Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ix. Capittel.

Een Propheet door last van Elisa, salft Iehu tot Coninck over Israel, vers 1, etc. dien hy belast het huys Achabs uyt te roeyen, 7. Iehu wort van de Krijchs-overste voor Coninck erkent, ende uytgeroepen, 11. hy maeckt een verbont tegen Ioram, 14. treckt nae hem tot Iizreel, 15. doorschiet hem, 24. doodt oock Ahazia den Coninck van Iuda, 27. ende laet Izebel ter vensteren uytwerpen, 30. de welcke van de honden gegeten wort, 34.

1

DOe riep de Prophete Elisa eenen van de ¹ sonen der Propheten: ende hy seyde tot hem; ^{2 a} Gordt uwe lendenen, ende neemt dese Oly-kruycke in uwe hant, ende gaet henen nae ³ Ramoth in Gilead.

1 Siet 1.Reg. 20. op vers 35.

2 Siet 1.Reg. 18. op vers 46. ende bov. 4. op vers 29.

a 1.Reg. 19.16.

3 Siet Deut. 4. op vers 43. Het blijckt uyt dit verhael, dat de Israeliten dese stadt weder van de Syriers aen hare zijde gekregen hadden, siet ond. vers 14. en d’aent.

2

Als ghy daer sult gekomen zijn, so siet waer Iehu ⁴ de soon Iosaphats, des soons Nimsi is; ende gaet in, ende doet hem opstaen uyt het midden sijner ⁵ broederen, ende brengt hem in eene ⁶ binnenste kamer.

4 Ende is volgens te onderscheyden van eenen Iehu, die een Propheet, ende de soon van Hanani was. siet 1.Reg. 16. op vers 1.

5 D. sijner metgesellen, der andere krijchs-officieren ende Capiteynen. siet ond. vers 5.

6 Hebr. kamer in kamer.

3

Ende neemt de oly-kruycke, ende gietse uyt op sijn hooft, ende segt: Soo seyt de HEERE; ^b Ick hebbe u tot Coninck ⁷ gesalft over Israël: Doet daerna de deure open, ende vliedt, ende en vertoeft niet.

b 2.Chron. 22.7.

7 Siet 1.Reg. 1. op vers 34.

4

So ginck de jongelinck, die jongelinck ⁸ des Propheten, nae Ramoth in Gilead.

8 And. de jongelinck de Prophete.

5

Ende doe hy in-quam, siet, daer saten de Hooft-mannen des heyrs, ende hy seyde; ⁹ Ick hebbe een woort aen u, ô Hooft-man: ende Iehu seyde; Tot wien van ons allen? ende hy seyde; Tot u, ô Hooft-man.

9 D. ick hebbe u alleene in’t heymelicke wat aen te seggen: Daerom sal ’t u believen op te staen, ende my in’t bysondere te hooren.

6

Doe stont ¹⁰ hy op, ende ginck ¹¹ in huys, ¹² hy dan goot de olye op sijn hooft: ende hy seyde tot hem: Soo seyt de HEERE de Godt Israëls; Ick hebbe u gesalft tot Coninck, over het volck des HEEREN, over Israël.

10 N. Iehu.

11 In de binnenste kamer, als bov. vers 2.

12 N. des Propheten Iongelinck.

7

Ende ghy sult het ¹³ huys Achabs uw’s heeren ¹⁴ slaen; dat ick het bloet mijner knechten der Propheten, ende het bloet aller knechten des HEEREN wreke ¹⁵ vander hant Izebel.

13 D. het geslachte. Siet 1.Reg. 14. op vers 10.

14 D. ombrengen, ende uytroeyen. Siet Genes. 8. op vers 21.

15 D. het welcke door last, ende bevel van Izebel vergoten is.

8

Ende ^c het gantsche huys Achabs sal om-komen: ende ick sal van Achab uytroeyen ¹⁶ dien, die aen de wandt pist, oock ¹⁷ den beslotenen, ende verlatenen in Israël.

c 1.Reg. 21.21.

16 Siet 1.Reg. 14. op vers 10.

17 D. ick en sal niemant laten overblijven. Siet Deut. 32. op vers 36.

9

Want ick sal het huys Achabs maken, als ^d het huys Ierobeams, des soons Nebats; ende als ^e het huys van Baësa den sone van Ahia.

d 1.Reg. 14.10 ende 15.29.

e 1.Reg. 16.3, 11.

10

^f Oock sullen de honden Izebel eten, op ¹⁸ ’t stuck ¹⁹ [lants] van Iizreël, ende daer en sal niemant zijn die [haer] begrave: doe dede hy de deure op, ende vloedt.

f 1.Reg. 21.23.

18 Hebr. deel, ofte, besittinge. alsoo ond. versen 21, 25, 26, etc. Verstaet het stuck lants, ofte ackers, het welcke den vroomen Naboth, door de valsche beschuldingen, ende loose practijcken Izebels ontweldicht was. Siet 1.Reg. 21.23. ende ond. versen 21, 25.

19 Dit woort is hier in gevoecht uyt het vers 25. deses cap.

11

Ende als Iehu uyt-ginck tot de

[fol. 175r]

knechten sijns heeren, seyde men tot hem; ²⁰ Is ’t al wel? waerom is dese ²¹ onsinnige tot u gekomen? ende hy seyde tot hen; ²² Ghy kent den man, ende sijne sprake.

20 Hebr. Ist vrede? Alsoo ond. vers 17. siet Genes. 29. op vers 6.

21 Soo worden de Propheten, ende de dienaren Godts genoemt van de wereltsche, ende godtloose menschen, om datse hare leere niet begrijpen, nochte haer doen niet verdragen en konnen. Ioh. 10.20. Actor. 26.24. Mogelick hebbense den Propheten desen naem gegeven, om datse eenige extraordinarise gebeerden, ofte manier van doen over hen hadden, als de Geest des Heeren veerdich over hen wert. Siet 1.Sam. 18.10.

22 Dat is, ghy kont mercken, dat hy een Propheet is, ende om dat hy sulck een is, kont ghy oordeelen, wat hy pleegt te spreken, te weten, een yeder tot sijnen schuldigen plicht te vermanen, gelijck hy aen my gedaen heeft.

12

Maer sy seyden; ’T is leugen, geeft het ons nu te kennen: ende hy seyde; ²³ Soo, ende soo heeft hy tot my gesproken, seggende; Soo seyt de HEERE; Ick hebbe u gesalft tot Coninck over Israël.

23 Hebr. nae dit, ende nae dit.

13

Doe haesteden sy hen, ende een yegelick nam sijn kleet, ende ²⁴ leyde het onder hem, ²⁵ op den hoochsten trap, ende bliesen met de basuyne, ende seyden; Iehu is Coninck geworden.

24 T.w. tot een teecken, datse sich Iehu als haren heere ende Coninck onderwierpen. Vergel. Matth. 21.7.

25 Hebr. op de hoochte der trappen. Verst. (nae het meeste gevoelen der geleerden) eene hooge, ende verhevene plaetse, bespreyt met der Capiteynen opper-kleederen, die in plaetse van tapijten waren, op de welcke sy Iehu geset hebben.

14

Alsoo maeckte Iehu de soon Iosaphats, des soons Nimsi ²⁶ eene verbintenisse tegen Ioram: (Ioram nu hadde Ramoth in Gilead ²⁷ bewaert, hy, ende gantsch Israël, uyt oorsake van Hazaël, den Coninck van Syrien.

26 Siet van de beteeckeninge des Heb. woorts, 1.Reg. 15. op vers 27.

27 D. versien, versekert, ende gesterckt met krijchsvolck.

15

Maer ^g de Coninck Ioram was weder-gekeert, op dat hy sich ²⁸ te Iizreël heelen liete van de slagen, die hem de Syriers geslagen hadden, als hy streedt tegen Hazaël den Coninck van Syrien) ende Iehu seyde; So ’t u lieder ²⁹ wille is, laet niemant van de stadt uyt trecken, die ontkome, om [dit] in ³⁰ Iizreël te ³¹ gaen vercondigen.

g 1.Reg. 8.29.

28 Siet hier van bov. 8. vers 29.

29 Hebr. ziele. Siet Genes. 23. op vers 8. Dat is, so ghy het goet vint, so ’t u behaegt.

30 Alwaer de Coninck Ioram was.

31 Te weten, dat ick Coninck geworden ben.

16

Doe reedt Iehu, ende tooch nae Iizreël; want Ioram ³² lach aldaer: ende Ahazia de Coninck van Iuda was afgekomen, om Ioram te besien.

32 T.w. kranck van de wonden, die hem de Syriers geslagen hadden. Siet het voorgaende vers.

17

De wachter nu stont op den toren te Iizreël, ende sach den hoop van Iehu, als hy aenquam, ende seyde; Ick sie eenen hoop: doe seyde Ioram; Neemt eenen ruyter, ende sendt [dien] haer-lieden te gemoete, ende dat hy segge, Is ’t vrede?

18

Ende de ruyter te peerde tooch henen hem te gemoete, ende seyde; Soo seyt de Coninck, ³³ Is ’t vrede? ende Iehu seyde; ³⁴ Wat hebt ghy met den vrede te doen? Keert om nae achter my: ende de wachter gaf ’t te kennen, seggende; De bode is tot hen gekomen, maer hy en komt niet weder.

33 D. Gaet het wel? Isser geene swaricheyt, ofte onraet? alsoo ond. versen 19, 22. Siet Genes. 29. op vers 6.

34 Hebr. wat is u, ende den vrede? dat is, wat hebt ghy metten vrede te doen? alsoo in het volgende vers Siet 2.Sam. 16. op vers 10.

19

Doe sondt hy eenen anderen ruyter te peerde, ende als dese tot hen gekomen was, seyde hy; Soo seyt de Coninck, Is ’t vrede? ende Iehu seyde; Wat hebt ghy met de vreden te doen? keert om nae achter my.

20

Ende de wachter gaf dit te kennen, seggende; Hy is tot aen hen gekomen, maer hy en komt niet weder: ende het drijven is als het drijven van Iehu, den soon van Nimsi, want hy drijft ³⁵ onsinnichlick.

35 Hebr. in onsinnicheyt, ofte, met onsinnicheyt, dat is, met sulcke snelheyt, ende ongestuymicheyt, als of hy onsinnich ware, ende de peerden sochte den hals af te rijden.

21

Doe seyde Ioram; Spant aen; ende men spande sijnen wagen aen: So tooch Ioram de Coninck Israëls uyt, ende Ahazia de Coninck van Iuda, een yeder op sijnen wagen; ende sy togen uyt Iehu te gemoete, ende vonden hem op het stuck ³⁶ [lants] van Naboth de Iizreëliter.

36 Siet bov. op vers 10.

22

Het geschiedde nu, als Ioram Iehu sach, dat hy seyde; Is ’t oock vrede, Iehu? maer hy seyde; Wat vrede, soo lange als de ³⁷ hoererijen uwer moeder Izebels, ende hare ³⁸ tooverijen soo vele zijn?

37 Verst. geestelicke, de welcke is afgoderye. Siet Lev. 17. op vers 7. ende 20. op vers 5.

38 Verst. de bedriegelicke pracktijcken, door dewelcke Izebel de menschen tot de afgoderye aenlockte, ende vervoerde. Vergel. Nahum 3.4.

23

Doe keerde Ioram, ³⁹ sijne hant, ende vloodt, ende seyde tot Ahazia; ⁴⁰ ’Tis bedroch, Ahazia.

39 T.w. daer mede hy hem selven omkeerde in den wagen, ofte sijnen voerman de wete gaf, ofte oock selve aen de stringe vattede, om den wagen af te wenden, ende de vlucht te nemen. Vergel. 1.Reg. 22.34.

40 D. Iehu is bedriechlick, ende verraderlick hier gekomen, om my te overvallen, ende te vermoorden.

24

Maer Iehu ⁴¹ spande den boge met voller hant, ende ⁴² schoot Ioram tusschen sijne armen, dat de pijl door sijn hert uytginck; ende hy ⁴³ kromde sich in sijnen wagen.

41 Hebr. volde sijne hant met den boge. Verst. dat hy alle de kracht sijnes arms by brachte, om den boge ten vollen te spannen, uyt te recken, ende daer mede een geweldige schote te geven.

42 Hebr. sloech.

43 D. sonck neder in sijnen wagen.

25

Doe seyde [Iehu] tot Bidkar sijnen Hooft-man; Neemt, werpt hem op dat stuck lants van Naboth de Iizreëliter: want ⁴⁴ gedenckt, als ick, ende ghy neffens malkanderen achter sijnen vader Achab reeden, dat hem de HEERE desen ⁴⁵ last op leyde, [seggende]:

44 Het schijnt dat Achab, als hy na de doot van Naboth ginck, om sijnen wijnberch in te nemen, by hem gehadt heeft eenige Hovelingen, ende Krijchs-officieren; ende dat onder dese geweest zijn Iehu, ende Bidkar, ende gehoort hebben de woorden in’t volgende versken gestelt, van Elia tegen Achab uytgesproken.

45 D. dit Prophetisch dreygement, ofte dese voorseyde straffe. So wort het woort Last vele by den Propheten genomen; om dat de straffen swaer zijn so wel in’t hooren, alsse verkondicht worden, als in’t gevoelen, wanneerse den mensche dadelick treffen. Iesa. 13.1. ende 15.1. Ier. 23.33, 34. Nah. 1.1. Habac. 1.1. Zach. 9.1.

26

^h So ⁴⁶ ick gister avont niet gesien en hebbe het bloet Naboths, ende het bloet ⁴⁷ sijner sonen, seyt de HEERE! ende ick u dat niet en vergelde op dit stuck ⁴⁸ [lants] ⁴⁹ ! seyt de HEERE: Nu dan neemt, werpt hem op dat stuck [lants], nae het woort des HEEREN.

h 1.Reg. 21.19.

46 Dit zijn de woorden des Heeren met eenen eedt tegen Achab uytgesproken.

47 Hier uyt kan afgenomen worden, dat niet alleen Naboth is vermoort geweest, maer oock sijne kinderen, op dat Achab te gerustelicker het goet Naboths besitten mochte.

48 Siet bov. op vers 10.

49 D. ick hebbet sekerlick gesien, ende ick sal ’t u sekerlick op dit stuck lants vergelden. Siet van dese maniere van sweeren oock Gode toegeschreven, Num. 14. op vers 23.

27

Als Ahazia de Coninck van Iuda [dat] sach; so vloodt hy door den wech ⁵⁰ van het huys des hofs: doch Iehu vervolchde hem achter na, ende seyde; ⁵¹ Slaet hem oock op den wagen, aenden opganck nae ⁵² Gur, die by ⁵³ Iibleam is; ende hy vloodt nae ⁵⁴ Megiddo, ende sterf aldaer.

50 D. die met boomen beplant was, so dat men in’t vluchten daer beter dan elders verborgen konde zijn, om sekerlick wech te komen.

51 D. brengt hem om: want hy was oock vanden geslachte Achabs, te weten, van de zijde sijner moeder, die Achabs dochter was. Siet bov. 8. op vers 18.

52 Dit schijnt eene plaetse geweest te zijn op den wech nae Samaria, door de welcke Ahazia vluchtede, als Iehu besich was met Ioram om te brengen. Iehu nu siende dat Ahazia hem ontgaen was, heeft sijne krijchsluyden hem nagesonden. Dese, nae sommiger meyninge, zijn hem in dese plaetse soo na by gekomen, datse hem aldaer gequetst hebben, doch niet doodelick, sulcx dat hy te Samarien ontkomen is, alwaer hy sich versteken heeft, 2.Chron. 22.9. tot dat hy daer oock vervolgt zijnde, om tot Iehu gebracht te worden, doodelick gewont is geworden, doch ontkomen te Megiddo, alwaer hy gestorven is.

53 Siet Ios. 17.11.

54 Siet 1.Reg. 9. op vers 15.

28

Ende sijne knechten voerden hem nae Ierusalem, ende sy begroeven hem in sijn graf, by sijne vaderen inde stadt ⁵⁵ Davids.

55 Siet 1.Reg. 2. op vers 10.

29

In het ⁵⁶ elfde jaer nu van Ioram den soon Achabs, was Ahazia Coninck geworden over Iuda.

56 D. in’t eynde van het elfde, ende begin van het twaelfde jaer. Siet bov. 8.25.

30

Ende Iehu quam te Iizreël: als Izebel [dat] hoorde, so ⁵⁷ blanckettede sy haer aengesicht, ende vercierde haer hooft, ende keeck ter venster uyt.

57 Hebr. settede hare oogen in’t blancketsel. Dat is, heeft haer aengesicht met blancketsel bestreken. ’T schijnt datse haer stoutelick toegemaeckt, ende opgepronckt heeft, om Iehu, als door eene Conincklicke majesteyt, schrick, ende bedwelmtheyt aen te brengen.

31

Doe nu Iehu ter ⁵⁸ poorten in quam, seyde sy; Is ’t wel, ^{i 59} O Zimri sijnes heeren doot-slager?

58 T.w. van het Conincklick Paleys; daer uyt Izabel keeck.

i 1.Reg. 16.18.

59 Sy noemt Iehu eenen anderen Zimri, die sijnen heere Ela den Coninck Israels vermoort hadde, 1.Reg. 16.9, 10. welcke moort aen Zimri een grouwelick eynde door middel van Omri genomen hadde. Dit werpt nu Izebel den Iehu voor, om hem te verschricken, maer te vergeefs, om dat hem van Godt bevolen was te doen, dat hy dede. And. Ist Zimri wel gegaen die sijnen heere doot sloech?

32

Ende hy hief sijn aengesicht op nae de venster, ende seyde; ⁶⁰ Wie is met my? wie? Doe sagen op hem twee drie ⁶¹ Kamerlingen.

60 Dit sprack Iehu tot de gene, die by Izebel waren, vragende of yemant van hen sijne sake toegedaen was.

61 D. Ionckeren, Edellieden, Hof-officieren, die in’t geselschap Izebels waren, daer sy uyt de venster keeck. Het Hebr. woort beteeckent eygentlick gesnedene: hoedanige de Camerlingen der Coninginnen, ende Princessen, in die tijden meest waren: ende sulcke mogen dese geweest zijn. siet Gen. 37. op vers 36.

33

Ende ⁶² hy seyde; Stootse van boven neder: ende ⁶³ sy sietense van boven neder, so dat van haer bloet aen den wandt, ende aen de peerden gesprengt wert, ende ⁶⁴ hy vertradtse.

62 N. Iehu.

63 T.w. de Camerlingen.

64 N. Iehu.

34

Als hy nu ⁶⁵ ingekomen was, ende gegeten, ende gedroncken hadde, seyde hy: Siet nu nae die vervloeckte, ende begraeftse: want ^k sy is eens ⁶⁶ Conincks dochter.

65 T.w. in het Paleys.

k 1.Reg. 16.31.

66 N. des Conincks der Zidoniers, genoemt Eth-Baal. 1.Reg. 16.31.

35

Ende sy gingen henen om haer te begraven: doch sy en vonden niet van haer, dan het beckeneel, ende de voeten, ende de palmen harer handen.

36

Doe quamen sy weder, ende gaven ’t hem te kennen, ende hy seyde; Dit is het woort des HEEREN, dat hy gesproken heeft door ⁶⁷ den dienst sijnes knechts

67 Hebr. door de hant.

[fol. 175v]

Elia, des Thisbiters, seggende: ^{l 68} Op het stuck [lants] van Iizreël sullen de honden het vleesch Izebels eten.

l 1.Reg. 21.23.

68 Siet bov. op vers 10. ende van dese Prophetie, siet 1.reg. 21.23. alwaer, hoewel soo vele woorden niet en staen, nochtans de sin deser voorseyder vervullinge te vinden is.

37

Ende het doode lichaem Izebels sal zijn gelijck mest op ⁶⁹ den velde, in ’t stuck [lants] van Iizreël; datmen niet sal konnen seggen, Dit is Izebel.

69 Hebr. op het aengesichte des velts.