ eylanden seker woonen: ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.

9 Der oorloge, plagen ende elenden, voortkomende uyt het vyer mijnes toorns. boven 38.18, 19. Siet Amos 1.4. etc.

10 Siet Psal. 72. op vers 10.

7

Ende ick sal mijnen ¹¹ heyligen naem in’t midden mijns volcks Israëls bekent maken; ende en sal mijnen heyligen naem niet meer laten ¹² ontheyligen: ende de heydenen sullen weten dat ick de HEERE ben, de Heylige in Israël.

11 Hebr. naem mijner heylicheyt. alsoo in’t volgende. D. my selfs, met mijne macht, gerechticheyt, goetheyt, heerlickheyt, etc.

12 Siet Levit. 18. op vers 21. ende boven 20.9.

8

Siet ¹³ het komt ende sal geschieden, spreeckt de Heere HEERE: Dit is de dach, [van] welcken ick gesproken hebbe.

13 Sekerlick, sonder feyl, sal dit alles vervult worden.

9

Ende de inwoonders der steden Israels sullen ¹⁴ uytgaen, ende ¹⁵ [vyer] stoken ende branden vande wapenen, soo [van] ¹⁶ schilden als rondassen, van bogen ende van pijlen, soo van hant- ¹⁷ stocken, als van spiessen: ende sy sullen daer van vyer stoken seven jaren.

14 Om den buyt der verslagenen te versamelen.

15 Dit is hier ingevoecht uyt het volgende. ende moetmen dit lange branden ende vyerstoocken, als oock de volgende groote ruymte vande plaetse der begraeffenisse voor Gog ende sijnen hoop, item de moeyte ende langen tijt van’t begraven, nemen als eene figuerlicke afmalinge van de grootheyt ende schricklickheyt der nederlage.

16 Hebr. schildt, rondasse, etc. in’t getal van eenen.

17 Ofte, stangen.

10

So datse geen hout uyt het velt en sullen dragen, nochte uyt de wouden houwen, maer van de wapenen vyer stoken: ende sy sullen berooven de gene die haer berooft hadden, ende plunderen die haer geplundert hadden, spreeckt de Heere HEERE.

11

Ende ’tsal te dien dage geschieden, dat ick den Gog aldaer eene graf-stede in Israël sal geven, het ¹⁸ dal der doorgangers nae’t oosten der zee; ende dat selve sal den doorgangers [de ¹⁹ neuse] stoppen: ende aldaer sullen sy begraven, den Gog, ende sijne gantsche menichte, ende sullen’t noemen, ²⁰ Het Dal van Gogs menichte.

18 Van dese plaetse wort nergens meer in de H. Schrift vermeldt. eenige meynen dat de naem deser plaetse gegeven is vande doorgangers. ond. versen 14, 15. ofte, het kan eene valleye geweest zijn, daer den ordinaren pas was langs de zee Kinnereth, oft Genesareth, nae Syrien, etc. in’t noord-oost: ofte, by de doode zee nae Egypten, Arabien, etc. in’t suydoost van Canaan. De leser kan hier mede vergelijcken Ioel 2.20. Sommige verstaen de leechten in Gilead in’t oosten over de Iordane, daer de kooplieden veel door-reysden, ende handelden. siet Gen. 37.25.

19 Neuse ende mont, van wegen den stanck ofte stercken reuck. Vergel. Ioel 2.20. and. [den pas, ofte, ’tgesichte] stoppen, sluyten, van wegen de menichte der dooden: ofte (als sommige) den mont stoppen, so datse Israel niet meer in’t doorgaen en souden bespotten.

20 Hebr. Ge Hamon Gog.

12

Het huys Israëls nu ²¹ salse begraven, om het lant te ²² reynigen: seven maenden [lanck].

21 Hebr. sullense.

22 Van de doode lichamen, die nae de wet der ceremonien d’aerde verontreynichden, ende daerom begraven moesten worden. Siet Deut. 21.23.

13

Ia al ’t volck des lants ²³ sal begraven, ende ’tsal hen tot eenen ²⁴ name zijn: ten dage als ick sal ²⁵ verheerlickt zijn, spreeckt de Heere HEERE.

23 Hebr. sullen.

24 D. roem ende eere. Vergel. bov. 34.29. ende d’aent. aldaer.

25 Ofte, my sal vereerlickt hebben: T.w. door mijn oordeel over dese vyanden mijner kercke.

14

Oock sullense ²⁶ mannen ²⁷ uytscheyden, die gestadich door ’t lant doorgaen, [ende] doodengravers met de doorgangangers, [om te begraven] de gene die op den ²⁸ aerdbodem zijn overgelaten, om dien te reynigen: ten eynde van seven maenden sullense ondersoeck doen.

26 Hebr. mannen, ofte, lieden der gestadicheyt, ofte, geduericheyt, D. die steets rontomme in’t lant trecken, om ordre te stellen op de begravinge van alle die hier ofte daer mogen zijn overgebleven, na de gemeyne begraeffenisse der seven maenden, als volcht.

27 Wantse nae de wet onreyn waren, die met doode te doen hadden. Num. 19.11. etc.

28 And. die met de doorgangers begraven de gene die op den aerd-bodem zijn overgelaten: verstaende, datse oock den reysenden man daer toe mede souden gebruycken, by occasie.

15

Ende dese doorgangers sullen door het lant doorgaen; ende [als ²⁹ yemant] een menschen-been siet, so sal hy een merckteecken daer by ³⁰ oprichten: tot dat de doodengravers het selve sullen hebben begraven in’t Dal van Gogs menichte.

29 Hebr. ende hy siet, Dat is, (in sulcke t’samenvoeginge van woorden) als yemant, ofte, een van hen siet etc. and. ende de doorgangers die door’t lant doorgaen, als yemant van hen, etc.

30 Hebr. bouwen: op dat de dootgravers dat siende, het voorseyde been mogen begraven.

16

Oock so sal de naem der ³¹ stadt, ³² Hamona, zijn: Also sullen sy het lant reynigen.

31 Die in ofte aen dat dal sal gelegen zijn, daer in de begravers, geduerende dien tijt, by een quamen. and. de stadt (Ierusalem) sal eenen naem [hebben] van de menichte, T.w. deser verslagenen.

32 D. menichte, als bov. vers 11.

17

Ghy dan, menschen kint, soo seyt de Heere HEERE; Segt tot het gevogelte van ³³ allen vleugel, ende tot al ’tgedierte des velts; vergadert u ende komet aen, versamelt u van rontomme, tot mijn ³⁴ Slachtoffer, dat ick voor u geslacht hebbe, een groot slachtoffer, op de bergen Israëls: ende etet vleesch, ende drincket bloet.

33 D. allerley: als bov. vers 4. dit dient al wijders tot afbeeldinge deser grooter nederlage. Vergel. boven vers 9. ende voorts Iesa. 18.6. Ierem. 12.9. etc.

34 Siet Iesa. 34.6. Ier. 46.10. Zeph. 1.7, 8. met d’aenteeck. ende van’t Hebr. woort, Gen. 31. op vers 54. ofte, Slachtmael, Slacht-maeltijt, uyt Apoc. 19.17. ende hier, onder vers 20.

18

Het vleesch der Helden sullet ghy eten, ende het bloet der Vorsten der aerde drincken: ³⁵ der rammen, der lammeren, ende bocken, [ende] varren, die altemael ³⁶ gemeste van Basan zijn.

35 D. uytgelesenste van allerley staet ofte conditie, die tegen Gods volck gestreden hebben. Vergel. Ies. 34.6.

36 Ofte, vettaerts. D. gelijck vette gemeste beesten van Basan. Vergel. Psal. 22.13. met d’aenteeck.

19

Ende ghy sullet het vette eten tot versadinge toe, ende bloet drincken tot dronckenschap toe: van mijn slachtoffer dat ick voor u geslacht hebbe.

20

Ende ghy sult versadiget worden

[fol. 90r]

aen mijne tafel van [rijd] peerden ende wagen- ³⁷ [peerden], van helden ende ³⁸ alle krijchslieden, spreeckt de Heere HEERE.

37 Item, muylen, ezels, etc. Vergel. d’aenteeckeninge op 2.Sam. 8.4.

38 D. allerley, ofte, alle dese, ofte vele dappere manne van oorloge. Hebr. heltkrijchsman.

21

Ende ick sal mijne eere ³⁹ setten onder de heydenen: ende alle heydenen sullen mijn oordeel sien, dat ick gedaen hebbe, ende mijne hant, die ick ⁴⁰ aen hen geleyt hebbe.

39 D. klaerlick doen blijcken. Hebr. eygentl. geven: doch het Hebr. woort wort alsoo nae gelegentheyt van saken verscheydentlick gebruyckt. Siet wijders op vers 23.

40 Mits hen (de vyanden) te dooden. Siet Genes. 37. op vers 22. ofte, mijne plagen, die ick hen hebbe aengedaen. siet Iob 13. op vers 21.

22

Ende ⁴¹ die van den huyse Israëls sullen weten, dat ick de HEERE haerlieder Godt ben: van dien dage af, ende voortaen.

41 Hebr. het huys Israëls sullen, etc. alsoo in’t volgende.

23

Ende de heydenen sullen weten, dat die van den huyse Israëls gevanckelick zijn wechgevoert ⁴² om hare ongerechtichheyt, om datse tegen my hadden overtreden, ende dat ick mijn aengesicht voor hen ⁴³ verborgen hebbe: ende hebse overgegeven in de hant harer wederpartijders, so datse ⁴⁴ altemael door ’t sweert gevallen zijn:

42 Het welcke by de heydenen sal strecken tot mijne eere, dewijle ick door de rechtveerdige straffe mijns volcks mijne heylicheyt ende gerechticheyt bewesen hebbe: gelijck daerna, mijne waerheyt ende trouwe door harer genadige verlossinge.

43 Siet Deut. 13. op vers 17.

44 Eene groote menichte, in alle contreyen des lants, van allerley stant ofte conditie.

24

Nae hare onreynicheyt, ende nae hare overtredingen heb ick met haer gehandelt: ende ick heb mijn aengesicht voor hen verborgen.

25

Daerom soo seyt de Heere HEERE; ⁴⁵ Nu sal ick Iacobs ⁴⁶ gevangene wederbrengen, ende sal my ontfermen over het gantsche huys Israëls: ende ick sal yveren over mijnen ⁴⁷ heyligen Name.

45 D. al haest. Siet Hose. 10. op vers 3.

46 Hebr. gevanckenisse.

47 Hebr. naem mijner heylicheyt.

26

Als sy hare schande sullen gedragen hebben, ende alle hare ⁴⁸ overtredinge, [met] dewelcke sy tegen my hebben overtreden: doe sy in haer lant ⁴⁹ seker woonden, ende niemant en was diese verschrickte.

48 Dat is, der selver straffe. Vergel. Lev. 5. op vers 1. etc.

49 Doe het hen wel ginck, by goeden dagen, als het hen betaemde danckbaer tegen my te zijn.

27

Als ickse sal hebben wedergebracht uyt de volcken, ende haer vergadert sal hebben uyt de landen harer vyanden: ende ick aen haer ⁵⁰ geheylicht sal zijn voor de oogen van vele heyligen:

50 Als bov. 38.16.

28

Dan sullense weten, dat ick, de HEERE, haerlieder Godt ben, dewijl ickse gevanckelick hebbe doen wechvoeren onder de heydenen, maer hebse [weder] versamelt in haer lant: ende hebbe aldaer niemant van haer meer ⁵¹ overgelaten:

51 Niet eenen van de mijne, van mijn uytverkoren volck, hebbe ick onverlost gelaten ofte vergeten ende overgesien, maer hen alle te samen, ende eenen yegelicken in’tbysonder, getrouwelick mijn heyl bewesen.

29

Noch ick en sal mijn aengesichte voor haer niet meer verbergen: ⁵² wanneer ick mijnen ^{c 53} Geest over ’thuys Israëls sal hebben uytgegoten, spreeckt de Heere HEERE.

52 Ofte, want, ofte, om dat ick mijnen Geest sal hebben uytgegoten, etc.

c Ioel 2.28. Actor. 2.17.

53 Siet Ioel 2.28. Act. 2.17. waer uyt blijckt, dat dese ende andere diergelijcke genaden-beloften sien op de algemeyne kercke Iesu Christi: gelijck de straffen der vyanden des Ouden ende Nieuwen Testaments door malkanderen in de prophetische schriften gesprengt ende gemengt worden, alsoo oock de beloften, aen beyde kercken gedaen. ende gelijck de vyanden des Ouden ende Nieuwen Testaments een lichaem maken, alsoo maken oock de geloovige ofte de kercken van beyden, een lichaem, ende gehooren tot eenen schaepstal, (niet tegenstaende de verscheydenheyt der bedieninge, etc.) waer van het hooft ende de herder is, de Heere Christus, de ware Messias. siet Ioh. 10.16. Rom. 4.16, 17, 23, 24. Eph. 2.12, 13, 19. etc.