Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxj. Capittel.

Prophetie van den onderganck der Babyloniers door de Persen ende Meden, vers 1. tot troost des volcx Godes, 't welck van haer was geplaecht geworden, 2. bangicheyt hier uyt rijsende, 3. de Prophete spreeckt de Babyloniers spottelick aen, 5. Gesichte des Propheten, 6. aengaende den val Babels, 9. aensprake aen de Ioden, 10. Prophetie van de straffen die de Edomiten souden overcomen, 11. als oock het steenachtich Arabien, 13. barmherticheyt des volcx van Thema, aen de vluchtige Dedaniten, 14. Onderganck van Kedar, 16.

1

¹ DE Last ² der woestijne aen de zee. Gelijck de wervel-winden in 't zuyden ³ henen door-gaen, sal ⁴ hy ⁵ uyt de woestijne comen, uyt ⁶ een vreeslick lant.

1 D. Een sware prophetie over de woestijne aen de zee. siet. Ies. 13.1.

2 Dat hier mede Babel beteeckent wort, is af te nemen uyt vers 9. Ende 't wort aldus genoemt, om dat het lant daer ontrent woest ende ledich soude gemaeckt worden, ja als een zee liggen soude, voor dien de Coninginne Nitocris de groote riviere Euphrates, daer heeft laten inleyden, om door dat middel hare vyanden daer uyt te houden. Verg. boven c. 19. vers 5. Sy heeft laten graven de breedte van cccxx stadyen, behalven noch veel kreken hier en daer, bedervende veel lant en lieden. Andre meynen, dat Babel daerom een woestijne der zee genoemt wort, om datter van nature veel poelen, meeren, en staende wateren waren, die oock zeen by de Hebreen genoemt worden. Andre, ten aensien van de menichte der menschen die daer in woonden, ende alle dage uyt en in gingen en vloeyden.

3 D. plegen door te dringen, T.w. met groote kracht ende ongestuymicheyt. Hebr. om door te gaen, T.w. gestelt zijn. And. gelijck de wervel-winden in 't zuyden, doortreckende komt hy uyt de woestijne, uyt het vreeslicke lant.

4 T.w. Cyrus: of, de last, D. de straffe, T.w. over Babel. And. het, T.w. het leger Cyri.

5 D. uyt Persen ende Meden. tusschen dese landen ende Babylonien, is een groote woestijne, die Cyrus met sijn leger moste passeren, als hy nae de stadt Babylon woude comen.

6 Aldus noemt de Prophete het lant der Persen ende der Meden, om dat het lant van Babylonien van Cyro den Coninck der Persen ende Meden is overwonnen, ende jammerlick verwoest geworden.

2

⁷ Een hart gesichte is my te kennen gegeven: ⁸ Die trouwloose handelt trouwlooslick, ende die verstoorder verstoort: ⁹ treckt op, ¹⁰ ô Elam, ¹¹ belegertse, ¹² ô Media, ¹³ ick hebbe alle ¹⁴ hare suchtinge doen ophouden.

7 De eerste woorden deses vers zijn de woorden des Propheten. die hier sijnen last, D. 't gene hem in een gesichte van Godt was te kennen gegeven, hart noemt, om dat Godt de Babyloniers daer door dreychde swaerlick te sullen straffen.

8 Hier spreeckt Godt van den Coninck te Babel, die in sijne gewoonlicke trouwloosheyt ende verstooringe van andre Natien, dagelicx was voort-varende, ende vele onder sijne tyrannie dede suchten.

9 T.w. om de Babyloniers te straffen.

10 D. ghy Elamiten, D. Ghy Persen, als Act. 2.9.

11 T.w. de stadt van Babel. Of, belegert hem, T.w. den Coninck te Babel.

12 D. Ghy Meden. hier noemt Godt de Heere die Natien (T.w. de Persen ende Meden) door de welcke hy 170 jaren daer na, soo eenige rekenen, het Coninckrijcke van Babylonien verstooren soude.

13 Of, ick sal al hare suchtinge doen ophouden.

14 T.w. des Ioodschen volcks, 't welck soo in de stadt, als in het gantsche Rijcke van Babel was suchtende van wegen de lang-duerige gevanckenisse, uyt de welcke sy eyndelijck door den Coninck Cyrum zijn verlost geworden, latende haer na haer Vaderlant toetrecken, na dat hy Babel hadde ingekregen. Doch eenige nemen het laetste lidt deses vers in desen sin, Ick sal een eynde maken van al het suchten der Babyloniers. T.w. der godloose Babyloniers. ende soo ist dan soo veel geseyt, als, Ick sal het suchten door de godloose Babyloniers veroorsaeckt, doen ophouden. dusdanige maniere van spreken is oock Gen. 18.20. het geroep van Sodom, D. door die van Sodom veroorsaeckt.

3

¹⁵ Daerom zijn mijne lendenen vol van groote cranckheyt, bange-ween hebben my aengegrepen, gelijck de bange-ween eener die baert: ick cromme my ¹⁶ van hooren, ick worde ontstelt van 't aensien.

15 T.w. om dat ick hoore, dat de Persen ende Meden komen aen gemarcheert, om de stadt Babylon te belegeren, te bestormen, in te nemen, te plunderen, te verwoesten, ende te vernielen alles watter in of ontrent is.

16 D. als ick 't hoore.

4

¹⁷ Mijn herte dwaelt, grouwen verschrickt my, ^{a 18} de schemeringe ¹⁹ daer ick nae verlangt hebbe, ²⁰ stelt ²¹ hy my tot bevinge.

17 D. mijne gedachten wandelen omher, ick en weet niet waer henen ick my van schrick ende van benautheyt sal keeren ofte wenden.

a Iob 7.3.

18 Of, mijne gewenschte schemeringe. And. de duysternisse, D. de nacht, dien ick begeerde, T.w. om te mogen gerustelick slapen. And. verstaen hier door de schemeringe, den morgenstont, daer men nae wenscht ende verlangt, alsmen des nachts niet heeft kunnen slapen, want dan valtmen gemeynlick in den slaep.

19 Hebr. eygentlick, mijner omhelsinge.

20 D. verandert hy my.

21 T.w. Godt. Andre, de vyant, die aenkomt met sijn schrickelick leger.

5

²² Bereydt de tafel, ²³ siet toe ghy ²⁴ wachter, eett, drinckt: ²⁵ maeckt u op ghy Vorsten, ²⁶ bestrijckt den schilt.

22 Stelt alles op de tafel in goede ordre. Hier spreeckt Godt, of de Prophete, de Babyloniers ironicè aen, ende 't is so veel als of hy seyde, Maeckt vry goet cier, als ghy maer de wacht bestelt, so ist genoech. Maer eer ghy het vermoedt, sal u de vyant op den hals komen, also dat Coninck ende Vorst sal moeten op de beenen zijn met de wapenen in de hant.

23 Als of hy seyde, Laett de wacht de sorge bevolen zijn, maeckt ghylieden u vrolick, zijt onbekommert.

24 Hebr. wacht.

25 Eenige nemen dese woorden als tot de Vorsten van Babel ironicè gesproken te zijn, gelijck stracx geseyt is, in desen sin, Terwyle ghylieden bancketeert, sal onversiens de wachter roepen, maeckt u op, de vyant is voor handen, etc. Andre verstaen hier de Vorsten der Persen ende der Meden, als of Godt, of de Prophete tot hen seyde, Maeckt u op ten stryde, terwyle de Babyloniers goet cier maken ende sorgeloos zijn, tastse aen, over-valtse, etc.

26 De krijchslieden plechten hare schilden, of rondassen, met oly te besmeeren, om die glat ende klaer te maken. ende onder het woort schilt, kanmen hier bequaemlick verstaen alle krijgsrustinge ende wapenen, so dat bestrijckt den schilt, soo veel te seggen is, als Bereyt u ten strijde.

6

²⁷ Want aldus heeft de Heere tot my geseyt, Gaet henen, ²⁸ sett eenen wachter, laett hem ²⁹ aenseggen wat hy siet.

27 Hier spreeckt de Prophete wederom in sijnen eygenen persoon, verhalende het visioen 't welck hy gesien heeft.

28 Als of de Heere tot den Prophete seyde, op dat ghy des te meer moogt versekert wesen van den onderganck der Babyloniers, so neemt noch een getuyge tot u, het zy een Propheet, of discipel der Propheten, of yemant uyt den volcke, die u bericht doe van 't gene dat hy gesien heeft.

29 T.w. u ô Iesaia, ofte, de Babyloniers.

7

Ende ³⁰ hy sach ³¹ eenen wagen, een paer ruyters, ³² een wagen [met] esels, een wagen [met] kemels: ende ³³ hy merckter seer naeuwe op, met groote opmerckinge.

30 T.w. de wachter dien ick gestelt hadde, ende Hy sach, D. hy riep of bootschapte dat hy sach.

31 And. wagenen, twee rijgen, of benden, ruyters, etc.

32 D. een wagen van esels [of muylen] ende een wagen van Kemelen getrocken. Hier wort beschreven de aenkomst van den heyr-tocht Cyri, als hy soude marcheren om Babylon te gaen belegeren. want door de wagens moetmen hier verstaen heyr-wagens.

33 Hebr. Hy merckter op met merckinge, met veelheyt, of, grootheyt der opmerckinge.

8

Ende ³⁴ hy riep, ³⁵ Een Leeuw: Heere, ^{b 36} ick stae op den wacht-toren geduerichlick by dage, ende op mijne hoede sette ick my gantsche nachten.

34 T.w. de wachter.

35 T.w. isser voor handen, verstaende door den leeuw den Coninck Cyrum, comende om Babylon te belegeren. And. [als] een leeuw, D. met een groote ende vervaerlicke stemme.

b Hab. 2.1.

36 Of, ick sal geduerichlick op de wacht-plaetse staen.

9

³⁷ Ende siet nu, ³⁸ daer komt een wagen mannen, [ende] ³⁹ een paer ruyters: doe antwoordde ⁴⁰ hy, ende seyde, ^c Babel is gevallen, sy is gevallen, ende alle de gesnedene beelden harer Goden heeft ⁴¹ hy verbroken tegen d'aerde.

37 Of, ende siet dit aen.

38 And. Siet daer is alreets een wagen eenes mans met twee peerden ingecomen, T.w. inde stadt Babel.

39 Of, twee hoopen ruyters. alsoo oock vers 7.

40 T.w. de wachter, of, die inden wagen was.

c Ier. 25.2. ende 51.8. Apoc. 14.8. ende 18.2.

41 T.w. Godt de Heere, of Cyrus, door het bevel des Heeren.

10

⁴² O mijne dorsschinge, ende ⁴³ de tarwe mijnes dorsch-vloers! wat ick gehoort hebbe van den HEERE der heyrscharen, den Godt Israëls, dat hebbe ick ulieden aengeseyt.

42 Hier spreeckt de Prophete het volck Godes aen, ende noemt het sijne dorsschinge, of zijn dorsch-gewas, om dat hy het selve voorseyt hadde, dat het nae Babylonien gevoert, ende aldaer gedorscht, D. gequelt ende jammerlick geplaecht soude worden, geduerende de lxx jaren harer gevanckenisse. Siet dier gelijcke manieren van spreken Ies. 25.10. ende 41.15. Ier. 51.33. Mich. 4.13.

43 Of, het koorn mijnes dorsch-vloers. Hebr. de sone mijnes dorsch-vloers. siet de aent. Iob c. 5. op vers 7.

11

⁴⁴ De Last van ⁴⁵ Duma. Men roept ⁴⁶ tot my ⁴⁷ uyt Seïr: ⁴⁸ Wachter ⁴⁹ wat isser van de nacht? wachter wat isser van de nacht?

44 Siet Ies. 13.1.

45 D. Idumea, of Edom, alsoo staeter Iob 32.2. Ram, voor Aram.

46 Den Prophete Iesaiam, die tot een wachter over het Ioodsche volck gestelt was.

47 D. eener uyt Seïr roept tot my, D. een Edomiter. De Prophete neemt hier den berch Seïr (gelegen in het lant der Edomiten, Gen. 36. ende Deut. 2.) voor het geheele lant der Edomiten.

48 D. ghy Prophete Iesaia, die u selven uytgeeft voor eenen wachter over Iuda ende Israel, siet Ezec. 3.17.

49 De woorden der Edomiten spots-wijse gesproken, als of sy seyden, Ghy Prophete hebt voor desen vele geseyt van den nacht, ofte 't ongeluck, dat ons, ende onse nabueren soude over-komen, maer wy genieten al vast den morgen, dat is, den gelucksaligen tijt, in welcken wy u lieden niet meer onderworpen en zijn, maer van de tijden af, dat wy uwes Conincx Iorams jock afgeworpen hebben, tot nu toe, hebben wy onsen eygenen Coninck. 2.Reg. 8.20.

[fol. 11v]

12

⁵⁰ De wachter seyde, ⁵¹ De morgenstont is gekomen, ende ⁵² 't is noch nacht: wilt ghylieden ⁵³ vragen, ⁵⁴ vraecht; ⁵⁵ keert weder, ⁵⁶ komt.

50 D. ick Iesaia spreke u lieden, ô ghy Edomiten, dit toe.

51 Als of hy seyde, Het is waer, ghylieden hebt nu lange in goede ruste geseten, Maer dit sult ghy weten, dat ghy korts van de Assyriers sult over-vallen worden. T.w. als sy uwe nabueren sullen aentasten.

52 Ofte, 't sal oock nacht worden, als of hy seyde, na dese ruste sal u elende overkomen.

53 T.w. den Heere, namelijck, door my, hoe het u gaen sal. And. soecken. T.w. den Heere.

54 D. so doet het met eernst, en drijft den spot niet met Godt nochte met my sijnen dienaer.

55 Bekeert u van uwe boose wegen tot den wech der gerechticheyt, welcke de rechte wech is.

56 Komt tot ons, die het volck Godes zijn.

13

De Last tegen Arabia. ⁵⁷ In den woude van Arabia sult ghylieden vernachten, ô ghy reysige-geselschappen ⁵⁸ van Dedanim.

57 D. van bangicheyt voor de Assyriers sult ghylieden u in de woestyne by nachte versteken.

58 D. der Dedaniten. Dese waren nakomelingen Dedans, des soons Ioksans, des soons Abrahams uyt Ketura, Gen. 25.3. And. in de paden van Dedanim, of, in de wegen van Dedanim. Siet wyders Ier. 25. op vers 23.

14

Komt den ⁵⁹ dorstigen te gemoete [met] water: de inwoonders ⁶⁰ des lants van Thema zijn ⁶¹ den vluchtigen ⁶² met sijn broot bejegent.

59 T.w. den Dedaniten.

60 In woest Arabien gelegen, eertijts de Ismaëliten toekomende. Want Thema was een sone Ismaëls, Gen. 25.15.

61 Of, den omme-dolenden.

62 D. met het broot 't welck Hy (te weten de Dedaniter) van doene hadde, op dat hy van honger niet sterven en soude, ende de Prophete noemt het sijn broot (T.w. des Dedaniters) om datmen schuldich was hem het selve in sijnen noot mede te deylen. Immers wort hier beschreven de groote noot daer in de Arabiers souden vervallen, die vluchtende voor hare vyanden, souden genootsaeckt zijn hare naebueren om water ende om broot te bidden.

15

Want sy vluchten ⁶³ voor de sweerden, voor het uytgetrockene sweert, ende voor den gespannenen boge, ende voor de swaricheyt des krijchs.

63 Hebr. voor het aengesichte der sweerden, etc. ende alsoo in't volgende. Ende verstaet hier de sweerden ende bogen der Assyriers, der krijchslieden Sanheribs.

16

Want alsoo heeft de Heere tot my geseyt, ⁶⁴ Noch binnen een jaer, ⁶⁵ gelijck de jaren eens dachlooners zijn, so sal al ⁶⁶ de heerlickheyt ⁶⁷ van Kedar t'onder gaen.

64 Of, noch binnen 's jaers, T.w. van dien tijt te rekenen in welcken dit gesproken wort.

65 Siet Ies. 16.14.

66 Of eere. Siet Iob 19. op vers 9.

67 D. der Kedarenen. Kedar was een sone Ismaëls, Gen. 25. beteeckenende somtijts 't geheele steenachtich Arabien. Psal. 120.5.

17

Ende het overgebleven getal ⁶⁸ der schutters, ⁶⁹ de helden der Kedarenen, sullen ⁷⁰ weyniger worden, want de HEERE de Godt Israëls heeft het gesproken.

68 Dese mannen hebben noch behouden den aert hares voor-vaders Ismaëls, die een treffelick schutter was, Gen. 21.20.

69 Hebr. de helden der kinderen Kedars.

70 Harer vele zijn van de Assyriers doot-geslagen.