Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxij. Capittel.

Van diefstal, vers 1, etc. van schade die yemants beest in eenes anderen lant doet, 5. van schade die door het vyer komt, 6. van schade aen goederen, diemen heeft ontfangen te bewaren, 7. van schade aen eenich geleent dinck, 14. van een maecht die tot hoerdom verleydt wort, 16. van tooverye, 18. van de onkuyscheyt met beesten, 19. van afgoderye, 20. datmen de vreemdelingen, weduwen, noch weesen niet beschadigen en sal, 21. van woecker, 25. van verpandinge der kleederen, 26. van eeringe der Overicheyt, 28. van de eerstelingen, 29. van het eten der verscheurde dieren, 31.

1

WAnneer ^a yemant eenen osse, ofte kleyn vee steelt, ende slachtt het, ofte verkoopt het, die sal vijf runderen voor eenen osse weder geven, ende vier schapen voor een kleyn vee.

a 2.Sam. 12.6.

2

Indien een dief gevonden wort ¹ in’t doorgraven, ende hy wort geslagen dat hy sterft: ² ten sal hem geen bloetschult zijn.

1 Als Matt. 24.43. Hebr. in doorgravinge, ofte, met een doorgravende instrument.

2 Hebr. ten sal hem geen bloeden zijn. D. hem (te weten den doodt-slager des diefs) en sal geen bloet toegerekent worden, hy en sal daerom als een dootslager niet gestraft worden. Aldus wort het woort bloeden genomen. Num. 35.27. ende elders.

3

³ Indien de Sonne ⁴ over hem opgegaen is, so sal ’t ⁵ hem een bloetschult zijn: hy sal ’t ⁶ volkomelick wedergeven: heeft hy niet, so sal hy verkocht worden voor sijne dieverye.

3 D. indien het klaer dach is als de dief inbreeckt, die hem dan dootslaet, diens bloet sal daerom vergoten worden.

4 T.w. over den dief, doe hy geslagen wert.

5 T.w. den dootslager.

6 Hebr. wedergevende weder geven. Hy, te weten, den dief, van welcken vers 1. gesproken is, welcke sake hier vervolcht wort.

4

Indien de diefstal levendich ⁷ in sijne hant ⁸ voorseker gevonden wort, ⁹ het zy osse, ofte esel, ofte kleyn vee: hy sal ’t dobbel weder geven.

7 D. by hem, het zy in sijn huys, of stal, eer dat hy ’t gestolene geslacht ofte verkocht heeft.

8 Hebr. gevonden wordende gevonden wort.

9 Hebr. van den osse, tot den esel.

5

Wanneer yemant een velt, ofte ¹⁰ wijngaert laet afweyden, ende hy sijn beest [daer inne] drijft, dat het in eenes anderen velt weyde: die sal ’t van ’t beste sijnes velts, ende van ’t beste sijnes wijngaerts wedergeven.

10 Verstaet hier by, ofte yet dergelijcke, als hof, ofte tuyn, jonge boomskens of hagen, etc.

6

Wanneer een vyer uyt gaet, ¹¹ ende vatt ¹² de doornen, so dat de koorn-hoop verteert wort, ofte ’t staende koorn, ofte ’tvelt: hy die den brant heeft aengesteken, sal ’t volkomelick wedergeven.

11 Hebr. ende het vindt de doornen.

12 Verstaet hier by, of het stroo, of, hoy, of yet dergelicke, dat lichtelick in brande komt.

7

Wanneer yemant sijnen naesten gelt, ¹³ of vaten te bewaren geeft, ende ’t wort uyt dies mans huys gestolen: indien de dief gevonden wort, hy sal ’t dobbel weder geven.

13 D. huysraet.

8

Indien de dief niet gevonden en wort, so sal de heere des huyses tot de ¹⁴ goden gebracht worden, ¹⁵ of hy niet sijne hant aen sijnes naesten have geleyt en heeft.

14 D. Overicheden, als Exod. 21.6.

15 Verstaet hier by, om te ondersoecken.

9

Over alle sake van onrecht, over eenen osse, over eenen esel, over kleyn vee, over kleedinge, over al ’t verlorene, ¹⁶ ’t welck yemant seyt dat het sijne is: ¹⁷ beyder sake sal voor de goden komen: welcken de goden verwijsen, die sal ’t sijnen naesten dobbel wedergeven.

16 And. die seyt dat het dat is, ofte, dat hy het is.

17 T.w. des klagers, ende des beklaegden.

10

Wanneer yemant aen sijnen naesten eenen esel, ofte osse, ofte kleyn vee, ofte eenich beest te ¹⁸ bewaren geeft: ende het sterft, ofte ’t wort verzeert, ofte wech gedreven, dat het ¹⁹ niemant en siet:

18 T.w. voor gelt.

19 T.w. die daer van getuygen konde.

11

So sal ²⁰ des HEEREN eedt tusschen hen beyden zijn, of hy niet sijne hant aen sijns naesten have geslagen heeft: ende de heere der selver ²¹ sal [dien] aen-nemen, ende ²² hy en sal ’t niet weder geven.

20 D. de eedt, daer mede de Heere tot getuyge wort aengeroepen.

21 D. met den eedt te vreden zijn, ende sich vergenoegen laten.

22 T.w. de bewaerder.

12

Maer indien ’t van hem ²³ sekerlick gestolen is, hy sal ’t sijnen heere wedergeven.

23 Hebr. stelende gestolen is.

13

Ist gewisselick verscheurt, dat hy ²⁴ het brenge tot getuyge: so en sal hy ’t verscheurde niet wedergeven.

24 D. yets, ofte, wat van ’t verscheurde, als Amos 3.12.

14

Ende wanneer yemant van sijnen naesten wat ²⁵ begeert, ende ’t wort beschadicht, ofte ’t sterft: sijn heere daer niet by zijnde, hy ²⁶ sal ’t volkomelick wedergeven.

25 Verstaet hier by, ende hy leent het hem.

26 Hebr. sal ’t weder-gevende weder-geven, dat is, betalen.

15

Indien sijn heere daer by geweest is, hy en sal ’t niet weder geven: ²⁷ indien het gehuert is, so ist voor sijn huere gekomen.

27 De sin is: hy die het gehuert heeft, sal vry zijn, met de bedongene huere te betalen.

16

Wanneer nu yemant een maecht verlockt, ²⁸ die niet ondertrouwt en is, ende hy ligt by haer: die sal haer sonder uytstel eenen bruytschat geven, datse hem ter vrouwe zy.

28 Een onder-troude maegt te beslapen was de doot. Deut. 22.23.

17

Indien haer vader ²⁹ gantschelick weygert haer aen hem te geven, so sal hy gelt ³⁰ geven, ³¹ nae den bruytschat der maechden.

29 Hebr. weygerende weygert.

30 Hebr. wegen, eertijts woechmen malkanderen het gelt toe.

31 Dit was vijftich Sikel silvers, Deut. 22.29. dat zijn ontrent xij. Rijcxdaelders ende eenen halven.

18

^c De ³² tooveresse en sult ghy niet laten leven.

c Deuter. 18.10, 11.

32 Verstaet dit oock gesproken te zijn van de tooveraers, Deut. 18.10.

19

^d Al wie by een beest ligt, ³³ die sal sekerlick gedoodt worden.

d Levit. 18.23. ende 20.15.

33 Levit. 20.15. beveelt Godt, dat het beest oock sal gedoot worden.

20

^e Wie den Goden ³⁴ offert, behalven den HEERE alleen, ³⁵ die sal verbannen worden.

e Deut. 17.2, 3, 4, 5.

34 Onder den name van offerhande doen, moetmen oock verstaen allerley dienst ende eerbiedinge. Deut. 17.3.

35 D. hy sal gehouden worden voor vervloeckt, ende hy sal uytgeroeyt worden.

21

^f Ghy en sult oock den vreemdelinck geenen overlast doen, noch hem onderdrucken: want ghy zijt vreemdelingen geweest in Egypten-lande.

f Levit. 19.34.

22

^g Ghy en sult geen weduwe nochte weese beleedigen.

g Zach. 7.10.

23

Indien ghyse ³⁶ eenichsins beleedicht: ende indien sy ³⁷ eenichsins tot my roepen, Ick sal haer geroep ³⁸ sekerlick verhooren.

36 Hebr. beleedigende beleedicht.

37 Ofte: eernstelick. Hebr. Roepende roepen.

38 Hebr. verhoorende verhooren.

24

Ende mijn toorn sal ontsteken, ende ick sal u lieden met den sweerde dooden: ende uwe wijven sullen weduwen, ende uwe kinderen weesen worden.

25

^h Indien ghy mijn volck dat by u

h Levit. 25.36, 37. Deuter. 23.19, 20. Psal. 15.5. Proverb. 28.8. Ezech. 18.8.

[fol. 37v]

arm is, gelt leent, so en sult ghy tegen het selve niet zijn, als een woeckeraer: ghy en sult op het selve geenen ³⁹ woecker leggen.

39 Het Hebr. woort Neschech heeft sijnen name van bijten, om dat de woecker d’ arme lieden bijt ende verteert.

26

ⁱ Indien ghy ⁴⁰ eenichsins ⁴¹ uwes naesten ⁴² kleedt te pande neemt: so sult ghy ’t hem weder geven, ⁴³ eer de Sonne ⁴⁴ onder-gaet.

i Deuter. 24.12, 13.

40 Hebr. te pande nemende, te pande neemt.

41 Verstaet hier by, indien hy een arm man is, die maer een cleet en heeft, als blijckt uyt vers 27. Deuter. 24.12, 13.

42 Verstaet hier onder oock decksel.

43 Ofte, tegen, terwyle dat de Sonne onder gaet.

44 Hebr. ingaet. Te weten, in haer slaep-kamer, gelijck David spreeckt, Psal. 19.6.

27

Want dat alleen is sijn decksel, ’tis sijn kleedt over sijne huyt: waer in soude hy liggen? ’t sal dan geschieden, wanneer hy tot my roept, dat ick ’t sal hooren, want ick ben genadich.

28

⁴⁵ De goden en sult ghy niet vloecken: ende de ^k Overste in uwen volcke en sult ghy niet lasteren.

45 Siet Exod. 21, 6. ende verstaet hier door de Overste, soo wel de voor-staenders der Kercke, als der politijcke regeringe, van dien tijt. als blijckt uyt de woorden Pauli, Act. 23.3.

k Actor. 23.3, 4, 5.

29

⁴⁶ Uwe volheyt, ende ⁴⁷ uwe tranen en sult ghy ⁴⁸ niet uytstellen: ^l Den eerst-geborenen uwer sonen ⁴⁹ sult ghy my geven.

46 D. de vol-rijpe vruchten, of de vruchten die vol ende rijpe zijn, als Num. 18.27.

47 Aldus worden de wijn ende olye genoemt, om datse als tranen vlieten wanneer sy uytgeperst worden.

48 Verstaet hier by, maer ghy sultse my te rechter tijt betalen.

l Exod. 13.2, 12.

49 Ofte rantsoenen met vijf Sikelen silvers, die men den Priesters des Heeren gaf. Num. 18.16.

30

^m Desgelijcx sult ghy doen met uwe ossen, [ende] met uwe schapen: seven dagen sullense by hare moeder zijn, ten achsten dage sult ghyse my geven.

m Exod. 23.19. Levit. 22.27. Ezech. 44.30.

31

Ghy nu sult my ⁵⁰ heylige lieden zijn: ⁿ daerom en sult ghy geen vleesch eten, ⁵¹ dat op den velde gescheurt is, ghy sult het den hont voorwerpen.

50 Hebr. mannen der heylicheyt. D. leydende een heyliger ende Godtsaliger leven als de Heydenen.

n Levit. 22.8. Ezech. 44.31.

51 Levit. 17.15. worden hier by gevoecht de beesten die van selfs sterven.