Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xix. Capittel.

Elia vlucht voor Izebel, vers 1, etc. wort gespijst, ende gedrenckt van eenen Engel, 5. vastende 40 dagen, ende 40 nachten, komt hy tot den berch Horeb, 8. alwaer hy sijnen noot den Heere klagende, door eene bysondere openbaringe van hem versterckt wort, 9. hy krijcht van Godt bevel om Hazaël, ende Iehu tot Coningen, ende Elisa tot een Propheet te salven, 15. waer by Godt oock voecht vertroostinge, 17. Elisa wort geroepen, 19.

1

ENde Achab seyde Izebel aen al wat Elia gedaen hadde; ende ¹ alle die hy gedoodt hadde, [te weten] ² alle de Propheten, met den sweerde.

1 Verst. den geheelen handel, dien hy met de Propheten Baals gehoude hadde, om te bewijsen, dat de Heere alleen de ware Godt was, ende om die Propheten in sijnen naem metter doot te straffen.

2 D. de vier hondert ende vijftich mannen die Propheten Baals genoemt worden boven 18. versen 19, ende 22. ende niet de 400 Propheten des afgodischen wouts. Siet de aenteeck. bov. 18. op vers 22. ende vergelijckt ond. 22.6.

2

Doe sondt Izebel eenen bode tot Elia, om te seggen: ³ Soo doen [my] de Goden, ende doen soo daer toe, voorseker, ick sal morgen ontrent desen tijt uwe ⁴ ziele stellen, als de ziele van haerlieder een.

3 Siet van dese maniere van sweeren, Ruth c. 1. op vers 17.

4 D. leven. ende soo in ’t volgende. Siet Genes. 19. op vers 17.

3

Doe hy dat sach, maeckte hy sich op, ende ginck henen om sijns ⁵ levens wille, ende quam tot ⁶ Berseba, ⁷ die in Iuda is: ende liet sijnen jongen aldaer.

5 Hebr. ziele. And. nae sijn ziele. D. nae sijn goetduncken.

6 Siet van dese stadt, Genes. 21.31.

7 Hebr. die des Iuda is, dat is, die onder de stamme van Iuda gelegen is, eygentl. tot Simeon gehoorende.

4

Maer hy selfs ginck henen in de woestijne eene dach reyse, ende quam, ende sat onder eenen ⁸ Ieneverboom: ende badt dat ⁹ sijne ziele storve, ende seyde; ¹⁰ ’Tis genoech, ¹¹ neemt nu, HEERE, mijne ziele; want ick en ben niet ¹² dan mijne vaderen.

8 And. bremstruyck. siet van desen struyck oock Iob 30.4. Psal. 120.4.

9 D. sijn persoone, ofte hy selve. Alsoo Num. 23.10. Iud. 16.30. Vergel. Gen. 12. de aenteeck. op vers 5. And. badt voor hem selven, ofte, by hem selven, ofte, in sijn gemoet, dat hy storve.

10 T.w. geleeft, ende geleden. Hebr. veel: welck woort soo genomen wort, Deut. 2.3. ende 3.26.

11 D. laet my niet langer leven, scheydende mijne ziele van dit lichaem, op datse by u woone. Alsoo Ione 4.3. Vergel. Gen. 35. d’aenteeck. op vers 18.

12 Verst. om langer te leven dan sy geleeft hebben.

5

Ende hy leyde sich neder, ende sliep onder eenen Ieneverboom: ende siet doe roerde hem een Engel aen, ende seyde tot hem; Staet op, eet.

6

Ende hy sach om, ende siet tot sijn hooft eynde was een ¹³ koecke op de kolen gebacken, ende eene flessche met water: alsoo at hy, ende dranck; ¹⁴ ende leyde sich wederom neder.

13 Hebr. eene koecke der kolen, dat is, eene koecke op de kolen gebacken, ofte gebraden. siet Genes. 18. op vers 6.

14 Hebr. ende hy keerde wederom, ende leyde sich neder. D. hy leyde sich wederom neder. siet Num. 1. op vers 4.

7

Ende de Engel des HEEREN quam ten anderen mael weder, ende roerde hem aen, ende seyde; Staet op, eet: want ¹⁵ de wech soude voor u te veel zijn;

15 Ofte, de reyse soude voor u te groot zijn: T.w. om door uwe eygene kracht af te doen.

8

So stont hy op, ende at, ende dranck: ende hy ginck door ¹⁶ de kracht der selver spijse, ^a veertich dagen, ende veertich nachten, tot aen ¹⁷ den berch Godts Horeb.

16 Verst. die Godt in die spijse gegeven hadde, om Eliam door middel der selver op die lange, ende moeyelicke reyse met noodige sterckte te voorsien.

a Exod. 34.28. Matth. 4.2.

17 Siet Num. 10. op vers 33.

9

Ende hy quam aldaer in eene speloncke, ende vernachtede aldaer: ende siet het woort des HEEREN geschiedde tot hem, ende seyde tot hem; ¹⁸ Wat maeckt ghy hier, Elia?

18 Hebr. wat is u hier Elia?

10

Ende hy seyde; Ick hebbe ¹⁹ seer geyvert voor den HEERE ²⁰ den Godt der heyrscharen; want de kinderen Israëls hebben u Verbont verlaten, uwe ²¹ Altaren af-gebroken, ende uwe Propheten met den sweerde gedoot: ^b ende ick alleen ben overgebleven, ende sy soecken mijne ²² ziele, om die wech te nemen.

19 Hebr. yverende hebbe ick geyvert. Verst. door desen yver eene heylige beweginge des herten, dewelcke yemant heeft, als hy merckt dat des Heeren Naem, Leere, Geboden, ende Godes-dienst verworpen, ende vervolgt, ende daer en tegen de afgoderye, ende godtloosheyt gevolgt, ende voorgestaen worden. Siet gelijcke exempelen Num. 25.11. 2.Reg. 10.16. Psal. 69.10. Ioan. 2.17.

20 Siet bov. 18. op vers 15. alsoo ond. vers 14.

21 Verst. door dese den uyterlicken Ceremonialen Godes-dienst van Godt door Mosen ingestelt. Ofte men kan verstaen soodanige Altaren die extraordinaerlick van eenige Propheten door Godts ingeven zijn gebouwt.

b Rom. 11.3.

22 D. leven. Siet Genes. 19. op vers 17.

11

Ende ²³ hy seyde: Gaet uyt, ende staet op desen berch, voor het aengesichte des HEEREN, ende siet, ²⁴ de HEERE ginck voor by, ende eenen grooten, ende stercken wint scheurende de bergen, ende brekende de steenrotsen voor den HEERE henen; [Doch] ²⁵ de HEERE en was in den wint niet: ende na desen wint

23 N. de Heere.

24 De Heere is aldus Elia verschenen; om hem te versekeren van sijne tegenwoordicheyt, te onderwijsen van sijne Goddelicke eygenschappen, ende te verstercken in sijnen dienst, op dat hy overwonnen hebbende de vreese der menschen, in sijne beroepinge stantvastelick soude voortgaen.

25 De Heere is wel over al; maer niet op allerley maniere. Hy is in den wint, in de aerdbevinge, ende in het vyer niet geweest ten aensien van sijne Goddelicke aensprake, maer alleen ten aensien vande openbaringe eeniger Goddelicker eygenschappen.

[fol. 167r]

eene aerdbevinge; de HEERE en was [oock] inde aerdbevinge niet;

12

Ende na de aerdbevinge, een vyer, de HEERE en was [oock] in het vyer niet: ende na het vyer, ²⁶ het suysen van eene sachte stilte.

26 T.w. daer in het geruysch niet en was, als, van eenen stercken wint, ofte geweldige aerdbevinge, ofte aengesteken vyer.

13

Ende het geschiedde, als Elia [dat] hoorde, ²⁷ dat hy sijn aensicht bewandt met sijnen ²⁸ mantel, ende uytginck, ende stont in den inganck der speloncke: ende siet, eene stemme [quam] tot hem, die seyde; ²⁹ Wat maeckt ghy hier, Elia?

27 T.w. uyt eerbiedinge, ende vreese. Siet Exod. 3.6. ende vergel. Genes. 16. de aenteeck. op vers 13.

28 Ofte, overkleet. siet Ionae 3. op vers 6.

29 Hebr. wat is u hier, etc.

14

Ende hy seyde; ³⁰ Ick hebbe seer ge-yvert voor den HEERE den Godt der heyrscharen; want de kinderen Israëls hebben u verbont verlaten, uwe altaren afgebroken, ende uwe Propheten met den sweerde gedoodt: ende ick alleen ben overgebleven, ende sy soecken mijne ziele, om die wech te nemen.

30 Hebr. ick hebbe yverende ge-yvert. alsoo bov. vers 10.

15

Ende de HEERE seyde tot hem: Gaet, keert weder op uwen wech, nae de woestijne van ³¹ Damascus: ende gaet daer in, ende ³² salft Hazaël ten Coninck over Syrien:

31 Siet van dese stadt, Genes. 14. op vers 15.

32 Hoe ende wanneer dit geschiet zy en vindtmen niet. wel heeft Elisa hem het Coninckrijcke voorseyt. Siet 2.Reg. 8.12, etc.

16

Daer toe sult ghy Iehu den sone van Nimri ³³ salven ten Coninck over Israël: ende ³⁴ Elisa den sone Saphat van ³⁵ Abelmehola sult ghy ten Prophete salven ³⁶ in uwe plaetse.

33 Dit heeft Eliseus in’t werck gestelt door eenen uyt den discipelen der Propheten, 2.Reg. 9.1, 2, etc.

34 In den nieuwen Testamente genoemt, Elisaeus.

35 Siet van dese stadt, Iudic. 7. op vers 22.

36 D. om de voorgemelte dingen, ende andere, in mijnen name, als een Propheet, uyt te voeren.

17

Ende ^c het sal geschieden, dat Iehu hem, die van het sweert ³⁷ Hazaëls ontkomt, ³⁸ dooden sal: ende die van het sweert Iehu ontkomt, dien sal Elisa ³⁹ dooden.

c 2.Reg. 9.14, 15, etc.

37 T.w. in de oorloge tegen den Coninck Ioram, 2.Reg. 8.12, 13, 28. ende 10.32. ende 13.3.

38 Siet hier van, 2.Reg. 9. vers 14, etc.

39 T.w. door Prophetyen, dreygementen, vervloeckingen, etc. Siet een exempel 2.Reg. 2.24.

18

^d Oock ⁴⁰ hebbe ick in Israël doen overblijven ⁴¹ seven duysent; alle knien die haer niet gebogen en hebben voor Baal, ende alle mont, die hem ⁴² niet gekust en heeft.

d Rom. 11.4.

40 Anders, Ick sal doen, etc.

41 D. seer vele, siet Levit. 26. op vers 8.

42 D. geene eerbiedinge, nochte onderdanicheyt bewesen en heeft; waer van het cussen een uytwendich teecken was. siet Genes. 41. op vers 40. Het welck noch heden de Afgoden-dienaren haren beelden, ende versierden heylichdom bewijsen. Siet van de ongeoorloofde religieuse kussinge, Iob 31.27. ende Hos. 13.2.

19

So ginck hy van daer, ende vondt Elisa den sone Saphats, die selve ploechde met twaelf jock ⁴³ [runderen] voor hem henen, ende hy was by het twaelfste: ende Elia ginck over tot hem, ende ⁴⁴ wierp sijnen mantel op hem.

43 Dit woort is hier in-gevoegt uyt het volgende vers 21.

44 Dit was een uyterlick teecken dat Godt hem verkoren hadde tot het ampt der Propheten, die sulcken mantel droegen. Siet 2.Reg. 1.8. Zachar. 13.4.

20

Ende hy ⁴⁵ verliet de runderen, ende liep Elia na, ende seyde; ⁴⁶ Dat ick doch mijnen vader, ende mijne moeder kusse; daerna sal ick u ⁴⁷ navolgen: ende hy seyde tot hem; Gaet, keert weder; ⁴⁸ want wat hebbe ick u gedaen?

45 Vergel. Matth. 4.20, 22.

46 D. laet my toe dat ick eerlick mijn afscheyt van hen neme. Siet Genes. 29. op vers 11.

47 Hebr. gaen achter u.

48 D. bedenckt wat ick nu stracks aen u gedaen hebbe. want het niet te vergeefs geschiet en is, dat ick mijnen mantel op u geworpen hebbe, ende dat Godt u de genegentheyt in-gestort heeft, om sijne beroepinge te volgen. Vergel. Matth. 8.22. Luce 9.62.

21

So keerde hy weder van achter hem af, ende nam een jock runderen, ende ⁴⁹ slachttese, ende met ⁵⁰ de gereetschap der runderen soodt hy haer vleesch, ’t welck hy den volcke gaf; ende sy aten: daer na stont hy op, ende volchde Elia na, ende diende hem.

49 Hier mede gaf hy te verstaen dat hy sijn voorgaende beroep van het lant te bouwen verliet, nemende met dese maeltijt, gelijck sijn afscheyt van sijne vrienden, ende maechschap.

50 Verst. het hout van den ploech, het jock, de egge, de schuppen; ende ander werck-tuych daer mede hy sijn acker-werck gedaen hadde, van de welcke hy vyer gemaeckt heeft, om daer mede het vleesch te koken.