Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxiij. Capittel.

Godt propheteert wijders, van Ierusalems inneminge, des volcx wechvoeringe, ende wederbrenginge uyt Babel, mitsgaders eenen saligen, vrolicken ende gerusten toestant, vers 1, etc. van de sendinge Christi, sijn eeuwich ende vast Coninckrijck, Priesterdom, ende begenadigt zaet, 14.

1

VOorts geschiedde des HEEREN woort ten tweeden mael tot Ieremia, als hy ¹ noch in den voorhof der bewaringe was opgesloten, seggende:

1 Siet bov. 32.2, 3.

[fol. 52r]

2

Soo seyt de HEERE, die ’t ² doet: de HEERE, die dat formeert, op dat hy ’t bevestige, HEERE is sijn naem:

2 T.w. ’tgene hy door my openbaert ende belooft, aengaende de herstellinge van Ierusalem ende sijne kercke. siet Exod. 2.14, 15. And. haer (N. Ierusalems ende sijner kercke, waer van in’t voorgaende ende volgende gesproken wort) maker diese formeert, ofte, haer formeerder, etc. den sin op een uytkomende.

3

³ Roept tot my, ende ick sal u antwoorden: ende ick sal u bekent maken groote ende ⁴ vaste dingen, die ghy niet en weet.

3 D. bidt vyerichlick: ghy mijn volck, ofte, ghy Ieremia, die ghy hier gevangen sitt. siet Iob 36. op vers 16.

4 Die vast by my besloten, ja in mijnen raet als opgesloten zijn, ende daerom vast ende seker gaen. Vergel. Deut. 32.34.

4

Want soo seyt de HEERE, de Godt Israëls, van de huysen deser ⁵ stadt, ende van de huysen der Coningen van Iuda; die door de ⁶ wallen ende door het sweert zijn afgebroken:

5 Niet tegenstaende (wil de Heere seggen) dat de staet deser stadt ende harer inwoonderen sooelendich sal zijn, datse buyten alle menschelicke apparentie van herstellinge sal wesen, nochtans sal ickse herstellen als volgt vers 6.

6 D. die haest ende sekerlick sullen afgebroken worden, als de Chaldeen van hare opgeworpene wallen ofte bolwercken door krijsch-middelen, ende gewapender hant (verg. Ezech. 26.9.) de stadt sullen hebben ingenomen. Verg. bov. 32. op vers 24. And. tot de wallen,ende tot het sweert. D. de huysen die afgebroken zijn, om bolwercken daer van tegen den vyant te maken, ende tegenweer daer uyt te doen.

5

⁷ Daer zijnder [wel] ⁸ ingekomen om te strijden tegen de Chaldeen, maer ’t is om ⁹ die selve te ¹⁰ vullen met doode lichamen van menschen, die ¹¹ ick verslagen hebbe in mijnen toorn ende in mijne grimmicheyt: ende ¹² om dat ick mijn ¹³ aengesicht van dese stadt verborgen hebbe, om alle ¹⁴ haerlieder boosheyt:

7 T.w. seyt de HEERE, uyt vers 4.

8 Inde stadt Ierusalem, om die tegen de belegeraers te beschermen, gelijckmen tegen tijt van belegeringe de hooftsteden met kloecke krijchslieden pleecht te vervullen.

9 Chaldeen, die niet en soecken als te dooden ende te moorden. andere verstaen, de huysen, D. (soo sy verclaren) huysgesinnen, waer van in’t voorgaende vers.

10 D. te versadigen, datse haren moet koelen doort ’t ombrengen der Ioden. aengaende sulcken gebruyck des woorts vervullen, vergel. Exod. 15.9. Iob 16.10. met d’aenteeck.

11 Door ’t sweert der Chaldeen verslaen sal, in plaetse dat sy de Chaldeen (om soo te spreken) tegen mijnen danck meynen te verslaen.

12 And. om welcker (T.w. huysgesinnen) alle boosheyt ick mijn aengesicht van dese stadt verborgen hebbe.

13 Siet Deut. 31. op vers 17.

14 Der inwoonderen.

6

Siet ick sal ¹⁵ haer de ¹⁶ gesontheyt ende de genesinge doen rijsen, ende sal ¹⁷ haerlieden genesen: ende sal hen ¹⁸ openbaren overvloet van ¹⁹ vrede ende waerheyt.

15 Der stadt Ierusalem, ende mijne kercke.

16 Ofte, een pleyster ende medecijne opleggen. Siet bov. 30.13, 17.

17 De inwoonders van Ierusalem, ende leden mijner kercke.

18 Onvoorsiens, ende daer ’t buyten alle hope scheen te zijn.

19 Door den Messiam, vergel. Ioha. 1.17. And. eene bestandige, vaste, ofte, gewisse vrede.

7

Ende ick sal de ^a gevanckenisse Iuda, ende de gevanckenisse Israëls wenden, ende salse ^{b 20} bouwen, als ²¹ in’t eerste.

a Ier. 32.44.

b Ier. 24.6. ende 31.4.

20 Siet bov. 31.28.

21 Ofte, in den beginne: alsoo vers 11. D als te vooren.

8

Ende ick salse reynigen van alle hare ongerechticheyt, [met] dewelcke sy tegen my gesondicht hebben: ende ick sal ^c vergeven alle hare ongerechticheden, [met] dewelcke sy tegen my gesondicht, ende [met] dewelcke sy tegen my overtreden hebben.

c Ier. 31.34.

9

Ende ²² het sal my zijn tot eenen ²³ vrolicken ²⁴ name, tot eenen roem, ende tot eenen cieraet, by allen heydenen der aerde, die al het goede sullen hooren, dat ick hen doe; ende sy sullen vreesen ende beroert zijn over al het goede, ende over alle den vrede, dien ick ²⁵ haer ²⁶ beschicke.

22 Ofte, sy, N. Ierusalem, ende mijne kercke.

23 Hebr. naem der vrolickheyt. D. die my seer aengenaem zy ende verheuge.

24 Vergel. Deut. 26.19. met d’aenteeck.

25 Ierusalem, mijner kercke.

26 Hebr. make, doe.

10

Alsoo seyt de HEERE; In dese plaetse, (daer ghy van ²⁷ segget; Sy is woest, datter geen mensch noch geen beest in en is:) in de steden van Iuda, ende op de straten van Ierusalem, die [soo] verwoestet zijn, datter geen mensche, noch geen inwoonder, noch geen beest in en is, sal wederom gehoort worden,

27 Als bov. 32.41.

11

^d De stemme der vrolickheyt ende de stemme der blijtschap, de stemme des bruydegoms ende de stemme der bruyt, de stemme der gener die seggen, Lovet den HEERE der ²⁸ heyrscharen, want de HEERE is goet, want sijne goedertierentheyt is in eeuwicheyt; [de stemme] der gener die ²⁹ lof aenbrengen ten huyse des HEEREN: want ick sal ³⁰ de gevanckenisse des lants wenden, ³¹ als in’t eerste, seyt de HEERE.

d Ierem. 7.34.

28 Siet 1.Reg. 18. op vers 15.

29 Ofte, danksegginge, lof-offer, danck-offer.

30 Ofte, de gevangene des lants doen wederkeeren: alsoo ond. vers 26. ende elders dickwijls.

31 D. dat sy uyt de gevanckenissse wedergekomen zijnde, vredelick in dit lant woonen, als te vooren. Vergel. vers 7.

12

Soo seyt de HEERE der heyrscharen, In dese plaetse, die [soo] woest is, datter geen mensch, selfs tot het vee toe, in en is, mitsgaders in alle der selver steden, ³² sullen wederom wooningen zijn van herderen, die de kudden doen ³³ legeren.

32 Hebr. sal een wooninge zijn, etc.

33 Ofte, nederliggen. een teecken van vredigen toestant ende welbestelde regeringe in den lande, als oock het volgende. Vergel. bov. 31.24.

13

In de steden van’t geberchte, in de steden der leechte, ende in de steden van’t Suyden, ende inden lande Benjamins, ende in de plaetsen rontom Ierusalem, ende inde steden van Iuda, sullen de kudden wederom onder de handen des ³⁴ tellers doorgaen, seyt de HEERE.

34 D. des vertien ders, die het tiende schaep, ofte geyte, met de roede sloech, ende den Heere afsonderde. Siet hier van Levit. 27. op vers 32. ende Ezech. 20. op vers 37.

14

Siet de dagen komen, spreeckt de HEERE; dat ick het ^{e 35} goede Woort ³⁶ verwecken sal, dat ick ³⁷ tot het huys Israëls, ende over het huys Iuda gesproken hebbe.

e Ierem. 29.10.

35 D. genadige ende segenrijcke belofte van Christo, in welcken alle beloften ja ende amen zijn. 2.Cor. 1.20.

36 Ofte, bevestigen, daer stellen, D. houden, als wy spreken.

37 Ofte, over, van.

15

In die dagen, ende te dier tijt sal ick den David eene ^{f 38} SPRUYTE der gerechticheyt doen uytspruyten: ende hy sal ³⁹ recht ende gerechticheyt doen op aerden.

f Ierem. 23.5.

38 Siet bov. 23. op vers 5.

39 Als een Coninck. Siet bov. 23.5.

16

⁴⁰ In die dagen sal Iuda verlost worden, ende Ierusalem seker woonen: ende dese is die haer roepen sal, de ⁴¹ HEERE ONSE GERECHTICHEYT.

40 Siet bov. 23.op vers 6.

41 T.w. de Heere Christus, die sijne kercke sal roepen. T.w. uytwendichlick door de Predicatie des Euangeliums, ende inwendichlick door de krachtige werckinge sijns H. Geestes, ende sijn genaden werck in haer voltrecken tot den eynde toe. Siet bov. 23. op vers 6.

17

Want soo seyt de HEERE: David en sal niet worden ⁴² afgesneden een man die op den throon des huyses Israëls sitte.

42 Siet 1.Reg. 2. op vers 4. met dese ende de volgende woorden, die van den staet des Ouden Testaments, (belangende het Coninckrijcke ende Priesterdom) ontleent zijn, wort (als elders) te kennen gegeven de bestandicheyt ende onveranderlickheyt des Coninckrijcks ende Priesterdoms onses Heeren Iesu Christi. siet Luc. 1.32, 33. Hebr. 7.1, 2, 3, 11, 12, 15, 16, 17, 24, 28, etc. die daerenboven onder sich heeft, niet alleen de herders ende leeraers sijner kercke, maer oock alle der selver leden, die hy alle tot Coningen ende Priesters gemaeckt heeft, daerom oock sijne kercke een Conincklick Priesterdom genoemt wort. Siet 1.Pet. 2.5, 9. Apoc. 1.6. ende 5.10. item Rom. 12.1. Hebr. 13.15, 16.

18

Oock en sal den Levitischen Priesteren, van voor mijn aengesichte niet worden afgesneden een man die brantoffer offere, ende spijsoffer aensteke, ende slachtoffer bereyde ⁴³ alle de dagen.

43 D. Voor altoos.

19

Ende des HEEREN woort geschiedde tot Ieremia, seggende:

20

Alsoo seyt de HEERE; Indien ghylieden mijn ⁴⁴ verbont van den dach, ende mijn verbont van de nacht, kont vernietigen: so dat dach ende nacht niet en zijn op haren tijt:

44 D. de ordere, die ick op de beurten ende ’t gevolg van dach ende nacht gestelt hebbe. Vergel. Gen. 8.22. Psal. 89.37, 38. ende 119.89, 90, 91. ende bov. 31, 35, 36.

21

So sal oock vernieticht konnen worden mijn verbont met mijnen knecht David, dat hy geenen sone en hebbe, die op sijnen throon regere: ende ⁴⁵ met de Leviten de Priesteren, mijne dienaren.

45 Verstaet hier by, het verbont met, etc.

22

Gelijck het heyr des Hemels niet getelt, ende het zant der zee niet gemeten kan worden: alsoo sal ick vermenichvuldigen het zaet mijns knechts Davids, ende ⁴⁶ de Leviten, die my dienen.

46 And. der Leviten, T.w. zaet.

23

Voorts geschiedde des HEEREN woort tot Ieremia, seggende:

24

En hebt ghy niet ⁴⁷ gesien, wat ⁴⁸ dit volck ⁴⁹ spreeckt? seggende; De ⁵⁰ twee geslachten, die de HEERE verkoren hadde, die heeft hy nu verworpen: ja sy versmaden mijn volck, so dat het geen volck ⁵¹ meer en is voor haerlieder aengesichte.

47 D. gemerckt, ofte, gehoort.

48 T.w. de spottische Ioden, die Godts beloften verachteden, ende tegen sijne oordeelen murmureerden; ofte, (als sommige) de godtloose Chaldeen ende andere heydenen, op dewelcke sy specialick de laetste woorden deses verskens duyden.

49 Hebr. spreken: als dickwijls.

50 Iuda ende Israël: van welcken boven gesproken is. andere verstaen Iuda ende Benjamin.

51 Ofte, weder en sal worden. om datse soo gering ende elendich waren, datter nae haer oordeel geen hope en was van herstellinge, sulcx datter geen andere rekeninge op te maken en was, als dat se souden vergaen ende te niete worden. Vergel. ond. 48.2, 42.

25

Soo seyt de HEERE; Indien mijn ⁵² verbont niet en is van dach ende nacht: [Indien] ick de ⁵³ ordeningen des Hemels ende der aerde niet gestelt en hebbe:

52 Siet op vers 20. dese dingen wederhaelt Godt tot oprichtinge ende versterckinge sijner geloovigen, willende seggen, hoe seer oock dese sake buyten alle menschlicke apparentie mochte zijn, datse nochtans soo weynich soude feylen, als’t gevolg van dach ende nacht op malkanderen, etc.

53 Siet bov. 31.35, 36.

26

So sal ick oock het zaet Iacobs ende mijns knechts Davids verwerpen, dat ick van sijnen zade niet en neme die daer ⁵⁴ heerschen over het zaet Abrahams, Isaacs ende Iacobs: want ick sal haer gevanckenisse wenden, ende my harer ^g ontfermen.

54 Dit is wel eerst vervult in Zerubbabel ende andere volgende Regenten van Davids geslachte, maer principalick ende geestelick in onsen Heere Iesu Christo, Davids Spruyte, ende den eeuwige Coninck sijner kercke.

g Ierem. 31.20.