Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiij. Capittel.

Prophetie van de verstooringe der stadt Tyrus, vers 1, etc. dat de Heere die verstooren soude, 8. ende dat, om hares prachts wille, 9. hy wijst oock aen hoe lange dat dese verdruckinge der Tyriers dueren soude, 15. hare weder-opcomste, 17. ende hare bekeeringe tot Christum, 18.

1

¹ DE last van ^a Tyrus. Huylt ² ghy schepen van ³ Tharsis, want ⁴ sy is verwoest, ⁵ datter geen huys meer en is, dat niemant daer meer in en gaet, ⁶ uyt den lande Chitttim is't aen hen openbaer geworden.

1 De sin is, Dit is een beswaerlicke Prophetie, voorseggende wat elende dat Tyro sal overkomen. siet Ies. 13. op vers 1.

a Ierem. 47.4. Ezech. capp. 26. 27. 28. Zach. 9.3, 4.

2 D. schippers en kooplieden die over zee met Tyrus handelen.

3 Siet 1.Reg. 10. op vers 22.

4 D. sy sal verstoort worden. Dit heeft de Prophete gesproken, doe Tyrus noch in haren fleur, ende grootste heerlickheyt was. Ende dit dreycht hier de Prophete niet alleen der stadt Tyrus, maer oock het gantsche Eylant.

5 Hebr. Van huys en van incomen, ofte, ingaen. Verg. ond. 24.10. Dese, ende de naest-volgende woorden verduytschen ende verklaren sommige aldus: Sy is verstoort van [hare] huysgenooten, ende van de incomelingen. D. niet alleen van de vreemdelingen, maer oock van hare eygene knechten en slaven. Want als dese sagen, dat harer heeren macht en vermogen schier tot niet gecomen was, so hebben sy t'samen gespannen, ende hebben hare heeren ende alle vrye persoonen vermoort, de regeringe aen haer genomen, ende eenen, genoemt Strato, Coninck gemaeckt. Iustin. in sijn historie. lib. 18.

6 D. 't sal hen T.w. schippers ende kooplieden, uyt den lande Chittim openbaer worden. D. uyt Cilicia, ofte Macedonia, (Siet Gen. cap. 10. op vers 4.) van waer de tijdingen van Tyri eerste verwoestinge door Nebucadnezar souden verspreyt worden, door de vluchtige die van daer nae Cilicien souden overvaren, ende van waer het verderf haer naderhant overkomen soude. De sin dan deser woorden is, Dese verwoestinge sal dien van Tyro overcomen eerst door den Coninck Nebucadnezar, Ier. c. 47. Ezech. 26.14. ende 29.18, 19, 20. ende lange daer na door de Griecken ende Macedoniers, t.w. door Alexandrum Magnum, die veel jaren hier na Tyrus ingenomen, ende over hoop geworpen heeft.

2

⁷ Swijcht ghy inwoonders ⁸ des eylants, ⁹ ghy, die de kooplieden van ¹⁰ Zidon, over zee varende, ¹¹ vervulden.

7 Als of hy seyde, En roemt niet meer van wegen uwen grooten rijckdom ende heerlickheyt, sy sullen haest een eynde nemen.

8 T.w. des eylants Tyri. Dese stadt lach in een Eylant doe Iesaias dit heeft gepropheteert.

9 Hebr. de koopman van Zidon over zee varende vervulden u.

10 Dit is oock eertijts een treffelicke koop-stadt geweest, nae by Tyrus gelegen, onder eenes Heeren gebiet gehoorende. Siet Ezech. 28.21.

11 T.w. met allerley waren ende koopmanschappen, die sy met hare geladene schepen daer in brachten.

3

Ende wiens inkomste was ¹² het zaet van ¹³ Sichor over ¹⁴ de groote wateren, ¹⁵ de oogst ¹⁶ der riviere: ende sy was ¹⁷ de marckt der heydenen.

12 Hier wort het zaet gestelt voor het vlas dat uyt het zaet wast.

13 Dit is de name eener riviere die Egypten van Canaan scheyt, Ios. 13.3. Siet de aent. aldaer. Egypten selfs wort somtijts Sichor genoemt nae dese riviere.

14 Eenige verstaen hier door de groote wateren de Oceaensche zee, andre de groote rivieren van Egypten.

15 D. het koorn-gewas.

16 D. het koorn 't welck langs de beken wast, daer van het bevochticht wort, als de Nilus over-loopt. And. der beke [ Egypti,] De Prophete wil seggen, dat Tyrus rijck wiert door het verhandelen der vruchten die in andre landen wiessen.

17 D. de handel-plaetse. siet Ezech. 27.3, 12.

4

Wordet beschaemt, ¹⁸ ô Zidon, want ¹⁹ de Zee spreeckt, [ja] ²⁰ de sterckte der zee, seggende, ²¹ Ick en hebbe geenen barens noot gehadt, ick en hebbe oock niet gebaert, noch ick en hebbe geen jongelingen ²² groot gemaeckt, [noch] geene jonge dochters opgebracht.

18 D. ô ghy Zidoniten. Dese hebben eerst de stadt Tyrus gebouwt.

19 D. de inwoonders der Eylanden, die in de zee liggen, als Psal. 65.6.

20 Verstaet de stadt Tyrus, die van wegen de zee, daer sy in lach, scheen onwinbaer te zijn.

21 De sin deser woorden is, als of Tyrus seyde, het is met my, die soo volckrijcke pleecht te zijn, nu soo getelt, alsof ick heel onvruchtbaer ware geworden, ja als of ick voor desen geen kinderen, of inwoonders gehadt of opgevoet en hadde, ick ben heel doots geworden, het is met my uyt.

22 D. tot vollen wasdom gebracht.

5

Gelijck als geweest is ²³ de tydinge van Egypten, salmen oock ²⁴ in weedom zijn, ²⁵ alsmen van Tyrus hooren sal ^* .

23 Verstaet hier die straffe die eertijts de Egyptenaren ten tyde Mosis is overcomen, als Exod. 15.14. Ofte die straffe Egypti, daer van Iesaie cap. 19. gesproken wort.

24 Het Hebr. woort dat de Prophete hier gebruyckt, beteeckent eygentlick het wee ende de benautheyt, die een barende vrouwe over komt.

25 T.w. alsmen hooren sal, dat Tyrus, die rijcke machtige stadt, die onoverwinnelick scheen te wesen, soo geheelick is verwoest ende verdelcht. want alle andre steden sullen vreesen, dat het haer oock alsoo sal gaen, denckende, heeft die seer stercke stadt Tyrus niet kunnen bestaen, hoe sal het ons dan gaen?

* Eenige verduytschen dit vers aldus, Als het geruchte tot de Egyptenaren [sal gekomen zijn] sy sullen droevich zijn van wegen 't gene dat sy van Tyrus hooren sullen.

6

²⁶ Vaert over nae Tharsis, huylet ghy inwoonders ²⁷ des Eylants.

26 D. vlucht uyt Tyro, soeckt nieuwe landen en steden, daer ghy u moocht nederslaen.

27 T.w. des Eylandts Tyri, als boven vers 2.

7

²⁸ Is dit uwe vrolick-huppelende [stadt]? welcker outheyt [wel] van oude dagen af is, [maer] hare eygene voeten sullense verre wech dragen, ²⁹ om in vreemdelinckschap te verkeeren.

28 Van de treffelickheydt ende seer groote magnificentie Tyri, siet Ezech. 27.3, 4. etc.

29 Of, om haer in vremtheyt te onthouden. D. om andre woonplaetsen te gaen soecken. doe de Tyriers uyt hare stadt ende lant verdreven waren, soo hebbense wat omgeswermt ende gelegentheyt gesocht waer sy haer best souden nederslaen, ende hebben metter tijt gebouwt de steden Carthago, Leptis, Utica, ende Gades.

8

Wie heeft dit beraetslaecht over Tyrus ³⁰ die croonende [stadt], welcker koop-lieden Vorsten zijn, welcker ³¹ handelaers de heerlickste ³² in den lande zijn?

30 Of, die Croonster, T.w. die stadt, die niet alleen haer selven voor een gekroonde Coninginne uytgaf, maer oock alle hare inwoonders ende kooplieden met rijckdom ende heerlickheyt kroonde, vele der selver als tot Princen ende Vorsten makende.

31 Of kooplieden. Hebr. Canaaniten. siet de aent. Iob cap. 40. op vers 25.

32 Of, op der aerde.

9

De HEERE der heyrscharen heeft het beraetslaecht, op dat hy ³³ ontheylige ³⁴ de hoovaerdye alles cieraets, om alle de heerlickste ³⁵ der aerde ³⁶ verachtelick te maken.

33 D. besoetele, in verachtsaemheyt ende tot kleynachtinge brenge.

34 Of, den prael, T.w. der voortreffelicke Tyriers.

35 And. des lants.

36 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick ontladen, licht maken, gelijckmen de schepen verlicht van hare vracht. het wort hier gestelt tegen een woort 't welck wy hier verduytschen de heerlickste, maer 't welck eygentlick beteeckent de geladene, doch oock heerlicke.

10

³⁷ Gaet door [nae] u lant, ³⁸ als een riviere: ³⁹ ghy dochter van Tharsis, ⁴⁰ daer en is geen gordel meer.

37 Dit is een aensprake aen de uytlantsche kooplieden. ofte aen de inwoonders van Tyrus, aldus, Gaet door uyt u lant.

38 D. haestelick, T.w. soo snellick als een riviere die van boven af vallende en vlietende, in de zee loopt. And. Als een riviere, D. geduerichlick, sonder ophouden.

39 D. Ghylieden, die op de zee nae Tyrus toe seylt, ende gewoon zijt daer te handelen. Eenige verstaen hier door de dochter van Tharsis, ofte des meers, de stadt Tyrus, die midden in de zee lach, ende daer uyt scheen gesproten te zijn, oock, daer in levende, swevende, ende haer geneerende.

40 D. Tyrus heeft alle hare macht, heerlickheyt ende koop-handel verloren. want men gebruyckt den riem, of, gordel, ten deele tot cieraet, ten deele om de lendenen en rugge te stijven. siet Iob 12.18, 21. ende 40.2. ende Prov. 31.24. met de aent. Item Ies. 11.5. ende 22.21. met de aent. Andre verstaen hier door den gordel, de mueren der stadt Tyri, daer mede sy omcingelt, ende als omgordet was.

[fol. 12v]

11

⁴¹ Hy heeft sijne hant ⁴² uytgestreckt ⁴³ over de zee; hy heeft de Coninckrijcken ⁴⁴ beroert: de HEERE ⁴⁵ heeft bevel gegeven ⁴⁶ tegen Canaan, om hare sterckten te verdelgen.

41 T.w. de Heere.

42 T.w. om te slaen.

43 D. over de stadt Tyrus in de zee gelegen. And. over de schepen der zee, die gewoon zijn te Tyrus te handelen.

44 D. in roere gestelt, of beweecht tegen Tyrum op te staen.

45 T.w. den vreemden Coninckrijcken, of Coningen. D. Godt heeft sulcx dien volckeren ingegeven, ende hy drijftse daer toe, als boven cap. 13.3. ende 2.Sam. 16.11, 12. siet de aent. aldaer.

46 D. tegen de Tyriers, Canaans nacomelingen uyt Zidon, Gen. 10.15. Andre, de Heere heeft eenen koopman bevel gegeven, verstaende Nebucadnezar, of den Grooten Alexander. Andre, tegen de koopstadt. In de beteeckenisse van koopman wort het woort Canaan genomen boven vers 8. ende elders.

12

Ende ⁴⁷ hy heeft geseyt, Ghy en sult niet meer vrolick huppelen, ⁴⁸ ô ghy verdruckte maecht, ghy dochter Zidons: ⁴⁹ Nae Chittim toe, maeckt u op, vaert over; ⁵⁰ oock en sult ghy aldaer geen ruste hebben.

47 T.w. de Heere Godt.

48 And. ô ghy verdruckte, maecht der dochter Zidons. Aldus noemt de Prophete de stadt Tyrus, om dat sy van de Zidoniers eerst gebouwt is. Ende de Prophete noemt hier Tyrus eene verdruckte, ofte geschende maecht, om dat sy voorseker soude geschent ende verkracht, D. verdelcht ende uytgeroeyt worden.

49 Door dese afgekortte maniere van spreken wort te kennen gegeven, dat de Tyriers seer haestich souden vluchten, insonderheyt nae die van Chittim, ofte het lant der Chitteen (want beyds kan het Hebr. woort dragen) daer onder verstaende allerley over zee gelegene plaetsen, als Cilicien, Grieckenlant, oft Macedonien, Italien etc. waer van oock bov. vers 1.

50 D. Ghy en sult oock aldaer, daer ghy henen vluchtet, niet gerust zijn, noch in vrede mogen blyven, maer oock geplaecht ende verdreven worden. Siet bov. vers 7. And. Ghy Chittim, ofte Chitteers, maeckt u op, treckt voort, etc. nemende het als een godlicke aensprake aen Alexander den Grooten met sijn krijchs-heyr, dat hy hem haesten soude, niet alleen om Tyrus te verderven, maer oock vorder tegen de Chaldeen ende Babel te trecken. Siet bov. op vers 1.

13

⁵¹ Siet, het lant der Chaldeen, dit volck en wasser niet, ⁵² Assur heeft het gefondeert voor de gene die in de wildernissen woonden: sy richteden hare sterckten op, [ende] bouwden hare paleysen, [maer] ⁵³ hy ⁵⁴ heeft het ⁵⁵ tot eenen vervallenen hoop gestelt.

51 Godt stelt den Tyriers voor oogen 't exempel van het Assyrische ofte Chaldeeusche Coninckrijck, als eensdeels t'ondergebracht ende verwoest zijnde, anderdeels sullende in't toekomende verwoest worden, op dat het den Tyriers niet vreemt en schijne, dat sy oock verwoest souden worden.

52 D. de Chaldeen die in de wildernissen in tenten plechten te woonen, zijn door de Assyriers vergadert, ende in steden by malcanderen gebracht. siet Gen. 10. vers 10, 11. ende 11.2, 8, 9. ende vergel. Psal. 72.9. ende 74.14.

53 T.w. Godt de Heere. van welcken gesproken is bov. vers 8, 9, 11, 12.

54 T.w. het lant der Chaldeen, ofte, hy heeftse, T.w. de Chaldeen heeft hy door de Assyriers t'ondergebracht, ofte, prophetischer wijse, hy sal de Assyriers door de Chaldeen ofte Babyloniers sekerlick t'onderbrengen, ende daer na de Babyloniers door de Persen, ende volgens uwe stadt, ô Tyrus, ende Coninckrijcke veel lichter verstooren.

55 D. hy heeftse t'onderste boven geworpen. Verg. ond. 25.2.

14

Huylet ghy schepen van Tharsis, want ⁵⁶ u lieder sterckte is verstoort.

56 D. de stadt Tyrus, met alle vaste plaetsen daer aen ende daer by gelegen.

15

Ende het sal geschieden te dien dage, ⁵⁷ dat Tyrus sal vergeten worden ⁵⁸ tseventich jaren, ⁵⁹ gelijck eenes Conincks dagen: [maer] ten eynde van tseventich jaer, ⁶⁰ sal in Tyro als een hoereliet zijn.

57 D. de Tyriers sullen lxx jaer lanck in hare elende blyven steken, als of Godt harer vergeten hadde, of geen achtinge meer op haer en hadde.

58 T.w. soo lange als de Ioden in de Babylonische gevanckenisse blyven souden.

59 D. soo lange als ongevaerlick een Coninck leeft, of leven kan. Of, in't gemeen, soo lange als een mensche leven kan, T.w. die tot eenen grooten ouderdom komt, siet Psal. 90.10. And. Soo lange als een Coninckrijcke dueren sal, Aldus wort het woort melech, voor Coninckrijcke oock genomen, Dan. 7.17. ende 8.21. ende wort hier verstaen het Coninckrijcke van Babel, 't welck lxx jaren gestaen heeft na den onderganck van Tyrus.

60 D. Tyrus sal weder bewoont worden, ende in goeden welstant komen, ende dan sullen de inwoonders, wederom, rijck ende weeldich geworden zijnde, haren ouden ganck gaen, met singen en springen, ende allerley wellusten des vleeschs te oeffenen, als versen 16. ende 17. breeder geseyt wort. Andre, om het woordeken als, oock sijne kracht te laten toekomen, verklaren dese woorden aldus: de inwoonders van Tyro, sullen de kooplieden soo lieflick weten aen te locken, ende te bedriegen, als de hoeren met haren lieffelicken sanck de hoereerders weten aen te locken.

16

Neemt de harpe, gaet in de stadt rontom, ⁶¹ ghy vergetene ⁶² hoere, ⁶³ speelt wel, ⁶⁴ singt veel liedekens, op dat uwer gedacht werde.

61 D. die in vergetenheyt gekomen waert.

62 O Tyrus, ghy stadt vol hoererye, ofte ghy koop-lieden van Tyrus, die met uwen lieffelicken praet ende lieffelicke aenpresenteringe der waeren, de kooplieden weet aen te locken, gelijck de hoeren hare boelen.

63 Hebr. maectet wel met spelen, of, maeckt het spelen goet. Siet Psal. 33. op vers 3.

64 Hebr. vermenichvuldicht het Liedt.

17

Want het sal geschieden ten eynde van tseventich jaer, dat de HEERE Tyrus sal besoecken, ende dat sy wederkeeren sal tot haren hoeren-loon, ende sy sal ⁶⁵ hoererye bedrijven met alle Coninckrijcken der aerde, die op den aerdbodem zijn.

65 Vast alle uytleggers verstaen hier door hoererye het vuylgewin der Tyriers, 't welck sy van hare koopmanschap kregen van alle de rijcke ende machtige persoonen die in de landen rontom haer gelegen, woonachtich waren.

18

Ende ⁶⁶ haren koop-handel ende haren hoeren-loon, sal den HEERE ⁶⁷ heylich zijn, ⁶⁸ het en sal niet ten schatte vergadert, nocht opgesloten worden: maer haren koop-handel sal wesen voor die, ⁶⁹ die voor den HEERE woonen, op datse eten tot versadinge, ende dat sy ⁷⁰ duerich decksel hebben.

66 Te weten, der Tyriers.

67 Of, geheylicht zijn. Hebr. in heylicheyt zijn.

68 Hier wort voorseyt, dat eenige der Tyriers in toekomende tijden, tot den waren Godt, ende Christelicke Religie bekeert zijnde, haer goet ende rijckdom niet en souden in hare kisten en kasten besluyten ende behouden, maer dat syse mildelick ter eere Godts, ende tot nootdurft der arme Christenen, souden uytdeylen. siet Act. 2.44. ende 4.34.

69 Verstaet de Christenen in 't gemeen, ende by namen de kercken-leeraers.

70 D. decksel dat duersaem zy, of, dat lange dueren kan.