Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het lviij. Capittel.

De Heere beveelt den Prophete, dat hy de Ioden hare huychelerye, insonderheyt in het vasten, soude verwijten, vers 1, etc. ende haer leeren wat een recht vasten zy, 'twelck hy vereyscht, 6. belovende den genen die hem in oprechticheyt des herten dienen, ende de boosheyt afleggen, insonderheyt die sijne Sabbathen oprechtelick onderhouden, allen welvaert ende segen, 8, etc.

1

ROept uyt der kele, ¹ en houdt niet in, verheft uwe stemme als een basuyne, ende vercondicht mijnen volcke hare overtredinge, ende den huyse Iacobs hare sonden.

1 En houdt uwe stemme niet op, of, niet in.

2

² Hoewel sy my ³ dagelicx ⁴ soecken, ende ⁵ eenen lust hebben aen de kennisse mijner wegen, als een volck dat gerechticheyt doet, ende het recht sijnes Godts niet en verlaet, ⁶ vragen sy my nae de rechten der gerechticheyt, ⁷ sy hebben eenen lust tot Godt te naederen.

2 Of, want sy soecken my dagelicx.

3 Hebr. dach, dach. Siet Psal. 61. op vers 9.

4 D. in den tempel komen, om my hare offerhanden te brengen, ende hare gebeden aldaer te doen: maer ten gaet haer niet ter herten, 'tgeschiet al uyt hypocrisie.

5 D. haer gelaten als of sy daer eenen oprechten lust aen hadden, dat sy de priesters hooren de wet lesen ende verklaren.

6 T.w. door de Propheten.

7 Hebr. Sy hebben lust tot de naederinge Godes. D. Sy stellen haer uytwendelick alsoo aen, als of sy lust daer aen hadden, ende als of het hen eernst ware mijne geboden te weten, ende haer leven nae de selve aen te stellen.

3

[Seggende] ⁸ Waerom vasten wy, ende ghy en siet het niet aen? [waerom] ⁹ quellen wy onse ziele, ende ¹⁰ ghy en weet het niet? ¹¹ siet, ten dage wanneer ghylieden vastet, ¹² so vindet ghy [uwen] lust, ende ghy eyscht strengelick ¹³ allen uwen arbeyt.

8 Dit zijn de woorden der huychelaers, die door haren huychelischen ende uyterlicken godtsdienst, vele by Godt meenen te verdienen.

9 T.w. met vasten ende honger te lyden. siet Lev. 16.29.

10 D. houdt u als of ghy het niet en wist.

11 Dit is de antwoorde des Heeren op de voorgaende vrage der Ioden. als of hy seyde, Wilt ghy d'oorsake weten waerom u lieder vasten my niet aengenaem en is? siet, ick salse u seggen: uwe hypocrisie isser oorsake van, want terwijle dat ghy vast, so en laet ghy niet af van boose stucken te bedrijven.

12 D. so richt ghy uyt wat u behaecht. als vers 13. Of, ghy beneersticht u om te vinden ende te genieten daer ghy lust ende genoechte aen hebt.

13 Hebr. smerten. D. arbeyt die uwe knechten ende maechden met smerte moeten doen. And. allen uwen arbeyt, D. al u goet dat ghy met arbeyt verkregen hebt, ende voorts uwe schulden die ghy van u goet hebt uytstaen, vordert ghy strengelick. Siet Prov. 5.10.

4

Siet, ¹⁴ tot twist ende gekijf vastet ghylieden, ende ¹⁵ om godtlooslick met de vuyst te slaen: en vastet niet ¹⁶ gelijck heden, ¹⁷ om uwe stemme te doen hooren in der hoochte.

14 D. om met uwe knechten, maechden, schuldenaers, ende andre te twisten.

15 Hebr. om met de vuyst der godtloosheyt te slaen, Te weten uwe knechten ende maechden.

16 Hebr. als heden, of, nae desen dach. 'twelck eenige uytleggen, gelijck het desen dach [vereyscht] in den welcken Godt doet blijcken, dat hy tegen u lieden vertoornt is.

17 D. op dat u gebedt verhoort worde in den hemel by Godt.

5

^a Soude het sulck een vasten zijn, ¹⁸ dat ick verkiesen soude, dat de mensche ¹⁹ sijne ziele eenen dach quelle? dat hy sijn hooft cromme gelijck een biese, ende eenen sack ende assche onder [sich] spreyde? soudt ghy dat een vasten heeten, ende ²⁰ eenen dach den HEERE aengenaem?

a Zach. 7.5.

18 D. dat my aengenaem soude wesen.

19 T.w. alleen uytwendelick, sonder innerlick met een rechtmatich berouw sijner sonden geraeckt te zijn, ende sich alsoo oprechtelick voor Godt te verootmoedigen. ofte aldus, een dach dat de mensche sijn ziele quelle.

20 Hebr. eenen dach der aengenaemheyt des Heeren, of, den Heere.

6

Is niet dit het vasten dat ick verkiese? Dat ghy los maeckt ²¹ de knoopen der godtloosheyt, dat ghy ontdoet de banden ²² des jocks, ende dat ghy vry los latet ²³ de verpletterde, ende alle ²⁴ jock verscheurt?

21 D. de sware dienstbaerheyt uwer broederen, die haerselven uyt armoede aen u verkocht hebben, ende die ghy onbarmhertelick tot swaren arbeyt aendrijft, als of het vreemde slaven waren, 'twelck Godt verbiet Lev. 25.39. siet de aent. aldaer.

22 T.w. des jocks, ofte der dienstbaerheyt, die ghy uwe verarmde broederen oplegt, de selve onderdruckende met uwen woecker ende boose pracktijcken.

23 Of, gebrokene, D. tot verderf, of tot niet gebrachtte.

24 Iock) Dat is, sware, ende onverdragelicke lasten. In somma, de Heere leert in dit ende in het volgende vers dat wanneermen recht ende wel vasten sal, so en moetmen sich niet alleen onthouden van lichamelicke spijse, maer men moet oock wercken des lichts doen.

7

^b Ist niet dat ghy den hongerigen u broot ²⁵ mede deylt, ende de arme ²⁶ verdrevene in huys brengt? als ghy ²⁷ eenen naeckten siet, dat ghy hem ²⁸ deckt, ende dat ghy u ²⁹ voor u vleesch ³⁰ niet en verbercht?

b Eze. 18.8, 16. Mat. 25.35.

25 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick in twee stucken deelen, als wanneer yemant een broot midden door snede, ende gave sijnen noodurftigen broeder d'eene helft.

26 De sin is, Die als rebelle uyt haer vaderlant t'onrechte verdreven zijn. And. de elendige, bedruckte. T.w. door de geweldige heerschappye der grooten.

27 D. eenen qualick gecleedden. Siet Iob 22. op vers 6.

28 T.w. met kleederen.

29 Door uwen naesten, die eenerley vleesch ende bloet heeft gelijck ghy. Siet Neh. 5. de aenteeck. op vers 5.

30 Verstaet hier by, maer dat ghy door de armoede ende elende uwer broederen u tot barmherticheyt laet bewegen.

8

Dan sal ³¹ u licht voortbreken als de dageraet, ende uwe genesinge sal snellick uytspruyten: ende ³² uwe gerechticheyt sal voor u aengesichte henen gaen: [ende] ³³ de heerlickheyt des HEEREN ³⁴ sal uwen achtertocht wesen.

31 D. u geluck en vreucht. Siet Est. 8. op vers 16. ende Iob 18. op vers 6.

32 D. de vrucht uwer gerechticheyt, T.w. uwe geluchsalicheyt, die u de Heere uyt genade geven sal. siet Psal. 24. op vers 5. Andre verstaen hier door de gerechticheyt den Heere Christum selfs, als Ier. 23. vers 6.

33 D. de gelucksalicheyt, die haren oorspronck heeft uyt de goetheyt ende macht des Heeren, die daer mede sijne heerlickheyt te kennen geeft.

34 Hebr. sal u versamelen. siet de aent. Num. 10. op vers 25. ende Ies. 52. op vers 12.

9

Dan sult ghy roepen, ende de HEERE ³⁵ sal antwoorden, ghy sult schreeuwen, ende hy sal seggen, Siet [hier] ben ick; so ghy uyt het midden van u wech doet ³⁶ het jock, ³⁷ het uytsteken des vingers, ende ³⁸ het spreken ³⁹ der ongerechticheyt.

35 D. hy sal u verhooren.

36 Siet boven vers 6.

37 D. het dreygen, als ghy yemant met de vinger dreycht: of, als ghy met het opsteken des vingers, ofte het opheffen van de vuyst te kennen geeft het voornemen dat ghy hebt om u gewelt in het werck te stellen.

38 T.w. als ghy uwen naesten scheldt ende smaedt.

39 Of, ondeucht, ydelheyt.

10

Ende so ghy ⁴⁰ uwe ziele opent voor den hongerigen, ende ⁴¹ de bedruckte ziele versadicht: dan sal ⁴² u licht in de duysternisse opgaen, ende ⁴³ uwe donckerheyt sal zijn als de middach.

40 Of, uwe ziele voortbrengt. D. u herte, u selven, uwe hertelicke goetgunsticheyt. De sin is, so ghy u herte den hongerigen opent, ende uyt mededoogentheyt den armen ende hongerigen goet doen sult.

41 D. den bedruckten mensche.

42 Verstaet hier door het licht, segen ende welstant, siet boven vers 8. gelijck door duysternisse allerley tegenspoet. Siet Gen. cap. 15. de aenteeck. op vers 12.

43 D. uwe elenden ende swaricheden sullen in blijtschap verandert worden.

11

Ende de HEERE sal u geduerichlick ⁴⁴ leyden, ende hy sal uwe ziele versadigen ⁴⁵ in groote droochten, ende uwe beenderen ⁴⁶ veerdich maken: ende ghy sult zijn als een gewatert hof, ende als een ⁴⁷ sprinckader der wateren, welckes wateren niet en ⁴⁸ ontbreken.

44 Gelijck een herder sijne schapen leydt.

45 Hebr. in dorricheden, D. in diere tijden ende hongers noot.

46 Of, vet maken, D. stercken. siet Prov. 15.30.

47 Hebr. uytganck.

48 Hebr. liegen. D. den welcken het nimmermeer aen water en ontbreeckt, ende derhalven niemant te vergeefs en comt om daer uyt te scheppen of putten. Verg. Iob 6. op vers 15. ende 40. op vers 28.

12

Ende ⁴⁹ die uyt u [voortcomen] sullen bouwen ⁵⁰ de oude verwoeste plaetsen: de fondamenten ⁵¹ van geslachte tot geslachte [verwoestet] sult ghy ⁵² oprichten: ende ghy sult genaemt worden, ⁵³ Die de bressen toemuert, die de paden weder op maeckt, om te bewoonen.

49 Hebr. die uyt u] D. uwe nakomelingen, die uyt u sullen geboren worden.

50 Hebr. de woestheden, of dorre woeste plaetsen der eeuwicheyt, D. die plaetsen die lange woest gelegen hebben, T.w. de vervallene huysen binnen Ierusalem, ende wat daer om her lange vervallen, ongebouwt, verwoest, ende ledich gelegen heeft, siet Ies. 61.4.

51 Dat is, veel jaren lanck.

52 Hebr. verwecken, ofte doen opstaen.

53 Hebr. een verbeteraer der bressen, of der vervallene [mueren], een wederbrenger der stegen, datmen [in 'tlant] weder woonen moge.

13

⁵⁴ In dien ghy uwen voet van den

54 D. indien ghy uwen voet op den Sabbath afhoudt, dat ghy niet en doet wat u behaecht, ofte, om des Sabbaths wille.

[fol. 29v]

Sabbath afkeert, [van] te doen uwen lust op mijnen heyligen dach: ende ⁵⁵ [indien] ghy den Sabbath noemt een verlustinge, ⁵⁶ op dat de HEERE geheylicht worde, die te eeren is; ende [in dien] ghy dien eeret, dat ghy ⁵⁷ uwe wegen niet en doet, [noch] ⁵⁸ uwen eygenen lust niet en vindet, ⁵⁹ nochte een woort [daer van] en spreeckt:

55 D. so ghy eenen lust hebt den selven nae Godes wet en wille te vieren.

56 And. den geheylichden [dach] des Heeren, den verheerlijckten.

57 D. uwe gewoonlicke wercken niet doende.

58 Siet vers 3.

59 And. nochte yet en spreeckt. T.w. dat onbillick, ofte onbetamelick is. als vers 9.

14

⁶⁰ Dan sult ghy u verlusten in den HEERE, ende ⁶¹ ick sal u doen rijden op de hoochten der aerde: ende ⁶² ick sal u spijsigen met de erve uwes vaders Iacobs: want de mont des HEEREN heeft [het] gesproken.

60 D. dan sult ghy sijne goedertierentheyt ende segen genieten.

61 D. ick sal u hooge verheffen ende eeren, als Deut. 32.13. Siet de aenteeck. aldaer. Andre nemen't aldus: Ghy sult alles wat u soude mogen in den wech liggen, ende u aen uwen welstant schadelick zijn, overwinnen.

62 Of, Ick sal u te eten geven de erffenisse uwes Vaders Iacobs. D. Ghy sult woonen in het lant, dat ick uwen Vader Iacob gegeven hebbe, daer ghy spijse ende dranck in overvloet hebben sult.