Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

De Prophete siet in een gesichte de heerlickheyt des waren Godts, vers 1. daer over hy sich verschrickt, 5. hy wort in sijn ampt bevesticht, 6. sijne gewillicheyt om Godt te dienen, 8. hy wort tot de Ioden gesonden, om haer, van wegen hare verstocktheyt, haren eyndelicken onderganck te vercondigen, 9. Doch alsoo, datter noch een heylich zaet onder haer soude overich blijven.13.

1

IN ^a den jare doe de Coninck ¹ Uzia sterf, ² so sach ick ³ den Heere sittende op eenen hoogen ende verhevenen throon, ende ⁴ sijne zoomen vervullende den Tempel.

a 2.Reg. 15.7.

1 Heb. Uzziahu.

2 In een prophetisch gesichte. siet Gen. 15. op vers 1.

3 Verstaet den Vader, Soon, ende Heyligen Geest. Verg. vers 3. ende 8. daerom wort dit gesichte op den Heere Christum geduyt. Ioh. 12.40, 41. ende op den H. Geest. Act. 28.25, 26, 27.

4 D. de zoomen sijner cleederen, T.w. der Conincklicker cleederen, met de welcke de Heere becleet was.

2

⁵ De Seraphim ⁶ stonden boven hem, ⁷ een yegelick hadde ^b ses vleugelen: met twee ⁸ bedeckte [yeder] sijn aengesichte, ende met twee bedeckte hy sijne voeten, ende met twee ⁹ vlooch hy.

5 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick brandende, aldus worden de Engelen des Heeren genoemt, om dat sy yverich zijn, ja in yver brandende, om het bevel des Heeren uyt te richten. Ofte, om dat sy de godloose branden ende verteeren, als een vyer. Ofte, om dat sy in vyerige verwe verschijnen. T.w. root als vyer.

6 t.w. als dienaers, passende op den dienst des Heeren. Verg. Dan. 7.10. Apoc. 4.6, 7.

7 Hebr. ses vleugelen. ses vleugelen den eenen. siet de aenteeck. Gen. 7. op vers 2.

b Apoc. 4.8.

8 Tot een teecken van eerbiedicheyt die sy Godt den Heere toe-droegen: Ofte, om dat sy den glants der heerlickheyt Godes niet en conden verdragen.

9 T.w. om het bevel Godes spoedelick uyt te richten. want de Engelen zijn dienstbaere Geesten, Psal. 34.8. ende 91.11. Hebr. 1.14.

3

Ende ¹⁰ d'eene riep tot den anderen, ende seyde: ^c Heylich, Heylich, Heylich is de HEERE der heyrscharen: ¹¹ De gantsche aerde is sijner heerlickheyt vol:

10 Hebr. dese riep tot desen.

c Apoc. 4.8.

11 Hebr. de volheyt der gantscher aerde [is] sijne eere, ofte heerlickheyt. D. alle de wercken des Heeren die inden gantschen aerdbodem zijn, die geven getuygenisse, ende zijn een bewijs sijner heerlickheyt. Psal. 24.1. Rom. 1.20.

4

So ¹² dat de posten der dorpelen haer beweegden van de stemme ¹³ des roependen: ende ¹⁴ het huys ¹⁵ wert vervult met roock.

12 Hier mede wort te kennen gegeven de heftige toorn Godes, als boven cap. 5. vers 25. de bergen zijn beweegt. ende verstaet hier de posten des Tempels.

13 D. van een yeder der Seraphim. als vers 3.

14 T.w. het huys Godes, D. de Tempel.

15 Dit was oock een teecken ofte bewijs des toorns Godes, roock ende damp uytblasende uyt sijnen neuse.

5

¹⁶ Doe seyde ick, Wee my, want ¹⁷ ick vergae, ¹⁸ dewijle ick een man van onreyne lippen ben, ende ick woone in't midden eens volcx ¹⁹ dat onreyn van lippen is: want mijne oogen hebben den Coninck den HEERE der heyrscharen gesien.

16 of daerom, T.w. om dat ick die teeckenen des toorns Godes sach, die veerdich was om sijne oordeelen te oeffenen.

17 Of, 't is met my gedaen, And. Ick ben verstomt, of, Ick ben doot. D. Ick moet stracx sterven, T.w. om dat ick, die onreyn van lippen ben, den Heere gesien hebbe. siet de aenteeckeninge Gen. 16.13. ende Deut. 5.25, 26. Exod. 24.11. Iud. 13.22.

18 D. Ick ben een arm sondich mensche. door het gebreck der lippen, D. der woorden, daer in de mensche lichtelick valt, verstaet hy sijnen geheelen sondigen staet. Verg. vers 7. ende wijders Iac. 3.2.

19 D. een volck dat de Afgoden aenbidt, tot leugen genegen is, ende trage om den waren Godt te aenbidden, te eeren ende te dancken, ende haren naesten te stichten.

6

Maer een van de Seraphim ²⁰ vlooch tot my, ende ²¹ hadden een gloeyende cole in in sijne hant, [die] hy met de tange van ²² den Altaer genomen hadde:

20 T.w. uyt het bevel Godes, want sy stonden veerdich nevens den Heere, om sijne bevelen te ontfangen, ende uyt te voeren.

21 Dese cole was een teecken van de afbrandinge der sonden, D. der suyveringe ende vergevinge der sonden.

22 Verstaet hier den Altaer des brantoffers, op welcken gestadelick vyer was, zijnde desen Altaer een voorbeelt op Christum, ende sijne offerhande voor onse sonden. siet Hebr. 13.10.

7

Ende hy roerde mijnen mont daermede aen, ende seyde, Siet ²³ dese ^d heeft uwe lippen aengeroert: alsoo is uwe misdaet [van u] geweken, ende uwe sonde ²⁴ is versoent.

23 T.w. gloeyende cole, die ick van den altaer genomen hebbe. Hier mede wort aengewesen, dat de vergevinge der sonden hercome vande offerhande Christi, welcke door de offerhanden des altaers wiert afgebeeldet. Te gelijcke, dat de H. Geest de sonden, als een vyer, verbrant ende verteert.

d Ier. 1.9. Dan.10.16.

24 And. genadelick bedect.

8

Daerna hoorde ick ²⁵ de stemme des Heeren, dewelcke seyde: ²⁶ Wien sal ick senden? ende wie sal ²⁷ ons henen gaen? doe seyde ick, Siet, ²⁸ [hier] ben ick, sendt my henen.

25 T.w. de stemme des Vaders den Sone ende den H. Geest aensprekende. Verg. dit met Gen. 1.26.

26 T.w. Tot het wederspannige Ioodsche volck, om het selve mijn besluyt, aengaende sijne verblindinge ende onderganck te vercondigen.

27 T.w. tot dienst Godts des Vaders, des Soons, ende des H. Geestes, want Godt ist alleen, die de Propheten beroept ende sendt. Verg. Gen. 1.26. ende 3.22.

28 De Prophete presenteert hier nu goetwillichlick sijnen veerdigen dienst, zijnde van Godt gesterckt, veel veerdiger nu zijnde, als Mose Exod. 3. Of Ieremia, Ier. 1.

9

Doe seyde hy, Gaet henen, ende segt ²⁹ tot desen volcke, ^e Hoorende hoort, ³⁰ maer en verstaet niet, ende siende siet, maer ³¹ en merckt niet.

29 Hier en seyt Godt niet, Tot mijn volck, om dat het van hem geweken was, maer hy seyt, tot desen volcke.

e Matth. 13.14. Marc. 4.12. Luc. 8.10. Ioh. 12.40. Act. 28.26. Rom. 11.8.

30 Als of Godt seyde, Ghy sult vergeefschen arbeyt doen met dit volck te onderwijsen, niet te min gaet henen, ende doet dat ick u bevele, tot overtuyginge van hare wederspannicheyt.

31 Als of Godt seyde, Ghylieden sult de woorden deser Prophetien wel hooren, maer niet verstaen. ende dit sal geschieden door mijn rechtveerdich oordeel, die u lieder wederspannicheyt alsoo straffe, namelick met blintheyt ende verhardinge. In desen sin worden dese woorden gebruyckt in het nieuwe Testament. Mat. 13.14.

10

³² Maeckt het herte deses volcx

32 T.w. door het prediken van mijn woort. Met dese woorden en wil de Heere niet te kennen geven wat sijn gepredickte woort eygentlick ende van sijn nature by de menschen wercke, ende uytrichte: maer hy voorseyt watter op de vercondinge des selven by de boose Ioden volgen soude, namelick dat sy haer daer door niet alleen niet en souden bekeeren, maer noch halstarriger ende obstinater aenstellen, dewijle Godt haer door sijn rechtveerdich oordeel in eenen verkeerden sin soude overgeven.

[fol. 4r]

vett, ende maeckt hare ooren swaer, ende ³³ sluyt hare oogen, ^f op dat het niet en sie met sijne oogen, noch met sijne ooren en hoore, noch met sijn herte en verstae, noch sich bekeere, ende ³⁴ hy ³⁵ het ³⁶ genese.

33 Of, bestrijckt, belijmt hare oogen.

f Ier. 5, 21.

34 T.w. Godt.

35 T.w. het volck.

36 Namelick door vergiffenisse der sonden. Marc. 4.12. siet Psal. 30.3.

11

Doe seyde ick, ³⁷ Hoe lange Heere? ende hy seyde: Tot dat ³⁸ de steden ³⁹ verwoest worden, soo datter geen inwoonder en zy, ende de huysen, datter geen mensche en zy, ende dat het lant ⁴⁰ met verwoestinge verstoort worde.

37 T.w. sal dese verwoestinge des volcx dueren. And. hoe lange sal dese blintheyt ende verstocktheyt des volcks dueren?

38 T.w. de steden in Iudaea.

39 And. sekerlick verwoest worden. T.w. door de vele ende verscheydene overvallen der vyanden des Ioodschen volcx. Wat de verblintheyt des volcks aengaet, die is dickwijls geweest voor de komste Christi: insonderheyt ten tyde Christi. als blijckt Matt. 13.14. Marc. 4.12. ende elders meer. Ia sy duert noch heden ten dage, gelijck aen verre het grootste deel der Ioden die nu leven, te sien is: ende sy sal soo lange dueren, tot dat de volheyt der heydenen sal ingegaen wesen, Rom. 11.25.

40 D. gantsch woest gemaeckt worde, alsoo datter geen menschen meer in en woonen, ende het derhalven onbebouwt blyve liggen. Exemplen deser verwoestinge siet onder de Coningen Hizkia, 2.Reg. 18. Manasse, 2.Chron. 33. onder Iosia, 2.Chron. 35. onder Ioahas, Iojakim, Iojachin, ende Zedekia, 2.Reg. 25. ende 2.Chron. 36. ende insonderheyt na den hemelvaert Christi.

12

Want de HEERE sal ⁴¹ die menschen ⁴² verre wech doen, ende ⁴³ de verlatinge sal groot wesen ⁴⁴ in 't binnenste des lants.

41 Of, die lieden, T.w. het Ioodsche volck.

42 T.w. in de Babylonische gevanckenisse. Hier geeft de Prophete te kennen, dat het Godes werck is, dat de Ioden zijn wech-gevoert geweest.

43 Verstaet die verlatinge, daer mede dit volck van Godt is verlaten, ende den vyanden is overgegeven, ten tyde der Babylonische gevanckenisse.

44 Of, in't midden des lants, T.w. des lants van Iuda.

13

Doch sal noch ⁴⁵ een tiende-deel daer in zijn, ende ⁴⁶ 'tsal wederkeeren, ende zijn om af te weyden: ⁴⁷ [maer] gelijck ⁴⁸ de eycke, ende gelijck ⁴⁸ de haeg-eycke, in dewelcke na de afwerpinge [der bladen noch] steunsel is: [alsoo] sal ⁴⁹ het heylige zaet het steunsel ⁵⁰ daer van zijn.

45 D. een kleyn hoopken, ten aensien van het groot getal der gener die wech-gevoert ende vernielt sullen worden. De Prophete wil seggen, dat dit volck niet al te gelijcke geheelick en sal vergaen.

46 And. maer het sal weder afgeweydet worden. want sommige verstaen door dit tiende deel de gene, die na de wechvoeringe des volcx in't lant Iuda zijn overgebleven, ende van daer in Egypten getogen, ende alle elendichlick omgekomen. andere verstaen door het tiende deel de Ioden die uyt de Babylonische gevanckenisse souden wederkeeren, ende vele hebben te lyden, van de Coningen in Syrien ende Egypten, ten tyde der Machabeen, ende eyndelick der Romeynen, ende dit alles van wegen hare groote ende menichvuldige sonden.

47 Dit is een belofte tot troost der vroomen, dat namelick de stamme Iuda niet geheelick en soude te gronde gaen, maer datse van wegen de heylige kinderen Godes die daer in waren, soude behouden ende bewaert blyven, tot dat Christus in den vleesche verschynen soude.

48 Of olm-boom. In het hebr. staen twee woorden die beyde eenen eycken-boom beteeckenen, voor het eene nemen de oversetters eenen olm-boom, and. eenen linde-boom. Andre leggen de hebr. woorden aldus uyt, doch gelijck door de eycken, die aen de [poorte] Schallecheth staen [de ganck] een vast steunsel heeft, [alsoo] sal het heylige zaet sijne vaste stutte zijn. Nae dese uytlegginge vergelijckt hier de Prophete de godtsalige by de eycken, met de welcke des Conincks ganck onderstut ende ondersteunt was, ofte by den hoogen opgesmetenen wech ofte strate, over welcken men ginck uyt Salomons huys inden Tempel, daer van te lesen is. 1.Reg. 10.5. ende 2.Reg. 12.21. ende 1.Chron. 26.6. ende 2.Chron. 9.4. ende 11.

48 Of olm-boom. In het hebr. staen twee woorden die beyde eenen eycken-boom beteeckenen, voor het eene nemen de oversetters eenen olm-boom, and. eenen linde-boom. Andre leggen de hebr. woorden aldus uyt, doch gelijck door de eycken, die aen de [poorte] Schallecheth staen [de ganck] een vast steunsel heeft, [alsoo] sal het heylige zaet sijne vaste stutte zijn. Nae dese uytlegginge vergelijckt hier de Prophete de godtsalige by de eycken, met de welcke des Conincks ganck onderstut ende ondersteunt was, ofte by den hoogen opgesmetenen wech ofte strate, over welcken men ginck uyt Salomons huys inden Tempel, daer van te lesen is. 1.Reg. 10.5. ende 2.Reg. 12.21. ende 1.Chron. 26.6. ende 2.Chron. 9.4. ende 11.

49 D. het over-blijfsel der godsaligen. D. de godsalige kinderen van godtsalige ouders afcomstich, als of hy seyde, Godt verdraecht noch eeniger mate dien verdorvenen boom, ten aensien der goede tacken die daer uyt gesproten zijn. Om weyniger goeden wille spaert Godt somtijts veel quade, Gen. 18.3.

50 T.w. van dat lant, D. van de inwoonders dies lants. And. van dat tiende deel, het comt op een uyt.