Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxv. Capittel.

Groote vreucht aller creaturen met Godes kercke, over de verlossinge door Christum, vers 1, etc. Vermaninge aen de Leeraers, dat sy de verslagene van gemoede hier mede troosten souden, 3. Miraculen die de Messias doen soude, 5. Verder verhael van den stant, ende vrede des volcks des Heeren, 8.

1

¹ DE woestijne ende ² de dorre plaetsen sullen ³ hier over vrolick zijn: ende de wildernisse sal sich verheugen, ende sal bloeyen als een roose.

1 Alle creaturen sullen haer daer over verblyden, dat de Heere sijne rechtveerdige oordeelen sal geoeffent hebben over de vyanden sijnes volcks. wijders verstaet hier door de woestyne, de geloovige, of de gemeynte Godts, die te vooren was (als een woestyne) dorre, drooch ende onvruchtbaer, maer door Godts genade verheerlickt, verheven ende vruchtbaer worden soude. Vergel. bov. 32.15, 16. ende hier het volg.

2 Hebr. de dorricheyt, of, de dorre, D. de dorre eensame plaetsen, of landen.

3 Of, over dese [dingen] T.w. dat de vyanden des volcks Godes alsoo gestraft ende verdelcht sullen worden, gelijck in het 34 cap. geseyt is.

2

⁴ Sy sal lustich bloeyen, ende sich verheugen, ja [met] verheuginge, ende juychen: ⁵ de heerlicheyt van Libanon is haer gegeven, de cieraet van Carmel, ende Saron: ⁶ sy sullen sien de heerlickheyt des HEEREN, den cieraet onses Godts.

4 Hebr. het sal bloeyende bloeyen, of, Sy, T.w. de woestyne, verstaende door de woestijne, de geloovige, als op vers 1. is aengeteeckent.

5 D. de kercke Godes is schoon, heerlick, ende vruchtbaer gemaeckt, gelijck de Libanus, Carmel, ende Saron plechten te zijn, van welcke bergen, siet Ies. 33.9.

6 T.w. de geloovige, sullen sien, D. genieten, etc. And. die [plaetsen] T.w. de woestijne, vers 1.

3

^{a 7} Versterckt de slappe handen, ende stelt ⁸ de struyckelende knyen vaste.

a Hebr. 12.12.

7 D. troost ende versterckt malkanderen, ô ghy geloovige, met de over-legginge deser genade Godes, die hy sijner kercke bewesen heeft. Of, het is een aensprake aen de Leeraers. siet Hebr. 12.12.

8 Swacke, waggelende, loterend e knyen.

4

Segt ⁹ den onbedachtsamen van herten, Weest sterck, en vreest niet, siet ¹⁰ u lieder Godt sal ¹¹ [ter] wrake komen [met] de vergeldinge Godts, hy sal komen, ende u lieden ¹² verlossen.

9 Siet Ies. 32. vers 4.

10 T.w. Iesus Christus, in den vleesche geopenbaert.

11 Om de vyanden zijner kercke te straffen. Andere nemen 't aldus: Siet, u lieder Godt, de wrake sal komen, de vergeldinge Godts. hy selve sal komen etc.

12 Of, Behouden, salichmaken.

5

¹³ Alsdan sullen ^b der blinden oogen opgedaen worden, ende ^c der dooven ooren sullen geopent worden.

13 T.w. als Christus sal gekomen zijn, Ies. 29.18. ende 42.7. Christus en heeft niet alleen de weldaden die hier in dit ende eenige der volgender versen verhaelt worden, aen veler gebreckelicker menschen lichamen gedaen, maer oock geestelicker wijse, door dien hy ons met sijnen H. Geest verlicht ende wederbaert, doende alsoo blijcken sijne goddelicke almachticheyt.

b Matth. 9.27. ende 11.5. ende 12.22. ende 20.30. ende 21.14. Ioh. 9.6.

c Matth. 11.5. ende Marc. 7.32.

6

Alsdan sal ^d de kreupele springen als een hert, ende ^e de tonge des stommen sal juychen: want in de woestijne sullen ^{14 f} wateren ¹⁵ uytbersten, ende beken in de wildernisse.

d Matt. 11.5. ende 15.30. ende 21.14. Ioh. 5. vers 8, 9. Act. 3.2. ende 8, 7. ende 14.8.

e Matt. 9.32. ende 12.22. ende 15.30.

14 Door dese wateren moetmen verstaen de verkondinge des Euangelii, ende de gaven des H. Geestes, die ten tijde Christi overvloedelick over allerley menschen, oock over de heydenen (die te vooren als een woestyne ende dorre heyde geweest waren) sullen uytgestort worden. Siet Ioh. 7.38, 39.

f Ioh. 7.38, 39.

15 Hebr. gespleten worden, De sin is, de steenrotsen ende d'aerde sullen open splijten, op datter wateren uyt-vlieten.

7

Ende het dorre lant sal tot staende water worden, ende het dorstich lant tot sprinck-aders der wateren: in de wooninge der Draken, ¹⁶ daer sy gelegen hebben, ¹⁷ sal gras met riet ende biesen zijn.

16 Hebr. haer-lieder nederligginge.

17 De sin is, De Gemeynte der Geloovigen sal met den H. Geest bevochtigt worden, 't welck de selve sal doen groeyen ende bloeyen, gelijck het riedt ende biesen in vochtige plaetsen wassen. And. sal de voor-hof des riets ende der biese zijn. De sin is, Het lant 't welck geenen anderen nut noch oorboor en hadde, dan dat het den draken diende om daer te liggen ende hare woon-plaetse te hebben, dat sal in een lieflick velt verandert worden, ende 't sal zijn als een sale vol riedt ende vol biesen.

8

Ende ¹⁸ aldaer sal eene verhevene bane, ende een wech zijn, welck de heylige wech sal genaemt worden: ¹⁹ De onreyne en sal daer niet doorgaen, maer ²⁰ hy sal ²¹ voor dese zijn: die [desen] wech ²² wandelt, selfs ²³ de dwasen ²⁴ en sullen niet dwalen.

18 De sin is, De Christelicke kercke en sal geen wilde onvruchtbare woestyne zijn, maer in de selve sal de rechte wech der salicheyt gewesen worden, door 't geloove aen Iesum Christum, die ons reynicht van alle onse sonden, ende hy geeft ons den H. Geest, die ons vernieuwt ende herbaert tot een nieuw godtsalich leven.

19 T.w. die noch in sijne sonden leyt. Siet Apoc. 22.15.

20 T.w. dien wech.

21 T.w. voor de gene die heylich zijn, gelijck de wech heylich is, D. voor de ware ledematen der Christelicker kercke, die vanden Heere vry gekocht zijn vers 10.

22 Reyst, gaet, of gaen sal, T.w. op desen heyligen wech.

23 D. de gene die in goddelicke saken niet en verstaen, of, de eenvoudige Christenen.

24 Dewijle sy eene vaste ende effene bane sullen hebben, op de welcke haer de Heere sal voeren ende leyden.

9

²⁵ Daer en sal geen Leeuw zijn, nochte ²⁶ geen verscheurende gedierte en sal daer op komen, noch aldaer gevonden worden, maer de verloste sullen [daer op] wandelen.

25 D. Geenen duyvel en sal de geloovige van den wech der salicheyt trecken noch af-leyden, hoewel hy altoos rontom ons gaet, als een briesschende leeuw, soeckende ons te verslinden. Siet Ioh. 10.28. ende 1.Pet. 5.8.

26 Eygentlick, geen inbreker, of doorbreker der gedierten.

10

Ende ²⁷ de vrygecochte des HEEREN ²⁸ sullen wederkeeren, ende ²⁹ [tot] Zion komen met gejuych, ende eeuwige blijtschap sal op haer hooft wesen: ^g vrolickheyt ende blijtschap sullen sy ³⁰ verkrijgen, maer droeffenisse ende suchtinge sullen wech-vlieden.

27 Verstaet hier voor eerst de gene die uyt de Babylonische gevanckenisse souden verlost worden: Doch insonderheyt die, die van den Heere zijn vry gekocht, D. verlost, namelick aen der ziele ende aen den lichame, door het bloet Iesu Christi.

28 D. sy sullen haer tot den Heere bekeeren.

29 T.w. in de versamelinge der geloovigen, eerstelick hier op aerden, daer na in den hemel. Ies. 51.11. Apoc. 22.14.

g Apoc. 21.4.

30 Of, omvangen, vatten.