Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

Verscheyden beloften van groote nutticheden, voor de gene die de ware wijsheyt met yver na trachten ende verkrijgen: bysonderlick datse gestiert ende bewaert sullen worden in den wech des levens, ende behouden van’t godtloos geselschap, dat den wech des verderfs ingaet.

1

¹ MIjn soon, so ghy mijne redenen aenneemt; ende mijne geboden by u ² wech legt:

1 Van het 22. vers des voorgaenden cap. tot hier toe, heeft Salomo de woorden der wijsheyt verhaelt. Nu spreeckt hy weder in sijnen eygenen persoon, gelijck dit kan afgenomen worden uyt de vergelijckinge der versen 10, 15. des voorgaenden cap.

2 T.w. als eenen schat, ende nootsakelicke ware, Siet Iob 23. op vers 12. item ond. vers 7.

2

Om uwe ooren nae wijsheyt te doen opmercken, [so] ghy u herte tot ³ verstandicheyt neycht:

3 Verstandicheyt, ende verstant, is vast een dinck. Wat nu verstant zy. Siet bov. 1. op vers 2.

3

⁴ Ia so ghy tot het verstant ⁵ roept; uwe stemme ⁶ verheft tot de verstandicheyt:

4 Het Hebr. woordeken is alsoo genomen 2.Reg. 18.34.

5 D. met alle neersticheyt soeckt te krijgen. ’T is eene gelijckenisse genomen van de gene, die yemant noodelick van doene hebbende den selven met eene eernstich, ende gestadich geroep soeckt by sich te krijgen.

6 Hebr. geeft. alsoo bov. 1.20.

4

^a So ghyse soeckt als ⁷ silver, ende na-speurt als verborgene schatten:

a Mat. 13.44.

7 Vergel. Mat. 13. versen 44, 45, 46.

5

Dan sult ghy de vreese des HEEREN verstaen; ende sult de kennisse Godts ⁸ vinden.

8 T.w. door Godts genadige verlichtinge, Iac. 1.5. die den gene, de welcke door de rechte middelen nae het goede trachten, het selve laet vinden, Mat. 7.7. want dit woort siet op het woort soecken, ’t welck is in’t laetste voorgaende vers Vergel. ond. 3.13. ende de aenteeck.

6

^b Want de HEERE geeft wijsheyt; ⁹ uyt sijnen mont [komt] kennisse, ende verstant.

b Iac. 1.5. 1.Reg. 3.9, 12.

9 D. uyt sijn genadich wel-behagen, ende door de openbaringe sijnes heyligen woorts: want de mont Godts is somtijts sijn wille, ende wel-behagen, Deut. 8.3. somtijts de openbaringe daer van, Num. 9.18. Psal. 119.72.

7

Hy legt wech voor de oprechte een ¹⁰ bestendich wesen: ¹¹ Hy is een schilt den genen, die ¹² oprechtelick wandelen:

10 Ofte, eenen vasten staet: Het Hebr. woort beteeckent eygentlick dat wesentlick is, vast, ende bestendich. Verst. hier, ofte de ware wijsheyt, ende vaste leere der waerheyt, die gestelt wort tegen de ydele wetenschap deser werelt; ofte het eeuwige, hemelsche goet, ’twelck wort gestelt tegen de licht-verganckelicke dingen deser aerde. Siet van het Hebr. woort breeder, Iob 5. op vers 12. ende vergel. Psal. 37 op vers 3.

11 T.w. de Heere. Siet Gen. 15. op vers 1. Andre verstaen door desen schilt de ware, ende vaste wijsheyt, ende leere der salicheyt. Vergel. Psal. 91.4.

12 D. leven in ongeveynsde vromicheyt. Siet oock 1.Reg. 9.4. Psal. 26.11. ond. 10.9. ende 20.7. ende 28.6, etc. item siet Genes. 20. op vers 5.

8

Op dat sy ¹³ de paden des rechts houden: ende hy sal den wech sijner ¹⁴ gunstgenooten ¹⁵ bewaren.

13 D. steets het voorschrift van Godts woort volgen, ’t welck hen onderwees wat sy gelooven, ende hoe sy leven moesten. Vergel. Gen. 18. op vers 19. Dese paden worden oock genaemt, de paden der oprechticheyt, ond. vers 13. de paden des levens, ond. vers 19. de wech der goeden, ende de paden der rechtveerdigen, ond. vers 20. de wech der wijsheyt, ende de sporen der oprechticheyt, ond. 4.11, etc. Siet breeder 1.Reg. 8. op vers 36.

14 Siet van de beteeckeninge des Hebr. woorts, 2.Chron. 6. op vers 41. ende Psal. 4.4.

15 Vergel. Psal. 1. op vers 6.

9

Dan sult ghy verstaen ¹⁶ gerechticheyt, ende recht, ende billickheden: [ende] allen ¹⁷ goeden padt.

16 Siet van dese drie woorden bov. 1. op vers 3.

17 Hebr. allen spoor des goets, D. wech, die ten goede leydt. Het Hebr. woort beteeckent eygentlick een wagen-spore, ofte wagen-leese: doch wort by gelijckenisse gebruyckt van den wech der menschen, D. van haren handel, ende wandel, doen, ende laten. Siet Psal. 23.3. ond. vers 15. ende 4.11. ende 5.21. ende Ies. 26.7.

10

Als de wijsheyt in u herte sal gekomen zijn, ende de wetenschap voor uwe ziele sal lieflick zijn;

11

So sal de bedachtsaemheyt ¹⁸ over u de wacht houden; de verstandicheyt sal u behoeden.

18 D. bewaren met sonderlinge vlijt, ende sorchvuldicheyt; gelijck de Hebreeusche maniere van spreken hier mede brengt, ende is oock te vinden 1.Sam. 26.16. ende ond. 6.22.

12

Om u te redden vanden ¹⁹ quaden

19 Verst. allerley valsch geloove, ende boose wercken strijdende tegen het voor-schrift van Godes woort, ende leydende ten verderve; die oock aldus genaemt is Psal. 110.101. ende ond. 8.15. ende 28.10. item de wech der valscheyt. Psal. 119.29. de wech der sondaren. Psal. 1. vers 1. de wech, die niet goet en is. ond. 16.29. ende hier terstont vers 13. de wech der duysternisse. Item de godtloose wech. Ezech. 3.18.

[fol. 2r]

wech; van den man, die ²⁰ verkeertheden spreeckt:

20 D. dingen die strijden tegen de waerheyt der leere, ende de gerechticheyt des levens. alsoo Deut. 32.20. ond. vers 14. ende 6.14. ende 8.13. ende 10.31, 32, etc.

13

[Vande gene] die ²¹ de paden der oprechticheyt ²² verlaten; om ²³ te gaen in de wegen der duysternisse.

21 Siet bov. op vers 8.

22 Vergel. 2.Chro. cap. 12. op vers 1.

23 D. te leven in ongeloove, dwalinge, moetwillige sonde, ongerustheyt des gemoets, quellinge, ende elende. Alsoo is het woort duysternisse genomen voor allerley quaet het welcke is in het verstant, den wille, de affecten, woorden, daden, ende in het geheele leven der menschen, Vergel. Eccl. 2.14. Ies. 9.1. Rom. 2.19. Ephes. cap. 5.8, 11.

14

Die blijde zijn in’t quaet doen; verheugen sich inde verkeertheden ²⁴ des quaden:

24 T.w. ofte persoons, ofte wercks.

15

²⁵ Der welcker paden ²⁶ verkeert zijn; ende ²⁷ afwijckende in hare sporen:

25 T.w. der gener die de oprechticheyt verlaten, etc. van de welcke in de twee voorgaende verssen gesproken is.

26 D. krom, ende stom omloopende, afdwalende van het rechte voorschrift des geloofs, ende des levens.

27 T.w. van den rechten, ende goeden wech. alsoo 3.32. ende 14.2.

16

²⁸ Om u te redden vande ²⁹ vreemde vrouwe; ^c vande onbekende, ³⁰ [die] met hare redenen vleyt:

28 Dit vers hangt aen het voorgaende 11.

29 D. die u eygene niet en is, maer eens anderen vrouwe: ende daertoe door haer ongeloove, quaet leven, ende overspeligen wandel, tot het ware volck Godts niet en behoort. Daerom sy oock een uytlantsche, oft, onbekende genoemt wort. Alsoo ond. 5.3. ende 6.24. ende 7.5.

c Prov. 5.3. ende 6.24. ende 7.5.

30 Ofte, [die] hare redenen smydich maeckt, ofte, glatte, ofte, smeeckende woorden geeft, daermede sy de mannen ontuchtelick aenlockt. Vergel. ond. 5.3. ende 6.24. ende 7.5.

17

Die den ³¹ leydsman harer jonckheyt verlaet, ende ³² ’t verbont haers Godts vergeet.

31 D. haren wettelicken man, dien sy in hare jonckheyt getrouwt heeft, ende haer hooft, ende voocht is.

32 D. de beloofde houwelicksche trouwe; dewelcke Godes verbont genaemt wort, niet alleene om dat het houwelick van Godt ingestelt is, maer oock, om dat Godt daer in man, ende wijf t’samen voecht, ende dat hy van sulcke verbintenisse, als voor hem gedaen zijnde, getuyge, ende toesiender is. Siet Matth. c. 2. vers 14, etc.

18

³³ Want haer huys helt ³⁴ nae den doot, ende hare paden nae de ³⁵ overledene.

33 Dit vers hangt aen het voorgaende 16. vers als of hy seyde, Ick en hebbe niet te vergeefs verklaert, dat de wijsheyt u van de vreemde vrouwe verlossen soude: want dit is een seer groote weldaet, om dat de vreemde vrouwe de menschen tot de doot leydt.

34 De sin is, dat de straffe des overspels is des menschen onderganck, nae ziele, ende lichame. ’T is eene gelijckenisse genomen van eenen hellenden wandt, die nae by sijnen val is.

35 Het Hebr. woort, het welcke somtijts beteeckent reusen, wort hier genomen voor doode, overledene, afgestorvene. Siet Iob c. 26. op vers 5.

19

Alle die ³⁶ tot haer ingaen, en ³⁷ sullen niet wederkomen; ende en sullen de paden ³⁸ des levens niet aen-treffen.

36 Siet Genes. 6. op vers 4.

37 T.w. van den wech des doots, die sy door de sonde des overspels ingegaen zijn.

38 D. die ten leven leyden. Alsoo ond. 5.6. ende 6.23. ende 15.24.

20

³⁹ Op dat ghy wandelt op den wech der goeden, ende houdt de ⁴⁰ paden der ⁴¹ rechtveerdigen.

39 Dit vers hangt van het voorgaende 11. vers, so sal u de bedachtsaemheyt, etc. ofte van het 16. vers, om u te redden vande, etc.

40 D. de exempelen der vromen, die Godt recht gekent, ende gevreest hebben. Dese worden ons bevolen na te volgen, ende niet de gene, die sich tot onkuysheyt, ofte andere sonden begeven.

41 Dese worden over al in dit boeck gestelt tegens de godtloose, ende onvrome, die Godt niet en kennen, nochte gehoorsamen.

21

^d Want de vroome ⁴² sullen de aerde bewoonen, ende de oprechte sullen daer in ⁴³ overblijven.

d Psal. 37.29.

42 Vergel. Psal. 37.9, 11, 22, 29, 34. ende d’aenteeck. op vers 29.

43 T.w. niet alleen in’t gemeyne, om datter altijt eene kercke ende volck Godes blijven sal, maer oock in ’t bysonder, om dat Godt geene der sijner, in wat noot oock datse komen, nemmermeer verlaten sal, maer totter doot toe met sijnen segen achtervolgen.

22

^e Maer de godtloose ⁴⁴ sullen van de aerde uytgeroeyt werden, ende de ⁴⁵ trouwloose sullender van uytgeruckt werden.

e Iob 18.17. Psal. 104.35.

44 Hare doot is eene merckelicke uytroeyinge, om datse in groote voorspoet, ende weelde sittende, haestelick daer uyt wech-genomen, ende tot het eeuwige verderf bewaert worden. Vergel. Psal. 37.2, 9, etc.

45 Verst. door dese, die door groote, ende moetwillige ongerechticheyt overtreden den schuldigen plicht, diese Gode, ofte haren naesten schuldich zijn, vergel. 1.Sam. 15.18. ende Psal. 1.1. ende de aenteeck.