Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

^* Het xxxviij. Capittel.

* Dewijle Godt inde voorgaende capittelen seer groote, soo lichaemlicke als insonderheyt geestelicke beloften gedaen heeft aen de kercke des Ouden, ende insonderheyt des nieuwen Testaments, op dat van de Ioden na de verlossinge uyt Babel, ende de Christenen na de komste des Heeren Christi, haer daer op d’inbeeldingen niet mochten maken van geduerige aerdsche ruste, ende in tijde van swarigheyt niet en mochten vertzagen, so heeft hy in dese twee volgende capittelen voorseyt den swaren strijt, vyantschap ende oorloge, die de Ioodsche kercke, voor Christi komste, ende d’algemeyne kercke na Christi komste, bysonderlick inde laetste tijden, souden bejegenen: met seer heerlicke beloften van sijnen getrouwen bystant, vaderlicke regeringe in desen allen, ende eene eyndelicke blijde uytkomste.

Prophetye van Gogs groote toerustinge, ende gewissen optocht tegen Israel, mitgaders sijne schricklicke nederlage door Godts yver ende machtige hant.

1

WYders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

2

Menschen kint, ¹ sett u aengesichte tegen ^{a 2} Gog, ³ het lant van Magog; den ⁴ hooft-vorst van ⁵ Mesech ende Tubal: ende propheteert tegen hem,

1 Siet boven 6. op vers 2

a Apoc. 20.8.

2 Door desen Gog kanmen voor eerst ende eensdeels verstaen de Coningen van Syrien ende kleyn Asien, bysonderlick den vermaerden Tyran, Antiochus Epiphanes, die ten tijde der Machabeen het Ioodsche volck grouwelick heeft getyrannizeert, ende allerley volck in sijne krijchs-heyren gevoert: te meer, om dat de wreede Schyten (afcomstich van Magog) ofte Tartaren, etc. niet lange voor den tijt deser prophetyen (Euseb. in Chron.) als Nebucadnezar elders besich was, (Siet Ierem. 49. op vers 35.) waren doorgedrongen tot in Syrien ende aen’t Ioodsche lant, ende der stadt Schytopolis. D. stadt der Schyten, (Plin. lib. 5. cap 18.) den naem hebben gegeven, ende der Afgodische stadt hierapolis, den naem van Magog, (Plin. lib. 5. cap. 23.) nae haren voorvader ende lant, (Genes. 10. op vers 2). ende buyten dat, de naem van den Coninck Gug, ofte Gyg. D. Gyges, over een komende met Gog, aldaer wel bekent was, ende Antiochus dese sijne vreemde voorsaten in wreetheyt gantsch gelijck. Ten tweeden ende principalick moetmen door Gog ende Magog wijders verstaen alle vyanden der kercke des nieuwen Testaments, ende bysonderlick den Antichrist met sijnen gantschen aenhanck, die in Schytische wreetheyt, ende bloedige vervolgingen der kercke, die alle te boven gaet. Vergel. Apoc. 20.8. etc. Sommige verstaen bysonderlick den Turck.

3 Ofte, Gog des lants van Magog, ofte, [uyt] den lande Magogs.

4 And. vorst [ende] hooft, ofte, vorst des hoofts, ofte, der hoofden van, etc. ’Tis soo veel als Souvereyn, Monarche, groote Chan.

5 Siet van dese beyde Genes. 10. op vers 2. ende boven 27.13.

3

Ende segt, Soo seyt de Heere HEERE: Siet ick ⁶ [wil] aen u, ô Gog, ghy hooft-vorst dan Mesech ende Tubal.

6 Siet boven 13. op vers 8.

4

Ende ick sal u ⁷ omwenden, ende ^{b 8} haken in uwe kaken leggen: ende ick sal u ⁹ uytvoeren, mitsgaders u gantsche heyr, peerden ende ruyteren, die altemael ¹⁰ volkomen wel gekleedt zijn, eene groote vergaderinge, [met] rondasse ende schilt, die altemael sweerden handelen.

7 Wenden ende keeren, gelijckmen een peert met den toom, ofte de visschen met haken ende angels, omwendt.

b Ezech. 29.4. ende 39.2.

8 Siet boven 29. op vers 4.

9 Door mijne verborgene regeringe sult ghy daer aen willen, ende moeten, op dat ick eere aen u behale. Vergel. onder vers 16, 17.

10 Hebr. gekleedde, ofte, bekleedde der volkomentheyt. D. uyter maten wel toegerust, ende van alles wel versien.

5

¹¹ Persen, Mooren, ende Puteërs met hen: die altemael schilt ende helm [voeren].

11 Als boven 27.10.

6

¹² Gomer, ende alle sijne benden; het huys van ¹³ Togarma, [aen] de zijden van’t Noorden, ende alle sijne benden: vele volcken met u.

12 Siet Gen. 10. op vers 2.

13 Siet Gen. 10. op vers 3. ende boven 27.14.

7

¹⁴ Zijt bereyt ende maeckt u gereet, ghy, ende uwe gantsche vergaderinge, die tot u vergadert zijn: ende weest ghy hen tot eene ¹⁵ wacht.

14 Dit is eene beschimpinge van Gogs groote toerustinge.

15 Weest als haerlieder wachter, past op haer, doet u best om haer kloecklick voor te gaen ende te beschermen: spotscher wijse gesproken.

8

Na vele dagen zult ghy ¹⁶ besocht worden; in’t ¹⁷ laetste der jaren sult ghy komen in’t lant, ¹⁸ dat weder gebracht is van den sweerde, dat vergadert is uyt vele volcken; op de bergen Israëls, die steets tot verwoestinge geweest zijn: als ¹⁹ het selve [lant] uyt de volcken sal uytgevoert zijn, ende ²⁰ sy altemael seker sullen woonen.

16 D. gestraft. siet Genes. 21. op vers 1.

17 Ter tijt die van mijne Propheten is voorseyt, na de verlossinge uyt Babel, ende insonderheyt na de komste des Messie.

18 D. welckes inwoonders wedergebracht sullen zijn, etc. Dat is, verlost uyt Babel. alsoo in’t volgende: ende insonderheyt alle geloovige, die door den Messiam ten tijde des nieuwen Testaments geestlick sulllen verlost zijn, ende in Godts kercke, (door de bergen Israels afgebeeldt) met een geestlick vertrouwen woonen, ende uyt vele vervolgingen behouden zijn.

19 D. d’inwoonders des voorseyden lants.

20 De inwoonders, sonder achterdencken ende in vrede sullen leven in haer lant. Vergel. vers 11.

9

Dan sult ghy optrecken, ghy sult aenkomen als eene onstuymige verwoestinge, ghy sult zijn als eene ^c wolcke, om het lant te bedecken: ghy, ende alle uwe benden, ende vele volcken met u.

c Ezech. 30.18.

10

Alsoo seyt de Heere HEERE: Te dien dage sal’t oock geschieden, datter ²¹ raetslagen in u herte sullen opkomen, ende ghy sult eene quade gedachte dencken,

21 Hebr. Woorden, dingen: maer het Hebr. woort wort oock elders voor raetslagen genomen. Siet 1.Reg. 1.7. met de aenteeck.

11

Ende sult ²² seggen; Ick sal optrecken nae [dat] ²³ dorp-lant, ick sal komen tot de gene die in ruste zijn, die seker woonen: die altemael woonen sonder muer, ende geenen grendel noch deuren en hebben:

22 By u selven. D. dencken ende voornemen.

23 Daer geene bemuerde vaste steden in en zijn, als volgt: daermen in ruste ende stilte sonder quaet achterdencken leeft als vers 8.

12

Om buyt te buyten, ende om roof te rooven: om uwe ²⁴ hant te wenden tegen de woeste-plaetsen die [nu] bewoont zijn, ende tegen een volck dat uyt de heydenen versamelt is, dat vee ende have ²⁵ verkregen heeft, woonende in’t ²⁶ midden des lants.

24 D. uwe macht uyt te strecken: alsoo 2.Sam. 8.3. Siet aldaer.

25 Hebr. eygentl. is makende.

26 Ofte, op de hoochte, Hebr. den navel. Siet Iud. 9.37.

13

²⁷ Scheba, ende Dedan, ende de kooplieden van ²⁸ Tharsis, ende alle hare jonge ²⁹ leeuwen sullen tot u seggen; Komt ghy om buyt te buyten? hebt ghy uwe vergaderinge vergadert om roof te rooven? om silver ende gout wech te voeren? om vee ende have wech te nemen? om eenen grooten buyt te buyten?

27 Siet van beyden Gen. 10. op vers 7. item boven 27.15, 20, 22.

28 Als boven 27.12, 25. siet Genes. 10. op vers 4.

29 Verst. scherpe, ende gewinsuchtige kooplieden ende handelaers, die nae den roof haken als jonge leeuwen, die sullen sich by u voegen, ende u volgen, om mede deel aen den buyt van Israel te hebben.

14

Daerom propheteert, ô menschen kint, ende segt tot Gog; Soo seyt de Heere HEERE: en sult ghy’t, te dien dage, als mijn volck Israël seker woont, niet ³⁰ gewaer worden?

30 D. mijnen toorn ende straffe ondervinden ofte ervaren? uyt vergelijckinge van vers 16. ende 18. ja gewislick, wil de Heere seggen: ghy sult ervaren, wat het is, mijn gerust ende stil volck te stooren.

15

Ghy ³¹ sult dan komen uyt uwe plaetse, uyt de zijden van’t Noorden, ghy, ende vele volcken met u: die altemael op peerden sullen rijden, eene groote vergaderinge, ende een machtich heyr.

31 Ofte, ende en sult ghy niet komen? etc. vraegs-wijse, als in’t eynde van’t voorgaende vers alsoo in’t volgende.

16

Ende ghy sult optrecken tegen mijn volck Israël, als eene wolcke, om het lant te bedecken: In’t laetste der dagen sal’t geschieden; dan sal ick u aenbrengen tegen mijn lant, op dat de heydenen my kennen, als ick aen u, ô Gog, voor hare oogen sal ³² geheylicht worden.

32 Als boven 28.22. Vergel. onder vers 23. ende 39.27. etc.

17

Soo seyt de Heere HEERE: ³³ Zijt ghy die, [van] welcken ick in voorleden dagen gesproken hebbe, door den ³⁴ dienst mijner knechten, de ³⁵ Propheten Israëls, ³⁶ die in die dagen gepropheteert hebben, jaren [lanck], dat ick u tegen ³⁷ hen soude aenbrengen?

33 D. ghy zijt sekerlick dieselve, ende daerom sult ghy alsoo doen, ende ’tsal u eyndelick soo gaen, als ick besloten, ende door mijne dienstknechten gepropheteert hebbe, onder verscheydene tijtelen ende benaemingen van de vyanden mijner kercke.

34 Hebr. hant.

35 Als, specialick door Ezechiel hier, Daniel cap. 8. ende 11. ende vele andere te vooren, in den Ouden Testamente: gelijck voorts in gelijckformicheyt van dien, door de Apostelen Paulus ende Iohannes in den nieuwen Testamente geschiet is etc. Siet Apoc. 10.7.

36 And. die in de dagen van die jaren gepropheteert hebben.

37 Israel, mijn volck.

18

Maer het sal geschieden te dien dage, ten dage als Gog tegen het lant Israëls sal aenkomen, spreeckt de Heere HEERE; dat mijne grimmicheyt in mijne ³⁸ neuse sal opkomen.

38 Ofte, aensicht, gelaet. menschelick van Godt gesproken om sijnen yver ende toorn uyt te drucken.

[fol. 89v]

19

Want ick ³⁹ hebbe gesproken in mijnen ^{d 40} yver, in’t vyer mijner verbolgentheyt: ⁴¹ Soder niet, te dien dage, een groot beven sal zijn, in den lande Israëls!

39 And. ick sal spreken.

d Ezech. 36.5, 6.

40 Over ende voor mijn volck, ende tegen desselven vyanden.

41 Een afgebroken reden, in’t eedt-sweeren gebruycklick. siet boven 34.8.

20

So dat van mijn ⁴² aengesichte beven sullen, de visschen der zee, ende ’t gevogelte des hemels, ende ’t gedierte des velts: ende al ’t kruypende gedierte dat op het aerdrijck kruypt; ende alle menschen die op den aerd- ⁴³ bodem zijn: ende de bergen sullen nedergeworpen worden, ende de ⁴⁴ steyle-plaetsen sullen nedervallen, ende alle ⁴⁵ mueren sullen ter aerden nedervallen.

42 D. schricklicke tegenwoordicheyt, ofte, toornicheyt (Siet Psal. 21. op vers 10.) die ick door mijne oordeelen over dese vyanden sal bewijsen, waer door sich alles (om soo te spreken) sal ontsetten ende schricken watter is: figuerlicke maniere van spreken.

43 Hebr. aengesichte.

44 Ofte, trappen, opgangen, hooge torens.

45 Hebr. muer sal, etc.

21

Want ick sal het sweert over hem ⁴⁶ roepen ⁴⁷ op alle mijne bergen, spreeckt de Heere HEERE: het sweert eenes ⁴⁸ yederen sal tegen sijnen broeder zijn.

46 D. krijch, moort ende verwoestinge, sal ick over den Gog beschicken. Siet Ier. 25. op vers 29.

47 Ofte, voor: D. ten besten, om mijner bergen wille. D. mijner kercke.

48 Der vyanden. Dit siet op de vyantschap ende oorlogen, die tusschen de Coningen van Syrien geresen zijn, waer door sy malkanderen verdorven ende verwoest hebben: van gelijcken hebben dickwijls de dienaers des Antichrists gedaen, tot verlossinge ende ruste van Godts kercke. Vergel. wijders de Historien Iud. 7.22. 2.Chron. 20.23.

22

Ende ick sal met hem rechten, door pestilentie ende door ⁴⁹ bloet: ende ick sal eenen overstelpenden ⁵⁰ plas-regen, ende groote hagel-steenen, vyer ende swevel, regenen op hem, ende op sijne benden, ende op de vele volcken, die met hem sullen zijn:

49 D. dootslach ende moort.

50 Siet Psal. 11.6. ende boven 13.11. met d’aenteeck.

23

Also sal ick my ⁵¹ groot maken ende my heyligen, ende bekent worden voor de oogen veler heydenen: ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.

51 D. bewijsen, dat ick, de Godt Israëls, de eenige ware, almachtige, getrouwe ende rechtveerdige Godt ben, die mijn volck wel om harer sonden wille kastijde, doch niet en verlate, maer eyndelick verlosse, ende alle hare vyanden dempe, ende make datmen my daer voor kenne, ende roeme. Vergel. boven vers 16. ende Apoc. 15.3, 4.