Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vij. Capittel.

De bouwinge van Salomons huys, vers 1, etc. Van het huys Libanons, 2. Van het voorhuys der pilaren, 6. van het voorhuys des gerichtes, 7. van het huys der dochter Pharaos, 8. van Hiram, de konstige werckmeester, 13. vande twee kopere pilaren, 15. de gegotene Zee, 23. de tien kopere stellingen, 27. de tien kopere waschvaten, 38. kortelick, alle werck, gereetschap, ende vaten, kopere, ende goudene, 40. de geheylichde dingen worden in den Tempel gebracht, 51.

1

MAer ^{a 1} aen sijn huys bouwde Salomo ² dertien jaer: ende hy volmaeckte sijn gantsche huys.

a 1.Reg. 9.10.

1 Dienende hem ende sijn hofgesin tot eene ordinare wooninge. Siet ond. vers 8.

2 By nae noch soo lange als aen den Tempel, bov. vers 6, 38. als die meer haeste behoefde, om het bevel des HEEREN, ende om des heyligen Godes-dienstes wille, ende tot den welcken meer werck-lieden gebruyckt, ende meer voorraets van materialen toebereydt moesten worden.

2

Hy bouwde oock het huys des ³ wouts Libanons van ⁴ hondert ellen in sijne lengte, ende vijftich ellen in sijne breette, ende dertich ellen in sijne hoochte; ⁵ op vier rijgen van Cederen pilaren, ⁶ ende Cederen balcken op de pilaren.

3 Alsoo genaemt (gelijck eenige meynen) om dattet in een lustige, ende verhevene plaetse in Ierusalem, ofte daer buyten met vele schoone, ende hooge boomen, gelijck het wout van Libanon, verciert was, dienende den Coninck tot een huys van plaisance, ende vermakinge. Vergel. ond. 9.19.

4 Verst. gemeene ellen: ende siet van deser lengte Genes. 6. op vers 15.

5 Also dit huys drie stagien hooge was, ende drie wooningen boven malkanderen hadde, so verstaet dit van de onderste.

6 Die de vloer der middelster wooninge maeckten.

3

Ende het was bedeckt met ⁷ Ceder van boven ⁸ op de ribben, ⁹ die op vijf ende veertich pilaren waren, vijftien in eene rijge.

7 Daer uyt de derde, ofte opperste vloeringe ontstont.

8 Ofte, balcken, solderingen, kameren.

9 Verst. het opperste deel van dit huys, ’t welcke (om dat het minder last hadde te dragen dan het onderste) maer drie rijgen van pilaren en hadde, daer de onderste 4 hadden. bov. vers 2. zijnde elcke rijge van vijftien pilaren.

4

¹⁰ Daer waren drie rijgen van uytsichten: dat de eene venster was over de andere venster, in drie orderen:

10 Gelijck het huys drie verdiepingen hooch was, alsoo heeftet oock drie rijgen van vensteren gehadt, in elcke verdiepinge een rijge, waer van de opperste recht tegen over de onderste quamen.

5

Oock waren alle de deuren, ende de posten vierkantich ¹¹ van (eenderley) uytsicht: ende venster was tegen over venster, ¹² in drie orderen.

11 D. de vensteren ende de poorten van tween zijden, waren in elcke solderinge regelrecht de eene op de andere gericht, datmen van de eene tot de andere daer jegens over zijnde, sijn gesichte strecken konde. Andere vertalen dit: alle de deuren, ende de posten waren vierkantich met de uytsichten, etc.

12 Hebr. drie malen.

6

Daerna maeckte hy ¹³ een voorhuys ¹⁴ van pilaren; ¹⁵ vijftich ellen was sijne lengte, ende dertich ellen sijne breette: ende het voorhuys was tegen over ¹⁶ die, ende de pilaren met de dicke balcken tegens over de selve.

13 Hier wort van driederley voorhuys gewach gemaeckt, waer van dit het eerste is, ende was voor aen het huys des wouts Libanons. Siet van het tweede vers 7. ende van het derde vers 8.

14 D. bestaende uyt vele pilaren, ende uyt het dack daerop rustende.

15 Nae de breette van het huys. Vergel. bov. vers 2.

16 T.w. deuren: van de welcke in ’t voorgaende vers gesproken is, ofte, pilaren, van het huys des wouts. De sin is, dat dit voorhuys quam voor aen het huys des wouts; sulcx dat de pilaren, ende balcken, daer uyt dit voorhuys bestont, recht over de deuren, ende alsoo in ’t gesichte waren van het voorgemelte huys.

7

Oock maeckte hy ¹⁷ een voorhuys voor den throon, alwaer hy richtede, tot een voorhuys des gerichtes, dat met Ceder bedeckt was, ¹⁸ van vloer tot vloer.

17 N. binnen Ierusalem, voor aen sijn huys, seer bequaem voor het volck, het welcke ten gerichte verscheen, om aldaer tegen het ongemack des weders bewaert te worden.

18 D. van het een eynde des vloers tot aen het andere. Eenige verstaen dit, van de mueren, ofte wanden, te weten, datse met Ceder beschoten zijn geweest, van beneden aen de vloer, tot boven aen de solderinge, die mede een vloer is.

8

Ende [aen] sijn huys, alwaer hy woonde, was een ander voorhof ¹⁹ inwaerder dan dat voorhuys, ’t welck den selven wercke gelijck was: oock maeckte hy voor de dochter Pharaos, ^b die Salomo ten [wijve] genomen hadde, ²⁰ een huys, dien ²¹ voorhuyse gelijck.

19 Het derde voorhuys, het welcke was tusschen het voorhuys des gerichtes, ende het huys des Conincks.

b 1.Reg. 3.1.

20 Onderscheyden van de burcht Davids, daer sy eerst hare wooninge gehadt hadde. Siet bov. 3.1. ende 2.Chron. 8.11.

21 Verst. het derde voorhuys dat inwaerder was, recht te vooren genaemt: welcken voorhuyse het huys der Conninginne gelijck geseyt wort, ten aensien niet soo seer van de forme, als wel van de materie, gelijck af te nemen is uyt het volgende.

9

²² Alle dese dingen waren van koste-

22 Verst. alle de gebouwen, die in dit ende het voorgaende cap. verhaelt worden. Vergel. ond. vers 12.

[fol. 158r]

licke steenen, ²³ nae de maten gehouwen, van binnen, ende van buyten metter sage gesaegt; ende dat van den grontslach tot aende ²⁴ neutsteenen een palme breet, ende van buyten tot het groote ²⁵ voorhof.

23 D. nae de maten die de konstige steen-houweren volgen, om een werck in de aldernetste, ende cierlickste forme te voltrecken. also ond. vers 11.

24 D. de uytstekende balck-steenen, aen het opperste des muers, op de welcke het verwelfsel des dacks rustede, ende staken een palm-breet buyten de muer.

25 Alwaer het volck vergaderde.

10

Het was oock gegrontvest met kostelicke steenen, groote steenen; met steenen van tien ellen, ende steenen van acht ellen.

11

Ende ²⁶ boven op kostelicke steenen, nae de winckelmaten gehouwen, ende ²⁷ Cederen.

26 Te weten, op de grond-steenen.

27 D. geschaefde plancken van Cederen hout, daer mede de gesneden steenen bekleet waren.

12

Ende het ²⁸ groote Voor-hof was rontom van drie rijgen gehouwene steenen, met eene rijge van Cederen balcken: Soo wast met den ²⁹ binnensten voorhof van het Huys des HEEREN, ende met het voorhuys van dat Huys.

28 Siet bov. op vers 9.

29 Siet bov. 6. op vers 36.

13

Ende de Coninck Salomo sondt henen, ende ³⁰ liet ^{c 31} Hiram van ³² Tyrus halen.

30 Hebr. nam, ofte, nam aen, siet Genes. 12. op vers 15.

c 2.Chron. 2.13.

31 Siet bov. 5. op vers 1.

32 Siet op de selve plaetse.

14

Hy was eener ³³ weduwe-vrouwen soon, ³⁴ uyt den stam van Naphtali, ende sijn vader was een ³⁵ man van Tyrus geweest, een coperwercker, die ^d vervult was met wijsheyt, ende met verstant, ende met wetenschap, om alle werck in’t koper te maken: dese quam tot den Coninck Salomo, ende maeckte al sijn werck.

33 De welcke was van afkomste uyt den stamme Dan. 2.Chron. 2.14.

34 Verst. dit van der weduwen soon, die nae sijns vaders afkomste was uyt de stamme van Naphtali.

35 T.w. ten aensien van de stadt sijner wooninge, ende niet van sijn geslachte, nae het welcke hy een Israelijt was. Anders kan dit oock verstaen worden, dat dese vader een Tyrier geweest zy, oock van geslachte, ende afkomste, dat is, een heyden, maer sijne huysvrouwe t’samen van Dan, ende Naphtali, te weten, van eene stamme uyt haren vader, ende van de andere uyt hare moeder, het welcke kan geschiet zijn, door de vermengingen der stammen, om dat de Israeliten niet altijt gevolcht en hebben de wet Godts, die hen verboot buyten haren stam te trouwen. Siet breeder 2.Chron. 2. op vers 14.

d Exod. 31.3.

15

Want hy ³⁶ vormde ^e twee koperen pilaren, de hoochte des eenen pilaers was achtien ³⁷ ellen, ende een draet van twaelf ellen omvinck den ³⁸ anderen pilaer.

36 Ofte, hy goot.

e Ierem. 52.21. 2.Reg. 25.16, 17.

37 Gerekent nae de mate des Heylichdoms, die noch eens soo lange waren, als de gemeyne ellen, siet Genes. 6. op vers 15. ende hierom worden 2.Chron. 3.15. nae de gemeyne mate der ellen, desen pilaren 35 ellen toegeschreven, waer by als noch komt eene elle voor den voet ofte het ondersetsel, so is elck pilaer 36 gemeyne ellen hooge geweest, dat is, 18 Heylige.

38 T.w. den ommeloop, ende de rondicheyt van sijnen stijl, verstaet het selve oock van den eersten pilaer.

16

Hy maeckte oock ³⁹ twee ⁴⁰ capiteelen, van gegoten koper, om op de hoofden der pilaren te setten: ⁴¹ vijf ellen was de hoochte des eenen capiteels, ende vijf ellen de hoochte des anderen capiteels.

39 T.w. voor elcken pilaer eene.

40 Verst. door het woort Capiteel alhier, een cieraet gemaeckt boven op den top van den stijl eenes pilaers, bestaende uyt drie deelen, den voet, het gevlochten werck der granaetappelen, ende de Croone.

41 Wel verstaende het geheele Capiteel t’samen met sijne drie deelen gemeten zijnde. want de voet was een elle hooge, het granaet-appel-werck oock een elle, ende de croone drie ellen. Soo veel ellen wort de croone alleene toegeschreven 2.Reg. 25.17. ende gerekent zijnde met de granaet-appelen, vier ellen. Siet ond. vers 19.

17

⁴² De netten waren van ⁴³ netten werck, de bandekens van keten-werck voor de capiteelen, die op het hooft der pilaren waren: ⁴⁴ seven waren voor het eene capiteel, ende seven voor het andere capiteel.

42 De sin is, dat het opperste deel, ofte de croone des Capiteels bestont uyt een seer konstige t’samen-vlechtinge van loof, bloemen, ende vruchten-werck in sekere orderen door bandekens aen malkanderen gantsch cierlick gehecht. Vergel. 2.Chron. 3.16.

43 Ofte, van gevlochten, ofte, van Traliewerck.

44 Dit getal verstaen eenige van de ordren des loofwercks, ende van de snoerkens die dat werck verbonden, ende t’samen begrepen: andere van de snoerkens, ofte bandekens alleene.

18

So maeckte hy de pilaren: mitsgaders twee ⁴⁵ rijgen rontom over het eene net, om ⁴⁶ de capiteelen, die boven het hooft der granaet-appelen waren, te bedecken; alsoo dede hy oock aen het andere capiteel.

45 T.w. van granaet-appelen die het middelste deel des knoops omcingelden.

46 D. de croonen, het opperste deel der Capiteelen. Siet bov. op vers 16.

19

Ende de capiteelen, de welcke waren op het hooft der pilaren, ⁴⁷ waren van lelie-werck ⁴⁸ in ’t voorhuys; ⁴⁹ van vier ellen.

47 D. hadden het fatsoen, de gedaente, ende gelijckenisse van lelien.

48 D. om in het voorhuys gestelt te werden.

49 Verst. dit van des Capiteels twee deelen, het opperste, ende middelste, namelick de croone, ende het granaet-appel-werck t’samen begrepen. Siet bov. op vers 16.

20

⁵⁰ De capiteelen nu waren op de twee pilaren, ja daer boven tegen over den ⁵¹ buyck, de welcke was nevens het net: ende twee hondert granaet-appelen waren in rijgen rontom, [oock] over het andere capiteel.

50 Het Capiteel beteeckent hier het opperste deel eenes geheelen Capiteels, genaemt de Croone die ront was als eene bolle, ofte in’t geheele als een bal, ofte in de langte, als een ey.

51 Verst. het middelste, ofte het ruymste, ende meest uytsteeckende deel der bolle. Andere verstaen door den buyck het hol dat boven midden in den pilaer geweest soude zijn daer in de Capiteelen ingelaten werden, om vast te staen.

21

Daerna rechtede hy de pilaren op in het voorhuys des Tempels: ende den rechteren pilaer opgerecht hebbende, so naemde hy sijnen name ⁵² Iachin, ende den slinckeren pilaer opgerecht hebbende, so naemde hy sijnen name ⁵³ Boaz.

52 D. Hy (namelick, de Heere) sal bevestigen.

53 Dat is, In hem is kracht. Dese 2 namen gaven te kennen, dat de geestelicke Tempel, de welcke is de gemeynte der warer geloovigen, ende uytverkorenen rustende op den pilaer der almogender kracht des Heeren tegens al uytwendich, ende inwendich gewelt soude staende blijven, so dat de poorten der Helle daer tegen niet en souden vermogen. Matth. 16.18.

22

Ende op het hooft der pilaren was ⁵⁴ het lelie-werck: alsoo wert het werck der pilaren volmaeckt.

54 Siet hier van bov. vers 19.

23

Voorder maeckte ^f hy de ⁵⁵ gegotene Zee: van tien ellen was sy ⁵⁶ van haren eenen ⁵⁷ rant, tot haren anderen rant, rontom ront, ende van vijf ellen in hare hoochte, ende een meet-snoer ⁵⁸ van dertich ellen omvingse rontom.

f 2.Chron. 4.2. Ierem. 52.20.

55 Soo oock genaemt 2.Chron. 4.2. maer 2.Reg. 25.13. eene koperen Zee. Verst. een seer groot vat ofte ketel, houdende grooten overvloet van water, ende in sulcken aensien eene Zee genaemt, nae de wijse der Hebreen, die de vergaderingen veler wateren, Zeen heeten. Dit water diende tot de afwasschingen der Priesteren ende Leviten. Vergel. Exod. 30. versen 18, 19, 20. ende 40. versen 30, 31, 32. ende Levitic. 8. op vers 11. 2.Reg. 16.17. 2.Chron. 4.6.

56 D. dwars overgemeten in eene recht doorgaende linie, van den eenen rant, tot den anderen.

57 Hebr. lippe, ende soo in’t volgende.

58 D. dit vat in de rontte van buyten gemeten was dertich ellen wijt. want de rontte driemael soo veel spatie begrijpt, als de recht doorgaende linie, vergel. 2.Chron. 4.2.

24

Ende ⁵⁹ onder haren rant waren ⁶⁰ knoppen, de selve ^g rontom omcingelende, ⁶¹ tiene in eene elle, omringende die Zee rontom: twee rijgen deser knoppen waren in ⁶² hare gietinge gegoten.

59 T.w. aen de buyten zijde deser gegotene Zee.

60 Het Hebr. woort beteeckent eygentlick Colocinthen, ofte, wilde couwoerden, ofte de figuren, ende afbeeldingen der selver, als bov. cap. 6. vers 18. ende 2.Reg. 4.39. maer het schijnt dattet in’t gemeyne oock beteeckent allerley figuren van loof, bloemen, vruchten, ende beesten tot vercieringe yewers op, ofte in-gewrocht. want 2.Chron. 4.3. wort tot breeder verklaringe deser plaetse gestelt de gelijckenisse, ofte beeltenisse van ossen.

g 2.Chron. 4.3.

61 De sin is, dat in yeder cubyt, ofte elle, geweest zijn tien knoppen. Ende also nu in’t voorgaende vers geseyt is, dat eene rijge deser knoppen dertich ellen in haren omganck hadde, so volcht dat het getal der knoppen in een rijge geweest is 300, ende in de twee t’samen 600.

62 T.w. der Zee. want sy en waren niet gesneden, ofte gegraveert aen dese kopere Zee, maer t’samen met de selve gegoten. alsoo 2.Chron. 4.3.

25

Sy stont op twaelf runderen, drie siende nae het Noorden, ende drie siende nae het Westen, ende drie siende nae het Zuyden, ende drie siende nae het Oosten, ende de Zee was boven op de selve: ende alle ⁶³ hare achterdeelen waren inwaerts.

63 D. de achterste deelen deser runderen waren inwaerts onder dese kopere Zee verborgen, datse niet wel en konden gesien worden. alsoo 2.Chron. 4.4.

26

Hare dickte nu was een hantbreet, ende hare rant als het werck van den rant eens bekers, [ofte] eener lelie-bloeme: Sy hielt ⁶⁴ twee duysent ⁶⁵ Bath.

64 Verstaet datmen daer in ordinaerlick soo veel waters dede: maer tot boven toe vol zijnde, hieltse 3000 Bath. 2.Chron. 4.5.

65 Eene groote mate der Hebreen van natte waren, houdende soo veel als een Epha in drooge waren, Ezech. 45.11. een Epha nu hielt tien Gomer Exod. 16.36. ende Levit. 5. op vers 11. een Gomer hielt 43 gemeyne eyerschalen: ses deser schalen houden de mate van een Log, siet Levit. 14. op vers 10. Twee en tseventich Log maeckt ontrent een Bath.

27

Hy maeckte oock tien koperen ⁶⁶ stellingen: van vier ellen was de lengte eener stellinge, ende van vier ellen hare breette, ende van drie ellen hare hoochte.

66 Ofte ondersetselen, voeten, ondersteunselen, ofte pedestalen die vierhoeckich stonden, op dewelcke boven, een waschvat vast ingeschickt was, veel waters houdende, daer in de offerhanden afgewasschen wierden; tot welcken eynde sy oock wielen hadden, daer mede sy van de eene plaetse in de andere vervoert wierden.

28

Ende dit was het werck der stellinge: sy hadden ⁶⁷ lijsten; ende de lijsten waren tusschen ⁶⁸ krantsen.

67 Hebr. besluytingen. Verst. ruymten tusschen twee krantsen besloten, in de welcke de figuren van beesten, ende Cherubim tot vercieringe gemaeckt waren. Siet het volgende vers ende ond. vers 36.

68 Hebr. Trapkens. dese waren uytstekende boorden, ofte banden, ofte randen rontom elck gestoelte gemaeckt, die trapwijse malkanderen volchden, ende de voorgemelde lijsten, ofte ruymten van boven, ende onder besloten. De opperste waren den figuren ende afbeeldingen als een dack; De onderste als haren gront, ende bodem.

29

Ende op de lijsten, die tusschen de krantsen waren, waren leeuwen, runderen, ende Cherubim, ende op de krantsen was een ⁶⁹ voet boven henen: ende onder de leeuwen, ende runderen, ⁷⁰ byvoegselen van uytgereckt werck.

69 Verst. eene effene plaetse, ofte ruymte, dienende tot ondersteuninge van het waschvat, dat daer op leende.

70 D. bygevoechde vercierselen van doorvlochten, ende uytgetrocken werck, de welcke waren aen den hals van het waschvat, eene halve elle daer onder, siet ond. vers 35.

30

Ende eene stellinge hadde vier koperen raderen, ende ⁷¹ koperen platen; ende hare vier hoecken hadden ⁷² schouderen: onder het ⁷³ waschvat waren dese gegotene schouderen ter zijde van yeders byvoegselen.

71 In de welcke de assen der wielen staken, tot ondersteuninge der stellingen, die daer op lagen.

72 Dat is, Houw-vasten, als schouderen die boven uyt de hollicheyt aen de vier hoecken der stellinge uytquamen; niet van buyten daer aen gemaeckt, maer daer uyt ontspringende, ende daer mede gegoten zijnde, om het wasch-vat, dat daer op lach, vast te houden, op dat het niet en soude in ’t vervoeren van de stellinge, waggelen. Vergelijckt ond. vers 34.

73 Siet hier van onder op vers 38.

31

Ende de ⁷⁴ mont daer van was van binnen den ⁷⁵ krants, ende daer boven van eene elle, ende de mont hier van was ront van ⁷⁶ voet-werck ⁷⁷ van eene elle, ende halve elle: ende ⁷⁸ op de mont daer van waren oock graveringen, ende de ⁷⁹ lijsten daer-

74 Verstaet eene eenparige, ende gelijcke hollicheyt in de plate, die boven over de stellinge was, ende die het waschvat daer in tot eene halve elle toe ingelaten zijnde, even vulde.

75 D. den ommeloop des monts, ofte der hollicheyt daer in het waschvat ingelaten wiert.

76 Gelijckformich den wercke dat tot ondersteuninge eeniges dincks gemaeckt wort, ende op het selve allesins wel moet passen. Daerom gelijck het waschvat ront was, so moeste oock dese hollicheyt des monts ront wesen.

77 T.w. nae de mate van het waschvat dat in het gestoelte ingelaten wert.

78 D. op de plate, ofte het decksel daer in de mont was, die het waschvat vattede.

79 D. de uyterste ommegangen, ofte ommeloopen, die het opperste decksel der stellinge besloten.

[fol. 158v]

van waren vierkantich, niet ront.

32

De vier raderen nu waren onder de lijsten, ende ⁸⁰ de assen der raderen aen de stellinge: ende de hoochte van een radt was eene elle, ende halve elle.

80 Hebr. Handen.

33

Ende het werck van die raderen was als het werck van een wagen-radt: hare assen, ende hare naven, ende hare randen, ende hare speecken waren alle gegoten.

34

Ende daer waren vier ⁸¹ schouderen op de vier hoecken eener stellinge: hare schouderen ⁸² waren uyt de stellinge.

81 Sommige meynen dat dese schouderen van de voorgemelde bov. vers 30. souden onderscheyden zijn geweest, so dat die quamen uyt de hollicheyt, daer in het wasch-vat ingelaten wort, maer dat dese van buyten de hollicheyt des waschvats het middelste deel des selven onderstutteden.

82 D. sy en waren niet van buyten daer aen gehecht, maer een werck uyt de stellinge voort-komende. Siet bov. op vers 30.

35

Ende op ⁸³ het hooft eener stellinge was eene ronde hoochte van eene halve elle rontom: oock waren op het hooft der stellinge hare ⁸⁴ handhaven, ende hare lijsten uyt den selven.

83 T.w. boven de stellinge, ende de schouderen derselver.

84 Hebr. Handen. Alsoo in’t volgende vers Verstaet het opperste der schouderen, daer mede, als met handen, het wasch-vat ondersteunt wiert: ofte verst. hier door, kleyne pilaerkens, die boven uyt de vier hoecken der stellinge voort-gingen, hebbende vierkantige lijsten, in de welcke waren cierlicke graveringen.

36

Hy sneedt nu op de platen harer handhaven, ende ⁸⁵ op hare lijsten, Cherubim, leeuwen, ende palmboomen: nae elcks ledige plaetse, ende byvoegselen rontom.

85 Siet boven op vers 31.

37

Desen gelijcke maeckte hy de tien stellingen: eenerley gietinge, eenerley mate, eenerley snede, hadden sy alle.

38

^h Hy maeckte oock tien koperen ⁸⁶ waschvaten: een waschvat hielt veertich ⁸⁷ Bath, een waschvat was van vier ellen; op elcke stellinge, van die tien stellingen was een waschvat.

h 2.Chron. 4.6.

86 Staende op de coperen stellingen, diemen vervoeren conde, beschreven in de voorgaende verssen van het 27 af. Dese vaten werden gevult met water, het welcke de Priesteren in haren dienst gebruycken moesten. siet 2.Chro. 4.6. ende vergel. Lev. 8. de aent. op vers 11.

87 T.w. waters. Siet van dese mate bov. op vers 26.

39

Ende hy settede vijve dier stellingen aen de rechter zijde van ⁸⁸ het huys, ende vijve aen de slincker zijde van het huys: maer ⁸⁹ de zee settede hy aen de rechter zijde van het huys ⁹⁰ Oostwaert tegen over het Zuyden.

88 T.w. in ’t Voorhof der Priesteren, alwaer de offerhanden bereyt wierden.

89 siet bov. op vers 23.

90 Al waer den inganck was van het huys.

40

Daer toe maeckte ⁹¹ Hirom de waschvaten, ende de schoeffelen, ende de bespreng-beckens: ende Hiram voleyndde al het werck te maken, dat hy den Coninck Salomo maeckte voor het Huys des HEEREN:

91 Terstont in dit selve vers genoemt Hiram: ende elders oock Huram. siet bov. op vers 13. den selven naem hadde de Coninc van Tyrus.

41

[Te weten] de twee pilaren, ende ⁹² bollen der capiteelen die op der twee pilaren hooft waren: ende de twee netten, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die op der pilaren hooft waren:

92 Verst. hier door Croonen, die het opperste deel des Capiteels waren, van de welcke siet bov. vers 19. ende 20.

42

Ende ⁹³ de vier hondert granaetappelen tot de twee netten: [namelick] twee rijgen van granaet-appelen tot het eene net, om de twee bollen der capiteelen te bedecken, die boven op de pilaren waren:

93 Siet bov. vers 20.

43

Mitsgaders de tien ⁹⁴ stellingen, ende de ⁹⁵ tien waschvaten op de stellingen:

94 Siet van dese bov. vers 27.

95 Siet bov. vers 38.

44

Daer toe de ⁹⁶ eenige zee: ende de ⁹⁷ twaelf runderen onder die zee:

96 Siet bov. vers 23.

97 Siet bov. vers 25.

45

De ⁹⁸ potten oock, ende de schoeffelen, ende de bespreng-beckens, ende alle dese vaten die Hiram voor den Coninck Salomo tot den Huyse des HEEREN maeckte; [al] van gepolijstert koper.

98 Om het vleesch eeniger offerhanden, dat van de Priesteren, ende die de beesten ter offeringe brachten, gegeten wert, daer in te sieden. Eenige potten waren oock om de asschen der offerhanden daer in te vergaderen, ende uyt te dragen. siet Exod. 27.3.

46

In de vlackte der Iordane gootse de Coninck, in ⁹⁹ dichte aerde: tusschen ¹⁰⁰ Succoth, ende tusschen ¹⁰¹ Zarthan.

99 D. kleyige, vette, ende taeye aerde. Alsoo 2.Chron. 4.17.

100 Gelegen in de stam Gads over de Iordane. Siet Genes. 33. op vers 17.

101 Siet Ios. 3. op vers 16.

47

Ende Salomo liet alle dese vaten [ongewogen] van wegen de ¹⁰² seer groote menichte: het gewichte des kopers en wert niet ondersocht.

102 Hebr. van de menichte seer seer.

48

Oock maeckte Salomo alle de vaten, die voor het Huys des HEEREN waren: den ^{103 k} gouden altaer, ende de ^l gouden ¹⁰⁴ tafel, op de welcke de ¹⁰⁵ toonbrooden waren;

103 D. overtrocken met gout, Exod. 30.3, maer anders gemaeckt van Cederen-hout. bov. cap. 6.20. het welcke Sittim-hout genoemt wort Exod. 30.1.

k Exod. 30.1.

l Exod. 25.23.

104 Verst. tafelen in’t getal van velen. want in den Tempel Salomons zijnder 10 geweest. 2.Chron. 4.8. Sy waren van gout, daer mede van buyten overtoogen zijnde, maer van binnen warense van hout. Vergel. Exod. 25. versen 23, 24.

105 Hebr. brooden der aengesichten; soo genoemt niet om datse aengesichten hadden, maer om datse voor het aengesichte des Heeren, dat is, voor het Heylige der Heyligen lagen. Siet Exod. 25.30.

49

Ende de kandelaren vijve ¹⁰⁶ aen de rechterhant, ende vijve aen de slinckerhant voor ¹⁰⁷ de Aenspraeck-plaetse, van ¹⁰⁸ gesloten gout: ende de ¹⁰⁹ bloemen, ende de lampen, ende de snuyters van gout:

106 Dat is, aen de Noort, ende Zuyd-zijde van het Heylige.

107 Siet bov. c. 6. op vers 5.

108 Siet bov. c. 6. op vers 20. van soodanich gout waren dese candelaren gemaeckt, zijnde daer mede niet slechs over-trocken, maer daer uyt geheel bestaende, gelijck de kandelaer Mosis, in den welcken met sijn toe-behooren een talent gouts gegaen is, Exod. 25.31, 39.

109 Siet van dese drie Exo. 25. versen 31, 37, ende 38.

50

Mitsgaders de schalen, ende de ¹¹⁰ gaffelen, ende de ¹¹¹ spreng-beckens, ende de ¹¹² roock-schalen, ende de wieroock-vaten, van ¹¹³ gesloten gout: daer toe de herren der deuren van het binnenste huys, van het Heylige der Heyligen, [ende] der deuren van het huys des Tempels, van gout.

110 Ofte, vorckskens. ofte, snijd-messen. And. musicale instrumenten.

111 Der welcker waren 100 in getale. 2.Chron. 4.8.

112 And. Lepelen.

113 Siet bov. cap. 6. op vers 20.

51

Alsoo wert al het werck volbracht dat de Coninck Salomo aen het Huys des HEEREN maeckte: ^m Daer na bracht Salomo ¹¹⁴ de ⁿ geheylichde dingen sijns vaders Davids; het silver, ende het gout, ende de vaten leyde hy onder de schatten van het Huys des HEEREN.

m 2.Sam. 8.7, 11.

114 D. die den Heere tot een heylich gebruyck van David geeygent waren.

n 2.Chron.5.1.