Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxxiiij. Capittel.

Verstooringe van de vyanden der kercke Godes, vers 2. onder den name der Edomiten, 5. welcker lant soo soude verwoest worden, dat het niet meer van menschen, maer wel van wilde schrickelicke gedrochten soude bewoont worden, 10. ende dese verwoestinge soude van stuck tot stuck volkomelick vervult worden, 16. ende eeuwelick dueren, 17.

1

NAedert ghy heydenen, om te hooren, ende ghy volckeren luystert toe: de aerde hoore, ende ¹ hare volheyt; de werelt, ende ² alles wat daer uyt voortkomt.

1 D. al watter in is. Siet Psal. 24. op vers 1.

2 Of, al wat daer uytspruyt, Hebr. alle hare uytspruytselen.

2

Want de verbolgentheyt des HEEREN is ³ over ⁴ alle de heydenen; ende grimmicheyt ³ over al haer heyr: ⁵ hy heeftse verbannen, hy heeftse ter slachtinge overgegeven.

3 Of, tegen, of op.

4 T.w. die het volck Godes vervolgen. als daer zijn de Edomiten, Moabiten, Philistinen, Syriers, Assyriers, Chaldeen, ende Babyloniers, onder de welcke oock verstaen worden alle vyanden der kercke Godts.

3 Of, tegen, of op.

5 D. hy heeft besloten haer te verbannen, ende alsoo stracx wederom. siet Deut. 2. op vers 34.

3

⁶ Ende hare verslagene ⁷ sullen wech geworpen worden, ende van hare doode lichamen sal haren stanck op gaen: ende de bergen sullen ⁸ smelten ⁹ van haren bloede.

6 De Prophete beschrijft in dit, ende inde naestvolgende versen met allegorische ofte verbloemde woorden de nederlage der vyanden van Godes volck, die wel eerst is geschiet aen de Assyriers, Babyloniers, ende andre volckeren, die de Israëliten jammerlick hadden vervolcht ende beschadicht: maer sy sal eerst volkomelick voltrocken worden, wanneer Iesus Christus, als opperste Richter de gantsche werelt oordeelen sal.

7 Tot een aes der wilde dieren: Sy en sullen niet begraven worden.

8 Of, vervlieten, of druppen.

9 D. van wegen haer bloet.

4

Ende al het heyr der hemelen sal ^{10 a} uyt-teeren, ende de hemelen sullen ¹¹ toegerolt worden, gelijck een boeck, ende al ¹² haer heyr sal af-vallen, gelijck een blat van den wijn-stock af-valt, ende gelijck [een vyge] afvalt van den vyge-boom.

10 D. smelten, verwelckeren. De sin is, De menschen sullen van wegen de uytvoeringe deser oordeelen Godts alsoo ontstelt ende verbaest zijn, als of het heyr des hemels, T.w. Sonne, Mane ende Sterren souden vergaen ofte omgekeert worden.

a Apoc. 6.13, 14.

11 Dit moetmen verstaen nae de wijse die eertijts by de Ioden ende andre Natien is gebruyckelick geweest, die op lange bladeren van parkement schreven, die sy dan op rolden. siet Ies. 8.1.

12 T.w. het heyr der hemelen.

5

¹³ Want mijn sweert ¹⁴ is droncken geworden in den hemel: siet het sal ¹⁵ ten oordeele neder-dalen ¹⁶ op Edom, ende op het volck ¹⁷ 't welck ick verbannen hebbe.

13 Dit zijn de woorden des Heeren. ende de Prophete beschrijft hier, ende vers 6, 7. etc. den onderganck van de vyanden der kercke Godes.

14 T.w. van het bloet der verslagenen. De sin is, Ick salder in mijnen rechtveerdigen toorn vele verslaen, achtervolgens het besluyt dat in den hemel genomen is.

15 Ter straffe, ter wrake.

16 De Edomiten waren de naeste bloetverwanten der Israëliten: Sy hadden ende onderhielden oock de besnijdenisse: maer evenwel waren sy der selver grootste vyanden ende vervolgers, ende sy zijn een voor-beelt van alle de vyanden der kercke Godes, die haer wel beroemen uyt de selve gesproten te zijn, ende gebruycken de selve Sacramenten, maer in der daedt de rechtgeloovige haten.

17 Hebr. het volck mijns bans.

6

Het sweert des HEEREN is vol van bloede, het is vet geworden van smeer, ¹⁸ van den bloede ¹⁹ der lammeren ende der bocken, van 't smeer der nieren van de rammen: want de ^b HEERE heeft ²⁰ een slacht-offer te ²¹ Bozra, ende een groote slachtinge in den lande der Edomiten.

18 Een gelijckenisse genomen van de slachtofferen des Ouden Testaments.

19 D. der menschen die kleyne ende geringe zijn. of lammeren, beteeckent de jonge, bocken de oude.

b Ies. 63.1, 2.

20 Of, een slachtinge. Het Hebr. woort 'twelck dickwils een slachtoffer beteeckent, is oock meermaels voor slachtinge genomen, als Gen. 31.54. ende 1.Sam. 28.24. ende 1.Reg. 19.21.

21 Dit was de hooft-stadt inder Edomiten lant: Ende sy is geweest een voorbeelt der stadt Romen. Verg. hier mede Apoc. 18.2. van Bozra in Moab, siet Ier. 48. vers 24.

7

Ende ²² de eenhoornen sullen ²³ met haer ²⁴ afgaen, ende de varren met ²⁵ de stieren, ende ²⁶ haer lant sal door droncken zijn ²⁷ van den bloede, ende haer ²⁸ stof sal ²⁹ van 't smeer vet gemaeckt worden.

22 D. de machtige ende hooch-verhevene, die boven alle andre in wreetheyt uytsteken in het vervolgen der godtsaligen.

23 T.w. met de lammeren ende bocken, vers 6.

24 T.w. der slachtinge.

25 Siet Psal. 22. op vers 13.

26 T.w. der Edomiten lant, daer van boven vers 6. gesproken is.

27 T.w. der verslagene eenhoornen, varren, ende stieren. Verg. hier mede Apoc. 19.21.

28 D. hare aerde, of aerdrijcke.

29 T.w. dat uyt de verslagene vlieten sal.

8

Want het sal zijn ³⁰ de dach der wrake des HEEREN, een jaer der vergeldingen, ³¹ om Zions twist-sake.

30 In welcken de Heere het onnoosel bloet sijnes volcx wreken sal.

31 D. van wegen de sake Zions, D. der gemeynte Godes, die swaerlick van hare vyanden is vervolcht geweest.

9

Ende ³² hare beken ³³ sullen in pick verkeert worden, ende ³⁴ haer stof in swe-

32 T.w. der stadt Bozra, ofte, der Edomiten, ende vyanden der kercke Godes.

33 Met dese ende de volgende woorden wort te kennen gegeven, dat het lant t'eenemael sal verdorven worden, alsoo dat het den lande van Sodoma ende Gomorra sal gelijck worden.

34 Siet Iob 18. de aenteeck. op vers 15.

[fol. 18r]

vel: ja hare aerde sal tot brandenden peck worden.

10

³⁵ Het en sal des nachts, noch des daechs niet uytgebluscht worden, tot in der eeuwicheyt sal ^{c 36} haren roock op-gaen: van geslachte tot geslachte sal het woest zijn, tot in eeuwicheyt der eeuwicheden en sal niemant daer door gaen.

35 T.w. het brandende peck: of, het brandende lant, dat tot peck sal geworden sijn, Vergel. hier mede Apoc. 18.2. ende 19.3.

c Apoc. 14.11. ende 19, 3.

36 T.w. der Stadt Bozra.

11

Maer ^{37 d} de roerdomp ende nachtuyl sullen het erflick besitten, ende de schuyfuyt, ende de rave sal daer in woonen, want ³⁸ hy ³⁹ sal een richtsnoer der woesticheyt over haer trecken, ende ⁴⁰ een richt-loot der ledicheyt.

37 De sin is, Haer lant sal in den gront soo verwoest ende verdorven worden, datter niet dan wilde ende verschrickelicke dieren in woonen en sullen. Siet Ies. 14.23. alwaer van dese ende diergelijcke ondieren oock gesproken wort, als oock Levi. 11.17.

d Iesa. 13.21, 22. Zeph. 2.14. Apoc. 18.2.

38 T.w. de Heere.

39 D. hy salse meten om te verderven. siet 2.Reg. 21.13. ende de aenteeck. aldaer.

40 Hebr. steenen der ledicheyt. D. een meet-snoer daer een steen aenhangt. Zach. 4.10. staet, een steen des tins, D. een meet-snoer daer een tinnen gewichte aen hangt. Ende, een richt-loot der woesticheyt, of, der ledicheyt, D. tot een teecken dat sy ledich en woest sal gemaeckt worden.

12

⁴¹ Hare ⁴² Edele (doch sy en zijn daer niet) sullen ⁴³ sy ⁴⁴ [tot] het Coninckrijcke roepen, maer alle hare Vorsten ⁴⁵ sullen niets zijn.

41 T.w. des lants Edoms.

42 Hebr. witte. D. de gene die witte suyverlicke kleederen dragen, gelijck de Vorsten ende Groote des lants plechten te doen. Siet 1.Reg. 21. de aent. op vers 8. ende Nehem. cap. 2. op vers 16.

43 T.w. de overgeblevene Edomiten, of de inwoonders der Stadt Bozra.

44 D. tot de regeringe des lants.

45 D. sy sullen alle te schande gekomen zijn, derhalven salse niemant met raet ofte daet ophelpen kunnen.

13

Ende in hare palleysen sullen doornen ⁴⁶ opgaen, netelen, ende distelen in hare vestingen: ende ⁴⁷ 't sal een wooninge der Draken zijn, een sale voor ⁴⁸ de jongen der struyssen.

46 D. wassen.

47 T.w. Bozra.

48 Siet Iob cap. 30. op vers 29.

14

Ende ⁴⁹ de wilde dieren der woestijnen sullen ⁴⁹ de wilde dieren der Eylanden [daer] ontmoeten, ende ⁵⁰ de duyvel sal sijnen metgeselle toeroepen: oock sal ⁵¹ het nacht gedierte sich aldaer nedersetten, ende 't sal een rustplaetse voor sich vinden.

49 Siet van dese ende diergelijcke gedrochten Ies. cap. 13. op vers 21.

49 Siet van dese ende diergelijcke gedrochten Ies. cap. 13. op vers 21.

50 Hebr. Sagnir. Siet Ies. 13. op vers 21.

51 Hebr. Lilith.

15

Daer sal ⁵² de wilde meerle nestelen ⁵³ ende leggen, ende hare jongen ⁵⁴ uytbicken, ende ⁵⁵ onder hare schaduwe vergaderen: oock sullen aldaer de gieren ⁵⁶ met malkanderen versamelt worden.

52 Hebr. kippoz. Men kan niet sekerlick weten wat dit voor een vogel zy.

53 T.w. hare eyeren. And. voort-brengen, T.w. de eyeren diese in 't lijf heeft.

54 Hebr. splijten, klieven, namelick de eyer-schalen, op datter de kieckens uytkomen.

55 D. onder hare vleugelen.

56 Hebr. de vrouwe [met] hare metgesellinne, of, vriendinne.

16

Soeckt ⁵⁷ in het boeck des HEEREN, ende leest: ⁵⁸ niet een van dese en salder feylen, ⁵⁹ 't eene noch 't ander en sal men missen: want ⁶⁰ mijn mont selve heeftet geboden, ende ⁶¹ sijn Geest selve ⁶² salse te samen brengen.

57 Hebr. uyt. D. in, of uyt het Boeck deser Prophetien, die ick uyt het bevel des Heeren beschryve.

58 T.w. saken, ofte voorverhaelde wilde dieren.

59 Hebr. de vrouwe [met] hare vriendinne, als bov. vers 15.

60 Dit spreeckt de Heere.

61 T.w. des Heeren. Dit spreeckt de Prophete. And. de mont [des HEEREN].

62 T.w. de boven-verhaelde dieren ende vogelen.

17

Want hy selve heeft ⁶³ voor haer het lot geworpen, ende sijne hant heeft ⁶⁴ het hen uytgedeylt met het richtsnoer: ⁶⁵ tot in der eeuwicheyt sullen sy dat erflick besitten, van geslachte tot geslachte sullen sy daer in woonen.

63 T.w. voor die dieren ende vogelen.

64 T.w. het lant der Edomiten. And. heeftse, T.w. de Stadt Bozra.

65 De sin is, Na dat de Heere selve het lant der Edomiten, ende sijner anderer vyanden, den wilden ende vervaerlicken dieren, tot hare wooninge sal ingegeven ende uytgedeylt hebben: so sullen sy altoos daer in blyven. Also dat het steets een vervloeckt ende verwoest lant zijn, ende blyven sal, Alsoo sal oock de vloeck des Heeren steets over de vyanden sijner kercke sijn ende blyven.