Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xliij. Capittel.

Iacob vermits hongers noot, ende sijner sonen onwillicheyt, mitsgaders de hooge verklaringen van Iuda, laet eyndelick Benjamin met hen trecken nae Egypten, met geschencken voor den Regent, ende dobbel gelt, vers 1. etc. Ioseph, Benjamin onder hen siende, laetse in sijn huys brengen: waer over sy bevreest zijnde, dat het om haer gevonden gelt mochte zijn, ontschuldigen sich by Iosephs Hofmeester, die haer goeden moet geeft, 16. Sy bereyden, ende brengen Ioseph de geschencken, die vriendelick met hen spreeckt, insonderheyt met Benjamin, waer over hy bewogen zijnde, moet weenens halven wat vertrecken, ende tracteertse daerna met eene seer heerlicke maeltijt, insonderheyt Benjamin, 25.

1

DE honger nu wert swaer ¹ in dat lant:

1 T.w. in 't lant van Canaan, ende daer ontrent.

2

So geschieddet, ² als sy de leeftocht, die sy uyt Egypten gebracht hadden, op gegeten hadden, dat haer vader tot hen seyde; keert wederom, koopt ons een weynich spijse.

2 Hebr. Als sy eindichden te eten. dat is, als sy ten naesten by alles opgegeten hadden.

3

Doe sprack Iuda tot hem, seggende: ³ Die man ⁴ heeft ons op het hoochste betuygt, seggende, ⁵ Ghy en sult mijn aengesicht niet sien, ten zy dat uwe ⁶ broeder met u zy.

3 T.w. de Heere van Egypten. Alsoo oock bov. cap. 42. vers 33. ende hier vers 5, 6, 7, etc.

4 Hebr. betuygende betuycht.

5 D. in mijne tegenwoordicheyt niet komen. Siet dese maniere van spreken. 2.Sam. 14. vers 24, 28, 32. Actor. 20. vers 25, 38.

6 T.w. Benjamin.

4

Indien ghy onsen broeder met ons sendt; wy sullen af-trecken, ende u spijse koopen.

5

Maer ^a indien ghy [hem] niet en sendt, wy en sullen niet aftrecken: want die man heeft tot ons geseyt; ^b Ghy en sult mijn aengesichte niet sien, ten zy dat uwe broeder met u zy.

a Bov. 42.20.

b Ond. 44.23.

6

Ende Israël seyde; Waerom hebt ghy soo qualick aen my gedaen: ⁷ dat ghy dien man te kennen gaeft, of ghy noch eenen broeder haddet?

7 Ofte, dien man te kennen gevende, dat ghy noch eenen broeder haddet.

7

Ende sy seyden: Die man ⁸ vraechde seer nauwe nae ons, ende nae onse maechschap, seggende, Leeft uw' vader noch? hebt ghy noch eenen broeder? so gaven wy het hem te kennen ⁹ volgens die selve woorden: ¹⁰ hebben wy juyst geweten, dat hy seggen soude, Brenget uwen broeder af?

8 Hebr. vragende vraechde hy.

9 Hebr. nae den mont der selver woorden. D. nae den eysch der woorden die hy ons voorgestelt hadde.

10 Hebr. souden wy wetende weten.

8

Doe seyde Iuda tot Israël sijnen vader; Sendt den jongelinck met my, so sullen wy ons opmaken, ende reysen: op dat wy leven, ende niet en ¹¹ sterven, noch wy, noch ghy, noch onse kinderkens.

11 T.w. van honger.

9

Ick sal borge voor hem zijn, ^c van mijner hant sult ghy hem eyschen: indien ick hem tot u niet en brenge, ende hem voor u aengesichte stelle, so sal ick alle dagen tegen u ¹² gesondicht hebben.

c Ond. 44.32

12 D. straf-weerdig zijn alle de dagen mijnes levens. also wort het woort sondigen. ofte, sondaer zijn, genomen, ond. 44.32. 1.Reg. 1.21.

10

Want hadden wy niet gesuymt, voorwaer wy waren alreede tweemael weder gekomen.

11

Doe seyde Israël haer vader tot haer; ¹³ Ist nu alsoo, so doet dit, Nemet van het ¹⁴ loflicxste deses lants in uwe vaten, ende brenget dien man een geschenck henen af; een weynich ¹⁵ balsem, ende een weynich honich, speceryen, ende myrrhe, ¹⁶ terpentijnnoten, ende amandelen.

13 Als of sy seyde: Is de sake soo gestelt, laet het dan geschieden in Godes name.

14 Dat om sijne groote weerde seer gepresen, ende vermaert was. sommige houden 't voor seer uytnemende gewas, ende vruchten die van de boomen afgesneden wierden.

15 Siet hier van ende van eenige volgende speceryen, bov. cap. 37. op vers 25.

16 And. pijnappel-noten, ofte, hasel-noten.

[fol. 23r]

12

Ende nemet ¹⁷ dobbel gelt in uwe hant: ende het gelt, 't welck in den mont uwer sacken wedergekeert is, brenget wederom in uwe hant, ¹⁸ misschien ist een feyl.

17 D. noch soo vele als te vooren, om dat de dierte vermeerdert was, bov. vers 1.

18 D. daer mach eenich misverstant ofte misgrepe zijn, dat u gelt soo in uwe sacken geraeckt is.

13

Nemet oock uwen broeder mede: ende maeckt u op, keert wederom tot dien man.

14

Ende ¹⁹ Godt de Almachtige geve u barmherticheyt voor het aengesichte dies mans, dat hy uwen anderen broeder, ende Benjamin met u late gaen: ²⁰ ende my aengaende, als ick van kinderen berooft ben, so ben ick berooft.

19 Siet bov. cap. 17. vers 1.

20 Als of hy seyde: moet het soo zijn, dat mijne kinderen achterblijven, de wille des Heeren geschiede, dien ick de uytcomste deser sake bevele. Siet gelijcke maniere van spreken, Esth. 4.16. And. gelijck ick van kinderen berooft ben (te weten, van Ioseph ende Simeon) soo worde ick berooft (te weten, van Benjamin).

15

Ende die mannen namen dat selve geschenck, ende namen dobbel gelt in hare hant, ende Benjamin: ende sy maeckten hen op, ende togen af nae Egypten, ende sy stonden voor Iosephs aengesichte.

16

Als Ioseph Benjamin met hen sach, so seyde hy tot den genen, die over sijn huys was, Brenget dese mannen nae 't huys toe, ende slacht ²¹ slachtvee, ende maeckt [het] gereet; want dese mannen sullen te middage met my eten.

21 Hebr. slachtinge, D. vee, 't welcke geslacht wiert om gegeten te worden, verg. Prov. 9.2.

17

De man nu dede gelijck Ioseph geseyt hadde: ende de man bracht dese mannen ten huyse Iosephs.

18

²² Doe vreesden dese mannen, om dat sy ten huyse Iosephs gebracht werden, ende seyden; Ter oorsake van dat gelt, dat ²³ in 't begin in onse sacken wedergekeert is, worden wy ingebracht: ²⁴ op dat hy ons overrompele, ende ons overvalle, ende ²⁵ ons tot slaven neme, met onse eselen.

22 Sy en wisten niet dat sy ter maeltijt genoodicht waren, maer meynden datmense in den huyse versekeren, ende des geldes halven beswaren, ofte straffen wilde.

23 D. in onse eerste reyse nae dit lant. Siet bov. 42.25.

24 Ofte, op dat hy sich wentele over ons, dat is, met sware beschuldinge sich over ons werpe, om ons te gronde te brengen: gelijc als yemant onder eenen swaren last, die op hem valt, verdruckt blijft.

25 Men meynt, dat de Egyptenaren de dieverye plachten te straffen met slavernye.

19

²⁶ Daerom naederden sy tot dien man, die over Iosephs huys was: ende sy spraken tot hem aende deure van het huys.

26 Om hen te ontschuldigen, eer sy beschuldicht souden mogen worden des gelts halven.

20

Ende sy seyden; ²⁷ Och mijn heere: ^d wy waren ²⁸ in 't begin ²⁹ gewisselick af gekomen, om spijse te koopen.

27 Het Hebr. woordeken is gebruyckelick by den genen, die in eenige swaricheyt zijnde, van eenen meerderen wat versoeckt. alsoo Exod. 4.10. Num. 12.15.

d Bov. 42.3.

28 Siet bov. op 't vers 18.

29 Hebr. afkomende, afgekomen.

21

Het is nu geschiet, ^e als wy ³⁰ inde herberge gekomen waren, ende wy onse sacken op deden, siet, so was yeder mans gelt in den mont van sijnen sack, ons gelt in sijn gewichte: ende wy hebben 't selve weder gebracht in onse hant.

e Bov. 42.27, 35.

30 Sy en verhalen de sake niet effen, nochte onderscheydelick alsose in 't geheel geschiet was; want een alleen op den wech in de Herberge sijn gelt in sijnen sack gevonden hadde, ende de andere te huys, bov. 42. vers 27, 35. maer het schijnt datse dit soo gedaen hebben, ofte om der kortheyt wille, ofte door verslagentheyt.

22

Wy hebben oock ander gelt in onse hant afgebracht, om spijse te koopen: wy en weten niet wie ons gelt in onse sacken geleyt heeft.

23

Ende hy seyde; ³¹ Vrede zy u lieden, en vreest niet; ³² uw' Godt, ende uwes vaders Godt heeft u ³³ eenen schat in uwe sacken gegeven; ³⁴ u gelt is tot my gecomen: ende hy bracht Simeon tot hen uyt.

31 Ofte: vrede sal u lieden zijn. D. uwe saken staen wel, 't sal wel zijn, hebt goeden moet.

32 Het schijnt, dat dese dienstknecht van Ioseph inde ware religie is onderwesen geweest.

33 Ofte: yet verborgens.

34 D. ick hebbe u gelt ontfangen.

24

Daer na bracht de man dese mannen in Iosephs huys, ^f ende hy gaf water, ende ³⁵ sy wiesschen hare voeten: hy gaf oock haren eselen voeder.

f Bov. 18.4.

35 Siet bov. c. 18. op vers 4.

25

Ende sy bereydden het geschenck tot dat Ioseph quam op den middach: want sy hadden gehoort, dat sy aldaer ³⁶ broot eten souden.

36 D. haer maeltijt houden, ofte ten eten blijven. Siet bov. 31. op vers 54.

26

Als nu Ioseph te huys gekomen was, so brachten sy hem 't geschenck, 't welck in hare hant was, in het huys: ende sy ^{g 37} boogen sich voor hem ter aerde.

g Bov. 37.10. ende 42.6.

37 Siet bov. cap. 37. vers 7.

27

Ende hy ³⁸ vraechdese nae [haren] welstant, ende seyde; ³⁹ Ist wel met uwen vader, den ouden, daer ghy van seydet? leeft hy noch?

38 Hebr. vraechdese nae de vrede, dat is, nae haer welvaren: ofte, hoe 't met hen ginck. alsoo Exod. 18.7. Iud. 18.15. 1.Sam. 25.5. Van het woort, vrede, Siet bov. 37. op 't vers 14.

39 Hebr. Heeft hy vrede? ende soo in 't volgende. Siet bov. cap. 29. op 't vers 6.

28

Ende sy seyden; Het is wel met uwen knecht onsen vader, hy leeft noch: ende sy neychden het hooft, ende boogen sich neder.

29

Ende hy hief sijne oogen op, ende sach Benjamin sijnen broeder, sijner moeder sone, ende seyde; Is dit uwe kleynste broeder, ^h daer ghy tot my van seydet? daer na seyde hy: ⁴⁰ Mijn sone, Godt zy u genadich.

h Bov. 42.13.

40 Soo noemt hy hem uyt vrientschap ende groote toegenegentheyt, nae de wijse der gener, die bedaechder ende aensienlicker zijnde, soo plegen eenen jongeren ende minderen in 't vriendelicke toe te spreken.

30

Ende Ioseph haestede hem, want sijn ⁴¹ ingewant ontstack tegen sijnen broeder, ende hy socht te weenen: ende hy ginck in eene kamer, ⁱ ende weende aldaer.

41 Het ingewant des menschen beteeckent eygentlick sijne inwendige partyen: als herte, longe, lever, mage, etc. Naedien nu dese, ende voornemelick het herte, alsmen met barmherticheyt, ende medelijden over yemant bevangen wort, seer bewogen, ende ontsteken worden, so wort het ingewant genomen voor de bermherticheyt selve, uyt het diepste van het herte des menschen voortkomende. 1.Reg. 3.26. Phil. 2.5. Col. 3.52.

i Ond. 45.1.

31

Daerna wiesch hy sijn aengesichte, ende quam uyt: ende ⁴² hy bedwong hem selven, ende seyde; ⁴³ Settet broot op.

42 T.w. van weenen. Siet. cap. 45.1.

43 D. rechtet de spijse aen.

32

Ende sy richteden voor ⁴⁴ hem aen ⁴⁵ in 't bysonder, ende voor ⁴⁶ haer in't bysonder, ende voor de Egyptenaren, die met hem aten, in't bysonder: want de Egyptenaers en mogen geen broot eten met de Hebreen, dewijle ⁴⁷ sulcx den Egyptenaren een grouwel is.

44 Ioseph.

45 Tot een teecken van sijne weerdicheyt, ende de eerbiedinge, diemen hem schuldich was.

46 De broederen Iosephs.

47 Ten aensien van hare afgodische religie, om datse goddelicke eere bewesen den kalveren, ossen, etc. die de Hebreen slachteden, ende aten. Verg. ond. cap. 46. vers 34. Exod. 8.26.

33

Ende sy aten ⁴⁸ voor sijn aengesichte, de Eerstgeboren nae sijne eerstgeboorte, ende ⁴⁹ de jongere nae sijne jonckheyt: ⁵⁰ dies verwonderden hen de mannen ⁵¹ onder malkanderen.

48 D. tegens hem over.

49 Hebr. de kleyne nae sijne kleynheyt.

50 Niet alleene dat Ioseph haer soo groote eere aendede, maer in 't bysonder, om dat sy nae den ouderdom, die sy meynden hem onbekent te zijn, geset waren.

51 Hebr. de man tot sijnen naesten.

34

Ende hy langde hen van de gerichten, die voor hem waren: maer Benjamins gerichte was ⁵² vijf mael grooter, dan de gerichten van hen alle: ende sy droncken, ende ⁵³ sy werden droncken met hem.

52 Hebr. hy vermenichvuldichde de gerichten van Benjamin boven de gerichten van haer allen, vijf handen. Dat is vijf deelen.

53 D. sy werden vrolick. Het Hebr. woort en beteyckent niet altijt in overvloet of gulsicheyt sich met wijn overladen: maer somtijts alleen verheucht zijn van het drincken des wijns. Siet Psal.104.15. Cant. 5.1. Hagg. 1.6. gelijck oock het Griecsch woort genomen wort, het welcke is, Ioh. 2.10.