25
Ga naar margenoot86 De wolf ende 'tlam sullen Ga naar margenoot87 t'samen weyden, ende Ga naar margenoot88 de Leeuw sal stroo eten, als een runt, ende Ga naar margenoot89 stof sal de Ga naar margenoot90 spijse der slange zijn: sy en sullen geen quaet doen noch verderven op mijnen gantschen Heyligen berch, seyt de HEERE.
|
-
margenoot1
- Hebr. Eygentlick, gesocht. Verstaet hier by, ende gevonden, gelijcker staet Rom. 10.20. Dit spreeckt de Heere, ende 't is een Prophetie van de beroepinge der heydenen, ende de verwerpinge der Ioden. Siet dese maniere van spreken, T.w. soecken, voor, soecken en vinden, Eccles. 3.6. ende verg. Gen. 12. op vers 15.
-
margenoot3
- D. van de heydenen, die vreemt waren van de burgerschap Israëls, etc. siet Eph. 2.12.
-
margenoot4
- Verstaet hier oock de heydenen, die eertijts Godes volck niet genaemt en wierden, siet Rom. 9.24, 25, 26.
-
margenoot5
- D. ick presentere my tot uwen besten, T.w. in, ende door de Predicatie des H. Euangelii.
-
margenoot6
- D. ick hebbe de Ioden door de predicatie der Propheten, ende daer na door de Apostelen steedts laten roepen, ende onderwijsen, maer sy en hebben't niet ter herten genomen. Als de H. Schrift seyt, dat de menschen de handen uytbreyden, of uytspreyden, dat beteeckent bidden, als Exod. 9.29. ende 1.Reg. 8.22. Siet de aenteeck. aldaer. Maer alsser geseyt wort, dat Godt sijne handen uytspreyt, beteeckent het prediken, als hier, ende Prov. 1.24. Siet de aenteeck. aldaer.
-
margenoot7
- Siet Ies. cap. 1. op vers 23. d'Apostel Paulus, de Griecksche Translateurs volgende, heeft, tot een ongehoorsaem ende tegensprekende volck, ende hy seyt dat dit tot Israël gesproken is, Rom. 10.21.
-
margenoot8
- Als Psal. 36.5. het woort wech wort somtijts in de Heylige Schrift gebruyckt voor Religie, als Act. cap. 18. versen 25, 26. ende cap. 22. vers 4.
-
margenoot9
- Daer staet Psal. 94.11. dat des menschen gedachten de ydelheyt selve zijn. Siet oock Psal. 81.13.
-
margenoot10
- T.w. door hare Afgoderye ende grouwelen. Siet Deut. 32.16.
-
margenoot11
- D. opentlick, stoutelick, onbeschaemdelick, contrarie van Godts verbot, Exod. 20.3. siet Iob cap. 1. vers 11.
-
margenoot12
- T.w. onder de groene boomen, nae de wijse der Afgodendienaers. Siet Ies. 1.29. ende 66.17.
-
margenoot13
- D. op de Afgodische altaren, die van tichelsteenen gemaeckt zijn, versmadende Godes goudenen altaer, dien Salomo hadde maken laten, 1.Reg. 7.48.
-
margenoot14
- Om de doode voor de levendige te vragen, Ies. 8.19. 't welck een grouwel is voor Godt, Deut. 18.11, 12. Siet Ies. 2.6. ende 8.19.
-
margenoot15
- D. nae sommiger meeninge, by de Afgoden, of, beelden der valscher Goden, die niet en bewaerden, maer mosten bewaert ende bewaeckt worden, op datse niet en souden gestolen worden. Doch andre verstaen't van de doode lichamen, die de swarte-konstenaers plechten te bewaren, ende by nachte by de selve te blijven, om haer wat af te vragen. And. so vernachten sy in woeste plaetsen, of, in bewaerde begraeffenissen.
-
margenoot16
- Tegen Godes uytdruckelick verbot, (als zijnde onreyn) Levit. 11.7. Deut. 14.8.
-
margenoot17
- D. sop van het vleesch der verbodene dieren, die den Heere eenen grouwel zijn alsmense etet. And. stucken van onreyn, of, stinckende, of, verrot, [vleesch] is in hare vaten. Siet de aenteeck. Levit. 7.18. Doch men moet hier onder de boven-verhaelde grouwelen verstaen allerley overtredingen der wet Godes.
-
margenoot18
- T.w. tot den Prophete die haer wil straffen, ende tot boete vermanen.
-
margenoot19
- D. blijft van my, en naedert my niet. bekommert u met u selven.
-
margenoot20
- 'T zijn de woorden der pocchers ende schijn-heylige, andre trotsende, als seer heylige mannen zijnde, daer sy doch heel onreyn waren. siet Prov. 30.12. Luc. 18.11. Rom. 2.17. etc.
-
margenoot22
- D. sy zijn my seer beswaerlick, daerom sal ickse in mijnen toorn verdelgen. And. sy zijn eenen roock in mijnen toorn, D. sy verdienen een groote straffe, die haer oock overkomen sal in mijnen toorn. alsoo wort roock, voor groote straffe genomen. Ies. 14.31. Apoc. 18.9, 18. ende 19.3. ende elders meer.
-
margenoot23
- D. geduerichlick brandende. so dat dit te verstaen is van het helsche vyer dat altoos brant, Marc. 9.45, 46, 48.
-
margenoot24
- T.w. het afgodisch wesen der Ioden, daer van stracx gesproken is.
-
margenoot25
- T.w. op dat het niet vergeten en worde, ick sal het te sijner tijt wel straffen. Siet Exod. 17.14. Deut. 32.34. Siet de aenteeckeninge aldaer, ende Ierem. 17.1.
-
margenoot26
- Verstaet dit swygen niet so seer van met woorden te swijgen, als met de daet sich stille te houden, als Iud. 18.9. Siet de aenteeck. aldaer. Siet oock de aenteeck. 1.Reg. 22. op vers 3.
-
margenoot27
- D. overvloedelick, met volle mate. als Psal. 79. Siet de aenteeck. aldaer op vers 12.
-
margenoot28
- Of, gehoont hebben. T.w. met haren valschen gods-dienst. Siet Psal. 106.20, 21.
-
margenoot29
- D. ick salse straffen, gelijck sy wel verdient hebben met my tot toorn te verwecken.
-
margenoot30
- Of, haren eersten loon, T.w. dien sy met hare boosdaden verdient hebben. Siet Ies. 40. op vers 10. ende 62.11.
-
margenoot31
- Hier geeft de Heere te kennen, dat, gelijck wanneer yemant gesinnet is eenen wijnstock uyt te roeyen, om dat hy geene goede vruchten en draecht, nochtans den selven verschoont, als hy eenige goede druyven aen den selven vint: Alsoo sal de Heere het kleyn overblijfsel der Israëliten sparen, van wegen het kleyn getal sijner uytvercorenen. Vergel. hier mede Ies. cap. 17. op vers 6. ende Rom. 11.5.
-
margenoot33
- D. goeden wijn, komende van den segen des Heeren, ende daer voor hy te segenen, of te loven ende te bedancken is.
-
margenoot34
- D. om de godtsalige onder de Ioden, die my getrouwelick dienen.
-
margenoot35
- D. dat ick het gantsche volck niet en verderve. And. op dat ick't niet alles en verderve.
-
margenoot36
- D. eenige weynige, als Rom. 9.29. Siet Ies. 1.9. met de aenteeck. De sin is, ick sal mijne kercke vermenichvuldigen, ende segenen.
-
margenoot37
- Of, uytvoeren, T.w. voor eerst uyt de Babylontsche gevanckenisse, ende daer na uyt de geestelicke gevanckenisse des duyvels.
-
margenoot38
- D. een kleyn hoopken, 'twelck de bergen besitte ende bewoone.
-
margenoot39
- D. Van het lant Iuda, 'twelck berchachtich is: De kercken ofte Gemeynten der geloovigen, ende daer na het rijcke der hemelen, worden door het berchachtich lant van Canaan, insonderheyt door den berch Zion, afgebeelt. siet Ezec. 36.1. etc.
-
margenoot40
- T.w. het lant. als Mat. 5.5. of, Ierusalem, als onder vers 19.
-
margenoot41
- D. hare kudden sullen in vruchtbare plaetsen weyden, met welcke woorden te kennen wort gegeven de overvloet der segeningen, die de kercke, ende een yeder litmaet der selver van Godt ontfangen soude. Want Saron was een vruchtbare ende lustige valleye, siet 1.Chron. 5.16. ende 27.29. Cant. 2.1. Ies. 33.9.
-
margenoot42
- Dit was oock een vruchtbaer dal, by Iericho gelegen. siet Ios. 7.26. Hos. 2.15.
-
margenoot43
- Of, tot een leger plaetse der runderen, of, tot een plaetse daer het vee nederliggen en rusten sal.
-
margenoot44
- Of, ghylieden die mijnen heyligen berch vergetet, D. mijnen Tempel, ende den waren Godtsdienst, die in mijnen Tempel behoorde geoeffent te worden. Hy spreeckt de ongeloovige Ioden aen. siet Rom. 10.21. siet oock Psal. 106.21.
-
margenoot45
- De sin is, Na dat ghy uwen afgodischen offer verricht hebt, so set ghy u aen de tafel, ende etet van sulcke offerhanden.
-
margenoot46
- Het Hebr. woort beteeckent een bende, een troupe, eenen hoop, of heyr: siet Gen. 30.11. eenige verstaen hier het heyr des hemels, de Sonne, de Mane, ende de sterren. Vergel. Ier. 7.18. ende 8.2. ende 19.13. Andre houden het woort Gad in den text, ende verstaen daer door, d'een Iupiter, d'ander Mars, andre de fortune, andere de Sonne, andere, de gantsche bende der valscher Goden.
-
margenoot48
- D. ter eere der sterren, die in grooten getale zijn. Hebr. lameni. dit behouden sommige in den text, als of het de name eeniges Afgodts ware. Andre nemen het voor een seker getal van sterren by malkanderen, ende setten 't over, voor soo vele alsmen tellen kan, Te weten, aen soo veel afgoden alsmen soude kunnen tellen, D. aen een seer groot getal. sommige verstaen door dit woort, de mane.
-
margenoot49
- Of, wel aen. ick sal u lieden tellen, etc. Dit siet op het woort getal, vers 11. De sin is, Wel aen, dewijle ghylieden u versondicht aen 'tgetal, so sal ick u oock straffen met getal, ende soo vele als icker af telle, sullender met den sweerde omcomen.
-
margenoot50
- D. ghy sult moeten nederbucken, ende den hals uytstrecken voor de gene die u dooden sullen.
-
margenoot51
- T.w. door den mont mijner Propheten, door de welcke ick u mijnen wille hebbe laten verkondigen. Vergel. hier mede Prov. 1.24. Ier. 7.13, 27. Ies. 66.4. ende Mat. 23.34.
-
margenoot52
- Verstaet hier door eten ende drincken, het genieten der goeder gaven Godes. Siet Psal. 36. op vers 9. siet oock Levit. 26.10.
-
margenoot52
- Verstaet hier door eten ende drincken, het genieten der goeder gaven Godes. Siet Psal. 36. op vers 9. siet oock Levit. 26.10.
-
margenoot53
- Hebr. Van goetheyt des herten. D. van vrolickheyt. siet Iud. 16. op vers 25.
-
margenoot54
- Of, tot eenen eedt. dickwijls wierden de eeden gedaen met quaetwenschinge, ofte met vervloeckinge. Num. 5.21. staet, eenen eedt der vervloeckinge, siet de aenteeck. aldaer. het formulier van sulcke eedt-vervloeckingen was, de Heere stelle u als desen ofte dien: als te sien is Ierem. 29.22. D. op u moeten comen die plagen ende maledictien die op desen of dien gevallen zijn door Godes rechtveerdich oordeel. Siet ter contrarie het formulier van segeninge by desen ofte dien. Gen. 48.20.
-
margenoot56
- D. sy en sullen niet meer Israëliten genoemt worden, maer Christenen. Act. 11.26. siet Gen. 32.28. oock beteeckent somtijts een nieuwe name, eenen nieuwen ende beteren staet, als Ies. 62.2. siet de aent. aldaer.
-
margenoot57
- D. wie sich selven alles goets, heyl, ende welvaert sal toewenschen. siet Deut. 29. op vers 19.
-
margenoot58
- D. in den waren, of, in den gewissen Godt. And. in den Godt Amen, of, in den Godt van Amen. waer by verstaen wort onse Heere Iesus Christus, die de warachtige Godt ende het eeuwige leven is, 1.Ioh. 5.20. ende hy wort Amen genoemt Apoc. 3.14. ende in hem sullen alle geslachten der aerde haer selven segenen, Gen. 22.18.
-
margenoot59
- Sweeren is een deel van godtsdienst. siet Psa. 63. op vers 12.
-
margenoot58
- D. in den waren, of, in den gewissen Godt. And. in den Godt Amen, of, in den Godt van Amen. waer by verstaen wort onse Heere Iesus Christus, die de warachtige Godt ende het eeuwige leven is, 1.Ioh. 5.20. ende hy wort Amen genoemt Apoc. 3.14. ende in hem sullen alle geslachten der aerde haer selven segenen, Gen. 22.18.
-
margenoot60
- D. soo wel de elenden die mijn volck geleden heeft, als de oorsaken der selver, te weten, hare sonden.
-
margenoot61
- Hebr. ick ben scheppende. D. ick ben gereet om te scheppen. alsoo oock vers 18. De sin is, Ick sal alles in Christo vernieuwen, of ick sal den heelen staet der kercke alsoo vernieuwen ende verbeteren, als of ick eenen nieuwen hemel, ende eene nieuwe aerde schiepe. Dit is wel ten deele geschiet in de eerste comste Christi, door de predicatie des H. Euangelii, ende de werckinge des H. Geestes, die den geloovigen des nieuwen Testaments rijckelick is medegedeylt geworden: Maer het sal eerst volkomelick geschieden in de tweede toekoemste des Heeren, als hy sijne kercke in het hemelrijcke opnemen sal. siet Ies. 66.22. 2.Pet. 3.13. Apoc. 21.1.
-
margenoot62
- D. de aerdsche heydenen sullen als nieuwe gemaeckt worden door de beroepinge tot de kennisse des H. Euangelii. siet Psal. 97.1. ende 98.3, 4. Apoc. 21.2.
-
margenoot63
- D. in gedachtenisse. Siet de aent. Ier. 3. op vers 16. ende cap. 7. op vers 31.
-
margenoot64
- Of, [over] 'tgene dat ick scheppe. And. verheucht u inder eeuwicheyt, ghylieden die ick nieuwe scheppe. T.w. in Christo Iesu. siet Psal. 102.19. Eph. 2.10.
-
margenoot65
- D. ick sal mijn kercke, ende alle ledematen der selver met eeuwige ende hemelsche vreucht vervullen, want hier wort gesproken van het hemelsche Ierusalem.
-
margenoot69
- In Ierusalem, T.w. in het hemelsche Ierusalem.
-
margenoot70
- Want alle tranen sullen van hare oogen afgewasschen worden. Siet Ies. 25.8. ende 30.19. ende Apoc. 7.17. ende 21.4.
-
margenoot72
- Of een sooch-kint. als Ies. 49.15. Hebr. een suygelinck der dagen. D. een jonck kint, of, een kint dat een jaer out zijnde sterft: want dagen beteeckent somtijts een jaer. als 1.Sam. 2.19. daer staet, het offer der dagen. voor, het jaerlicksche offer.
-
margenoot73
- T.w. die dagen, die tot eenen gemeynen ouderdom gehooren.
-
margenoot74
- Hebr. een hondert jaers sone, of, een sone van hondert jaer. siet de aent. Gen. c. 5. op vers 32. Alsoo stracx, Een sondaer een sone van hondert jaer. wat nu den sin van dit geheele veersken aengaet, die is geestelic, ende schijnt desen te zijn, Die eeuwe sal veel anders zijn, als nu: heden ten dage stervender vele, noch kinderen zijnde: andre, wel eeniger mate out zijnde, het zy 60 of 70 jaren, maer weynige die haren vollen ouderdom beleven, ende tot hare 100 jaren komen: Maer als dan sal het met den eenen gaen, als met den anderen, met de jongelingen, als met de oude, sy alle sullen hare dagen vervullen. Dit bevesticht hy aldus: Want een jongelinck hondert jaer outzijnde, sal sterven, D. een kint en sal geen kint sterven, maer het sal den vollen tijt sijnes levens vervullen, maer een sondaer van hondert jaren sal vervloeckt worden, D. een kint sal in't rijcke Christi geluckiger zijn, als een out man in het rijcke der werelt, want een kint sal in het rijcke Christi eene gelucsalige volmaecktheyt des levens verkrijgen: maer in het rijcke der werelt, sal een sondaer, als hy sal schijnen tot de volmaecktheyt des levens gekomen te zijn, vervloeckt wesen. Andre nemen't ende verklaren't aldus: Van daer en sal niet meer wesen een suygelinck [of kindeken] van dagen, noch een out man, wiens dagen niet sullen vervult worden: maer een sondaer van 100 jaren, sal vervloeckt zijn, D. hoe hy langer leven sal, hoe hy meer vloecks sal onderworpen zijn.
-
margenoot76
- D. sy sullen met allerley segen Godes verheucht worden. Vergel. Deut. 28.3. etc. ende Levit. 26.4….. 16. Doch onder den tijdelicken segen die Godt in de wet belooft, moetmen hier ende elders den geestelicken ende eeuwigen segen verstaen.
-
margenoot77
- Dit vers geeft te kennen, dat sy van die vloecken, die de wet den ongehoorsamen dreycht, Deut. 28.30. sullen gevrijt zijn.
-
margenoot78
- D. stijf, vaste, bestendich. Siet Psal. 52.10. ende 92.13.
-
margenoot79
- Of out maken, of bestandich maken, D. sy sullen't lange genieten, dewijle sy lange sullen leven.
-
margenoot81
- Alsoo namelick, dat hare kinderen van de vyanden souden omgebracht, ofte gevanckelick wech gevoert worden. Siet Deut. cap. 28. versen 32…. 41.
-
margenoot85
- Want Godt weet wat wy van noode hebben eer wy bidden, Mat. 6.8. Siet Psal. 145.18. ende siet een exempel Gen. 24.15.
-
margenoot86
- D. de wreede boose menschen sullen veranderen, ende als kleyne kinderen worden. siet Mat. 18.3. ende Ies. cap. 11. versen 6, 7, 8, 9.
-
margenoot88
- Het Hebr. woort beteeckent eygentlick eenen verscheurenden leeuw.
-
margenoot89
- De sin is, De slange sal in hare holen verborgen blijven, ende en sal niemant soecken schade te doen, maer sal te vreden zijn met stof te eten, gelijck Godt haer verordineert heeft Genes. 3.14.
|