Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

De Duyvel versoeckt de Vrouwe door de Slange, vers 1. De Vrouwe wort verleydt, ende overtreedt, als oock de Man, 6. waer van sy terstont het gevoelen hebben, 7. Godt spreeckt op haer beyder bekentenisse de sententie, over de Slange, de Vrouwe, ende den Man, met ingevoechde belofte des Salichmakers, 8. Adam noemt sijn Wijf Heva, 10. Sy worden beyde van Godt gekleet, bespott, van den boom des levens verstooten, ende uyt den Paradijse gebannen, 21.

1

DE ¹ Slange nu was listiger dan al 't gedierte des velts, het welcke de HEERE Godt gemaeckt hadde: ende ² sy seyde tot de vrouwe: ³ Is 't oock dat Godt geseyt heeft, Ghylieden en sult niet eten van allen boom deses hofs?

1 Een Dier, het welke de Duyvel om dat het seer listich was, misbruyckt heeft, om den mensche van Godt sijnen Schepper (van welcken hy te vooren met alle sijne boose Engelen was afgevallen, Iohan. 8.44. 2.Pet. 2.4. Iude 6.) af te voeren; waerom hy oock is geheeten een Serpent ofte Slange, 2.Corinth. 11.3. Apocal. 20.2.

2 Dat is, de Duyvel sprack door haer, met een archlistige, bedriechlicke reden; gelijck de woorden van desen text, ende de navolgende claerlick uytwysen.

3 De Duyvel speelt hier met Godes gebodt, ende poocht door dobbelsinnicheyt het selve in twijffel te trecken, ofte te verduysteren, ende soo te vernietigen.

2

Ende de vrouwe seyde tot de slange; Van de vrucht der boomen deses hofs ⁴ sullen wy eten:

4 Dat is, mogen wy wel vryelick eten.

3

Maer van de vrucht des ⁵ Booms, die in 't midden des hofs is, heeft Godt geseyt: Ghy en sult van die niet eten, ⁶ noch die aenroeren, ⁷ op dat ghy niet en stervet.

5 ofte, des geboomts.

6 T.w. om daer van te eten.

7 Andere: Op dat ghy niet misschien en stervet. meynende dat Eva hier begon te wanckelen.

4

Doe seyde de slange ^a tot de vrouwe: ⁸ Ghylieden en sult ⁹ den doot niet sterven.

a 2.Cor. 11.3.

8 Eene stoute, onbeschaemde, openbare leugen des Duyvels. Daerom hy ten rechten een leugenspreker, ende vader der leugenen genoemt wort, Ioh. 8.44.

9 Hebr. niet stervende sterven. and. niet sekerlick sterven.

5

Maer ^b Godt weet, dat ten dage als ghy daer van etet, so sullen uwe oogen geopent worden: ende ghy sult als ¹⁰ Godt wesen, ¹¹ kennende het goet ende het quaet.

b Ioan. 8.44.

10 Ofte, als Goden.

11 Het woort kennen heeft tweederley sin, te weten, wijsheyt vatten ende begrijpen, die den mensche heerlick ende gelucksalich maeckt, ofte, elende gevoelen, die den selven schandelick, ende verdoemelick maeckt. Het eerste belooft de Satan den mensche bedriechlijck, wel wetende dat anders niet dan het tweede hem volgen soude.

6

Ende devrouwe sach, dat die boom goet was tot spijse, ende dat hy een lust was voor de oogen, ja een boom die ¹² begeerlijck was

12 Anders: wenschelick, dat is, te begeeren, ofte te wenschen.

[fol. 2v]

¹³ om verstandich te maken, ende sy nam van sijne vrucht, ende at: ende sy gaf oock haren man ¹⁴ met haer, ^c ende ¹⁵ hy at.

13 Ofte, om verstant te bekomen.

14 Ofte: met, ofte by haer zijnde.

c Rom. 5.14, 15. etc. 1.Timoth. 2.14.

15 Te weten, vande Vrouwe overredet zijnde, als te sien is, vers 17.

7

Doe werden harer beyder ¹⁶ oogen geopent, ende sy werden gewaer, dat sy ^d naeckt waren, ende sy hechtten vijgeboombladeren te samen, ende maeckten sich ¹⁷ schorten.

16 Verstaet niet soo seer de oogen des lichaems, waer door sy sagen hare schaemte; als des Geestes, waer door sy gevoelden hare sonde, ende de straffe die sy over hen, ende hare nakomelingen gebracht hadden, zijnde daer van in hare conscientien overtuygt.

d Genes. 2.25.

17 And. voorschooten, of decksels, om hare schamelheyt te bedecken.

8

Ende sy hoorden de ¹⁸ stemme des HEEREN Godts, wandelende inden hof, ¹⁹ aen den wint des daechs: doe verberchde sich Adam, ende sijn wijf, voor het aengesicht des HEEREN Godts in 't midden van 't geboomte des hofs.

18 Ofte, geluyt.

19 Dat is, (soo sommige verklaren) aen de koelte ofte wint van den morgen, ofte avont tijt, ofte by het waeyen eeniges wints op sekeren tijt des daegs, waer door de stemme des Heeren tot Adam zy over gebracht geworden.

9

Ende de HEERE Godt riep Adam, ende seyde tot hem: Waer zijt ghy?

10

Ende hy seyde; Ick hoorde uwe stemme in den hof; ende ick vreesde, want ick ben naeckt, daerom verbergde ick my.

11

Ende hy seyde: Wie heeft u te kennen gegeven, dat ghy naeckt zijt? Hebt ghy van dien boom gegeten, van welcken ick u geboodt, dat ghy daer van niet eten en soudt?

12

Doe seyde Adam: De vrouwe, die ghy ²⁰ by my gegeven hebt, die heeft my ²¹ van dien boom gegeven, ende ick hebbe gegeten.

20 Anders: by my gestelt, dat is, gegeven ofte gestelt, om by my te zijn.

21 Dat is, van de vrucht des booms, als oock boven vers 6.

13

Ende de HEERE Godt seyde tot de vrouwe: ²² Wat is dit [dat] ghy gedaen hebt? ende de vrouwe seyde; ^e Die slange heeft my bedrogen, ende ick hebbe gegeten.

22 Anders: Wat! hebt ghy dat gedaen? Ofte, waerom hebt ghy dat gedaen?

e Apocal. 12.13.

14

Doe seyde de HEERE Godt ²³ tot die slange: Dewijle ghy dit gedaen hebt, so ²⁴ zijt ghy vervloeckt boven al het vee, ende boven al 't gedierte des velts: op uwen buyck sult ghy gaen, ende stof sult ghy eten alle de dagen uwes levens.

23 Als zijnde geweest des Duyvels wercktuyg; om welcke oorsake dese geheele vloeck de Slange lichamelick ende den Duyvel gheestelick raeckt. Doch de slange en wort hier niet gevraegt (als te voren Adam ende Heva) om dat de duyvel geene excuse en hadde.

24 Ofte: weest. alsoo cap. 4.11.

15

²⁵ Ende ick sal ^f vyantschap setten tusschen u, ende tusschen dese vrouwe, ende tusschen ²⁶ uwen zade, ende tusschen ²⁷ haren zade: ^g dat selve sal u den cop vermorselen, ²⁸ ende ghy sult het de versenen vermorselen.

25 Dit vonnisse is voornemelick uytgesproken tegens den Duyvel, die de meeste oorsake was van den val des menschen.

f Matth. 4.1.

26 Verstaet hier door, alle Kinderen des Duyvels, Ioh. 8.44.

27 Dit zaet is eygentlick alleen de Heere Christus, de eenichgeboren Sone Godes, die uyt de Vrouwe eene maecht zijnde door de werckinge van Godes Geest inde volheyt des tijts moeste geboren worden, om door de verdienste sijnes doots, ende de kracht sijnes Geestes, den Duyvel al sijn gewelt te benemen, ende onder sijne, ende sijner Gemeynte voeten te vertreden. Siet Psalm 110.1. ende Iohan. 12.31. Rom. 16.20. Hebr. 2.14. ende 1.Iohan. 3.8. Dit is de eerste Euangelische belofte des levens, gestelt tegen de eerste voorgaende aensegginge des doots.

g Coloss. 2. vers 15.

28 D. de Duyvel ende sijn zaet sullen Christum ende sijne Gemeynte vervolgen, maer niet konnen uytroeyen, ende verderven.

16

Tot de vrouwe seyde ²⁹ Hy: ³⁰ Ick sal seer vermenichvuldigen uwe smerte, namelijck, uwer dracht; met smerte sult ghy ³¹ kinderen baren: ende tot uwen man sal uwe ³² begeerte zijn, ^h ende ³³ hy sal over u heerschappye hebben.

29 T.w. Godt.

30 Hebr. Ick sal vermenichvuldigende vermenichvuldigen.

31 Hebr. Sonen, welck woort in de H. Schrifture veel gebruyckt wort voor kinderen, dat is, voor sonen ende dochteren. Alsoo Exod. 22.24. Psalm 128.6.

32 D. ghy sult gehouden zijn nae uws mans wille te voegen, ende soecken onder hem te schuylen, ende door sijn beleyt geregeert te worden.

h 1.Corinth. 14.34. 1.Timoth. 2.10. Tit. 2.5. 1.Petr. 3.6.

33 D. Hy sal macht hebben over u te gebieden, het welcke uwen vleesche nu lastich sal zijn, daer het voor den val niet dan lieflick en was.

17

Ende tot Adam seyde Hy: ³⁴ Dewijle ghy geluystert hebt nae de stemme uwes wijfs, ende van dien boom gegeten, daer ick u van geboodt, seggende; Ghy en sult daer van niet eten: so zy het aerdrijck om uwent wille ³⁵ vervloeckt, ende ³⁶ met smerte sult ghy daer van eten alle de dagen uwes levens.

34 Siet de aentek. op vers 6.

35 Siet Rom. 8.19, 20, 21.

36 D. met kommerlicken ende moeyelicken arbeyt sult ghy u op aerden geneeren.

18

Oock sal het u doornen ende distelen voortbrengen: ende ghy sult ³⁷ het kruyt des velts eten.

37 Ofte, 't gewas des velts, 't welck ghy buyten dit hof sult vinden moeten, zijnde voortaen van deses vruchten verstooten.

19

In 't sweet uwes aenschijns sult ghy ³⁸ broot eten, ³⁹ tot dat ghy tot d'aerde wederkeert, dewijle ghy daer uyt genomen zijt: want ghy zijt stof, ende ghy sult tot stof wederkeeren.

38 D. U voedsel ende onderhout krygen. Alsoo is het woort broot, voor allerley voedsel genomen. ond. 18.5. ende 28.20.

39 D. tot dat ghy sterft.

20

Voorts noemde Adam den name sijnes wijfs ⁴⁰ Heva; om dat sy een Moeder ⁴¹ aller levendigen is.

40 Hebr. Chavvah.

41 Hebr. alles levenden, D. aller menschen.

21

Ende de HEERE Godt maeckte Adam ende sijnen wyve rocken van vellen, ende toochse hen aen.

22

Doe seyde de HEERE Godt: ⁴² Siet, de mensche is geworden als onser een, kennende 't goet ende 't quaet: Nu dan, ⁴³ dat hy sijne hant niet uyt en steke, ende neme oock vanden Boom des Levens, ende ete, ende leve in eeuwicheyt:

42 Godt verwijt hier den mensche sijnen hoochmoet, waer door hy meynde Gode gelijck te sullen worden, ende nu ter contrarie hem selven ende alle sijne nacomelingen inde grootste elende ende versmaetheyt gebracht hadde.

43 Godt en heeft niet gewilt dat de mensche het teecken des levens, 't welck hy door sijne overtredinge verloren hadde, gebruycken soude.

23

So versondt hem de HEERE Godt uyt den hof van Eden, om den aerdbodem te bouwen, daer hy uyt genomen was.

24

Ende hy dreef den mensche uyt: ende stelde ⁴⁴ Cherubim tegen 't Oosten des hofs Eden, ende ⁴⁵ een vlammich lemmer eenes sweerts, ⁴⁶ dat sich omkeerde; om te bewaren den wech van den boom des levens.

44 Verstaet hier door, Engelen, die alsoo genoemt worden, ende den Israeliten met dien name bekent waren, overmits de Arke des Verbonts in het Heylige der Heyligen met twee Cherubim (in menschelicke gedaente met uytgebreydde vleugelen) bedeckt was. Exod. 25.18. 1.Reg. 6.23. 2.Chron. 3.10.

45 't Zy dattet inder daet vyerich geweest zy, ofte de gedaente van een opgaende vlamme gehadt hebbe.

46 Ofte, omslingerde, ende gins ende weder ommedraeyde.