Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel.

Sarai, onvruchtbaer zijnde, geeft Abram hare dienstmaecht Hagar tot een by-wijf, vers 1. Hagar bevrucht zijnde begint Sarai te verachten, die sulcx haren man klaegt, ende bekomt oorlof, om Hagar te verootmoedigen, dewelcke voor Sarai vlucht in de woestijne, 4. alwaer Godt haer aenspreeckt, ende weder nae Sarai stiert, met tijtlicke beloften, nopende haren sone Ismaël, dien sy Abram, als hy 86 jaren out was, baerde, 7.

1

DOch Sarai Abrams huysvrouwe en baerde hem niet: ende sy hadde eene Egyptische dienstmaecht, welcker naem was Hagar:

2

Soo seyde Sarai tot Abram; Siet doch, de HEERE heeft my ¹ toegesloten, dat ick niet en bare: ² gaet doch in tot mijne dienstmaecht, ³ misschien sal ick uyt haer ⁴ gebouwt worden: ende ⁵ Abram hoorde nae de stemme Sarai.

1 D. onvruchtbaer gemaeckt. vergelijckt ond. capit. 20. op vers 18.

2 Siet bov. 6.4. alsoo ond. vers 4. Sarai van eygene lijfs-vrucht wanhopende, ende nochtans nae't beloofde zaet hertelick verlangende, vergeet haer selven soo verre, dat sy sonder Godt te vragen, haren man raedt door dit middel, dat wel te dier tijt gemeen, maer tegen de eerste instellinge des houwelicx strydich was, de vervullinge van Godts belofte te versoecken.

3 So dede dan Sarai dit om te ondervinden, of Abram uyt Hagar eenen Sone mochte bekomen, dien sy voor haren eygenen mochte houden, als uyt hare maecht in haren huyse haer geboren. siet ond. 30.3. Exod. 21.2.

4 De maniere van spreken, bouwen, ofte, het huys bouwen, vintmen oock onder 30.3. Ruth 4.11. Deuter. 25.9. sy beteeckent het geslachte onderhouden, ende uytbreyden.

5 Abram, sonder Godt, wiens belofte dit aenginck, eens te vragen, laet sich van Sarai, niet door onkuysschen lust, maer door de redenen die sy voortbracht, ende hem mede ter herten gingen, overreden; te meer, om dat hem noch verborgen was, of het beloofde zaet hem uyt Sarai, ofte uyt eene andere soude geboren werden.

3

So nam Sarai Abrams huysvrouwe, de Egyptische Hagar, hare dienstmaecht, ⁶ ten eynde van tien jaren, dat Abram in 't lant Canaan gewoont hadde, ende ⁷ sy gafse aen Abram haren man, ⁸ hem tot eene vrouwe.

6 T.w. na dat hy uyt Haran gescheyden, ende in 't lant Canaan gekomen was.

7 Misbruyckende de macht (die sy andersins hadde) over hare dienstmaecht, ende 't lichaem hares mans. 1.Cor. 7. vers 4.

8 Verstaet, een wijf, zijnde van mindere weerdicheyt als d'eerste, blyvende Hagar dienstmaecht, ende onder 't gebiet van hare vrouwe Sarai, vers 4, 8, 9. siet vorder van dusdanige bywyven ond. 25.6. ende 30.3, 9. van de geestelicke beduydinge deses houwelijcks, siet Gal. 4.22. etc.

4

Ende hy ginck in tot Hagar, ende sy ontfinck: als sy nu sach dat sy ontfangen hadde, so wiert hare vrouwe ⁹ veracht in haren oogen.

9 Hebr. licht, dat is, kleyn geacht.

5

Doe seyde Sarai tot Abram; ¹⁰ Mijn ongelijck ¹¹ is op u, ick hebbe mijne dienstmaecht in uwen schoot gegeven, nu sy siet dat sy ontfangen heeft, so ben ick veracht in haren oogen: de ¹² HEERE richte tusschen my, ende tusschen u.

10 D. het ongelijck dat my wort aengedaen. Dit heeft Sarai gesproken uyt onverduldicheyt.

11 Oft, om u, om uwent wille, 't is u toe te rekenen, om dat ghy wel merckt, dat Hagar my versmaet, ende ghy haer daer over niet en bestraft.

12 Uyt swackheyt beveelt sy de sake Godes oordeel, mits dat hy straffe den genen die ongelijck heeft, so hy daer in niet en versiet. Vergelijckt 1.Sam. 24.13, 16.

6

Ende Abram seyde tot Sarai; Siet, uwe dienstmaecht is ¹³ in uwe hant; doet haer dat goet is in uwen oogen: ende Sarai vernederdese, ende sy vluchtede van haer aengesicht.

13 D. In u gewelt, onder u gebiet ofte macht. alsoo ond. 24.10. ende 39.4, 6, 8. Num. 31.49. Ios. 9.25. 1.Sam. 14.48. 2.Reg. 8.20. Abram wil seggen: of ick schoon de selve tot eene tweede vrouwe genomen hebbe, so en hebbe ickse nochtans u gebiet niet ontrocken; daerom so sy misdoet, gebruyckt u recht, als over eene die onder u noch is.

[fol. 8r]

7

Ende ¹⁴ de Engel des HEEREN ¹⁵ vondtse aen een waterfonteyne inde woestijne, aen de fonteyne op den wech van ¹⁶ Sur.

14 D. het hooft der Engelen, de Heere Christus, die daerom oock HEERE genoemt wort. Vers 13. ende capit. 18.26, 33. Iud. 6, 14. ende 13.19, 22.

15 Dit woordeken druckt uyt de wakende ooge des Heeren over dese dwalende, ende bedroefde Hagar.

16 Hebr. Schur. Van waermen ginck nae Egypten, van daer sy was, siet ond. 25.18. ende Exod. 15.22. 1.Sam. 15.7.

8

Ende hy seyde: Hagar, ghy dienstmaecht van Sarai, van waer komt ghy, ende waer sult ghy henen gaen? ende sy seyde: Ick ben vluchtende van het aengesichte mijner vrouwe Sarai.

9

Doe seyde de Engel des HEEREN tot haer: Keert wederom tot uwe vrouwe; ende vernedert u onder hare handen.

10

Voorder seyde de Engel des HEEREN tot haer: ¹⁷ Ick sal u zaet ¹⁸ grootelicx vermenichvuldigen; soo dat het van wegen de menichte niet en sal getelt worden.

17 Hier wort den Engel een Goddelic werck toegeschreven, waer uyt men verstaen can, dat hy niet een schepsel, maer de Schepper selfs is.

18 Hebr. Vermenichvuldigende vermenichvuldigen. Dese lichamelicke segen is te onderscheyden vanden geestelicken, dewelcke bleef by het zaet der belofte.

11

Oock seyde des HEEREN Engel tot haer: Siet, ghy zijt swanger, ende sult eenen sone baren: ende ghy sult sijnen name Ismaël noemen, om dat de HEERE ¹⁹ uwe verdruckinge aengehoort heeft.

19 Hebr. nae uwe elende gehoort heeft.

12

Ende hy sal een ²⁰ wout-ezel [van een] mensche zijn: ²¹ sijn hant sal tegen allen zijn, ende de hant van alle tegens hem: ²² ende ^a hy sal woonen voor het aengesicht aller sijner broederen.

20 D. een wilt woest mensche, als een wilt ofte wout-esel, daer onder begrepen dat hy soude zijn een onvertsaecht ende vreeslick krijchsman. siet ond. Cap. 21.20.

21 D. Tot gevecht, ende oorloge sal hy eenen yederen tergen, ende hy sal oock over sulcks van anderen getercht worden. Verstaet dit niet alleen van sijnen persoon, maer oock van sijne nakomelingen.

22 De sin is; dat hy de palen sijner wooninge wijt ende breet soude uytspreyden tot onder sijne maechschap, die hy niet en soude vreesen, maer haer stoutelick het aengesichte bieden. Siet bov. 25.18.

a Ond. 25.18.

13

Ende sy noemde den ²³ Name des HEEREN, die tot haer sprack, ²⁴ Ghy Godt des aensiens: want sy seyde; ²⁵ Heb' ick ooc hier gesien nae dien, die my aensiet?

23 Hier wort de voorgemelte Engel uytdruckelick IEHOVAH, de HEERE genoemt, verg. bov. vers 7.

24 D. die alle dingen siet, ende my oock in dese mijne sware elende goedelick aengesien hebt, my ten rechten wege helpende, ende verstroostende.

25 D. is't niet wonder dat ick noch hier nu het licht aenschouwe, ende in het leven ben, na dat hy my verschenen is, die nae my in desen mijnen bedruckten staet omgesien heeft? sy meynde dat sy sterven soude, om datse den Heere gesien hadde. Verg. ond. 32.30. Exod. 24.11. Iud. 13.22.

14

Daerom noemde men dien put, den ^b put ²⁶ Lachai Roï: siet, hy is tusschen ²⁷ Kades, ende tusschen Bered.

b Ond. 24.62. ende 25.11.

26 D. des levenden die my siet. sy vernaemde den put van haer selven, om datse in 't leven gebleven was, na datse den Heere gesien hadde; ende oock vanden Heere om dat hy haer gunstelick aengesien hadde: doch andere meynen, dat beyde benamingen op Godt sien, die leeft ende alles siet.

27 Siet bov. cap. 14. vers 7. ende de aent.

15

^c Ende Hagar baerde Abram eenen sone: ende Abram noemde den name sijnes soons, die Hagar gebaert hadde, ²⁸ Ismaël.

c Galat. 4. vers 22.

28 Ontwijffelick van Hagar bericht zijnde, dat Godt des kints name alsoo genoemt hadde. Siet vers 11.

16

Ende Abram ²⁹ was ses-en-tachtentich jaren out, doe Hagar Ismaël den Abram baerde.

29 Hebr. een sone van tachtentich jaer ende ses jaren. Alsoo in 't eerste vers van't volgende cap.