Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiiij. Capittel.

Een Prophetie van de verwoestinge des Ioodschen lants, vers 1, 6. etc. die den eenen soo wel als den anderen soude over comen, 2. Reden waerom, 5. het overblijfsel sal Godt roemen en prijsen, 13. Vermaninge tot dancksegginge daer voor, 15. De Prophete spreeckt wederom van de verstooringe des Ioodschen volcx van wegen des selven godtloos heyt, 16 etc. oock wederom van Godes genade over het selve, 21. heerlickheyt onses Heeren Iesu Christi in sijne kercke. 23.

1

SIet, de HEERE maeckt ¹ het lant ² ledich, ende hy maeckt het woeste: ende hy keert ³ des selven gestaltenisse om, ende hy verstroyt sijne inwoonders.

1 T.w. het Ioodsche lant, ende der gener die het met de Ioden houden. Dit soude geschieden eerst door de Assyriers, daer na door de Chaldeen.

2 Of, hy puttet uyt.

3 Hebr. zijn aengesichte, D. gedaente, gelaet, gestaltenisse. D. hy sal het lant, met al datter in is, het onderste boven werpen, soo dattet het selve lant niet gelijcken en sal.

2

Ende ⁴ gelijck het volck, alsoo sal de ⁵ Priester wesen; gelijck de knecht, alsoo sijn heere; gelijck de dienstmaecht, alsoo hare vrouwe; ^a gelijck de kooper, alsoo de verkooper: gelijck de leener, alsoo de ontleener; gelijck de woeckeraer, alsoo die van welcken hy woecker ontfangt.

4 De sin is, dat de elenden daer hy van spreeckt, alle staten van menschen sullen over-komen den eenen soo wel, als den anderen. siet Hos. 4.9.

5 Of, Overste, of Regent. het Hebr. woort Cohen beteeckent het eene soo wel, als het andre. siet Gen. 41. op vers 45.

a Ezech. 7. vers 12, 13.

3

⁶ Dat lant sal ⁷ gantschelick ledich-gemaeckt worden, ende het sal ⁸ gantschelick berooft worden: want de HEERE heeft dit woort gesproken.

6 T.w. dat lant daer van vers 1. gesproken wort.

7 Hebr. Ledich gemaeckt wordende, ledich gemaeckt worden.

8 Hebr. berooft wordende berooft worden, D. het sal gantsch en gaer berooft en uytgeplondert worden.

4

Het lant treurt, 't verwelckert, ⁹ het aerdrijcke ¹⁰ queelt, ¹⁰ 't verwelckert: de hoochste van het volck des lants ¹¹ quelen.

9 T.w. dat deel des lants daer Iudaea in leyt.

10 T.w. van hertzeer en droeffenisse.

10 T.w. van hertzeer en droeffenisse.

11 Of, sy worden swack, matt, flaeuw.

5

Want het lant is bevleckt ¹² van wegen sijne inwoonders: want sy overtreden de wetten, sy veranderen ¹³ de insettinge, sy vernietigen ¹⁴ het eeuwich verbont.

12 And. onder zijne inwoonders. De sin is, Het volck deses lants, Te weten des Ioodschen lants, is soo boos ende verdorven, dat het dat lant, 'twelck het betreet, bevleckt ende ontheylicht.

13 T.w. Godts.

14 T.w. dat verbont, 't welck Godt met Abraham, ende sijnen zade heeft opgericht, ende door de besnijdenisse heeft bevesticht, Gen. 17. ende 't welck Godt daer na vernieuwt heeft. Exod. 24.

6

Daerom verteert ¹⁵ de vloeck het lant, ende die daer in woonen, sullen verwoest worden: daerom sullen de inwoonders des lants ^{16 b} verbrant worden, ende daer sullen ¹⁷ weynich menschen overich blyven.

15 Dien vloeck dien de Israëliten haer hebben onderworpen, als sy met Godt in 't verbont getreden zijn, haer verbindende sijne wetten ende geboden te onderhouden, Exo. 19. ende 24. ende Deut. 29. And. de eedt des vloecks. van dese maniere van spreken siet Gen. 24.41.

16 D. sy sullen omcomen, het zy door 't vyer, of andersins: Of, door den brant ende hitte des toorns Godes.

b Ies. 9.18. ende 10.16.

17 Het grootste deel der menschen is gedoodt, of te lande uytgevoert geworden in slavernije. siet. Ies. 1.9. ende 17.6.

7

De most ¹⁸ treurt, de wijn-stock ¹⁹ queelt, alle die blydhertich waren suchten. ²⁰

18 T.w. om dat hy onnuttelick van de vyanden sal gedroncken ende verplengt worden.

19 D. hy verdwijnt, of verwelckert, T.w. om dat hy van de vyanden sal vertreden ende vernielt worden.

20 Alle de woorden deses vers ende eenige der navolgende versen strecken daer toe, om aen te wijsen, dat alles seer jammerlick in den lande soude toegaen.

8

²¹ De ^c vreucht der trommelen ²² rust, ²³ het geluyt der vrolick-huppelenden houdt op, ²¹ de vreucht der harpe ²² rust.

21 D. de vreucht diemen pleecht te scheppen uyt het geluyt der trommelen ende der harpen.

c Ier. 7.34. ende 16.9. ende 25.10. Ezech. 26.13. Hos. 2.11.

22 D. houdt op. Het Hebr. woort beteeckent soo veel, als Sabbath-houden.

23 Of, het gerommel, het geruysch.

21 D. de vreucht diemen pleecht te scheppen uyt het geluyt der trommelen ende der harpen.

22 D. houdt op. Het Hebr. woort beteeckent soo veel, als Sabbath-houden.

9

Sy en sullen geenen wijn drincken ^{24 d} met gesanck: de stercke-dranck sal bitter zijn den genen die hem drincken.

24 Of, in't gesanck, D. als sy lustich en vrolick zijn met singen en clingen in hare dronckene gelagen.

d Ies. 16.10.

10

²⁵ De woeste stadt is verbroken, alle de huysen staen gesloten, ²⁶ datter niemant inkomen en kan.

25 Die woest gemaeckt sal worden door het gewelt harer vyanden, diese innemen sullen. Ende verstaet hier de stadt van Ierusalem, mitsgaders andre steden daer omher liggende. siet ond. Ies. 30.14.

26 Hebr. van inkomen. Verg. bov. 23. op vers 1.

11

Daer is een klagelick geroep op de straten, ²⁷ om des wijns wille: alle blijtschap ²⁸ is verduystert, de vreugt des lants is henen gevaren.

27 Om dat de wijn bedorven is, of, om datter geenen meer te bekomen en is.

28 Ofte, heeft [haren] avont. D. sy neemt af, sy heeft haer eynde, gelijck het klaer-schijnende sonne-licht des avonts ende des nachts verduystert ende vertreckt.

12

Verwoestinge is in der stadt overgebleven, ende met gecraeck wort de poorte in stucken verbroken.

13

Want in't binnenste van den lande, in't midden ²⁹ deser volckeren, ³⁰ sal 't alsoo wesen, ^{31 e} gelijck de afschuddinge des olijf-booms, gelijck de na-lesingen, wanneer de wijn-oogst geeyndicht is.

29 Verstaet hier de stammen des Iodischen volcks, als oock de Syriers, Egyptenaers, Moabiten, ende andre natien, tegen de welcke de prophete hier boven gepropheteert heeft.

30 Of, sal 't alsoo toegaen, dit sal des lants gelegentheyt zijn.

31 De sin is, Gelijck wanneer een olijfboom afgepluckt, ende de wijn-oogst gedaen is, evenwel noch eenige olyven aen de boomen, of druyven aen de wijn-stocken overich blyven: Alsoo, ofschoon het lant sal verwoest, ende mijn volck sal doot geslagen ende verstroyt worden, so sullender nochtans eenige over-blyven, dien Godt de Heere genade sal bewijsen.

e Ies. 17.6.

14

³² Die sullen hare stemme opheffen, sy sullen vrolick singen: van wegen ³³ de heerlickheyt des HEEREN sullen sy juychen ³⁴ van der zee af.

32 T.w. die weynige die overgebleven sullen zijn, ende van Godt genade sullen verkregen hebben.

33 Of, Majesteyt, of, hoocheyt.

34 D. zijnde in verre ende vreemde landen, of waer sy anders wesen mogen.

[fol. 13r]

15

Daerom eeret den HEERE ³⁵ in de valleyen, inde Eylanden der zee den Name des HEEREN des Godts Israëls.

35 D. aen alle plaetsen daer geloovige ende godtvruchtige persoonen zijn. And. in de vyeren. D. die ghy noch in groot lijden zijt.

16

³⁶ Van het uyterste eynde der aerde hooren wy psalmen, [tot] verheerlickinge des ³⁷ Rechtveerdigen: ³⁸ doch [nu] segge ick, ³⁹ Ick worde mager, ick worde mager, wee my! de trouwloose handelen trouwlooslick, ende met trouwloosheyt handelen de trouwloose trouwlooslick.

36 Hebr. Van den vleugel der aerde.

37 T.w. Godes. siet de voorgaende versen And. dat den gerechtigen eene heerlickheyt [gegeven zy], T.w. allen den genen die Godt uyt genade rechtveerdigmaeckt, ende verstaet dan door de heerlickheyt, de heerlickheyt der kinderen Godes, Rom. 8.30.

38 Hier begint de Prophete wederom te spreken van de verstooringe des Ioodschen lants, als of hy seyde, Maer als ick aensie de ongeregeltheyt der menschen, ende wel wetende, dat Godt de selve niet altijt en sal ongestraft laten, so spreeck ick al klagende, als volgt:

39 D. ick neme my dit soo ter herten, dat ick verdwijne van treuricheyt, aensiende de trouwloosheyt van den grootsten hoop mijner lantslieden, daer mede sy den toorn Godes over haer verwecken. And. ick teere uyt, ick teere uyt.

17

^{40 f} De vreese, ende de cuyl, ende ⁴¹ het strick over u, ô inwoonder des lants!

40 Siet Psal. 11. op vers 6. In dit 17. vers, staen drye Hebreeusche woorden op eene wijse luydende, t.w. pachad, pachat, pach. welcke aerdicheyt wy in onse sprake niet en kunnen uytdrucken.

f Ier. 48.43.

41 And. het nett.

18

Ende het sal geschieden, ⁴² so wie ⁴³ voor de stemme der vreese vlieden sal, ^g die sal in den kuyl vallen; ende die uyt ⁴⁴ den kuyl opklimt, die sal in het strick gevangen worden: want ⁴⁵ de sluysen in der hoochte zijn op-gedaen, ende de fondamenten der aerde sullen beven.

42 Vergelijckt Iob cap. 20. vers 24, etc.

43 D. voor de stemme der vyanden, die schrick ende vreese sullen aenjagen. De meyninge is, Of schoon yemant het eene ongeluck ontvlieden sal, so sal hy doch in een ander vervallen.

g Ier. 48.44. verg. Amos 5.19.

44 Hebr. uyt het midden des kuyls.

45 0f, spuyen, of sassen. De Prophete wil seggen, dat Godt sijnen toorn over haer uytstorten ende openbaren soude, boven uyt den hemel, ende beneden op der aerde, als ten tijde des suntvloets geschiet is. And. vensters. siet de aent. Gen. 7. op vers 11.

19

⁴⁶ De aerde sal gantschelick verbroken worden: de aerde sal gantschelick van een gescheurt worden, de aerde sal gantschelick beweecht worden.

46 Hebr. brekende gebroken worden. De sin is, het sal al bersten en breken, het onderste sal op den aerdbodem boven gaen. Doch verstaet hier eygentlick die landen, daer in de Ioden ende hare geconfedereerde in die tijden woonden.

20

⁴⁷ De aerde sal gantschelick waggelen, ^h gelijck een dronckaert, ende sy sal heen ende weder beweecht worden, ⁱ gelijck ⁴⁸ een nacht-hutte, ende ⁴⁹ hare overtredinge sal swaer op haer zijn, ende sy sal vallen, ende ⁵⁰ niet weder op staen.

47 Verstaet hier doorgaens door de aerde, ofte het aerdrijck, de inwoonders des lants.

h Ies. 19.14.

i Ies. 1.8. Iob 27.18.

48 Die lichtelick van den wint heen ende weder geschuddet, ofte oock van d' eene plaetse op d' andre kan gevoert ofte gedragen worden, Siet Ier. 9.2. alsoo van de herders, Ies. 1.8. van krijchs-lieden, bov. 10.29.

49 D. de straffe harer overtredinge.

50 Hebr. niet toedoen op te staen. T.w. in sulcken treffelicken welstant ende heerlickheyt als sy te vooren geweest is.

21

Ende het sal geschieden ⁵¹ te dien dage, dat de HEERE ⁵² besoeckinge doen sal over de heyrschare ⁵³ des hoogen in de hoochte, ende over de Coningen des aerdbodems op den aerdbodem.

51 D. inden tijt van Godt den Heere daer toe bestemt.

52 T.w. in sijnen toorn, D. straffen sal.

53 Of, der hoocheyt. Hy wil seggen, der hooge verhevene Coningen deser werelt.

22

Ende sy ⁵⁴ sullen tsamen vergadert worden, [gelijck] de gevangene in eenen put, ende sy sullen besloten worden in eene gevanckenisse, maer ⁵⁵ na vele dagen ⁵⁶ [weder] besocht worden.

54 Hebr. sy sullen vergadert worden [met] de vergaderinge als een gevangene. D. gelijckmen de gevangene in eenen put vergadert, of by malkanderen sluyt.

55 Hebr. na de veelheyt der dagen.

56 T.w. met genade, ten tijde van de toekomste Christi.

23

^k Ende ⁵⁷ de Mane sal schaemroot worden, ende de Sonne sal beschaemt worden, als de HEERE der heyrscharen ⁵⁸ op den berch Zions regeren sal, ende te Ierusalem, ende ⁵⁹ voor sijne Outste ⁶⁰ sal Heerlickheyt zijn.

k Ies. 13.10. Ezec. 32.7. Ioël. 2.31. ende 3.15.

57 D. de glants ende schoonen schijn der Sonne ende der Mane, en sullen niet met alle zijn, ten aensien der heerlickheyt onses hoofdes Iesu Christi in sijne kercke, ende als hy komen sal in de heerlickheyt sijnes Vaders.

58 Dat is hier te seggen, In de Christelicke kercke.

59 Die hy tot voorstanders sijner kercke is stellende.

60 And. seer heerlick, of, ende daer sal heerlickheyt zijn in de tegenwoordicheyt sijner Outsten.