Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xij. Capittel.

Abram treckt, op Godts bevel ende beloften, met Sarai, Lot, ende alles wat hy tot Haran geworven hadde, van daer nae't lant Canaan, vers 1. Komt by Sichem ende Bethel, ende stelt aldaer, na Godts verschyninge, den openbaren Godtsdienst aen, 6. Treckt vermits dieren tijt in Egypten, ende begeert, dat Sarai segge, datse sijne suster zy: waer door Sarai hem ontnomen, maer door Godts wonderlicke ende genadige beschickinge weder gegeven wort, 14.

1

DE HEERE nu hadde tot ¹ Abram geseyt, ² Gaet ^a ghy uyt u lant, ende uyt uwe maechschap, ende uyt uwes vaders huys, nae het lant ³ dat ick u wijsen sal.

1 T.w. eer hy uyt Chaldea vertrocken was: want dit bevel Godes was de oorsaecke sijner verhuysinge uyt Chaldea, eer hy noch wiste, waer hy henen trecken soude; 't welck hem daer na is geopenbaert. Siet bov. 11.31. Verg. hier mede Actor. 7.3, 4.

2 Hebr. Gaet voor u: ofte, gaet u, D. tot uwen besten. Alsoo ond. 22.2. Item, vliedt voor u, ond. 27.43. onderkent voor u. ond. 31.32. doch anders is dit woordeken u, dickwijls in de Hebr. tale als een overtollich byvoechsel, gelijck het sommige hier oock verstaen.

a Actor. 7.3. Hebr. 11.8.

3 Hy en noemt geen lant, om aldus Abrams geloove, gehoorsaemheyt, ende gedult door beproevinge te oeffenen ende openbaer te maken.

2

Ende ick sal u tot een ⁴ groot volck maken, ende u ⁵ segenen, ende uwen name groot maken; ende weest ⁶ een segen.

4 Niet alleen ten aensien van de veelheyt der Menschen, der welcker Vader ghy sult wesen nae den vleesche, maer oock ten aensien van hare weerdicheyt, om datse mijn volck ende eygendom sullen zijn, welcker Vader ghy sult zijn nae den geest. Rom. 4.11, 12, 16, 17. ende cap. 9.6, 7, 8. Galat. 3.7.

5 De segeninge Godes beteeckent allerley weldaet, ofte in 't gemeyn lichamelicke, ende geestelicke, aertsche ende Hemelsche, tydelicke, ende eeuwige. ond. 24.1. Deut. 28.2, 3, 4. etc. ofte in 't bysonder eenige der selver, bov. 1.22, 28. ond. 39.5. Deut. 7.13 Ephes. 1.3.

6 Soo gantsch seer gesegent, dat ghy niet alleen in u selven mijnen segen besitten sult, maer dat oock de selve segen door u zaet over ontallicke andere uytgespreyt sal worden.

3

Ende ick sal segenen, die u segenen, ende vervloecken, die u vloeckt: ^b ende ⁷ in u sullen alle geslachten des aerdrijcks gesegent worden.

b Genes. 18.18. ende 22.18. ende 26.4. Actor. 3.25. Galat. 3.8.

7 D. In uwen zade. ond. 22.18. ende 26.4. ende 28.14. welck zaet is Christus, Galat. 3.16. die uyt Abrahams zaedt nae den vleesche moeste voort komen, Matth. 1.1. om alle ware geloovige, welcker vader Abraham is, de eeuwige segeninge te verwerven, ende mede te deylen. Gal. 3.28, 29. And. met u, T.w. door't geloove in Christum, gelijck Gal. 3.8. in u, wort uytgeleyt, met Abraham. Siet oock Rom. 4.11, 12, 16.

4

Ende Abram tooch henen, gelijck de HEERE tot hem gesproken hadde, ende Lot tooch met hem: ende Abram was ⁸ vijf en tseventich jaren out, doe hy uyt ⁹ Haran ginck.

8 Hebr. Een Soon van vijf jaren, ende tseventich jaer.

9 Daer hy te vooren met sijnen vader Terah uyt Chaldea gekomen was, bov. 11. vers 31.

5

^c Ende Abram nam Sarai sijne huysvrouwe, ende Lot sijnes broeders sone, ende alle hare ¹⁰ have, die sy geworven hadden, ende ¹¹ de zielen, die sy verkregen hadden in Haran: ende sy togen uyt om te gaen nae het lant ¹² Canaan; ende sy quamen in het lant Canaan.

c Actor. 7.4.

10 Dit zijn als Eerstelingen van den beloofden segen, die Abram ende de sijne, ontfangen hebben in Haran. Het Hebr. woort begrijpt in sich allerley goederen, het zy vee, ofte gelt, ende huysraet.

11 D. menschen van dienstbare conditie, die hy verovert hadde, ende die voorts uyt de selve geboren waren: want Abraham en hadde doe noch geene kinderen. Het Hebr. woort hier overgeset zielen wort soo genomen voor menschen ofte personen, ond. 17.14. Exod. 12.15. Levit. 2.1. Num. 23.10. Deuter. 24.7. Iudic. 16.30. Marc. 3.4. etc.

12 Vande palen deses lants, (genaemt naderhant Palestina, ende het beloofde lant, om dattet Abrams nakomelingen belooft wert, ond. 7.) siet bov. 10.19. ende de aent.

6

Ende Abram is doorgetogen in dat lant, tot aen de plaetse ¹³ Sichem, tot aen het ¹⁴ eycken bosch ¹⁵ More: ende ^{16 d} de Canaaniten waren doe ter tijt in dat lant.

13 Hebr. Schechem. gelegen in 't midden van 't lant Canaan, in het geberchte Ephraim. Ios. Cap. 21.21. Iud. 8.31. ende 1.Chron. 6.67. Actor. 7.16. anders genaemt, Sichar. Iohan. 4.5.

14 And. het effen velt. Siet Deut. 11.30. want het Hebr. woort dit beyde beteeckent.

15 Dit kan zijn de naem eenes mans, van welcken dese plaetse alsoo genoemt wort.

16 Hebr. de Canaaniter, een vervloeckt afgodisch, ende godtloos volck, afcomstich van Canaan, Chams sone. Siet Zach. 14.21.

d Bov. 10.18, 19. ende 13.7.

7

¹⁷ So verscheen de HEERE Abram, ende seyde, ^e Uwen zade sal ick dit lant geven: ¹⁸ doe bouwde hy aldaer eenen Altaer den HEERE, die hem verschenen was.

17 Om door eene nieuwe openbaringe Abram in 't geloove te verstercken, die het lant bewoont sach met Canaaniten.

e Ond. 13.15. en 15.18 en 17.8. en 24.7. en 26.4. Deuter. 34.4.

18 T.w. om aldaer offerhanden, gebeden, ende danckseggingen te doen; ende den geheelen uyterlicken Godesdienst onder de sijne tegen de afgoderye der Canaaniten te oeffenen: het welcke geheeten wort: den naeme des Heeren aenroepen. Siet vers 8. ende bov. cap. 4.26.

8

Ende hy brack op van daer nae't geberchte tegen 't oosten ¹⁹ Bethel, ende hy sloech sijne tente op: zijnde Bethel tegen 't ²⁰ westen, ende ²¹ Ai tegen 't oosten: ende hy bouwde daer den HEERE eenen altaer, ende ²² riep den name des HEEREN aen.

19 Eene Stadt gelegen in 't lant, dat den Stam Benjamins daer na toegevallen is, ende aldus eerst genoemt van Iacob, reysende nae Mesopotamien, maer voor dien tijt geheeten Luz, ond. 28. vers 19.

20 Hebr. Zee. Hier door wort het Westen verstaen, om dat de Westzyde van Canaan aen de Zee gelegen was. Siet ond. Cap. 13.14. ende 28.14. Num. 3.23. Deuter. 3.27. etc.

21 Eene Stadt des Lants Canaan, in den Stam Benjamins Oostwaert van Bethel gelegen. Siet Ios. 7.2.

22 Siet bov. cap. 4. op het vers 26.

9

Daerna vertrock Abram, ²³ gaende ende treckende nae't Suyden.

23 D. Allencxskens, ende gedurichlick voort reysende.

10

Ende daer was ²⁴ honger in ²⁵ dat lant: ²⁶ so tooch Abram af nae ²⁷ Egypten, om daer als een vreemdelinck te verkeeren, dewyle de honger swaer was in dat lant.

24 Hier wort Abrams vertrouwen beproeft.

25 T.w. Canaan, 't welcke wel vruchtbaer was, Deut. 8.7, 8. maer nu om der inwoonderen boosheyt met onvruchtbaerheyt gestraft, Psal. 107.34.

26 Verstaende dat hy om Godt niet te versoecken, wel voor eenen tijt mochte vertrecken, om desen dieren tijt te ontgaen.

27 Een lant in 't Hebreeusch genoemt Mitsraim, van Mitsraim de sone Chams, gelegen in Africa, palende Oostwaert aen de roode Zee, ende een deel van Arabien: Zuydwaert aen Ethiopien, Westwaert aen Libyen, ende Noordwaert aen de Midlantsche Zee; seer wel bekent inde Heylige Schrift. ond. 13. vers 10. ende 39.1. etc.

11

Ende het geschiedde als hy naederde om in Egypten te komen, dat hy seyde tot Sarai sijne Huysvrouwe; Siet doch, ²⁸ ick weet dat ghy eene vrouwe zijt schoon van aensicht;

28 Hier valt Abram in vleeschlijcke vreese: daer hy wel behoorde sijnen Godt vertrouwt te hebben.

12

Ende het sal geschieden als u de Egyptenaers sullen sien, so sullen sy seggen; Dat is sijne huysvrouwe, ende sy sullen my dooden, ende u in het leven behouden.

[fol. 6v]

13

^f Segt doch; Ghy zijt mijn suster: op dat het my wel gae om u, ende ²⁹ mijne ziele om uwent wille leve.

f Ond. 20.12. ende 26.7.

29 D. mijn persoone. Siet bov. op 't vers 5.

14

Ende het geschiedde, als Abram in Egypten quam, dat de Egyptenaers dese vrouwe sagen, dat sy seer schoon was.

15

Oock sagen haer ³⁰ Pharaos Vorsten, ende presense by ³¹ Pharao: ende die vrouwe wert ³² wech genomen ³³ nae Pharaos huys.

30 D. De voornaemste Heeren, Edel-lieden, ende Officieren van Pharaos Hof: hoedanige gemeynlijc soecken met sulke diensten hare Princen te behagen.

31 Een gemeyne tytel aller Koningen van Egypten, dien sy behouden hebben, tot dat sy naderhant den name van Ptolomaeus bekomen hebben.

32 Niet tot den Koninck, maer tot het Konincklicke Vrouwen-getimmer, om aldaer na de wyse des lands toe-bereydt te worden tegens dat de Koninck haer tot sijne huysvrouwe soude nemen. Siet Est. 2. vers 9. tusschen des droech Godt sorge voor Abram, ende sijner Huys-vrouwen kuyscheyt.

33 T.w. om geleydt te worden nae Pharaos huys. De Hebreen begrijpen dickwijls onder een woort de beteeckeninge van noch een ander: gelijck hier ende elders geschiet met het woort Lakach nemen. Siet ond. cap. 18.5. ende 24.22. ende 27.13. als oock met andere woorden. Siet onder cap 18.7. ende Psal. 143.3. Ezech. 28.16.

16

Ende hy dede Abram goet, ³⁴ om harent wille: so dat hy hadde ³⁵ schapen, ende runderen, ende eselen, ende knechten, ende maechden, ende eselinnen, ende kemelen.

34 Om dat hyse voorgenomen hadde te trouwen, ende dat liever met Abrams vriendschap, dan onwille.

35 Onder de woorden van Schapen ende Runderen, wort allerley kleyn, ende groot Vee begrepen. alsoo ond. 13.5. ende 20.14. ende 26.14. etc. Siet oock Lev. 1. op vers 2.

17

Maer de ^g HEERE plaegde Pharao met ³⁶ groote plagen, oock sijn huys; ter oorsake van Sarai Abrams huysvrouwe.

g Psal. 105.14.

36 Wat dit voor plagen geweest zijn, is onseker: 't is seker datse gedient hebben, soo wel om te verhinderen de schendinge van Sarai, als om dese daet des Konincks ende sijnes huyses te straffen.

18

Doe riep Pharao Abram, ende seyde; Wat is dit, [dat] ghy my gedaen hebt? ³⁷ waerom en hebt ghy my niet te kennen gegeven, dat sy uwe huysvrouwe is?

37 Pharao wiste dit nu, sonder twijffel eensdeels uyt de hoedanicheyt sijner plage, ende de wroeginge sijner conscientie; eensdeels uyt de ingevinge, ende openbaringe Godes, gelijck op eenen anderen tijt met Abimelech geschiet is. Ond. 20.3.

19

Waerom hebt ghy geseyt; Sy is mijn suster, so dat ickse my tot eene vrouwe soude genomen hebben: ende nu, siet daer is uwe huysvrouwe, neemt[se], ende gaet henen.

20

³⁸ Ende Pharao geboodt [sijnen] mannen van wegen hem, ende sy geleydden hem, ende sijne huysvrouwe, ende alles wat hy hadde.

38 Hier en staet niet dat Abram eenige woorden van onschult gebruyckt heeft, also hy sonder twijffel sijne swackheyt, ende onbedachtheyt gevoelde, ende bekende; als oock eene bysondere genade des Heeren, die hy merckte in 't Goddelick beleyt deser sake.