Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 31r]

Het lxij. Capittel.

De Prophete voorseyt den geluckigen ende heerlicken stant der Christelicke kercke, vers. 1, etc. die van Christo sal getrouwt worden, 4. ende hy salse met getrouwe wachters versorgen, 6. ende haer ruste ende vrede geven, 8. ende haer door de bekeeringe der heydenen vermeerderen, 10.

1

¹ OM ² Zions wille, en sal ick ³ niet swygen, ende om Ierusalems wille, en sal ick ⁴ niet stille zijn: tot dat ⁵ hare gerechticheyt ⁶ voort-kome als een glans, ende haer heyl als een fackel die brandt.

1 Dit zijn de woorden des Propheten Iesaiae, soo in sijnen, als in anderer Propheten ende dienaren Godes name.

2 D. der kercke, ofte des volcx Godes, stracx Ierusalem genoemt: een voorbeelt der kercke des nieuwen Testaments, Hebr. 12.22. Apoc. 14.1. ende 21.2.

3 D. ick en sal niet ophouden de troostelicke beloftenissen die Godt my geopenbaert heeft, sijner kercke te verkondigen. siet Psal. 122.6. ende 2.Tim. 4.2.

4 Of, niet rusten.

5 T.w. der stadt Ierusalems, D. der kercke. De sin is, Tot dat Christus, die onse gerechticheyt ende heylant is, der werelt geopenbaert worde.

6 Of op-gae. Hebr. uyt-gae, T.w. gelijck de sonne uyt hare camer gaet, als sy op gaet. Siet Psal. 19.6.

2

Ende de heydenen sullen ⁷ uwe gerechticheyt sien; ende alle Coningen uwe heerlickheyt: ende ghy sult met ^{a 8} eenen nieuwen name genoemt worden, welcken des HEEREN mont ⁹ uytdruckelick noemen sal.

7 T.w. die gerechticheyt, ô Zion, of Ierusalem, met de welcke ghy van uwen bruydegom Christo Iesu sult zijn verciert geworden.

a Ies. 65.15.

8 D. ghy sult vernieuwt ende in eenen beteren staet gebracht worden, als ghy te vooren waert, ende desen nieuwen ende beteren staet sal oorsake zijn van den nieuwen name: die van natuere zijn kinderen des toorns, Eph. 2.3. sullen uyt genade genoemt worden kinderen Godes, 1.Ioh. 3.1. ende de gene aen de welcke hy een welgevallen ofte lust heeft, vers 4. desen nieuwen name en kent niemant, dan die hem ontfangt. Apoc. 2.17.

9 Siet van het Hebr. woort Gen. 30. op vers 28.

3

Ende ¹⁰ ghy sult een cierlicke croone zijn ¹¹ in de hant des HEEREN, ende ¹² eenen Conincklicken hoet in de hant uwes Godts.

10 D. ghy sult den Heere seer lief ende weert zijn. siet Exod. 19.5.

11 D. ghy sult bewaert ende van Godt beschermt worden, Siet Deut. 33.3. Ioh. 10.28, 29.

12 Verstaet hier door den Conincklicken hoet, of miter, het Conincklicke Priesterdom daer Petrus van spreeckt. 1.Pet. 2.9.

4

Tot u en sal niet meer geseyt worden, ¹³ de Verlatene, ende tot u lant en sal niet meer geseyt worden, ¹⁴ het Verwoeste; maer ghy sult genoemt worden, ¹⁵ Mijn lust is aen haer, ende ¹⁶ u lant, ¹⁷ het Getroude: want de HEERE heeft eenen lust aen u, ende ¹⁸ u lant sal getrouwt worden.

13 T.w. van Godt haren Bruydegom, als of ghy niet meer sijne Bruydt of sijn volck en waert. siet Ies. 60.15.

14 Hebr. verwoestinge. D. het verwoeste. siet Hos. 1.10. 1.Pet. 2.10.

15 D. Godt heeft een welgevallen aen haer. T.w. aen Ierusalem.

16 Dat u de Heere gegeven hadde te bewoonen: ofte, u lant. D. de inwoonders uwes lants.

17 D. het bewoonde.

18 D. u lant sal bewoont worden, gelijck een vrouwe haren man bywoont.

5

Want [gelijck] een jongelinck eene jonckvrouwe trouwt: [alsoo] sullen uwe kinderen ¹⁹ u trouwen: ende [gelijck] de Bruydegom vrolick is over de Bruyt, [alsoo] sal ²⁰ uw' Godt over u vrolick zijn.

19 T.w. ô ghy lant, ofte onder u, by u. T.w. ô ghy kercke.

20 Christus wort meermaels in de heylige schrift een Bruydegom genoemt, ende sijne Gemeynte een Bruyt, Ioh. 3.24. Apoc. 21. versen 2, 9. welcker onderlinge liefde ende vreucht verhaelt wort Cant. 4.1. etc.

6

²¹ O Ierusalem, ick hebbe ²² wachters op uwe mueren bestelt, die gedurichlick al den dach, ende al den nacht ²³ niet en sullen swygen: ²⁴ ô ghy die des HEEREN doet gedencken, ²⁵ en laet geen stilswygen by u lieden wesen.

21 Dit spreeckt de Heere.

22 D. Propheten, Herders, Leeraers, Siel-sorgers. Siet Ies. 21.11. Eze. 3.17. ende 33.7. Apoc. 21.12. ende 18.14.

23 Maer sy sullen u steets het woort ende de beloften Godes voorhouden. Siet vers 1.

24 Of, ô ghy gewachmakers, of, ô ghy vermelders van den Heere. Dit spreeckt de Prophete tot de Leeraers des H. Euangelii.

25 Maer betuycht steedts, ende verkondicht vrymoedelick de waerheyt.

7

Ende en swijgt niet stille ²⁶ voor hem, tot dat hy bevestige, ende tot dat hy Ierusalem stelle ²⁷ een lof op aerden.

26 T.w. den Heere. Hebr. En geeft hem, ofte voor hem, geen stilswijgen. De sin is, En houdt niet op van bidden en smeecken, maer houdt aen in den gebede, ja valt hem soo lange lastich, tot dat ghy verhoort wort, tot dat Godt arbeyders in sijnen oogst uytstoote, Matt. 9.38. ende tot dat hy haren arbeyt segene, 1.Cor. 3.6.

27 D. in sulck eenen heerlicken staet, datse elck een moete loven.

8

²⁸ De HEERE heeft gesworen ²⁹ by sijne rechter-hant, ende ³⁰ by den arm sijner sterckte: ³¹ Indien ick ³² u coorn meer sal geven ³³ [tot] spijse voor uwe vyanden, ende indien ³⁴ de vreemde sullen drincken uwen most daer aen ghy gearbeydt hebt!

28 Dit zijn nu wederom de woorden des Propheten.

29 D. by sijne eygene kracht, D. by hem selven, geenen grooteren hebbende om by te sweeren. Hebr. 6.13.

30 D. by sijnen stercken arm.

31 De sin is, Sekerlick ick en sal u den moetwille uwer vyanden ende vervolgeren niet overgeven. Siet van dese maniere van eedtsweeren Num. cap. 14. de aenteeck. op vers 23.

32 ô Ierusalem.

33 Godt dreycht dickwils dat de vreemde, ende de vyanden sijnes volcx, van wegen desselven sonden, de vruchten hares lants souden eten, als Deut. 28. versen 30, 33, 51. 'twelck oock meermaels in der daet alsoo geschiet is, Iud. 6. vers 3, 4. Eccl. 6.1, 2. Dit moetmen verstaen mede begrepen te zijn onder de vloecken der wet, die door Christum zijn wech-genomen, Gal. 3.13. Siet oock Psal. 128.2. ende 1.Cor. 15.58.

34 Hebr. de kinderen des vreemden.

9

Maer ³⁵ die het insamelen sullen, die sullen 't eten, ende sy sullen den HEERE prijsen: ende ³⁶ die hem vergaderen sullen, die sullen hem drincken ³⁷ in de voorhoven mijnes heylichdoms.

35 Hebr. de insamelaers des selven. T.w. des koorns.

36 Hebr. de vergaderaers, ofte de t'samen-brengers des selven, T.w. mosts.

37 D. met openbare danckseggingen, die sy den Heere in sijne kercke voor sijne weldaden sullen doen. Een maniere van spreken genomen van de Priesters, die het geheylichde vleesch aten inden voorhof des Tabernakels, ende na der hant in de voorhoven des Tempels. Siet Levit. 6.16. ende 10.18. Ezech. 42.14.

10

^b Gaet door, gaet door, door de poorten, ³⁸ bereydt den wech des volcks: verhoocht, verhoocht ³⁹ een bane, ⁴⁰ ruymt de steenen wech, ⁴¹ steeckt een baniere om hooge tot de volckeren.

b Ies. 40.3. ende 57.14.

38 Dit is een aensprake tot de inwoonders van Ierusalem, haer vermanende, dat sy de stadtspoorten vry wijt op souden stellen, ende de wegen schoon ende suyver maken souden, op dat de heydenen, die by groote menichten haer tot de kercke Christi begeven souden, eene opene bane vinden souden. Siet Ies. 57.14. And. Bereydt den volcke den wech.

39 Door de welcke sy tot u, ô Ghy burgers van Ierusalem, D. tot de Christelicke kercke gebracht worden, ende ingaen mogen. siet Ies. 40.3.

40 Of, suyvertse van steenen, siet Ies. 57.14. De sin is, Weert alle verhindernissen ende aenstoot uyt den wech. Rom. cap. 14. versen 13, 21.

41 D. predickt het Euangelium opentlick. siet Ies. 11.12. ende 49.22.

11

Siet de HEERE ⁴² heeft doen hooren, tot aen het eynde der aerde, Segget ⁴³ der dochter Zions, Siet, ⁴⁴ u heyl komt: siet, ⁴⁵ sijn loon is met hem, ende ⁴⁶ sijn arbeyts-loon is voor sijn aengesichte.

42 T.w. door de predicatie des H. Euangelii. Siet Rom. 10.18. ende hy heeft doen hooren] T.w. 'tgene dat hier volcht, Segget, etc.

43 D. den volcke Zions, D. der kercke Godes, als Zach. 9.9. Mat. 21.5. Ioh. 12.15.

44 D. uwe salicheyt ende verlossinge: Of, uw' Heylant ende Salichmaker, T.w. Iesus, die sijn volck verlost van hare sonden. Mat. 1.21. Luc. 2.30.

45 Dien hy geven sal allen den genen die hem trouwelick dienen. Ies. 40.10. Apoc. 22.12. Siet Psal. 127. op vers 3.

46 Hebr. sijn werck, D. sijnen arbeytsloon. Siet Ies. 40. op vers 10. ende Levit. 19.13.

12

Ende sy sullen ⁴⁷ se noemen ⁴⁸ het heylige volck, ⁴⁹ de verloste des HEEREN: ende ⁵⁰ ghy sult genoemt worden, ⁵¹ de Gesochte, ⁵² de Stadt die niet verlaten en is.

47 T.w. de geloovige, die haer tot de Christelicke Gemeynte sullen vervoegen, soo uyt de Ioden, als uyt de heydenen.

48 Hebr. het volck der heylicheyt.

49 D. die van den Heere verlost zijn.

50 ô Zion, Ghy kercke Godes.

51 Het Hebr. woort, het welck eenige in den text setten, beteeckent, de gesochte, of naegesochte, of besorchde. T.w. die de Heere uyt genaden weder besocht ende vergadert heeft, daer sy te vooren om harer sonden wille, eenen tijt lanck was verlaten ende verstroyt geweest. Siet Ies. 54.6, 7. ende de aent. Deut. 11. op vers 12.

52 Of, de onverlatene Stadt.