Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

[fol. 199v]

Het iij. Capittel.

De plaetse, waer, ende de tijt, wanneer de Tempel gebouwt is, vers 1, etc. de mate, ende cieraet daer van, 3. de Cherubim, 11. de Voorhanck, ende de Pilaren, 14.

1

ENde Salomo begon het Huys des HEEREN te bouwen te Ierusalem op den berch ¹ Morija, die ^a sijnen vader David ² gewesen was: inde plaetse, die David toebereydt hadde op den dorsch-vloer ³ Ornans des Iebusiters.

1 Dat is, den berch des gesichts, op den welcken Abraham wat min dan 9 hondert jaren te vooren was bevolen geweest sijnen sone Isaac te offeren. Van de reden, ende den oorspronck deser benaminge, siet Gen. 22. versen 2, 8, 14. ende de aenteeck. daer op.

a 1.Chron. 21.24, 26.

2 N. van den Prophete Gad, 2.Sam. 24.18. 1.Chron. 21.18, etc. And. daer [de HEERE] sijnen vader David verschenen was: T.w. door het vyer, het welcke uyt den Hemel gevallen was op den altaer, ende het offer, daer van te sien is 1.Chro. 21.26.

3 Vanden welcken David dese plaetse gekocht hadde, om den Tempel daer op te bouwen, 2.Sam. 24.24. 1.Chron. 21. versen 24, 25.

2

Hy ^b begon nu te bouwen inde ⁴ tweede maent, op den tweeden [dach], in't vierde jaer sijns Coninckrijcks.

b 1.Reg. 6.1.

4 Genaemt Ziu. siet van dese maent. 1.Reg. 6. op vers 1.

3

Ende dese zijn ⁵ de grontleggingen van Salomo, om het Huys Godes te bouwen: de lengte in ellen naede ⁶ eerste mate, was tsestich ellen, ende de breedte twintich ellen.

5 D. nae de welcke Salomo den gront des Tempels geleyt heeft.

6 Dese verstaen sommige van de mate, die in heylige gebouwen gebruyckt wort: Andere: vande mate des Tempels, die David sijnen sone Salomo in geschrift na-gelaten hadde: Eenige, om dat de maten somtijts door lanckheyt des tijts verandert worden, meynen de eerste mate te zijn, die ten tijde Mosis in gebruycke was. Sommige oock verstaen de eerste mate van de eerste delineatie, ofte afmetinge van den gront des Tempels, te weten, van sijn lengte, ende breette, sonder de onderscheydinge der deelen, ende de aenbouwinge vier Voorhoven, ende kameren, die daer na eerst beschreven, ende gemaeckt zijn. Hier en wort geen gewach gemaeckt van de hoochte, om dat hier alleen van den gront gesproken wort. Siet van de hoochte, 1.Reg. 6.2.

4

⁷ Ende het Voorhuys, 'twelck voor ⁸ aen was, was in ⁹ de lengte nae de breette van het huys, twintich ellen, ende ¹⁰ de hoochte hondert, ende twintich; 'twelck hy van binnen overtrock met louter gout.

7 And. ende 't voorhuys dat voor aen de lengte was, was, etc.

8 T.w. van het Huys des Heeren. siet 1.Reg. 6. op vers 3.

9 D. het was soo lanck, als de Tempel breet was.

10 Van de breette, die tien ellen was, siet 1.Reg. 6.3.

5

Het ¹¹ groot Huys nu ¹² overdeckte hy met dennen hout; daer na overtooch hy dat met goet gout: ende hy maeckte daer op palmen, ende ¹³ ketenwerck.

11 D. het voorste deel des Tempels, genaemt het heylige; dat hier groot geseyt wort, ten aensien van het Heylige der Heyligen. Siet 1.Reg. 6. op vers 17.

12 T.w. den vloer daer van: maer de wanden wierden met Cederen-hout beschoten, 1.Reg. 6.15.

13 Hebr. ketenen.

6

Hy overtooch oock ¹⁴ het Huys met ¹⁵ kostelicke steenen tot vercieringe: het gout nu was gout van ¹⁶ Parvaim.

14 T.w. het overige van den vloer des Tempels, dat met dennen-hout noch niet over-deckt en was.

15 Als marmer, ofte eenich ander gesteente, bequaem om plavleysel te maken.

16 Van Havila, somen meynt, alwaer het gout seer kostelick was, Gen. 2.12. 't welcke David gekregen hadde van den roof der Coningen, die daer ontrent woonden, ende wech geleyt hadde tot de bouwinge des Tempels, ende oock genoemt wort gesloten gout, 1.Reg. 6.20. Siet aldaer de aenteeck. Andere verstaen dit gout van het gout uyt Ophir, ofte Peru.

7

Daer toe overdeckte hy aen het Huys de balcken, de posten, ende de wanden daer van, ende de deuren daer van met gout: ende hy graveerde Cherubim aen de wanden.

8

Voorder maeckte hy het Huys van ¹⁷ het Heylige der heyligen, welcks lengte nae de breedte van het ¹⁸ Huys, was twintich ellen, ende de breedte daer van twintich ellen: ende hy overtooch dat met goet gout, tot ses hondert ¹⁹ talenten.

17 Hebr. Heylicheyt der heylicheden, D. het alderheylichste des Tempels, het welcke was het achterste, ende innerste deel des selven: alwaer de Arke des verbonts, ende de Cherubim stonden, anders genoemt de aenspraeck-plaetse, om dat Godt daer sprake, ende antwoorde gaf, 1.Reg. 6. versen 5, 19, 20.

18 T.w. van het groote Huys, recht te vooren vermelt, vers 5.

19 Van 't gewichte eenes gouden talents, siet Exo. 25. op vers 39.

9

Ende het gewichte der nagelen was, tot vijftich ²⁰ sikelen gouts: ende hy overtooch de ²¹ oppersalen met gout.

20 Van deser weerde, siet Gen. 24. op vers 22.

21 Dese stonden om hooge, op het Voorhuys: van de welcke siet, 1.Chron. 28.11.

10

Oock maeckte hy in't Huys van het Heylige der heyligen twee ²² Cherubim van ²³ uyttreckende werck: ende hy overtooch die met gout.

22 Siet Gen. 3. op vers 24. ende 1.Reg. 6. op vers 23.

23 Hebr. een werck van uyt-treckinge, ofte uyt-heffinge. D. nae sommiger meeninge, een werck, welckes deelen, ofte stucken, ofte leden men uyt malkanderen konde nemen, heffen, ofte uyt-trecken: het welcke om de grootheyt ende swaerheyt des wercks nootsakelick was. And. een werck [nae de gestalte] van jongelingen, ofte van beelden-werck.

11

Aengaende de vleugelen der Cherubim, hare lengte was twintich ellen: ²⁴ des eenen vleugel was van vijf ellen, rakende aen den wandt van het Huys, ende de ander vleugel van vijf ellen, rakende aenden vleugel des anderen Cherubs.

24 Siet de verklaringe hier van, 1.Reg. 6. op vers 27.

12

Insgelijcx was de vleugel des anderen Cherubs van vijf ellen, rakende aende wandt van't Huys: ende de ander vleugel was van vijf ellen, klevende aen den vleugel des anderen Cherubs.

13

De vleugelen deser Cherubim spreydden haer uyt twintich ellen: ende sy stonden op hare voeten, ende hare aengesichten waren ten ²⁵ huysewaert.

25 And. innewaerts, vergel. Exod. 25.20.

14

Hy maeckte oock ^c den ²⁶ Voorhanck van hemels-blauw, ende purper, ende carmesijn, ende fijn linnen: ende hy maeckte Cherubim daer op.

c Matth. 27.51.

26 Die het Heylige van het Alderheylichste onderscheydde. Siet hier van Exo. 26.31. 1.Reg. 6.21. ende de aent. daer op.

15

Noch maeckte hy voor het Huys ^d twee Pilaren van ²⁷ vijf-en-dertich ellen in lengte: ende het capiteel dat op der selver hooft was, was van vijf ellen.

d 1.Reg. 7.15. Ierem 52.21.

27 Siet 1.Reg. 7. op vers 15.

16

Oock maeckte hy ²⁸ ketenen, [als] inde ²⁹ Aenspraeck-plaetse, ende hy settese op de hoofden der pilaren: daer toe maeckte hy ³⁰ hondert granaet-appelen, ende settese tusschen de ketenen.

28 Verst. gouden ketenen, ofte snoeren. Siet van de gene daer aen de voorhanck hinck, 1.Reg. 6.21. ende de aent. daer op.

29 Siet 1.Reg. 6. op vers 5.

30 T.w. in elcke rijge. Ende alsooder twee rijgen waren, so wort geseyt 1.Reg. 7.20. datter twee hondert granaet-appelen waren.

17

Ende hy richtede de pilaren op voor aen den Tempel, eenen ter rechterhant, ende eenen ter slinckerhant: ende hy noemde den naem des rechteren ³¹ Iachin, ende den naem des slinckeren, Boaz.

31 Siet de verklaringe hier van 1.Reg. 7. op vers 21.