Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ix. Capittel.

Achtervolgende het schrift des Conincks, versamelen haer de Ioden tegen hare vyanden, om die te dooden, vers 1, etc. De Lant-voochden helpense, uyt vreese van Mordechai, 3. Die groot was by den Coninck, 4. De Ioden verslaen vele van hare vyanden, 5. onder andere oock de tien sonen Hamans, 7. De Coninck vraegt Esther, wat sy noch meer begeert, 12. Sy begeert dat van gelijcke ’s anderen daechs mochte gedaen worden, ende dat Hamans sonen mochten opgehangen worden, 13. ’t welck de Coninck beveelt gedaen te worden, 14. De Ioden dooden te Susan noch 300 man, 15. In de andre lantschappen dooden sy 75000 van hare vyanden, maer leggen hare hant niet aen den roof, 16. De Ioden houden feest, ende dagen der vreuchde, 17. Die Mordechai bevestigt, 21. ende verordineert dat se by de nakomelingen neerstich souden onderhouden worden, 22. ’twelck de Ioden aennemen te doen 23. Ende worden die dagen genoemt de dagen Purim, 26. Dit alles wort van Esther ende Mordechai geschreven, 29. ende allen ende eenen yegelicken bekent gemaeckt, 30. Ende in een Boeck geschreven, 32.

1

IN de twaelfde maent nu (de selve is de maent ¹ Adar) op den dertienden

1 Siet bov. 3.7.

[fol. 230r]

dach der selver, ² doe des Conincks woort ende ³ sijne wet nae-by-gekomen was, datmen het doen soude: ten dage als de vyanden der Ioden hoopten over haer te heerschen: ⁴ so ist om-gekeert, want de Ioden heerschten selfs over hare haters.

2 D. doe de tijt aenquam, datmen de Ioden soude uytroeyen.

3 D. sijn placcaet.

4 T.w. door de rechtveerdige regeringe Godes, die Hamans bloet-dorstich voornemen hadde te schande gemaeckt, ende den vyanden van Godes volck hadde gedaen, gelijck sy anderen meynden te doen.

2

[Want] de Ioden vergaderden sich in hare steden, in alle de lantschappen des Conincks Ahasveros, omde hant te slaen aen de gene die ⁵ haer verderf sochten: ende niemant ⁶ bestont voor hen, want ⁷ haerlieder schrick was op alle die volckeren gevallen.

5 Hebr. haer quaet.

6 Ofte, stont haer tegen. Hebr. tegen haer aengesichte.

7 Verst. hier eene vreese ende schrick daer mede de Ioden van andere gevreest wierden. alsoo oock vers 3.

3

Ende alle de Overste der lantschappen, ende de Stadt-houders, ende Lantvoochden, ende ⁸ die het werck des Conincks deden, ⁹ verhieven de Ioden: want ¹⁰ de vreese Mordechai was op hen gevallen.

8 Siet boven 3. op vers 9.

9 D. Sy eerdense, ende dedense alle behulp.

10 D. Sy vreesden hem te vertoornen, nu sy sagen dat hy in sulck aensien by den Coninck was.

4

Want Mordechai was ¹¹ groot in het huys des Conincks, ende sijn geruchte ginck uyt door alle lantschappen: want die Man, Mordechai, ¹² wert doorgaens grooter.

11 D. in groot aensien ende autoriteyt.

12 D. hy wierdt alle dage grooter. siet dese maniere van spreken, Gen. 26.13. met d’aenteeckeninge. Hebr. gaende ende groot wordende.

5

De Ioden nu sloegen op alle hare vyanden, ¹³ met den slach des sweerts, ende der doodinge, ende der verdervinge: ende sy deden met hare haters nae haer welbehagen.

13 D. sy sloegen, ende doodden, ende brachten om met den sweerde, alle hare vyanden.

6

Ende in de Burcht Susan hebben de Ioden gedoodt ende omgebracht ¹⁴ vijf hondert mannen.

14 Sommige meenen dat dese 500 mannen zijn geweest vrienden ende bondt-genooten Hamans, daerom de Coninc hier van des te weyniger swaricheyts gemaect heeft, als vermoedende dat sy yets tegens hem mochten aenvangen, om Hamans doot te wreken.

7

Ende ¹⁵ Pharshandatha, ende Dalphon, ende Aspatha,

15 Siet Exod. 17.14. ende Deut. 25.17. alwaer geboden wort Amalek uyt te roeyen.

8

Ende Poratha, ende Adalia, ende Aridatha,

9

Ende Pharmastha, ende Arisai, ende Aridai, ende Vaizatha,

10

De tien sonen Hamans, des soons Hammedatha, des vyants der Ioden, ¹⁶ doodden sy: Maer ¹⁷ sy en sloegen hare handen niet aen den roof.

16 Niet alleen ten aensien van het boos voor-nemen hares Vaders: Maer oock ten aensien van het bevel Godes, Exod. 17.14.

17 Dat is, sy en namen de goederen der verslagenen niet tot haer (of schoon de Coninck haer sulcks hadde toe-gelaten). waerom? Om dat sy des Conincks schat-kamer niet en souden te kort doen: oock op dat sy souden doen blijcken, dat sy hare vyanden niet en hadden doot-geslagen vuyl gewins, ende hares eygenen profijts halven: maer alleen om haer lijf en goet te beschermen, ende dewijle de noot sulcks vereyschtte, want andersins en konde des Conincks placcaet niet vernieticht worden.

11

Ten selven dage quam voor den Coninck het getal der gedoodden op de Burcht Susan.

12

Ende de Coninck seyde tot de Coninginne Esther, Te Susan op de Burcht hebben de Ioden gedoodt ende omgebracht vijf hondert mannen ende de tien sonen Hamans, ¹⁸ wat hebben sy al in de andere lantschappen des Conincks gedaen? wat is nu uwe bede? ende het sal u gegeven worden: ofte wat is voorder u versoeck? ’t sal geschieden.

18 Als of hy seyde, dewijle het getal der gedoodden op de Burcht Susan soo groot is: Hoe groot moet dan zijn ’tgetal aller der gener die in alle de lantschappen mijnes rijcks gedoodet zijn?

13

Doe seyde Esther, ¹⁹ Dunckt het den Coninck goet, ²⁰ men late oock morgen toe, den Ioden die te Susan zijn, te doen nae het gebodt van heden: ende men hange de tien sonen Hamans ²¹ aen de galge.

19 Hebr. Ist goet by den Coninck.

20 D. laetse morgen in de stadt Susan doen, dat heden op de Burcht Susan geschiet is. Andere verstaen dit alsoo, datter te Susan noch eenige waren, die haer tegen de Ioden stelden, die oock nootsakelick mosten uytgeroeyt werden.

21 Hier staet aen te mercken, dat de sonen Hamans zijn gehangen geworden, na datse doot geslagen waren. Siet vers 10.

14

Doe seyde de Coninck, datmen alsoo doen soude: ende ²² daer wert een gebodt gegeven te Susan, ende men hing de tien sonen Hamans op.

22 Dat is, daer wert een bevel gedaen van wegen den Coninck, door het welcke den Ioden te Susan wiert toe-gelaten hare vyanden des anderen daechs oock te dooden, gelijck Esther vers 13. is versoeckende.

15

Ende de Ioden die te Susan waren, vergaderden oock op den veertienden dach der maent Adar, ende sy doodden te Susan drie hondert mannen, maer sy en sloegen hare hant niet aen den roof.

16

De overige Ioden nu, die in de landt-schappen des Conincks waren, ²³ vergaderden, op datse stonden voor haer ²⁴ leven, ende ruste hadden van hare vyanden, ende sy doodden onder hare haters vijf-en-tseventich duysent: maer ²⁵ sy en sloegen hare hant niet aen den roof.

23 Hy wil seggen, Sy vergaderden om haer leven te beschermen, ende om in vrede te mogen leven, sonder hare vyanden te vreesen.

24 Hebr. ziele. And. ende stonden voor haer leven, ende hadden ruste, etc.

25 Siet bov. vers 10

17

[Dit geschiedde] op den dertienden dach der maent Adar: ende op den veertienden der selver rusteden sy, ende sy maeckten den selven eenen dach der maeltijden, ende der vreucht.

18

Ende de Ioden die ²⁶ te Susan waren, vergaderden ²⁷ op den dertienden der selver, ende op den veertienden der selver, ende sy rusteden op den vijftienden der selver, ende sy maeckten den selven eenen dach der maeltijden, ende der vreucht.

26 Te weten, In de stadt Susan.

27 Te weten, op den xiij dach der maent Adar.

19

²⁸ Daerom maeckten de Ioden van de dorpen, die in de dorp-steden woonden, den veertienden dach der maent Adar ²⁹ ter vreucht ende maeltijden, ende eenen ³⁰ vrolicken dach, ende der sendinge van ³¹ deelen ³² aen malkanderen.

28 T.w. van wegen de victorie die sy op dien dach over hare vyanden verkregen hadden.

29 Siet Deut. 16.11, 14. Nehem. 8.10, 11.

30 Hebr. goeden.

31 Of, gerichten, T.w. tafel-gerichten. Siet. 1.Sam. 1.4, 5. Neh. 8.11, 13.

32 Hebr. De man aen sijnen naesten.

20

Ende Mordechai beschreef dese geschiedenissen: ende hy sondt brieven aen alle de Ioden, die in alle de lantschappen des Conincks Ahasveros waren, dien die nae-by, ende dien die verre waren,

21

Om over hen te bevestigen dat sy souden onderhouden den veertienden dach der maent Adar, ende den vijftienden dach der selver in ³³ alle ende yeder jaer:

33 Hebr. in alle jaer ende jaer.

22

³⁴ Nae de dagen in dewelcke de Ioden tot ruste gekomen waren van hare vyanden, ende de maent die hen verandert was van droefenisse in blijtschap, ende van rouwe in eenen ³⁵ vrolicken dach: dat sy de selve [dagen] maken souden [tot] dagen der maeltijden, ende der vreucht, ende der sendinge van deelen aen malkanderen, ende der gaven aen de arme.

34 Verstaet, hy ordineerde datmen die feest-dagen alle jaer met sulke vreugt soude onderhouden, als sy die dagen onderhouden hadden, in de welcke sy ruste ende vrede verkregen hadden: Ende dat sy sulcx doen souden in die maent, die hen verandert was van smerte in blijtschap.

35 Hebr. goeden dach.

23

Ende de Ioden namen aen te doen ³⁶ dat sy begonnen hadden, ende ³⁷ dat Mordechai aen hen geschreven hadde.

36 T.w. dat sy alle jaer den xiiij dach der maent Adar met vreuchde souden vyeren, ende onderhouden.

37 T.w. dat sy oock den xv dach der maent Adar jaerlicks souden onderhouden.

24

Om dat Haman de sone Hammedatha, de Agagiter, aller Ioden vyant, tegen de Ioden gedacht hadde, haer om te brengen: ende dat hy het Pur, dat is, het ³⁸ lot hadde geworpen, om haer te verslaen, ende om haer om te brengen.

38 Siet bov. 3.7.

25

Maer als ³⁹ sy ⁴⁰ voor den Coninck gekomen was, heeft ⁴¹ hy ^a door brieven ⁴² bevolen, dat ⁴³ sijne boose gedachte, die hy gedacht hadde over de Ioden, op sijnen kop souden wederkeeren: ende men heeft hem, ende sijne sonen aen de galge gehangen.

39 T.w. Esther.

40 Verstaet hier by alles wat Esther voorder gedaen heeft doe sy tot den Coninck gekomen is.

41 Te weten, de Coninck.

a Esther cap. 8.8.

42 Hebr. geseyt.

43 T.w. Hamans.

26

Daerom noemtmen ⁴⁴ die dagen Purim, van den name ⁴⁵ dies Purs: Hierom, van wegen alle de woorden van ⁴⁶ dien brief: ende ’tgene sy selve van sulcks gesien hadden, ende wat tot hen ⁴⁷ overgekomen was;

44 T.w. den xiiij ende den xv der maent Adar.

45 Daer van boven 3.7. gesproken wort.

46 Van den welcken siet bov. versen 20, 21.

47 T.w. door ’t geruchte, ofte, door brieven.

27

Bevestichden de Ioden, ende namen op hen, ende ⁴⁸ op haer zaet, ende op alle die haer tot hen ⁴⁹ vervoegen souden: dat men’t niet en overtrade, dat sy ⁵⁰ dese twee dagen souden houden, nae de voorschrift der selver, ende nae den bestemden tijt der selver, in ⁵¹ alle ende yeder jaer.

48 D. op hare nakomelingen.

49 T.w. uyt de heydenen, der Ioden religie aennemende. siet bov. 8.17.

50 T.w. den xiiij ende den xv dach der maent Adar, vers 21.

51 Hebr. in alle jaer ende jaer, als vers 21.

28

Dat dese dagen gedacht souden worden ende onderhouden, in al ende elck geslachte, elck huys-gesin, elck lantschap, ende elcke stadt: ende dat dese dagen Purim niet en souden over-getreden worden ⁵² onder de Ioden, ende dat de gedachtenisse der selver geen eynde nemen en soude ⁵³ by haren zade.

52 Hebr. uyt het midden. And. vergaen uyt het midden der Ioden.

53 D. by hare nakomelingen.

[fol. 230v]

29

⁵⁴ Daerna schreef de Coninginne Esther de dochter Abichails, ende Mordechai de Iode ⁵⁵ met aller macht, om ⁵⁶ desen brief van Purim ⁵⁷ ten tweeden male te bevestigen.

54 T.w. in ’t volgende jaer, so men meent, ’t welck was het xiij jaer des Coninckrijcks Ahasveri.

55 Dat is, sy schreven dese brieven soo sterck, ende met sulcke eernstige woorden ende bevelen, als sy immer konden.

56 Van den welcken gesproken wort bov. versen 20, 21, 22.

57 Eerst hadde Mordechai de dagen der Purim bevesticht vers 20. Maer om het neerstich onderhouden der selver te vervolgen, so heeft Esther (wiens autoriteyt groot was by de Ioden) het bevel van het onderhouden deser dagen, wederom door hare brieven vernieuwt ende bekrachticht, op dat doch de memorie harer verlossinge niet en soude in vergetinge komen.

30

Ende ⁵⁸ hy sondt de brieven aen alle de Ioden, in de hondert ende seven-en-twintich lantschappen des Coninckrijcks Ahasveros, ⁵⁹ met woorden van vrede ende trouwe.

58 T.w. Mordechai.

59 D. haer vrede ende trouwe toe-wenschende.

31

Dat sy dese dagen van Purim bevestigen souden op hare bestemde tyden, gelijck als Mordechai de Iode over hen bevesticht hadde, ende Esther de Coninginne, ende gelijck als sy ’t bevesticht hadden ⁶⁰ voor haer selven ende voor ⁶¹ haer zaet: de ⁶² saken van’t vasten ende haer-lieder geroep.

60 Hebr. op haerlieder ziele.

61 Dat is, hare na-komelingen.

62 Dat is, de gedachtenisse van haerlieder noot, vasten, bidden, ende gevolchde verlossinge.

32

Ende het bevel Esthers ⁶³ bevestichde de geschiedenissen van dese Purim: ende ’t wert in een Boeck geschreven.

63 Als bov. vers 31.