Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xx. Capittel.

De kinderen Israels versamelen eendrachtelick te Mizpa, ende nemen kennisse van ’t feyt aen des Levijten bywijf begaen, vers 1, etc. stellen op alles order, ende senden mannen aen den stam Benjamins, om de autheuren van dit feyt te mogen hebben ende straffen, maer krijgen geen gehoor, 8. dies sy op Godts antwoort tegens hen optrecken, ende worden tweemael geslagen, 18. Daerna verootmoedigt zijnde, ende klaerder bescheyt door den Hoogen-Priester Pinehas van Godt bekomen hebbende, trecken noch eens op, ende slaen die van Benjamin alsoo, dat sy den gantschen stam, vrouwen ende mannen, uytroeyen, ende alle steden verbranden, blijvende alleen over, ses hondert man, die ontvloden, 26.

1

DOe togen ¹ alle kinderen Israëls uyt, ende de vergaderinge versamelde haer, ² als een eenich man: van ³ Dan af, tot aen Berseba toe, oock het ⁴ lant Gileads; tot den ⁵ HEERE te ⁶ Mizpa.

1 Uytgesondert de Benjaminiten. Siet vers 12, 13, etc.

2 D. met sonderlinge eendracht ende gewillicheyt, onbeswaert: alsoo ond. versen 8, 11. ende 1.Sam. 11.7. 2.Sam. 19.14. Ezr. 3.1. Nehem. 8.2, etc.

3 De stadt Dan was de Noorder, ende Berseba de Suyder lantpale van Canaan. Siet 1.Reg. 4. op vers 25.

4 D. De Israeliten, die daer woonden, in het Oosten over de Iordane, te weten, Ruben, Gad, ende de halve stam van Manasse, siet Num. cap. 32.

5 Om hem te bidden, ende voorts te Silo raet te vragen.

6 Gelegen in Benjamin, Iosu. 18.26. Westwaert van Silo, mede nae uytwijsen der Caerten. Eene plaetse, bequaem tot eenen lantdach, als zijnde vast, nae de lengte, in’t midden van Canaan gelegen. Siet 1.Sam. 7. versen 5, 16. ende 10.17, etc. 2.Reg. 25.22, etc. Ierem. 40.7, etc. ende 41.1, etc. Sommige meynen, dat hier eene besondere plaetse zy verordineert geweest, tot gemeene gebeden, ende oeffeninge der Godtsalicheyt, als eene Synagoge, diergelijcke meer geweest zijn, hoewel de Ceremoniale Godts-dienst, van offerhanden te doen, etc. geschieden moeste te Silo, daer de Tabernakel ende Arke waren. Van andere plaetsen, hebbende den selven naem, siet bov. c. 10. op vers 17.

2

Ende [uyt] de ⁷ hoecken des gantschen volcx stelden sich alle de stammen Israëls in de vergaderinge van Godts volck; vierhondert duysent man te voete, die het ⁸ sweert uyttrocken.

7 D. van alle, oock d’ uyterste, quartieren. And. Alle hoofden des volcx: verstaende, dat die de hoecken des volcx genoemt worden by gelijckenisse, als zijnde de voornaemste, ende de vasticheyt des volcx, gelijck de hoecken in een huys.

8 Siet bov. c. 8. op vers 10.

3

(De kinderen Benjamins nu ⁹ hoorden, dat de kinderen Israëls opgetogen waren nae Mizpa) ende de kinderen Israëls ¹⁰ seyden; Spreeckt, ¹¹ hoe is dit quaet geschiet?

9 Maer en verschenen niet mede te Mizpa.

10 Verst. tot den Levijt, wiens bywijf ter doot toe mishandelt was, ende die hier tegenwoordich was, als oock, vermoedelick, sijn jonge, die by hem geweest was.

11 Sy en willen niet resolveren, nochte by der hant nemen, sonder eerst de sake wel ondersocht ende overwogen te hebben.

4

Doe ¹² antwoordde de Levitische man, de ¹³ man van de vrouwe, die ¹⁴ gedoodt was, ende seyde: Ick quam met mijn bywijf tot Gibea, de welcke Benjamins is, om te vernachten.

12 D. Oorlof hebbende om te spreken, so nam hy het woort, ende verhaelde de gantsche sake. siet c. 18. op vers 14.

13 Hoewel de vrouwe sijn bywijf was, werden sy nochtans voor echte lieden gehouden. Siet c. 19. op vers 2.

14 D. alsoo mishandelt, datse daer van gestorven was, als in’t volgende verhaelt wort.

5

Ende de burgers van Gibea maeckten sich tegen my op, ende omringden ¹⁵ tegen my het huys by nachte: sy ¹⁶ dachten my te dooden, ende mijn bywijf hebben sy geschendt, dat sy gestorven is.

15 Om my grouwelick te misbruycken.

16 T.w. Indien ick hare grouwelicke moetwillicheyt niet soude hebben willen gehoorsamen: ende ick hadde liever te sterven, als sulcx te doen.

6

Doe greep ick mijn bywijf, ende ¹⁷ deyldese, ende sondtse int ’t gantsche lant der erffenisse Israëls: om dat ¹⁸ sy een schendelicke daet ende ¹⁹ dwaesheyt in Israël gedaen hadden.

17 T.w. in twaelf stucken, bov. c. 19.29.

18 Die van Gibea.

19 Siet Gen. 34. op vers 7. Alsoo ond. vers 10.

7

Siet, ghy alle zijt ²⁰ kinderen Israëls, geeft hier voor ulieden woort ende raet.

20 Dien het geensins (als zijnde Godes volck ende bontgenooten) betaemt sulcken grouwel ongestraft te laten.

8

Doe maeckte sich al ’t volck op, als een eenich man, seggende: Wy en sullen ²¹ niet gaen, een yeder nae sijne tente, nochte wijcken, een yeder nae sijn huys:

21 Verst. ’T en zy wy eerst sullen hebben gedaen, ’t gene in ’t volgende verhaelt wort.

9

Maer nu, dit is de sake, die wy aen Gibea sullen doen: Tegen haer ²² by ’t lot.

22 Om uyt te loten, wie het leger met proviande versorgen, ende wie strijden sal.

10

Ende wy sullen tien mannen nemen van hondert, van alle stammen Israëls, ende hondert van duysent, ende duysent van tien duysent, om teerkost te nemen voor het ²³ volck, op dat sy komende te ²⁴ Geba Benjamins, [haer] doen nae alle de dwaesheyt, die sy in Israël gedaen heeft.

23 Dat strijden sal.

24 In ’t voorgaende vers, ende doorgaens in dese historie genoemt, Gibea, dat is, den inwoonderen van Gibea doen, na haer verdienste.

11

Also werden alle mannen Israëls versamelt tot dese stadt, ²⁵ verbonden als een eenich man.

25 Hebr. gesellen, vergeselschapt, t’samengevoecht.

12

Ende de stammen Israëls sonden mannen door den ²⁶ gantschen stam van Benjamin, seggende: Wat voor een quaet is dit, dat onder ulieden geschiet is?

26 Hebr. door alle stammen, dat is, de duysenden, daer in de stam Benjamins (gelijck andere) was afgedeelt.

13

So geeft nu ²⁷ die mannen, die ^a kinderen ²⁸ Belials, die te Gibea zijn, dat wijse dooden, ende het quaet uyt Israël wechdoen: ^b doch de [kinderen] Benjamins en ²⁹ wilden niet hooren nae de stemme harer broederen, der kinderen Israëls.

27 Die aen desen grouwel schuldich zijn.

a Iudic. 19.22.

28 Als bov. cap. 19.22. Siet Deut. 13. op vers 13.

b Hose. 9.9. ende 10.9.

29 Makende sich alsoo schuldich aen die grouwelicke daet der inwoonderen van Gibea.

14

Maer de kinderen Benjamins versamelden sich uyt de steden nae Gibea: om uyt te trecken ten strijde tegen de kinderen Israëls.

15

Ende de kinderen Benjamins werden te dien dage getelt uyt de steden, ³⁰ ses ende twintich duysent mannen, die het ³¹ sweert uyttrocken, behalven dat de inwoonders van Gibea getelt werden, seven hondert uytgelesene mannen.

30 Van dit getal zijn vijf ende twintich duysent ende een hondert gebleven, vers 35. De overige negenhondert mogen gelaten zijn tot besettinge der steden, by de bagagie, ende om proviande te beschicken. Dese zijn na den slach in de steden alle omgebracht, vers 48. Seshondert (minder als die van Gibea alleen buyten d’andere uytmaeckten) zijn ontkomen ende overgebleven vers 47.

31 Siet cap. 8. op vers 10 ende ond. vers 17, 46.

16

Onder al dit volck waren sevenhondert uytgelesene mannen, welcke ^c slincx ³² waren: ³³ dese alle slingerden met eenen steen op een hayr, ³⁴ dat het hen niet en miste.

c Iudic. 3.15.

32 Hebr. versloten aen hare rechterhant, ofte, welcker rechterhant versloten was. Siet bov. cap. 3. op vers 15.

33 Ofte, een yeder van dese slingerde met eenen steen, etc.

34 Hebr. ende en deden(den steen) niet missen, ofte, feylen, afdwalen, te weten, van oock een hayr te treffen. In’t Hebr. wort hier gebruyckt het selve woort, dat over al sondigen, doen sondigen, beteeckent: om dat de sonde, eene missinge, feyl, ofte, afdwalinge is van Godes wet, wanneer yets daer mede niet over een komt, ofte, (als d’Apostel Iohannes seyt, in den 1. Brief cap. 3.4.) onwetticheyt, ofte, onwetlickheyt is. Vergel. Iob 5. op vers 24.

17

Ende de mannen Israëls werden getelt, behalven Benjamin, vierhondert duysent mannen, die het sweert uyttrocken: dese alle waren mannen van oorloge.

18

Ende de kinderen Israëls maeckten sich op; ende togen opwaerts ten ³⁵ huyse Godes, ende ³⁶ vraegden Godt, ende seyden; ³⁷ Wie sal onder ons voor eerst optrecken ten strijde tegen de kinderen Benjamins? Ende de HEERE seyde; Iuda voor eerst.

35 Zijnde te Silo, oostwaert van Mizpa, ende niet verre van Gibea gelegen. Siet bov. c. 19. op vers 18. Hebr. Beth El, dat is, huys Godes. Siet ond. op vers 26.

36 siet bov. 1. op vers 1.

37 Niet bekommert zijnde om de rechtveerdicheyt deses krijchs, nochte om de victorie, die sy nochtans (hoe wel veel stercker zijnde als Benjamin) van Godt behoorden te begeeren ende te verwachten, so vragen sy alleenlick nae d’ordre des strijdts, waer in sy schijnen niet so wel eens geweest te zijn. Vergel. bov. c. 1.1.

19

Also maeckten sich de kinderen Israëls in den morgenstont op, ende legerden sich tegen Gibea.

20

Ende de mannen Israëls togen uyt ten strijde tegen Benjamin: voorts ³⁸ schickten de mannen Israëls den strijt tegen hen by Gibea.

38 D. Sy stelden hen in order om te strijden, sy stelden haren slachorder.

21

Doe togen de kinderen Benjamins uyt van Gibea: ende sy ³⁹ vernielden ter aerden op dien dach van Israël twee ende twintich duysent man.

39 Hebr. sy verdorven: alsoo ond. vers 25, 35, 42. Het Hebr. woort dient tot verswaringe van het dooden, als of men seyde, gantsch ende al verdoen, vernielen. Siet Ezech. 9.6, 8.

22

Doch het volck ⁴⁰ versterckte sich, [te weten] de mannen Israëls: ende sy ⁴¹ beschickten den strijt wederom ter plaetse, daer sy [dien] des voorigen daegs geschickt hadden.

40 D. Sy grepen moet, ende vermanden sich, niet tegenstaende dese nederlage.

41 Hebr. Sy voeren voort, ofte, deden toe, den strijdt te schicken.

23

Ende de kinderen Israëls togen op, ende weenden voor het ⁴² aengesichte des HEEREN tot op den avont, ende vraechden den HEERE, seggende: Sal ⁴³ ick ⁴⁴ weder genaken ten strijde tegen de kinderen Benjamins, ⁴⁵ mijns broeders? Ende de HEERE seyde; Treckt tegens hem op.

42 D. In de Tente der t’samenkomste, daer de Arke des verbonts was, een sichtbaer teecken van Godts tegenwoordicheyt ende genade. Siet ond. vers 26, 27. ende Levit. 1. op vers 3.

43 Israel: alsoo ond. vers 28.

44 Hebr. sal ick toedoen, ofte, voortvaren, te genaken.

45 Het schijnt, dat sy, vermits de geledene nederlage, twijfelen, of het Gode aengenaem zy, dat sy aldus tegen hare broederen krijgen: sonder te vragen nae d’uytkomste ofte victorie.

24

So naederden de kinderen Israëls tot de kinderen Benjamins, des anderen daegs.

25

Ende die van Benjamin trocken uyt hen te gemoete, uyt Gibea, op den tweeden dach, ende ⁴⁶ velden van de kinderen Israëls noch achtien duysent man neder ter aerden: ⁴⁷ alle die, trocken het sweert uyt.

46 Hebr. verdorven.

47 D. Dese alle waren strijtbare mannen. Siet vers 17. ende 15.

26

Doe togen alle kinderen Israëls,

[fol. 121v]

ende al ’t volck op, ende quamen ten ⁴⁸ huyse Godes, ende weenden, ende bleven aldaer voor het aengesichte des HEEREN, ende vasteden dien dach tot op den avont: ende sy offerden brant-offeren ende danck-offeren voor het aengesichte des HEEREN.

48 Hebr. Beth-el, dat is, Godts-huys, gelijck het van de meeste oversetters in dese Historie wort vertaelt. Dit is oock de naem van de vermaerde plaetse Beth-el. (siet Gen. 28.19.) Ende om dat in het volgende versken geseyt wort, dat aldaer de Arke des verbondts te dier tijt was, nemen sommige daer uyt af, datse te Bethel, ende niet te Silo (in dese Historie nergens genoemt, als ond. cap. 21.12, 19, 21.) geweest zy: om dat het woordeken, aldaer, soo wel niet en schijnt te passen, alsser geene plaetse te vooren genoemt soude zijn. Doch was Bethel so verre Oostwaert van Gibea (nae uytwijsen der beste Caerten) gelegen, dat het gantsche volck seer qualick so haest derwaerts trecken ende wederkeeren koste: maer Silo was dichte by Gibea. De aendachtige leser sal hier van konnen oordelen. Siet bov. c. 19. op vers 18. ende ond. cap. 21.12.

27

Ende de kinderen Israëls vraechden den HEERE, want ⁴⁹ aldaer was de Arke des verbonts Godts in die dagen,

49 In Godts huys, te Silo: andere verstaen Bethel. Siet d’aenteeck. op het voorgaende vers.

28

Ende ⁵⁰ Pinehas, de soon Eleazars, des soons Aarons, ⁵¹ stont voor ⁵² sijn aengesichte in die dagen, seggende; Sal ick ⁵³ noch meer uyttrecken ten strijde tegen de kinderen Benjamins, mijns broeders, of sal ick ophouden? Ende de HEERE seyde; Treckt op, want morgen sal ick ⁵⁴ hem in uwe hant geven.

50 Siet bov. c. 17. op vers 1.

51 D. diende als Hooge-priester. siet Deut. 10.8. ende 18.5, etc.

52 Des Heeren, ofte, voor haer, T.w. de Arke des verbondts.

53 Hebr. sal ick (naemlick Israel) noch, ofte, voortaen, toedoen, ofte, voortvaren, uyt te trecken.

54 Benjamin.

29

Doe bestelde Israël ^d achterlagen op Gibea rontom.

d Iosu. 8.4.

30

Ende de kinderen Israëls togen op, aen den derden dach, tegen de kinderen Benjamins: ende sy schickten [den strijt] op Gibea, als op de andere malen.

31

Doe togen de kinderen Benjamins uyt, ⁵⁵ den volcke te gemoete, [ende] werden van de stadt afgetrocken: ende sy begonnen te slaen van het volck, ⁵⁶ [ende] te doorsteken, gelijck d’ andere malen, op de straten, waer van d’ eene opgaet nae het ⁵⁷ huys Godts, ende d’andere nae Gibea, in ’t velt, omtrent dertich man van Israël.

55 Israel.

56 Hebr. doorgestekene, ofte, die doorsteken, ofte, ter doot verwondt, ofte, dootgesteken waren.

57 Ofte, Bethel.

32

Doe seyden de kinderen Benjamins; Sy zijn voor ons aengesichte geslagen, als te vooren: maer de kinderen Israëls seyden; Laet ons vlieden, ende ⁵⁸ hem van de stadt aftrecken nae de straten.

58 Benjamin.

33

Doe maeckten sich alle mannen Israëls op uyt hare plaetsen, ende schickten [den strijt] te ⁵⁹ Baal Thamar: oock brack Israëls achterlage op uyt hare plaetse, ⁶⁰ na de ontblootinge van ⁶¹ Geba.

59 Westwaert van Gibea gelegen, nae uytwijsen der Caerten.

60 D. Na dat de stadt van het krijchs-volck, dat nu van de selve was afgetrocken, ontbloot was. And. uyt de beemden, wiesen, mieden, weyden.

61 D. Gibea, als bov. vers 10.

34

Ende tien duysent uytgelesene mannen van gantsch Israël quamen van ⁶² tegen over Gibea, ende de strijt wert swaer: doch ⁶³ sy en wisten niet, dat het quaet hen ⁶⁴ treffen soude.

62 Om sich te houden tusschen de stadt ende het krijchsvolck, ten eynde sy niet weder in de stadt mochen geraken.

63 Die van Benjamin.

64 Ofte, raken soude: ofte, dat het quaet hen was nakende: alsoo ond. vers 41.

35

Doe sloech de HEERE Benjamin voor Israëls aengesichte, dat de kinderen Israëls op dien dach van Benjamin ⁶⁵ vernielden, vijf ende twintich duysent ende hondert mannen: alle die ⁶⁶ trocken het sweert uyt.

65 Hebr. verdorven: als bov. versen 21, 25. Hoe dit zy toegegaen, wort in’t volgende particulierlick verhaelt.

66 Siet cap. 8. op vers 10. ende bov. vers 17. ende ond. vers 46.

36

Ende de kinderen Benjamins sagen, dat sy geslagen waren: want de mannen Israëls gaven de Benjaminiten plaetse, om dat sy vertrouwden op de achterlage, die sy tegen Gibea gestelt hadden.

37

Ende de achterlage haestede, ende ⁶⁷ brack voorwaerts nae Gibea toe: ja de achterlage ⁶⁸ trock recht door, ende sloech de gantsche ⁶⁹ stadt met de ⁷⁰ scherpte des sweerts.

67 Ofte, viel aen, brack door.

68 Ofte, trock, T.w. het byhebbende volck tot sich, om door te dringen in de stadt. Vergel. bov. c. 4. op vers 6. And. Maeckte een treckende geluyt, blies langsaem, treckende. T.w. met de basuyne: als Exod. 19.13. Ios. 6.5.

69 D. Alle, die in de stadt gevonden werden.

70 Hebr. aen den mont des sweerts.

38

Ende de mannen Israëls hadden eenen bestemden tijt met de achterlage: wanneer sy ⁷¹ eene groote verheffinge van roock van de stadt souden doen opgaen ⁷².

71 Hebr. souden vermenichvuldigen eene verheffinge des roocks te doen opgaen van de stadt.

72 Dat alsdan die van Israel sich wenden, ende de Benjaminiten aenvallen souden, want het soude een teecken zijn dat de stadt was ingenomen.

39

⁷³ So keerden sich de mannen Israëls om in den strijt: ende Benjamin hadde begost te slaen ⁷⁴ [ende] te doorsteken van de mannen Israëls omtrent dertich man, want ⁷⁵ sy seyden; Immers is ⁷⁶ hy ⁷⁷ sekerlick voor ons aengesichte geslagen, als in den voorigen strijt.

73 Als vluchtige, om die van Benjamin van de stadt te trecken: als boven voor af verhaelt is, vers 31.

74 Hebr. Doorgestekene: als vers 31.

75 Die van Benjamin.

76 T.w. Israel.

77 Hebr. geslagen zijnde, is hy geslagen.

40

Doe begost de ⁷⁸ verheffinge op te gaen van de stadt, [als] een pilaer van roock: Als nu Benjamin achter sich omsach, siet, so ginck de ⁷⁹ brant der stadt op nae den ⁸⁰ Hemel.

78 Waer van bov. vers 38.

79 Hebr. de gantsche verteeringe, dat is, de brandt, waer door de gantsche stadt verteert wert.

80 D. in de lucht.

41

Ende de mannen Israëls keerden sich om, ende de mannen Benjamins werden verbaest: want sy sagen, dat het ⁸¹ quaet hen treffen soude.

81 Als bov. vers 34.

42

So wendden sy sich voor het aengesichte der mannen van Israël nae den weg der woestijne; maer de ⁸² strijt ⁸³ kleefdese aen, ende die uyt de steden, ⁸⁴ vernieldense in ’t midden van haer.

82 D. de strijders.

83 D. achterhaeldese, trofse evenwel. als vers 45.

84 Hebr. verdorvense in haer midden: D. omringende hen van alle kanten, sloegen syse, als volgt.

43

Sy omringden ⁸⁵ Benjamin, sy vervolgden hem, sy vertraden hem ⁸⁶ gemackelick; tot voor ⁸⁷ Gibea, tegen der Sonnen opganck.

85 D. De mannen Benjamins, ofte, Benjaminiten.

86 Hebr. [in, ofte, met] ruste, D. sonder groote moeyte, ofte arbeyt. Sommige nemen ’t voor den naem eener plaetse die Menuah, ofte, Menucha soude genaemt zijn.

87 Hier uyt wort by sommige afgenomen, datter noch een ander Gibea was, in’t Oosten gelegen van Gibea, ofte, Geba, dat doorgaens in dese Historie vermeldt wort: gelijck de Caerten mede beyde dese steden alsoo stellen, noemende het een Gibea, ofte, Geba, ende het ander (dat hier oock Gibea genoemt wort) Gibeath, ofte Gabaath.

44

Ende daer vielen van Benjamin achtien duysent mannen: dese alle waren strijdtbare mannen.

45

Doe keerden sy hen, ende vloden nae de woestijne, tot den rotzsteen van ⁸⁸ Rimmon; maer ⁸⁹ sy deden eene nalesinge onder hen op de straten, van vijf duysent man: voorts ⁹⁰ cleefden syse achter aen tot aen Gideom, ende sloegen van hen twee duysent man.

88 Eene stadt op eene rotze gelegen, tusschen Bethel ende Gibea, aen de Suyder grenzen van Benjamin.

89 Hebr. sy lasen hem(Benjamin) na op de straten: dat is, sy sloegense hier ende daer by partyen, gelijckmen de overgeblevene druyven in den wijn-oogst na leest, ende op het laetste afsnijdt, datter niets overblijve. Siet bov. cap. 8.2.

90 D. sy vervolgdense al stracx op de hielen, sonder hen eenige ruste, ofte uytvlucht toe te laten.

46

Also waren alle, die op dien dach van Benjamin vielen, ⁹¹ vijf ende twintich duysent mannen, die het sweert uyttrocken: alle die waren strijdtbare mannen.

91 In dit getal worden, nae ’t gebruyck der H. Schrift, de hondert (waer van bov. vers 35.) om de rondicheyt des getals, uytgelaten. Vergel. bov. cap. 11. op vers 26.

47

Doch ses hondert mannen keerden sich, ende vloden nae de woestijne, tot den ^e rotzsteen van Rimmon, ende bleven in de rotzsteen van Rimmon, vier maenden.

e Iudic. 21.13.

48

Ende de mannen Israëls keerden weder tot de ⁹² kinderen Benjamins, ende sloegense ⁹³ met de scherpte des sweerts, ⁹⁴ die van de geheele stadt tot de beesten toe, ja al wat gevonden wert: oock ⁹⁵ setteden sy alle steden, die gevonden werden, in ’t vyer.

92 Die inde steden gebleven waren.

93 Hebr. aen den mont des sweerts.

94 Hebr. van de stadt der geheelheyt, vergel. Psal. 38.4. And. van de lieden der stadt tot de beesten toe.

95 Hebr. sonden: als bov. cap. 1.8.