Spiegel der Letteren. Jaargang 20

Verder ontvingen wij:

Karel de Stoute. Tentoonstelling georganiseerd naar aanleiding van de vijfhonderdste verjaring van zijn dood. Catalogus door p. cockshaw, c. lemaire en a. rouzet met de medewerking van m. comblen, m. de schepper, g. tournoy en a. van keymeulen. Kon. Bibliotheek Albert I, Brussel, 1977. 220 blz. Geïll.

Van de inleidende opstellen vermelden wij Het Nederlands en de Nederlandse literatuur van Bourgondische inspiratie onder Karel de Stoute door cl. lemaire; De Latijnse literatuur in de Nederlanden ten tijde van Karel de Stoute door g. tournoy en Literaire en historische werken in verband met Karel de Stoutes regering door p. cockshaw. In de beschrijving der tentoongestelde voorwerpen komt o.a. de Brugse rederijker A. de Roovere meer dan eens ter sprake.

prof. dr. w. bernard, De filosofie van Spinoza en Constantin Brunner. Van Gorcum, Assen/Amsterdam, 1977. 183 blz. f 30. (Philosophia Spinozae Perennis: Spinoza's Philosophy and Its Relevance).

Uit de voorstelling van het boek door de uitgever citeren wij: ‘De systematische opzet van dit boek verheldert de verstrengeling van de hoofdlijnen van Brunners filosofie en de grondbeginselen van Spinoza's denken’, en ‘Deze

[p. 236]

publikatie is vooral door haar opbouw zeer geschikt om te worden gebruikt door studenten in de filosofie. Daarnaast richt het boek van Prof. Bernard zich ook tot lezers die belangstellen in de filosofie van Spinoza en haar toepassing in de huidige tijd..’

noam chomsky, Over de taal. De taal als spiegel van de geest. Amboboeken / Baarn, 1977. 222 blz. f 27.50.

h.a. wage, Waar zijn de muzen gebleven? Leiden 1976. 192 blz.

Ter gelegenheid van zijn afscheid in januari 1976 als wetenschappelijk hoofdmedewerker bij de vakgroep Nederlandse taal- en letterkunde van de Rijksuniversiteit te Leiden, is deze keuze uit de voordrachten en artikelen van Henk Waage gemaakt door zijn collega's Hans Gomperts, Pim Lukkenaer en Harry Scholten met assistentie van Geertrui Marks-Lakerveld en Herman Verhaer.

Inhoud: 1. De mythe en het symbolisme; 2. De vrouw als demon en droomgestalte in naturalisme en symbolisme; 3. Een antropologische visie op de literatuur: het werk van Kenneth Burke; 4. Waar zijn de muzen gebleven? 5. Tijd en werkelijkheid in De Kellner en de levenden van S. Vestdijk; 6. Jacques Hamelink en grenssituaties; 7. Staren naar Staring; 8. Jagen op Achterberg; 9. De hartstocht van de werkelijkheid, de actualiteit van Allard Pierson; 10. Muziek, poëzie en de jonge Van Eyck; 11. De principes van Van Eycks literaire kritiek; 12. De vriend van zijn jeugd. Van Eyck en Greshoff; 13. Lektuur-problemen van de jeugd; 14. Literatuuronderwijs in de crisis; 15. Vondel in de klas.

Opstellen door vrienden en vakgenoten aangeboden aan Dr. C.H.A. Kruyskamp ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag en van zijn afscheid als redacteur van het Woordenboek der Nederlandse taal en als enige bewerker van Van Dale. Redactie: Hans Heestermans. Martinus Nijhoff / 's Gravenhage, 1977. 240 blz.

Uit deze veelzijdige bundel voor een veelzijdig geleerde vermelden wij de volgende bijdragen die zich op het gebied van de literatuurstudie bewegen: Huygens' ‘Op de dood van Sterre’: Analyse van interpretaties van de eerste regel (d.m. bakker); Petrus Lievens Kerstman, een achttiende-eeuwse romanschrijver (p.j. buijnsters); De epilogen van ‘Die Buskenblaser’. ‘Esmoreit’ en ‘Truwanten’ (a.m. duinhoven); Sporen van gebruik in handschriften van de rederijkersspelen (w.m.h. hummelen); Een vroeg rederijkersgedicht: ‘Almachtich God, der Glorien Heere’ (r. lievens); Een fragment van de oudste Nederlandse novellenbundel te Cambridge (over Dat bedrock der Vrouwen...) (h. pleij); Beschrijven en waarderen (p.f. schmitz); Oogentroost Vs 623 (a. weijnen) en Hofwijck Vss 1332-1346. (Wat er met een tekst gebeuren kan) (f.l. zwaan).

Gezelliana. Driemaandelijkse uitgave. Jaargang VII (1976), Afl. 2-3-4. Uitgeverij De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen/Amsterdam. Prijs per jaargang: 250 BF.

In Gezelliana verschijnt momenteel een uitgebreide en becommentarieerde

[p. 237]

bibliografie van Guido Gezelle. De samensteller is dr. j. boets en het werk is het resultaat van zowat tien jaar intensieve inventarisering verricht door het in 1966 opgerichte Centrum voor Gezellestudie bij de Universitaire Faculteiten St.-Ignatius te Antwerpen (o.l.v. Prof. Dr. R.F. Lissens).

Bijna vijftig jaar na de Guido Gezelle Bibliographie van P. Arents (Antwerpen, 1930) is men nu pas gekomen tot een nauwkeurige lijst van alles wat Gezelle heeft gepubliceerd. Het gaat dus nog niet om dé definitieve en volledige Gezellebibliografie.

De bibliografie-Boets, waarvan het eerste deel nu onder de titel Gezelles zelfstandige publikaties. Proeve van bibliografie in Gezelliana, jg. 7 (1976), 2-3-4, blz. 37-140 (in totaal 104 bladzijden) is verschenen, biedt ons inderdaad nog maar enkel een lijst van alles wat Gezelle zelf heeft laten drukken, hetzij in boek- of brochurevorm, als plano of folder. Herdrukken zijn alleen bij de eerste twee vormen vermeld, bij de afzonderlijke gedichten die vóór de bundeling. Al die beperkingen houden ondermeer in dat ook de ontelbare bijdragen van Gezelle in kranten of tijdschriften nog op een definitieve lijst moeten wachten. Er wordt wel een lijst bezorgd van alle periodieken waarbij Gezelle in belangrijke mate betrokken is geweest, hetzij als opsteller, hetzij als medewerker (reeks E); ‘de inventarisering van die enorme bedrijvigheid blijft (echter) een taak voor de toekomst’, schrijft de samensteller (blz. 38).

De ordening van Gezelles ‘zelfstandige publikaties’ gebeurt naar de vorm ervan. De rangschikking in de diverse onderdelen is daarbij chronologisch; ongedateerde stukken worden apart geplaatst. Reeks A bevat alles wat Gezelle in boekvorm en in de verschillende drukken heeft laten verschijnen; hierbij zijn ook de Verzamelde Werken gevoegd, zoals ook de bloemlezingen en liederbundels, voorzover die eerste drukken van gedichten bevatten. In reeks B zijn alle brochures samengebracht, d.w.z. naar hun vorm opvallende publikaties van kleinere omvang (van 4 tot 16 blz.). De meest uitgebreide verzameling, reeks C, - ongeveer 200 eenheden -, bestaat uit alle achterhaalde gelegenheidsdrukjes, folders en plano's. Hierbij zijn nog niet eens inbegrepen de zeer talrijke kleine communie- en bidprentjes. Die komen in een volgende jaargang aan de orde.

In die eerste aflevering zijn echter wel nog een reeks D met ‘Varia en curiosa’ opgenomen (medewerking aan diverse minder bekende drukjes) en een reeds vermelde reeks E waarin de tijdschriften, kranten en almanakken worden vermeld waaraan Gezelle medewerking van enige betekenis heeft verleend.

Voor de volgende jaargangen van Gezelliana worden nog aangekondigd: de lange rij comunmie- en bidprentjes (reeks F), de gedrukte Franse gelegenheidsgedichten en uiteindelijk nog een register op de eerste regel (eventueel ook titel) van de gedichten die in de diverse reeksen zijn opgenomen. Het zal de bestaande (ongenummerde) lijsten meer hanteerbaar moeten maken.

[p. 238]

Geschiedenis van de Nederlandse taalkunde. Onder de redactie van prof. dr. d.m. bakker en dr. g.r.w. dibbets. Malmberg Den Bosch, 1977. 413 blz.

Ontstaan uit de intentie om de Geschiedenis van de Nederlandse taal door C.G.N. de Vooys bij te werken is een geheel nieuw werk tot stand gekomen, zoals reeds uit de gewijzigde titel blijkt.

De hiernavolgende beknopte weergave van de inhoud zal onmiddellijk aantonen dat deze Geschiedenis de belangstelling verdient van menigeen die op het gebied van de literatuurstudie bedrijvig is. Wij denken hierbij vooral aan het opstel van De Haan. Het werk bevat de volgende afdelingen en hoofdstukken: Afdeling I: Grammatica. 1. Voorgeschiedenis, 2. Grammaticale geschriften uit de zestiende eeuw en 3. Grammaticale geschriften uit de zeventiende eeuw (door g.r.w. dibbets), 4. De Nederlandse taalkunde in de achttiende eeuw (dooi j. knol, 5. De grammatica in de negentiende eeuw (door d.m. bakker), 6. De Nederlandse spraakkunst in de twintigste eeuw (door m.c. van den toorn); Afdeling II: Lexicografie: 7. De lexicografie in de middeleeuwen (door p.g.j. van sterkenburg), 8. De lexicografie in de zestiende eeuw (door f. claes), 9. De lexicografie in de zeventiende en achttiende eeuw, en 10. De lexicografie in de negentiende en twintigste eeuw (door f. de tollenaere); Afdeling II: Filologie: 11. De filologie en haar hulpwetenschappen (door m.j.m. de haan); Afdeling IV: Plaats- en persoonsnaamkunde: 12. Geschienis van de plaats- en persoonsnaamkunde (door m. gysseling); Afdeling V Dialectkunde: 13. Geschiedenis van de Nederlandse dialectstudie (door j. goossens); Afdeling VI: Neerlandistiek extra muros (door w. thys). Het boek bevat verder een bibliografie (van een 40-tal blz.), een persoonsnamenregister, een register van anonieme publikaties en een lijst met verklaring van termen.

Kongres vir Neerlandistiek in Suid-Afrika. Universiteit van die Witwatersrand. Johannesburg, 1977. 51 blz.

Deze brochure bevat het verslag van bovengenoemd congres dat op 4 en 5 maart 1977 werd gehouden. Buiten een drietal referaten van taalkundige aard bevat dit verslagboek de teksten van de volgende lezingen over Nederlandse letterkunde: j.w. jonckheere, Die studie van die moderne poësie: 'n verantwoording; john miles, Nederlandse prosa; s.j. pretorius, 17e-eeuwse literatuur aan Unisa en r.h. pheiffer, Gedachtes over die onderrig van die Middelnederlandse letterkunde. Het opzet van bovenstaande lezingen was hoofdzakelijk van didaktische aard, maar de referaten zijn, in al hun beknoptheid, niet zonder nut voor wie zich in Noord- of Zuid-Nederland met letterkundig onderwijs belast ziet, aangezien zij hoofdzakelijk benaderingswijzen van literaire teksten naar voren brengen.

Memoriën van Anthonio de Succa. Catalogus door m. comblen-sonkes en christiane van den berghe-pantens (van de tentoonstelling georganiseerd in de Kon. Bibliotheek Albert I). Twee delen. Brussel, Kon. Bibliotheek Albert I, 1977. 264 en [212] blz. Band I bevat: Biografie van A. de Succa, A. de Succa

[p. 239]

en de toenmalige geschiedschrijving, A. de Succa en de vorstelijke iconografie, een beschrijving van het handschrift en de ‘catalogus’, zijnde de uiterst gedetailleerde bespreking van de inhoud van het handschrift. Band II bevat de transcriptie van het handschrift en de schitterend gereproduceerde platen.

Dutch Studies. An annual review of the Language, Literature and Life of the Low Coutries. Founded bij w. thys. Volume 3. Martinus Nijhoff, Den Haag, 1977. 218 blz. Prijs fl. 52.50.

Spijt de ongunstige berichten die over het voortbestaan van Dutch Studies verspreid werden is het derde deel van dit belangrijke jaarboek toch weer verschenen. De rubriek ‘Literature’ brengt de volgende opstellen: From Cronus to Janus. The Problem of Time in Gerards (Kornelis van het) Reve's Work (j.p. snapper); Ergocentric Analysis of the Novel and the History of Literature (w. blok) en Some suggestions concerning Two Modernist Traditions in European Poetry (a.l. sötemann).

p. king bespreekt (zeer kritisch) de 25 delen van de reeks Spectrum van de Nederlandse letterkunde uitgegeven door dr. m.c.a. van der heijden waarna twee bibliografische overzichten het jaarboek besluiten, nl. Kommentierte Bibliographie der deutschsprachigen Veröffentlichungen zur niederländischen Literatur, 1962-1971 door j.a.j. jansen en Publications on Dutch Language and Literature in Languages other than Dutch, 1974 (with additions to 1970-1973) door w. gobbers en a.j. welschen. Wij voegen hierbij ook de titels der bijdragen die niet over letterkunde handelen. Het zijn: Nieuw-Hollands or Double-Dutch door michael clyne (over de taal der Nederlandse immigranten in Australië). Vertaal in goed Nederlands door c.a. zaalberg (over invloed van het Engels op modern Nederlands) en Developments in the Spiritual Life of Holland, particularly in the Roman-Catholic Church in the Past Ten Years door f. haarsma.

Studia Germanica Gandensia, XVIII. Rozier 44, Gent, 1977. 114 blz. Hierin o.a. The Dramatic Uses in the Restoration Period: Some Considerations (j.p. vander motten) en Ducis' Shakespeare-adaptaties opgevoerd in Brussel en Gent in de achttiende eeuw (w. schrickx).

Lexikon des Mittelalters. Erster Lieferung (Aachen-Ägypten). Artemis Verlag, München und Zürich. 224 kolommen. Prijs bij inschrijving: DM/Zw.F. 32 per aflevering.

De opzet van dit lexikon dat uit vijf volumes van 1128 blz. elk + registerdeel zal bestaan is een naslagwerk tot stand te brengen dat onder alfabetisch gerangschikte trefwoorden alle aspekten van het Middeleeuwse leven en denken (hier gesitueerd tussen 300 en 1500 na Chr.) zal bestrijken. Hiervoor is de medewerking verzekerd van 78 geleerden uit 13 landen. Voor de Nederlanden worden onder de auteurs en adviseurs de namen vermeld van prof. dr. w.p. gerritsen (Utrecht) en prof. dr. a. verhulst (Gent). Wat de Nederlandse letterkunde betreft noteren wij in de eerste aflevering een bijdrage (van 1 kolom) over de abele spelen door w.m.h. hummelen. Voorzien wordt dat 4 tot 5 afleveringen

[p. 240]

per jaar zullen verschijnen. De voltooiing van het werk kan derhalve in het jaar 1988 worden tegemoetgezien. Tegen die tijd zal de mediëvist over een werkinstrument beschikken, waarvan de kwaliteit - de eerste aflevering geeft er ons een voorsmaak van - op het hoogste niveau staat.

j.j. aerts, Verwondering en rekenschap. Opstellen over Nederlandse letterkunde. Gebundeld en aangeboden ter gelegenheid van zijn emeritaat. Universitaire Pers / Leuven, 1978. 385 blz. (Symbolae Facultatis Litterarum et Philosophiae Lovaniensis, Series A / Vol. 7). Dit hulde-album aangeboden aan onze mederedacteur bevat naast een inleidend opstel over Prof. José J. Aerts als hoogleraar en criticus door m. janssens en h. van gorp en een Bibliografie van Albert Westerlinck (846 nummers!) met een aantal registers door hilda van assche en richard baeyens, tien (reeds vroeger gepubliceerde maar voor deze gelegenheid bijgewerkte) studies van de Leuvense emeritus. Twee hiervan werden uit Spiegel der Letteren overgenomen. Van de tien opstellen zijn er zes aan Gezelle, twee aan Vermeylen, een aan Van de Woestijne en een aan De Haes gewijd.

The next call van h.n. werkman. Tentoonstelling instituut voor kunstgeschiedenis, Oude Boteringestraat 81, Groningen. 18 mei tot 7 juni 1978.

Rijk geïllustreerde catalogus van een tentoonstelling van en rond het avantgarde tijdschrift The next call (1923-1926), uitgegeven door H.N. Werkman. Beeld- en tekstbeschrijving en situering in zijn historisch kader.

L.R.

Van het Instituut voor Kunstgeschiedenis der Rijksuniversiteit te Groningen ontvingen wij een catalogus bij een tentoonstelling over beeld-spraak in de 16e eeuw onder de titel Haast u langzaam, naar het befaamde impressa-motto Festina lente. De tentoonstelling werd gehouden van 13 januari tot 5 februari 1978. Het was de bedoeling een representatief beeld op te hangen van de renaissancistische picta-poësisliteratuur waarin beeld en spraak samengaan, via rubrieken over middeleeuwse bestiaria en de emblematische voorstelling van het dier, de ‘schijn-egyptologie’ van de 16e-eeuwse hiërogliefenduiding, de embleemboeken van Alciato, Bocchius, Sambucus en Junius en tenslotte het devies en de impresa. Het boekje is mooi geïlustreerd, terwijl de goed gekozen voorbeelden vooral vanuit kunsthistorisch standpunt worden toegelicht. Immers: ‘De manier, waarop literair geschoolden de prenten behandelen, sterkt de kunsthistoricus in het bewustzijn een eigen vak te beoefenen’ (Verantwoording). Tot een nieuwe of vernieuwende aanpak blijkt dat kunsthistorische standpunt evenwel niet te hebben geleid. De kennelijk in de eerste plaats didactisch bedoelde opstellen zijn alle gedistilleerd uit de overbekende vakliteratuur. Enkele keren steunde men hiervoor eigenaardig genoeg uitdrukkelijk op auteurs die in dezelfde vakliteratuur precies om hun al te sterke literaire benadering werden terechtgewezen (Homann bv.). Dat bovendien een flink aantal essentiële werken niet werden geraadpleegd of althans niet vermeld, laat zelfs de vrees bestaan dat deze catalogus niet eens aan zijn didactische bedoeling zal kunnen beantwoorden.

K.P.